"Γιατί;"

«Καλά, είναι δυνατόν να πεθαίνει άνθρωπος μέσα στους γιατρούς;»
      Αν είναι λέει... Εύλογο ακούγεται ίσως το ερώτημα του απελπισμένου που βλέπει τον άνθρωπό του να φεύγει χωρίς καμιά πιθανότητα επαναφοράς στη ζωή, ωστόσο η απάντηση είναι προφανής όσο και σκληρή. Η πολυσύνθετη ιατρική επιστήμη, η προσωπική και συλλογική εμπειρία, τα πανάκριβα τεχνολογικά επιτεύγματα και φάρμακα, όλα αυτά έχουν τα όριά τους στο πέρας της ζωής. Η μεγάλη πρόοδος μπορεί να μας έχει δημιουργήσει την αίσθηση ότι όλα είναι δυνατά, ιδίως σε χώρους όπως η σύγχρονη επεμβατική καρδιολογία, όπου τα αποτελέσματα πολλές φορές αγγίζουν το θαύμα. Δεν μπορεί όμως να κάνει τίποτε όταν όλες οι αρτηρίες είναι κλειστές: δεν υπάρχει ούτε το ‘ύφασμα’ πάνω στο οποίο να δουλέψει ο πιο επιδέξιος καρδιοχειρουργός ή επεμβατικός καρδιολόγος, αλλά ούτε και ο χρόνος για τη διενέργεια τέτοιων πράξεων. Εκτός νοσοκομείου θα σημειωνόταν απλώς ένας αιφνίδιος θάνατος. Στην οθόνη του στεφανιογράφου διαγράφεται ανάγλυφα η αιτία σε όλες της τις λεπτομέρειες. Και ο ασθενής των 55 ετών, με τα άτυπα ενοχλήματα που είχε ποιος ξέρει για πόσο καιρό, έχει ήδη λάβει την άγουσα για τον άλλο κόσμο, με δέκα ειδικούς γύρω του. Και ‘οι ζώντες, οι περιλειπόμενοι’ μένουν με το τραγικό και δύσκολο «Γιατί;» στα χείλη και την καρδιά. Με μόνη ορθή απάντηση εκείνη του Ιώβ: «Ως τω Κυρίω έδοξεν ούτω και εγένετο». 
     Το γεγονός συνέβη την περασμένη εβδομάδα. Είπα να το γράψω για να ξεφύγουμε λίγο από την δύσκολη δημόσια ατμόσφαιρα που ζούμε τις μέρες αυτές.

Με κλειστά τα γκισέ

Ξυπνήσαμε σήμερα, των Αγίων κορυφαίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, σε μια νέα και εν πολλοίς άγνωστη πραγματικότητα. Οι παλιότεροι ασφαλώς θα θυμήθηκαν μισοξεχασμένες σκηνές Κατοχής, που έλπιζαν να μην τις ξαναζήσουν. Κάποιοι κάπως νεότεροι ίσως να αναλογίσθηκαν τις μέρες του 1974, με την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και την επιστράτευση και το καθεστώς ανασφάλειας που οδήγησε στη μεταπολίτευση. Οι περισσότεροι ζούν τη σημερινή κατάσταση για πρώτη φορά. «Πόλεμο δεν είδαμε, αλλά το είδαμε κι αυτό», μου λέει ένας συνάδελφος σήμερα το πρωί. «Είναι αυτό που λένε ισοδύναμα μέτρα», του απαντώ. Δεν μας λείπει το χιούμορ, έστω και μελανού χρώματος, ‘ζοφώδες τε και ασέληνον’.
     «Δεν μάθαμε τίποτε τόσα χρόνια», μου λέει άλλος, «ο ελληνικός λαός δεν έκανε την αυτοκριτική του. Ακούς συζητήσεις στις οποίες ο καθένας έχει τη λύση για τα ελληνικό πρόβλημα. Αρκεί να μην εγγίζει τον ίδιο: αυτός δεν φταίει σε τίποτε, δεν πληρώνει, συνεχίζει να σκέφτεται και να ζει όπως πριν». «Κι εσύ δίκαιο έχεις», του λέω. Και πιάνω την αυτοκριτική, που εν πολλοίς έχει καταγραφεί στις σελίδες αυτές από το 2007 και εντεύθεν.
     Θα μάθουμε κάτι από την κρίση, που τώρα φτάνει στο ‘χτένι’; Ίσως. Aπαριθμώ πρόχειρα, ως μη ειδικός, κάποια οικονομικά συμπεράσματα που ίσως μας φανούν χρήσιμα, αν τα αποδεχθούμε:

• Δεν υπάρχει τίποτε ‘τζάμπα’: όλα τα πράγματα και όλες οι ενέργειες έχουν ένα κόστος, είτε άμεσο είτε έμμεσο.
• Δεν υπάρχει τίποτε που κάνουμε, καλό ή στραβό, που δεν θα το βρούμε μπροστά μας αργά ή γρήγορα (π.χ. η πολυκατοικία που σωριάστηκε στο σεισμό έβγαλε στη φόρα τις κακοτεχνίες κάποιων, που τις πλήρωσαν βέβαια άλλοι). Έτσι π.χ. η δική μου προσωπική φοροαποφυγή σημαίνει έλλειψη των στοιχειωδών για πολλούς άλλους. Τόσο απλά.
• Επειδή όλα έχουν κόστος που δεν εξαφανίζεται δια μαγικής τινος ράβδου, κατά τη λαϊκή παροιμία ‘απλώνουμε τα πόδια μας όσο χωράει το πάπλωμα’ (όπως θα μας έλεγαν οι Απόστολοι που σήμερα εορτάζουν, ‘έχοντες διατροφάς και σκεπάσματα τούτοις αρκεσθησόμεθα’. Και άλλα παρόμοια).
• Επειδή το δημόσιο ταμείο είναι κοινό, ό,τι εμφανίζεται ή παρέχεται από τα δημόσια πρόσωπα ως 'δώρο' προς κάποια κατεύθυνση αφαιρείται από κάπου αλλού ή επιβαρύνει κάποιον ή κάποιους άλλους (αντίστροφα, ό,τι μπαίνει στο κοινό ταμείο ωφελεί όλους).
• Επειδή ακριβώς δεν υπάρχει τίποτε ‘τζάμπα’, όποιος υπόσχεται δημόσιες παροχές ή βοηθήματα ή ευεργετήματα χωρίς την ανάλογη οικονομική βάση, είτε φαντασιοπληκτεί (άρα είναι ανίκανος) είτε λέει ψέματα (άρα είναι επικίνδυνος). Οι ιδεολογικές διαφορές μικρή ή ουδεμία σημασία έχουν στο θέμα αυτό.
• Τελικά, στη συμπεριφορά μας απέναντι στο κράτος και το κοινό ταμείο όλοι μας ‘ημάρτομεν, ηνομήσαμεν’. Νομίσαμε ότι ήταν εξυπνάδα και μαγκιά να απολαμβάνουμε και να κερδίζουμε εις βάρος των ‘κορόιδων’ (εγχωρίων και ξένων). Και τώρα τα γκισέ είναι κλειστά ...
• Ξεφεύγοντας από τα στενά οικονομικά, ένα ακόμη που ξεχάσαμε είναι ότι για την κάθε συμπεριφορά μας θα δώσουμε λόγο, όχι μόνο σε ανθρώπους αλλά κυρίως στον Θεό, του οποίου την κρίση, τη δικαιοσύνη, ακόμη και την ύπαρξη, μας βολεύει να αγνοούμε και να απορρίπτουμε όσο τα πράγματα πηγαίνουν καλά, διότι ελεγχόμαστε εσωτερικά, κι εμείς θέλουμε να ζούμε όπως μας καπνίσει, χωρίς τέτοιους ελέγχους.  Ξεχνώντας ότι ο ευδαιμονισμός απέχει μόνο δυο γράμματα από τον δαιμονισμό.

     Υπάρχει λύση; Σκέφτομαι κάτι που έχει σχέση κυρίως με την τελευταία επισήμανση. Στην ιστορία του προφήτη Ιωνά, στην Παλαιά Διαθήκη, διαβάζουμε ότι ο προφήτης πηγαίνει τελικά στη Νινευή και κηρύττει ότι ‘ἔτι τρεῖς ἡμέραι καὶ Νινευὴ καταστραφήσεται’. Και ο βασιλιάς της πόλης ακούει το κήρυγμα και κηρύττει μετάνοια και νηστεία.  και οι άνθρωποι ‘ἀπέστρεψαν ἕκαστος ἀπὸ τῆς ὁδοῦ αὐτῶν τῆς πονηρᾶς καὶ ἀπὸ τῆς ἀδικίας τῆς ἐν χερσὶν αὐτῶν λέγοντες· τίς οἶδεν εἰ μετανοήσει ὁ Θεὸς καὶ ἀποστρέψει ἐξ ὀργῆς θυμοῦ αὐτοῦ καὶ οὐ μὴ ἀπολώμεθα; καὶ εἶδεν ὁ Θεὸς τὰ ἔργα αὐτῶν, ὅτι ἀπέστρεψαν ἀπὸ τῶν ὁδῶν αὐτῶν τῶν πονηρῶν, καὶ μετενόησεν ὁ Θεὸς ἐπὶ τῇ κακίᾳ, ᾗ ἐλάλησε τοῦ ποιῆσαι αὐτοῖς, καὶ οὐκ ἐποίησε’ [δική μου υπογράμμιση].
     Ας σημειωθεί όμως ότι η μετάνοια και η αλλαγή πορείας είναι υπόθεση πρωτίστως εσωτερική και προσωπική, αποτέλεσμα επίγνωσης και συνειδητοποίησης της λανθασμένης μας τακτικής, και ανεξάρτητη από εξωτερικές συνθήκες. Ενώ όσο συνεχίζουμε να βλέπουμε μόνο επιβουλές και κακόβουλα σχέδια άλλων, τόσο θα αγνοούμε τη δική μας ευθύνη και θα παραμένουμε αδιόρθωτοι.  

Δημοψήφισμα

Με νωπή την απόφαση του κοινοβουλίου (του οποίου οι πιο ενδιαφέρουσες στιγμές ήταν το περιμεσονύκτιο σκυλοφάγωμα των βουλευτών) για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος την προσεχή Κυριακή, αναδημοσιεύω δυο από τα πρόσφατα σκίτσα του Αρκά που επέσυραν την μήνιν της (μέχρι πότε;) αριστερής κυβέρνησης. Απηχούν την τρέχουσα πραγματικότητα.

 

    Όσο για τους πραγματικούς προβληματισμούς που δημιουργεί το επικείμενο δημοψήφισμα, σας παραπέμπω στις σκέψεις της Σταυρούλας, που συμμερίζομαι απόλυτα.

Alea jacta est

Συγγνώμη που δεν σας άφησα να χαρήτε τις φωτογραφίες των Πριγκηπονήσων, αλλά η επικαιρότητα άλλα κελεύει.
     Με την εξαγγελία δημοψηφίσματος για την αποδοχή ή όχι των μέτρων λιτότητος που προτείνουν οι δανειστές απάντησε αργά χθες βράδυ ο πρωθυπουργός Αλ. Τσίπρας. Πριν τριάμισι χρόνια ο ΓΑΠ είχε εκφράσει τη σκέψη για δημοψήφισμα και έχασε την πρωθυπουργία μέσα σε λίγες μέρες (δεν φανταζόμουν ποτέ ότι θα φτάναμε να νοσταλγήσουμε την εποχή εκείνη, αλλά εδώ είναι Ελλάδα και όλα είναι πιθανά). Μια τέτοια κίνηση μπορεί να χαρακτηρίζεται ως προσφυγή στη λαϊκή ετυμηγορία από τη μιά μεριά, σίγουρα όμως δεν παύει να αποτελεί και μετάθεση ευθυνών από την άλλη. Τι ακριβώς θα κληθούμε να αποφασίσουμε; Αν προτιμούμε να πεθάνουμε εντός προγράμματος από στραγγαλισμό ή εκτός προγράμματος από ασιτία; Ιδού το ερώτημα.
     Είχα γράψει εδώ το 2010, με την επίσημη ‘είσοδό’ μας στην κρίση, ότι η μόνη διέξοδος θα ήταν μια κυβέρνηση ευρείας συνεργασίας ανεξάρτητη από κομματικές σκοπιμότητες και επιδιώξεις, που θα είχε ως αποστολή να βγάλει τη χώρα από τη στενωπό με την μικρότερη δυνατή ζημία. Από τότε, κάθε τόσο ακούγονταν από διάφορες πολιτικές πλευρές παρόμοιες προτάσεις για εθνική συνεννόηση, συνεργασία, ενότητα, σωτηρία κ.ο.κ., μόνο που καθένας εννοούσε διαφορετικά τις λέξεις αυτές («ενότητα όπως τη θέλω εγώ»), και επομένως μάλλον τις έλεγε για να περνάει η ώρα και όχι επειδή το ήθελε ουσιαστικά. Έτσι η χώρα πορεύθηκε ουσιαστικά ακυβέρνητη, έρμαιο των οικονομικών καταιγίδων που την έρριχναν από τη Σκύλλα στη Χάρυβδη, ενώ οι ‘καπετάνιοι’ αναλίσκονταν σε δηλώσεις αλληλοκατηγορίας.
     Και τώρα έχουμε μόνο μια εβδομάδα περιθώριο για να το ξανασκεφθούμε. Ο κύβος μπορεί να έχει ριφθεί, αλλά ακόμη και μετά το όποιο αποτέλεσμά του μια τέτοια κίνηση ίσως να είναι η μόνη λογική εξέλιξη. Και μακάρι να μας λυπηθεί ο Θεός και να μας δώσει όχι μετρητά, αλλά κυρίως τη σύνεση που τόσο μας λείπει σε τέτοιες ώρες.

Πριγκηπόνησα

Μικρή επιλογή από τις οπτικές αναμνήσεις του προσφάτου συνεδρίου.

 Αυτοί οι γλάροι δεν μας άφηναν να κοιμηθούμε...

 Αντιγόνη, το δεύτερο νησί

 Η είσοδος της Μονής, και το εσωτερικό του ναού της

 Δρόμος στη Χάλκη

 Ο Αγ. Νικόλαος στη Χάλκη

 Ανηφορίζοντας προς τον Αγ. Γεώργιο στην Πρίγκηπο

 Άγ. Γεώργιος ο Κουδουνάς, Πρίγκηπος

 Οχήματα δύο ίππων

 Αρχιτεκτονική (και ζωή) άλλης εποχής

Να η Μεγάλη Εκκλησιά μας...

Θεμέλιο

Διαβάζω στην ‘Ιερά Ιστορία της Παλαιάς Διαθήκης’ του πατέρα μου:

‘Η πρόοδος και η ακμή των οικογενειών και των λαών στηρίζεται στην προστασία του Θεού και μόνο σ' αυτήν. Όταν ο Θεός μας προστατεύει, τότε κανένας και τίποτε δεν μπορεί να μας βλάψει. Αν όμως ο Θεός αποσύρει την προστασία του, από δική μας φυσικά υπαιτιότητα, τότε οι κόποι και οι αγώνες μας είναι καταδικασμένοι σε αποτυχία. Το μόνο λοιπόν στερεό θεμέλιο και για τα άτομα και για τις οικογένειες και για τα έθνη είναι ο φόβος του Κυρίου. Μόνο όσοι στηρίζονται σ' αυτόν προοδεύουν και δοξάζονται’ [σελ. 276].

Υπογράμμισα την φράση για τη δική μας υπαιτιότητα, διότι εκεί μέσα μπορούμε (και πρέπει) να αναζητήσουμε τη ρίζα των οικονομικών και άλλων περιπετειών που γνωρίζουμε σήμερα ως έθνος. Εφόσον κάνουμε το βήμα αυτό, θα είναι προφανής και η λύση, αν θελήσουμε να την υιοθετήσουμε. Κάτι που προς το παρόν δεν διαφαίνεται στην ελληνικό ορίζοντα.

Εσχάτη ώρα

Είχα την ευκαιρία να συμμετάσχω επί τρεις μέρες σ’ ένα πολύ ενδιαφέρον συνέδριο με θέμα ‘Τέλος της ζωής στον καρκίνο: η ανατριχίλα των συνόρων’. Πολλοί και ‘ζουμεροί’ ομιλητές, πολλή και εις βάθος και πλάτος αναφορά στον θάνατο (ας τον λέμε με το όνομά του) και την επίγνωσή του και την ετοιμασία γι’ αυτόν. Ίσως κάποια μέρα να βάλω σε τάξη τις σημειώσεις μου και να γράψω κάτι περισσότερο. Ωστόσο, σήμερα ανοίγοντας τον υπολογιστή πέφτω πάνω στην είδηση-κεραυνό εν αιθρία: ο πρόσφατα εκλεγείς μητροπολίτης Κεφαλληνίας Γεράσιμος πέθανε ξαφνικά από ανακοπή χθες βράδυ, πριν ακόμη ενθρονισθεί στη μητρόπολή του. Πράγμα που σημαίνει ότι η καμπάνα του θανάτου μπορεί να χτυπήσει τελείως απροσδόκητα και για οποιονδήποτε, ανεξάρτητα από ηλικία, αξίωμα, προσωπικά χαρίσματα ή προσδοκίες προσφοράς. Αν όλοι μας (επιστήμονες, πολιτικοί, ηγέτες κάθε είδους, οικονομικοί παράγοντες, εσείς, εγώ) σκεφτόμασταν ότι το επόμενο χτύπημα της καμπάνας μπορεί να λέει το όνομά μας, από πόσα στραβοπατήματα θα είχαμε γλιτώσει ως άνθρωποι και ως κόσμος ολόκληρος... Γι’ αυτό και η μνήμη των εσχάτων και του θανάτου καλλιεργείται ως ασκητική αρετή που ‘συνεκκόπτει πάθη’ (Κλίμαξ, λόγος στ΄) και δεν μας αφήνει να αμαρτήσουμε εις τον αιώνα (Σοφία Σειράχ 7:36). 
     Για να σας κάνω να ζηλέψετε και λίγο, το συνέδριο έγινε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, που, όπως είπε ο πρόεδρός του, με την ευκαιρία αυτή ξανάνοιξε. Την εναρκτήρια εισήγηση του Πατριάρχη μπορείτε να δείτε ΕΔΩ, ενώ για τις σχετικές φωτογραφίες από τα Πριγκηπόνησα, λίγη υπομονή.
     ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Επειδή το ζήτησαν κάποιοι, στον σύνδεσμο αυτό υπάρχουν όλες οι ομιλίες του συνεδρίου, κατά ημέρα (κατά σειράν, 3η, 2η, 1η).

Σκόρπια

• ‘Ψυχοβγάλτες’ είναι η λέξη που μου έρχεται στο μυαλό καθώς ακούω ποιος έφυγε και ποιος έμεινε στις διαπραγματεύσεις, ποιος δήλωσε και ποιος ξεδήλωσε και τι, ποιος και πού συνεντευξιάσθηκε, αν είμαστε εντός, εκτός ή επι τα αυτά της Ευρωζώνης και εναλλάξ. Δεν ξέρω αν έχει κάποια απώτατη στρατηγική όλη αυτή η διαδικασία, και από τις δυο πλευρές. Σημασία έχει η ψυχική φθορά που προκαλεί σε όσους την υφίστανται--και δεν εννοώ τους επισήμους αλλά τον απλό κόσμο.
• Ακούγοντας τα ζητούμενα των δανειστών από τη μία, τα προτεινόμενα των ημετέρων από την άλλη, θυμάμαι την αγγλική έκφραση ‘a square peg in a round hole’ (τετράγωνος πάσσαλος σε στρόγγυλη τρύπα): ασύμβατα πράγματα. Υπάρχει και άλλη έκφραση: ‘single track mind’: ένα μυαλό που δουλεύει με ένα μόνο τρόπο, που δεν διαθέτει ευελιξία, προσαρμοστικότητα, τέλος πάντων δεν μπορεί να βρει κοινό τόπο συνεννόησης. Ισχύει και για τα δύο μέρη.
• Τι νόημα έχει η περιλάλητη απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας για ‘αντισυνταγματικές’ περικοπές συντάξεων όταν δεν υπάρχουν λεφτά ούτε για τους βασικούς μισθούς; Και πώς και είμαστε τόσο ευαίσθητοι για την συγκεκριμένη απόφαση όταν τόσες άλλες αποφάσεις του ΣτΕ ή του Αρείου Πάγου ή άλλων επισήμων δικαστικών σωμάτων τις αγνοούμε επιδεικτικά ή και τις καταγγέλλουμε; Μήπως ακόμη και η δικαιοσύνη θεωρείται ‘δίκαια’ όταν υποστηρίζει τα καλά και συμφέροντα της τάξης μας;

Κορωνησία

Από πρόσφατη επίσκεψη στις λιμνοθάλασσες του βορείου Αμβρακικού, μιας ιδιαίτερα γραφικής γωνιάς της πατρίδος μας...

 

 

 

 Το ανακαινισμένο Βυζαντινό εκκλησάκι της Παναγίας στην Κορωνησία.

 

Ι. Μονή Ροδιάς, στις όχθες της ομώνυμης λιμνοθάλασσας.
Και μια δανεική φωτογραφία (από το διαδίκτυο), για να αντιληφθείτε τι ακριβώς είναι η Κορωνησία (ο τόπος με τα σπίτια που βλέπετε στη μέση του νερού--πηγαίνεις εκεί από μια στενή γλώσσα γης, μερικά χιλιόμετρα σε μήκος, που μόλις διακρίνεται στο άνω αριστερό μέρος της εικόνας. Στο βάθος τα βουνά του νομού Άρτας). Το κοιμητήριο του χωριού βρίσκεται στο προς τα δεξιά νησάκι, μέσα στο δάσος.

Κέικ μπύρας

Θέλοντας να ξεφύγουμε λίγο από τις συνηθισμένες γεύσεις και να έχουμε κάτι βολικό για πρόγευμα, μια και είμαστε στη νηστεία των Αγ. Αποστόλων, σκαρώσαμε με το έτερον ήμισυ το παραπάνω... ιδιοσκεύασμα.
Χρησιμοποιήσαμε:
    1 κουτάκι μπύρα (330 ml)
    15-20 ελιές κομμένες σε μικρές φέτες
    1 κρεμμυδάκι φρέσκο ψιλοκομμένο
    1 κ. σούπας μουστάρδα
    1 κύβο ζωμού λαχανικών διαλυμένο σε νερό
    Αλεύρι όσο παίρνει (περίπου 2-3 φλιτζάνια)
    1 φακελλάκι μπέικιν πάουντερ
    Λάδι 1/2 φλιτζάνι
    Λίγη ρίγανη
     Ανακατέψαμε όλα τα υλικά ώστε να γίνουν μια εύπλαστη ζύμη. Την απλώσαμε σε αλευρωμένο ταψάκι διαμέτρου 25 εκ. και την ψήσαμε στους 200 βαθμούς για 30 λεπτά περίπου. Το αποτέλεσμα ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες μας.
     Αυτή είναι η βασική συνταγή που πρωτοκάναμε χθες. Όπως καταλαβαίνετε όμως, η φαντασία της γεύσης έχει περιθώρια να κάνει παραλλαγές στη σύνθεση (π.χ. λίγη πάπρικα ή φρέσκια ντομάτα στη ζύμη θα δώσει αλλιώτικο χρώμα, ενώ άλλα μυρωδικά όπως κύμινο ή μπαχάρι θα κάνουν το κέικ πιο πικάντικο). Καλές δοκιμές λοιπόν, κι αν θέλετε, μας λέτε τις ιδέες σας!

ΕΡΤ: η επιστροφή

Δυο χρόνια μετά, ΕΡΤ ξανά. Όλοι θυμόμαστε το αιφνιδιαστικό κλείσιμο της ΕΡΤ ακριβώς προ διετίας. Παρά τις τότε κυβερνητικές δικαιολογίες (που κανένας δεν πίστεψε) είχε προβληθεί από την αντιπολίτευση ως το μέγα θύμα των μέτρων λιτότητας, με την υπόσχεση 'πάλι με χρόνους, με καιρούς' να την επαναλειτουργήσει. Φυσικά και χαρήκαμε που ξανακούσαμε τον ‘τσομπανάκο’ στο ραδιόφωνο, ενώ μας ξάφνιασε ευχάριστα ο Πάνος Χαρίτος που αντάλλαξε το αλεξίσφαιρο γιλέκο του πολεμικού ανταποκριτή της Μέσης Ανατολής με το κοστούμι και τη γραβάτα του παρουσιαστή των βραδυνών ειδήσεων. Βέβαια το ραδιοπρόγραμμα έγινε λίγο άνω κάτω, και τρέχα γύρευε πού πήγε ο καθένας απ’ εκείνους που ακούγαμε σε γνωστές ώρες. Ακούσαμε και τα πικρόξινα σχόλια της Νέας Δημοκρατίας, που όμως δεν δικαιούται δια να ομιλεί (για να θυμηθούμε τον μακαρίτη τον Γιαννόπουλο): αφού, τουλάχιστον μετά τις ευρωεκλογές, έκανε ό,τι μπορούσε για να εκχωρήσει τη διακυβέρνηση της χώρας στον ΣΥΡΙΖΑ, τώρα διαμαρτύρεται; Καλώς ήρθε λοιπόν και πάλι η ΕΡΤ. Ελπίζουμε μόνο να λειτουργήσει ως υγιής οργανισμός και όχι ως ‘μία από τα ίδια’ με κομματικά ρουσφέτια, αργομισθίες και συναφή πολιτικά παίγνια.

Ελευθερία γνώμης

Κάθε τόσο ακούμε αποτελέσματα δημοσκοπήσεων και άλλων δήθεν ερευνών της κοινής γνώμης για τις κομματικές μας προτιμήσεις και για τον καταλληλότερο για πρωθυπουργό της χώρας και άλλα τέτοια σοβαρά θέματα. Πολλές φορές μάλιστα μας έχει γεννηθεί και η απορία πώς κάποιος που ήταν κάποτε ‘πάτος’ στις δημοσκοπικές επιλογές έφτανε μέσα σε λίγους μήνες να μοστράρεται ως κορυφή και ιδανικός και ότι χωρίς αυτόν δεν γίνεται τίποτε. Την απάντηση μπορούμε έμμεσα να συναγάγουμε από δυο πρόσφατα δημοσιεύματα που αλίευσα στο Διαδίκτυο.
     Το ένα [ΕΔΩ] αναφέρεται στο δημοψήφισμα που έγινε πριν λίγο καιρό στην Ιρλανδία για τη νομιμοποίηση του γάμου των ομοφυλοφίλων. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, 25 εκατομμύρια δολάρια διοχετεύθηκαν στην Ιρλανδία από τις ΗΠΑ για να ενισχύσουν την καμπάνια υπέρ του ‘γάμου’. Κατά τα άλλα, το δημοψήφισμα ήταν μια έκφραση της ελεύθερης και αβίαστης γνώμης των Ιρλανδών, χωρίς καμιά προσπάθεια επηρεασμού.
     Το δεύτερο, χθεσινό, προέρχεται από τη Guardian, που έχει μια αυξημένη ευαισθησία για θέματα περιβάλλοντος. Αποκαλύπτει, μετά από έρευνα της εφημερίδας, ότι αφανείς δωρητές έδωσαν μέσα σε τρία χρόνια κάπου 125 εκατομμύρια δολάρια σε πολιτικές ομάδες αρνητών της κλιματικής αλλαγής για να προπαγανδίσουν κρατικές πολιτικές που είναι αντίθετες στη μείωση των εκπεμπόμενων ρύπων (π.χ. από καύση ορυκτών καυσίμων) και επομένως στη βελτίωση του αναπνεόμενου αέρα (κι αν η προπαγάνδα κοστίζει τόσο, σκεφθήτε πόσα είναι τα κέρδη που ‘παίζονται’ σε τέτοιες αποφάσεις). Το δημοσίευμα σημειώνει ότι τα χρήματα περνούν μέσα από ειδικά ταμεία δωρεών που διαχειρίζονται τέτοιες και παρόμοιες υποθέσεις και με τον τρόπο αυτό οι ‘δωρητές’ παραμένουν εντελώς ανώνυμοι, και συνεπώς άγνωστοι. Ούτε γάτα ούτε ζημιά. Ένας διαφορετικός τρόπος να ‘ξεπλένεται’ το χρήμα...
     Και τέλος διάβασα στον σημερινό ‘Αγγελιοφόρο’ ότι ανάμεσα στους ‘χορηγούς’ της επικείμενης ετήσιας παρέλασης ομοφυλοφίλων στην πόλη μας είναι και το Αμερικανικό προξενείο. Μάλιστα.
     Μετά από όλα αυτά, την επόμενη φορά που τα Μέσα θα μας προτείνουν τον ‘καλύτερο’, πάντα με βάση τη δική μας ελεύθερη γνώμη, ας ξύσουμε λίγο το κεφάλι μας κι ας αναρωτηθούμε πόσα χρήματα κόστισε το ελεύθερο αυτό αποτέλεσμα, και από πού βρέθηκαν.

Καιρός άστατος

Παρασκευή πρωί. Εν μέσω της συνηθισμένης εργασίας δέχομαι ένα τηλεφώνημα από παλαιό και έμπειρο συνάδελφο, άλλης ειδικότητος. «Θέλω να δεις μια κυρία, πρώην προϊσταμένη. Έχει κάτι αδένες στον τράχηλο και μια περίεργη αξονική». Μου διαβάζει αναλυτικά το πόρισμα: το ‘περίεργη’ ακούγεται σαν ευφημισμός, δυστυχώς η διάγνωση φαίνεται δεδομένη από το τηλέφωνο. «Πότε μπορείς;» Σήμερα το απόγευμα. «Ξέρεις, δεν της έχουμε πει τίποτε—μια φλεγμονή, τα γνωστά. Δεν θα της δώσω τη γνωμάτευση της αξονικής, μόνο τις εικόνες». Εντάξει, το έχουμε ξαναδεί το έργο αυτό. Το ραντεβού κλείνεται.
     Παρασκευή απόγευμα. Μήνας Ιούνιος, αλλά ο καιρός θυμίζει Μάρτιο ή Σεπτέμβριο. Συννεφιά που μας υπόσχεται και συνέχεια. Ενώ παρκάρω αρχίζει να ρίχνει κάτι παραπάνω από ψιχάλα, όχι όμως και νεροποντή. Προς τη μεριά της παραλίας λάμπει ο ήλιος. Ό,τι και νάναι θα περάσει. Άστατος καιρός, μας είχαν προειδοποιήσει, με κατά τόπους βροχές και καταιγίδες. Όσο να φτάσω στο ιατρείο, ούτε δέκα λεπτά, έχει σταματήσει.
     Η πρώην προϊσταμένη έρχεται πρώτη, πολύ νωρίτερα από την ώρα που της έδωσα, αλλά τι πειράζει; Έχουμε άνεση χρόνου. Μου κάνει εντύπωση η ευγένεια και η ψυχική της ηρεμία. Γαλήνιος άνθρωπος, καλή ψυχή, κουβεντιάζουμε άνετα, βρίσκουμε κοινό σημείο αναφοράς ένα γνωστό μεγάλο μοναστήρι. Τελείως ελεύθερο ιστορικό, που δυστυχώς καλούμαι να ανατρέψω με βάση τα ευρήματα. Εκείνοι οι σκληροί λεμφαδένες δεν δίνουν καλή αίσθηση, όσο για την αξονική… Ολοκληρώνω τη ρουτίνα της κλινικής επίσκεψης: ιστορικό, εξέταση, σπιρομέτρηση, ακτινογραφίες. Ώρα για εξηγήσεις, για την προειδοποιητική βολή. «Έχετε μια στένωση στην αριστερή πλευρά, που θα πρέπει να εξετάσουμε με βρογχοσκόπηση». Ούτε πανικός ούτε αδιαφορία. Πολύ ήρεμα, χωρίς ταραχή, με ρωτάει: «Αν είναι κάτι κακό τι θα κάνουμε;» Μέσα μου τη συγχαίρω, ενώ συγχρόνως σκέφτομαι ότι συχνά οι γιατροί αποφεύγουν τα δυσάρεστα για να μην ταράξουν τους ασθενείς, την ώρα που οι ίδιοι οι άρρωστοι υποπτεύονται πολύ περισσότερα. Με το να μη συζητούμε μαζί τους ανοιχτά τους αφήνουμε στην αμφιβολία και αυξάνουμε την ανησυχία τους. «Ας διαπιστώσουμε πρώτα τι συμβαίνει», της λέω. «Υποψίες μπορεί να έχουμε, αλλά θέλουμε και αποδείξεις». Συμφωνεί. «Γιατρέ, όπως και να έχει το πράγμα, ο Θεός ξέρει». Συμφωνώ κι εγώ, είναι η καλύτερη δυνατή απάντηση. Ες αύριον.
     Τα υπόλοιπα της ημέρας είναι σχετικά απλά πράγματα. Άσθμα σε διάφορες παραλλαγές, μια πνευμονία που θυμίζει αυτοάνοση πάθηση, διαγνωστικά προκλητική αλλά χωρίς να γεννά δυσάρεστα συναισθήματα. Ο άστατος καιρός έχει στρώσει για το βράδυ, και ο σύντομος περίπατος ως το αυτοκίνητο είναι ιδιαίτερα ευχάριστος. Όσο δεν σκέφτομαι εκείνη την αξονική.
     Σάββατο πρωί. Το πρωινό μνημόσυνο μιας παλαιάς συνομήλικης ασθενούς μου θυμίζει τα όρια της ζωής και των θεραπευτικών δυνατοτήτων μας. Ακολουθεί η επίσκεψη στην κλινική. Ο καρκινοπαθής άρρωστός μου δεν έχει πλέον πυρετό, αλλά η γενική του κατάσταση φθίνει. Άστατος ο καιρός και γι’ αυτόν, μόνο συμπωματική ανακούφιση μπορούμε να του προσφέρουμε, ‘το δε περισσόν εκ του πονηρού’. Άλλος παλιός άρρωστος έχει εισαχθεί ξανά: τον θυμάμαι από το καλό κρασί που φτιάχνει. Οι ακτινολογικές εικόνες που τον συνοδεύουν είναι απειλητικές, αλλά το προηγούμενο ιστορικό του εγείρει την πιθανότητα υποτροπής μιας προηγούμενης καλοήθους πάθησης που είχε ανταποκριθεί στη θεραπεία. Το λέω στον ίδιο και τους δικούς του: ο ήλιος βγαίνει γι’ αυτούς πίσω από τα σύννεφα που τους κατέτρυχαν τις τελευταίες ημέρες.
     Έχει φτάσει η ώρα για τη βρογχοσκόπηση. Η άρρωστή μου βρίσκεται εκεί από νωρίς, ήρεμη όπως χθες, κι αυτό κάνει τη δουλειά μας πολύ πιο εύκολη. Το τεχνικό μέρος δεν παρουσιάζει προβλήματα, αλλά τα ευρήματα ενισχύουν τις υπόνοιες και την απαισιόδοξη χθεσινή εντύπωση. Χαμηλή νέφωση στον ιατρικό ορίζοντα. Τελειώνουμε, η γυναίκα ξυπνάει από την ελαφρή νάρκωση, μας ευχαριστεί, συμφωνούμε να αφήσουμε κάθε συζήτηση για το πρόβλημα στην άκρη μέχρι να πάρουμε τα αποτελέσματα του εργαστηρίου. «Γιατρέ, όταν έλθετε στο μοναστήρι, περάστε και από το σπίτι μας για καφέ και πίτα». Το υπόσχομαι, ελπίζοντας ‘παρ’ ελπίδα πάσαν’ να μπορέσω και να το πραγματοποιήσω. 
     Πριν φύγω χτυπάει το τηλέφωνο. Μου ζητούν μια επίσκεψη στο σπίτι. Ενενήντα ετών, με βαριά άνοια, δεν μετακινείται, βράζει λίγο η αναπνοή, παίρνει αντιβίωση. «Δεν είναι βιαστικό, όταν μπορέσετε». Αφήνω ανοικτό το ραντεβού, τώρα μας περιμένει η θάλασσα. Είναι τρεις το μεσημέρι όταν βρισκόμαστε στην παραλία για την πρώτη, ψυχρή αλλά αναζωογονητική βουτιά της φετινής χρονιάς. Ο άστατος καιρός κλίνει προς το καλύτερο, οι ιατρικές εκκρεμότητες περνούν στο περιθώριο της σκέψης. Ύπνος υπαίθριος, αλλά μας ξυπνάει ήχος ανέμου που ριπίζει τα φοινικόκλαδα. Λες να βγάλει μπουρίνι; Ώρα να φεύγουμε. Ήλιος και πάλι, πίσω και πάνω από κάθε σύννεφο. Όπως και στη ζωή μας.

Βαβέλ

Παρακολούθησα ένα μέρος από την ‘προ ημερησίας’ χθεσινή συζήτηση στη Βουλή. Μία από τα ίδια. Η γενική εικόνα μου έφερε στο νου τον βιβλικό πύργο της σύγχυσης. Θεωρητικά, όλοι μιλούσαν την ίδια ελληνική γλώσσα. Ωστόσο οι λέξεις φαίνονταν να έχουν διαφορετική σημασία για τον καθένα (π.χ. πώς εννοεί κάθε αρχηγός την συνεννόηση;), ενώ η κάθε πλευρά χρησιμοποιούσε άλλη ονομασία για το ίδιο πράγμα (π.χ. για το μνημόνιο). Όχι κράτος, αλλά ούτε παράγκα δεν μπορεί να στηθεί με τον τρόπο αυτό. Θυμήθηκα ακόμη και τον αισώπειο μύθο για τις ‘δύο πήρες’ που κουβαλεί ο καθένας: κάθε ‘αρχηγός’ αγνοούσε ηθελημένα τις δικές του αστοχίες, ψευδολογίες, δημιουργικές ασάφειες, και έβλεπε (και μάλιστα με μεγεθυντικό φακό) και διατυμπάνιζε εκείνες των άλλων.

     Υπάρχει διέξοδος; Η μόνη που μου έρχεται στη σκέψη είναι εκείνη που περιγράφει το κοντάκιο της Πεντηκοστής, την οποία εκκλησιαστικά αποχαιρετίσαμε σήμερα: 

Ὅτε καταβὰς τὰς γλώσσας συνέχεε, διεμέριζεν ἔθνη ὁ Ὕψιστος·

ὅτε τοῦ πυρὸς τὰς γλώσσας διένειμεν, εἰς ἑνότητα πάντας ἐκάλεσε·

καὶ συμφώνως δοξάζομεν τὸ πανάγιον Πνεῦμα.

     Μ’ ένα λόγο, μας χρειάζεται φωτισμός Άνωθεν. Μόνο που αυτός δίνεται μόνο εφόσον τον ζητήσουμε, αναγνωρίζοντας ότι μόνοι μας μόνο θάλασσα μπορούμε να τα κάνουμε. 

Caveat emptor!

Ότι το Διαδίκτυο παρακολουθεί και καταγράφει τις προτιμήσεις μας είναι γνωστό: ο Μεγάλος Αδελφός δεν μας κοιτάζει πλέον, όπως στο μυθιστόρημα του Όργουελ, από το πανταχού παρόν πορτραίτο του στον τοίχο, αλλά ‘διαβάζει’ τις κινήσεις του ποντικιού μας και τα πλήκτρα που πατούμε σε κάθε περιήγηση στον Παγκόσμιο Ιστό. Ξέρουμε ήδη ότι κάθε τόσο μας προβάλλει για αναζήτηση εικόνες, αντικείμενα, ιστοσελίδες που σχετίζονται με όσα ήδη επισκεφθήκαμε ή αναζητήσαμε πρόσφατα. Έτσι π.χ. η ιστοσελίδα του βιβλιοπωλείου Amazon μας προτείνει βιβλία με βάση το προηγούμενό μας ιστορικό, συσχετίζοντάς το και με τις αγορές άλλων που έψαχναν παρόμοια βιβλία με μας. Από εκεί και πέρα ήταν ίσως ένα πολύ μικρό βήμα μέχρι τον επόμενο σταθμό: την διαμόρφωση των τιμών ανάλογα με τη ζήτηση. Όπως μας πληροφορεί ένα πρόσφατο άρθρο στη Guardian, αυτό ακριβώς συμβαίνει με τις διαδικτυακές αγορές. Όταν ‘ανιχνεύσουν’ ότι επιθυμούμε πολύ ένα συγκεκριμένο αγαθό ή υπηρεσία, η τιμή που μας προτείνουν είναι υψηλότερη, ειδικά για μας, διότι ξέρουν ότι οι αντιστάσεις μας στην αγορά του θα είναι μικρότερες. Στην οικονομία αυτό λέγεται νόμος της προσφοράς και της ζήτησης: όσο μεγαλύτερη η ζήτηση, τόσο ανεβαίνει η τιμή. Σε απλά και απροσχημάτιστα ελληνικά θα το λέγαμε ασύστολη εκμετάλλευση, αλλά ο όρος δεν είναι πολιτικά ορθός.
     Είναι ουτοπικό να ζητήσει κανείς την απαγόρευση μιας τέτοιας πρακτικής: θα βρεθούν ένα σωρό ‘νομικοί’ λόγοι απόρριψής της. Η λύση είναι βέβαια η δημιουργία προσωπικών και συλλογικών αντιστάσεων--να παραμερίσουμε το νηπιακό και ανώριμο «Το θέλω τώρα!» και να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε έξυπνα, δηλ. με βάση τις πραγματικές μας ανάγκες και όχι αυτές που μας δημιουργεί το επιτήδειο και καλοπληρωμένο μάρκετινγκ. Διότι από ένα σημείο και πέρα, η συμπεριφορά των αγοραστών είναι εκείνη που ρυθμίζει την αγορά. Συνεπώς, όπως θα μας θύμιζαν οι Λατίνοι με το γνωμικό του τίτλου, ο αγοραστής ας προσέχει.

Άξιος!

Μια ξεχωριστή εκδήλωση, άλλης ποιότητος ανάσα στην περίεργη εποχή μας, είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε χθες. Η Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ τίμησε χθες σε ειδική ανοικτή συνεδρίαση τον Μητροπολίτη Διοκλείας Κάλλιστο Ware αναγορεύοντάς τον επίτιμο διδάκτορα. Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα τελετών του Πανεπιστημίου ο τιμηθείς, πασίγνωστος από τα πολλά θεολογικά έργα του και από την αγγλική μετάφραση της ‘Φιλοκαλίας’, την οποία επιμελήθηκε, μίλησε στα ελληνικά για ‘Το ανθρώπινο πρόσωπο ως εικόνα της Αγίας Τριάδος από τον Ιερό Αυγουστίνο ως τον Άγιο Γρηγόριο Παλαμά’. Βαθύς και συγχρόνως απλός, ανέπτυξε πώς κατά τους Πατέρες τόσο οι διαπροσωπικές όσο και οι ενδοπροσωπικές σχέσεις του ανθρώπου μπορούν να γίνουν αντιληπτές ως εικόνα της Αγ. Τριάδος, στην οποία είναι εκκλησιαστικά αφιερωμένη η εβδομάδα που διανύουμε. Ο άλλος τρόπος θεώρησης, που τόσο συχνά λησμονούμε στη ζωή μας, έστω κι αν την ονομάζουμε Χριστιανική. Μια κατά πάντα προσήκουσα τιμή σε έναν ιδιαίτερα σημαντικό πνευματικό άνθρωπο.

Ο κόμπος και το χτένι

Οι κάθε λογής διαπραγματεύσεις φαίνεται ότι φτάνουν στο τέλος, μαζί με τα διάφορα ψέματα (μικρά, μεγάλα, λευκά, μαύρα και κατά συνθήκην, ένθεν κακείθεν) και τα λεφτά. Κατά την παλαιά ρήση κάποιου Λοβέρδου, ακόμη και το σάλιο τελειώνει. Εκόντες άκοντες θα δεχθούμε (ευγνωμόνως, θα έλεγα) κάποια ‘διάσωση’ τυλιγμένη με μια συσκευασία που να μη περιέχει τη λέξη ‘μνημόνιο’, που θα είναι πικρή, δύσγευστη, με οικονομικές συνέπειες. Θα εφευρεθούν διάφορα ευφημιστικά επιχειρήματα για την αποδοχή της, και θα πάρουμε μια προθεσμία εκτέλεσης. Κι ενώ επίκεινται όλα αυτά, εξακολουθούμε να ακούμε συζητήσεις για κομματικές αντιδράσεις και πολιτικό κόστος και για άλλα τέτοια παλαιολιθικά που ευθύνονται, μαζί με άλλους παράγοντες, για το σημερινό χάλι μας.
     Τι δέον γενέσθαι; Αφήνοντας στην άκρη τους κάθε είδους ‘γκρινιάρηδες’ και αντιρρησίες, αλλά και τους αποτυχημένους της μέχρι τώρα πολιτικής σκηνής, να σχηματισθεί μια κυβέρνηση υπεράνω κομμάτων, από ανθρώπους που θα έχουν ως μόνο σκοπό τη διάσωση της χώρας. Δεν μας ενδιαφέρει αν θα λέγεται ‘εθνικής σωτηρίας’ ή ‘ειδικού σκοπού’ ή όπως αλλιώς.  Αποστολή της θα είναι, με σύνεση και κοινή λογική, με αναφορά στις ιστορικές καταβολές του ελληνισμού και με σεβασμό στην πίστη και την παράδοσή του, αλλά και με την ειλικρινή επίκληση του φιλοτίμου, να εμπνεύσει τον κόσμο να αλλάξει νοοτροπία και συμπεριφορά, να βάλει το εθνικό και συλλογικό συμφέρον πάνω από το στενό ατομικό. Με την πειθώ και το παράδειγμα προς όλους, αλλά και με τιμωρία όταν και όπου χρειάζεται. Και με την πίστη ότι «δίκαιος Κύριος και δικαιοσύνας ηγάπησεν»: ο Θεός θα αποδώσει και θα στηρίξει το δίκαιό μας όταν εμείς αναγνωρίσουμε και διορθώσουμε αυτά που περνούν από το χέρι μας. Η λογική του «για όλα φταίνε κάποιοι άλλοι» μπορεί να μας αρέσει ψυχολογικά, αλλά είναι ψευδής, και τό ξέρουμε. Δεν απομένει παρά να το παραδεχθούμε και να πράξουμε ανάλογα. 

'Αναμόρφωση'

Ίσως η ημέρα της εορτής του Αγίου Πνεύματος δεν είναι η πιο κατάλληλη για τέτοιες ειδήσεις, ίσως όμως και να είναι. Στις αρχές του έτους η Αγγλικανική εκκλησία χειροτόνησε την πρώτη γυναίκα επίσκοπο. Διαβάζω σήμερα [Guardian] ότι υπάρχει στον χώρο των Αγγλικανών ένα ‘ρεύμα’ που υποστηρίζει την αναμόρφωση της λειτουργικής γλώσσας ώστε να μην αναφέρεται στον Θεό στο αρσενικό γένος αφού, όπως υποστηρίζουν, ο Θεός είναι πνεύμα και δεν έχει γένος. Προφανώς οι λέξεις ‘Πάτερ ημών’ και όλες οι άλλες αναφορές του Κυρίου και της Αγίας Γραφής εν γένει στον Θεό Πατέρα είναι άγνωστες στις φεμινίστριες αυτές. Αλλά βέβαια, από τη στιγμή που οι Αγγλικανοί προχώρησαν στη χειροτονία των γυναικών, μια τέτοια κίνηση αργά ή γρήγορα θα αναμενόταν. Τι άλλο να περιμένουμε;
     Πριν αρκετά χρόνια ένας Κύπριος φίλος στο Ηνωμένο Βασίλειο, μιλώντας για τους Άγγλους έλεγε: «Η θρησκεία τους είναι νερόβραστη σαν την κουζίνα τους». Προφανώς συνεχίζουν να κάνουν ό,τι μπορούν για να τον δικαιώνουν.