Άρχοντες

Κρατώ στα χέρια μου τις ‘Ομιλίες στη Σοφία Σειράχ’ του μακαριστού πατέρα μας, που πρόσφατα κυκλοφόρησαν σε μια φροντισμένη, όπως πάντα, έκδοση από το ‘Περιβόλι της Παναγίας’. Σε μια εβδομάδα κλείνουν πέντε χρόνια από την εκδημία του, αλλά ‘ζῇ καὶ παρ᾽ ἡμῖν ὡς λαλῶν ἐκ τῶν βίβλων’. Φροντίζει να μας θυμίζει την παρουσία του με τα κείμενά του. Ανοίγω στην τύχη τον τόμο και διαβάζω:

     «Γεννιέται βέβαια εὔλογα τὸ ἐρώτημα: Γιατί ὁ Θεὸς ἐπιτρέπει πολλὲς φορὲς νὰ παίρνουν τὴν ἐξουσία ἄρχοντες κακοὶ καὶ ἀνάξιοι; Στὸ ἐρώτημα αὐτὸ δὲν εἶναι εὔκολο νὰ ἀπαντήσουμε, γιατὶ δὲν εἴμαστε σὲ θέσι νὰ γνωρίζουμε τὶς βουλὲς καὶ τὰ κρίματα τοῦ Θεοῦ. Ἕνα ὅμως μποροῦμε νὰ ποῦμε μὲ βεβαιότητα: ὅτι οἱ κακοὶ ἄρχοντες εἶναι ἕνα παιδαγωγικὸ καὶ σωφρονιστικὸ μέσον στὰ χέρια τοῦ Θεοῦ, ποὺ τὸ χρησιμοποιεῖ γιὰ νὰ σωφρονίση καὶ νὰ ἐπαναφέρη στὸν ἴσιο δρόμο τοὺς λαοὺς ποὺ παρεκτρέπονται· καὶ ἀκόμη, γιὰ νὰ τοὺς βοηθήση νὰ ἐκτιμήσουν τὴν ἀξία τῶν καλῶν ἀρχόντων, τοὺς ὁποίους πολλὲς φορὲς περιφρονοῦν καὶ παραγκωνίζουν, προτιμώντας τοὺς δημαγωγούς, ποὺ τοὺς ὑπόσχονται πολλὰ ὡραῖα καὶ δελεαστικά, τὰ ὁποῖα συνήθως μένουν ἀπραγματοποίητα. Ὅταν λοιπὸν πέφτουμε σὲ χέρια κακῶν ἀρχόντων, ἂς ἀναλογιζώμαστε τὴ δική μας εὐθύνη, ἂς βλέπουμε τὴν ἠθική μας κατάπτωσι καὶ ἂς ἐπιστρέφουμε μετανοημένοι στὸν Κύριο, ζητώντας τὸ ἔλεός του καὶ παρακαλώντας τον νὰ ἀναδείξη καλοὺς καὶ συνετοὺς ἄρχοντες. Καὶ ἐκεῖνος θὰ τὸ κάνη στὸν κατάλληλο καιρό».

     Πιο επίκαιρο δεν γίνεται!

Βαλκανικά

Διαβάζω τίτλο σε εφημερίδα: ‘Στη Βόρεια Μακεδονία ο Τσίπρας’. Μη έχοντας συνηθίσει στην ονοματολογία της νέας εποχής, το μυαλό μου πάει σε Φλώρινα, Πισοδέρι, Αριδαία, Σκρα, Προμάχους, Κερκίνη, τέλος πάντων όσο πιο βόρεια γίνεται, εντός των συνόρων μας. Προχωρώντας το διάβασμα συνειδητοποιώ ότι μιλάει για τη γειτονική χώρα, που πρόσφατα την βάφτισε χαριστικά και καταχρηστικά με την παραπάνω ονομασία. Να πάει με το καλό, και να δω πώς θα υποδεχθεί εκεί ο κόσμος τον... νονό του!
     Σε άλλη είδηση ο πρωθυπουργός περιγράφεται ως «δυνατό χαρτί» της κυβέρνησης, που γι’ αυτό επισκέφθηκε χθες τη Θεσσαλονίκη, για να τονώσει τους τοπικούς υποψηφίους του ΣΥΡΙΖΑ που βλέπουν τον εκλογικό πάτο να πλησιάζει επικίνδυνα. Όπως έμαθα, η επίσκεψη αυτή ήταν η αιτία για το κυκλοφοριακό χάος που δημιουργήθηκε χθες βράδυ στην πόλη. Μάλιστα κάποια στιγμή πρόλαβα να δω από το παράθυρο του ιατρείου να περνάει η μακριά μαύρη αυτοκινητοπομπή, υπό τους ήχους πολλαπλών σειρήνων και με μπλε φώτα που αναβόσβηναν. Οποία ευκαιρία, να τιμήσει το «δυνατό χαρτί» τον δρόμο μας! 
     Στην παλιά ταινία ‘Βιολιστής στη στέγη’ [που περιγράφει τη ζωή των Εβραίων στην τσαρική Ρωσία] ένας νεαρός ρωτάει τον ραβίνο του χωριού του: «Ραβί, υπάρχει κατάλληλη προσευχή για τον τσάρο;», κι εκείνος του απαντάει: «Βεβαίως! Ο Θεός να ευλογεί τον τσάρο και να τον κρατάει... μακριά από μας!» Δεν ξέρω γιατί, αλλά μου ήρθε αυθόρμητα στο μυαλό διαβάζοντας τις παραπάνω ειδήσεις.

Απαγορεύσεις

Είχα διαβάσει πριν πολλά χρόνια κάτι που έγραψε ένας μουσουλμάνος συγγραφέας: «Αλλάχ! Γιατί δεν μας απαγόρευσες να πίνουμε νερό, ώστε να το απολαμβάνουμε περισσότερο;» Η τάση να κάνεις κάτι απαγορευμένο ασκεί μια έλξη συχνά ακαταμάχητη. Κι αν για πράξεις που δεν επιτρέπονται από νομική ή ηθική πλευρά υπάρχει ο πειρασμός της παρανομίας (που πρέπει κανείς να τον αποκρούσει), πολύ περισσότερο, και απόλυτα δικαιολογημένα, ισχύει η διαπίστωση εκεί που έχει κάποιος την αίσθηση ότι η απαγόρευση είναι εσφαλμένη, ότι του στερεί κάτι δικό του, κάτι με το οποίο ταυτίζεται και στο οποίο επενδύει συναισθηματικά. Κάποτε π.χ. απαγορεύονταν τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, και το να τα τραγουδάς ήταν μια πράξη αντίστασης, μια μορφή περιφρόνησης απέναντι σ’ εκείνους που τα είχαν αποκηρύξει. Οι εποχές αλλάζουν και φτάσαμε να κηρύσσεται επίσημο ‘εμπάργκο’ σ’ ένα εμβατήριο που εκφράζει την ίδια την εθνική ταυτότητα μιας μεγάλης μερίδας Ελλήνων. Ποιο το αποτέλεσμα; Στην προχθεσινή παρέλαση η ‘Μακεδονία ξακουστή’ παιανίσθηκε από όλες τις φιλαρμονικές, τραγουδήθηκε από μικρούς και μεγάλους, μαθητές και ένστολους, μακριά και κοντά στις εξέδρες των επισήμων, ακόμη κι εκείνων που θα άκουσαν με ξινισμένα μούτρα την έμπρακτη απάντηση στις αυθαίρετες υπογραφές τους. Πιστεύω πως όσοι τραγούδησαν το άσμα θα κρατήσουν ζωντανή την ανάμνηση της αντίστασης αυτής. Γένοιτο!

Εκλογικά

Πρόσφατα η Εκκλησία της Ελλάδος εξέλεξε νέους μητροπολίτες για κενές θέσεις. Με την αφορμή αυτή γράφτηκαν και ειπώθηκαν και πάλι διάφορα σχόλια για κανονικές μεθοδεύσεις, για ευνοουμένους, για «δικούς μας» και «άλλους», όπως γίνεται με κάθε δημόσιο πρόσωπο (έχει γίνει άλλωστε μόδα το άθλημα του κουτσομπολιού, και ο εκκλησιαστικός χώρος δυστυχώς δεν έχει ανοσία απέναντι στην επιδημία αυτή). Δεν γνωρίζω ούτε τα πρόσωπα που εξελέγησαν (εύχομαι όλοι να αναδειχθούν άξιοι της αρχιερωσύνης) ούτε δίνω σημασία στα σχόλια. Ωστόσο κάθε φορά που ανακύπτει ανάλογο θέμα φέρνω στο νου μου την εκλογή του Αποστόλου Ματθία.
     Όπως μας λένε οι Πράξεις των Αποστόλων, λίγες μέρες μετά την Ανάληψη του Κυρίου συγκεντρώνονται οι Απόστολοι και όσοι άλλοι αποτελούσαν τον ευρύτερο κύκλο των μαθητών (κάπου 120 πρόσωπα) για να εκλέξουν τον διάδοχο του Ιούδα. Η όλη διαδικασία είναι ανθρώπινη και θεϊκή. Ο Απόστολος Πέτρος καλεί τους συναγμένους να προτείνουν πρόσωπα που έζησαν από κοντά τον Κύριο σε όλες τις στιγμές της επί γης ζωής του, ώστε να μπορούν να δώσουν μαρτυρία από πρώτο χέρι για όσα θα διδάξουν στη συνέχεια γι’ Αυτόν. Προτείνονται από το πλήθος δύο άνδρες. Ακολουθεί προσευχή για την ανάδειξη του νέου Αποστόλου. Και στη συνέχεια; Γίνεται κλήρωση. Όχι ψηφοφορία. Έχει διαφορά το πράγμα. Η ψηφοφορία έχει να κάνει με επιμέρους ανθρώπους, καθένας από τους οποίους μπορεί να επηρεάζεται, συνειδητά ή ασυνείδητα, από ποικίλους παράγοντες, και δυστυχώς υπόκειται σε όλες τις ανθρώπινες αδυναμίες (αυτό είναι ένα βασικό μειονέκτημα της δημοκρατίας εν γένει). Η κλήρωση δεν είναι τυχερό παιχνίδι, αλλά δίνει τον τελευταίο λόγο στον Θεό: οι άνθρωποι πρόβαλαν τους υποψηφίους, αλλά ο Θεός αναδεικνύει (όπως άλλωστε το ζητούν και στην προσευχή) τον εκλεκτό Του, ο οποίος «συγκαταψηφίζεται μετά των ένδεκα».
     Τελικά η αποδοχή του θελήματος του Θεού είναι κι εδώ, όπως και σε κάθε ενέργεια της ζωής μας, θέμα πίστεως. Την οποία έχουμε τόση ανάγκη πάντοτε και όλοι μας, κληρικοί και λαϊκοί. «Πρόσθες ημίν».

Δι' άλλης οδού

Οι θέσεις που υποστηρίζει ο Π. Μπουκάλας στην Καθημερινή συχνά με βρίσκουν αντίθετο και διαφωνούντα. Ωστόσο, δεν μπορώ παρά να επικροτήσω όσα γράφει στη χθεσινή επιφυλλίδα του (‘Ο θάνατός σου, ο βιοπορισμός μου’) για την εμπορία διπλωμάτων οδήγησης σε ανθρώπους που δεν είχαν εκπαιδευθεί επαρκώς (ή μήπως καθόλου;). Θα δίναμε ποτέ δίπλωμα πιλότου σε κάποιον που έχει απλώς ‘οδηγήσει’ περιστρεφόμενα αεροπλανάκια στο λούνα παρκ της γειτονιάς του; Χίλιες φορές πιο ανεύθυνο είναι να δίνουμε δικαίωμα οδήγησης στους δρόμους σε αδαείς: στη γλώσσα του Τζέιμς Μποντ αυτά τα διπλώματα λέγονται ‘άδειες να σκοτώνουν’.

     Για να μη περιορισθούμε όμως στην οδήγηση, φαίνεται ότι αυτή η πτυχή αποτελεί απλώς κραυγαλέο (και επικίνδυνο) σύμπτωμα μιας γενικότερης νόσου. Είναι διάχυτη η νοοτροπία ότι στην Ελλάδα υπάρχουν δυο δρόμοι για να κάνεις οποιαδήποτε δουλειά που περιλαμβάνει σχέση πολίτη και κράτους. Ο ένας είναι ο νόμιμος: έχει κανόνες και απαιτήσεις, χρειάζεται κόπο και το σχετικό χρήμα (π.χ. παράβολα, άδειες, γραφειοκρατία, χρονοκαθυστέρηση κ.ο.κ.). Ο άλλος είναι ο πλάγιος, ο ‘κάτω από το τραπέζι’. Αυτός στρογγυλεύει τις γωνίες, περικόπτει τον χρόνο αναμονής, προσπερνάει τις ουρές, δεν αναλώνεται σε ‘τυπικές’ διαδικασίες, απλώς στοιχίζει κάτι παραπάνω που δεν πάει στο κράτος αλλά στην κατάλληλη τσέπη, εκείνη που λύνει προβλήματα. Ψεκάζετε, σκουπίζετε το ‘λαδάκι’ που χύθηκε στις άκρες, και ούτε γάτα ούτε ζημιά.

      Υπάρχει λύση; Ναι, θεωρητικά τουλάχιστον. Και έχει δύο σκέλη. Το ένα είναι η Αγωγή του πολίτη: ο καθένας και η καθεμία να μάθουν όχι πόσα είναι τα άρθρα του Συντάγματος, αλλά πώς να διάγουν ως πολίτες, αρχίζοντας από την πρώτη σχολική ηλικία και από τις υποχρεώσεις τους πριν φθάσουν να διεκδικούν δικαιώματα. Η εκπαίδευση αυτή θα πρέπει να είναι δια βίου. Το δεύτερο έχει να κάνει με τις επίσημες διαδικασίες: όσο απλούστερες, ταχύτερες, πιο δίκαιες και λογικά οικονομικές είναι αυτές, τόσο ο πειρασμός της παράκαμψης θα είναι μικρότερος.

     Και τα δύο σκέλη εξαρτώνται καταρχήν από τη βούληση της κεφαλής (του κράτους) να θεσπίσει και να εφαρμόσει ανάλογα μέτρα. Παραδείγματα υπάρχουν (όπως αυτό της πλήρως ψηφιοποιημένης Εσθονίας). Φοβούμαι όμως ότι παρ’ ημίν τα όποια μέτρα θα σκαλώσουν στις συνδικαλιστικές αντιρρήσεις των υπαλλήλων των αντιστοίχων κλάδων. Βλέπετε, η μακροχρόνια άτυπη παράπλευρη οδός έχει λάβει χαρακτήρα κεκτημένου δικαιώματος. Ένα είδος χρησικτησίας.

Ευρωπροτιμήσεις

Δυο μήνες μόνο μας χωρίζουν από τις Ευρωεκλογές, και τα κόμματα έχουν αρχίσει ήδη να αναγγέλλουν υποψηφίους για το Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, δυστυχώς με κύριο κριτήριο τις κομματικές επικοινωνιακές ανάγκες και όχι την εξυπηρέτηση του γενικού καλού. Νομίζω ότι δεν έχουμε ασχοληθεί όσο πρέπει με το θέμα αυτό. Είναι καιρός να καλύψουμε αυτή την αβλεψία.
      Ας αρχίσουμε από κάτι πιο πεζό. Έστω ότι συγκροτούμε μια εθνική ομάδα π.χ. ποδοσφαίρου, που θα αντιπροσωπεύει τη χώρα σε διεθνείς διοργανώσεις με στόχο την καλύτερη δυνατή απόδοση. Ποιους επιλέγουμε για τη σύνθεση (το ρόστερ, όπως λέμε στα νέα ελληνικά); Τους καλύτερους στο συγκεκριμένο άθλημα, αυτούς που έχουν τις φυσικές ικανότητες, την τεχνική γνώση του αθλήματος και τη δυνατότητα και τη θέληση για ομαδική εργασία, ώστε το σύνολο να είναι άριστο. Δεν διαλέγουμε π.χ. τραγουδιστές, λογοτέχνες, πολιτικά πρόσωπα, συνδικαλιστές, γιατρούς ή ό,τι άλλο, όσο καλοί και διάσημοι κι αν είναι στο είδος τους: αυτό που μας ενδιαφέρει είναι η τέχνη τους στη μπάλα. Πεζό μεν, απόλυτα λογικό δε.
     Κι ας πάμε στο κυρίως θέμα. Ένα μεγάλο στάδιο είναι και το Ευρωκοινοβούλιο, όπου «παίζονται» θέματα που έχουν να κάνουν με την κοινή ζωή όλων μας, όπως αυτή διαμορφώνεται μέσα από αποφάσεις, κανονισμούς, διατάγματα που ξεπερνούν τις κρατικές εξουσίες και πολλές φορές αφορούν σε θέματα ζωής και θανάτου για εκατομμύρια ανθρώπων. Ποιους θα βάλουμε στην ομάδα που θα εκπροσωπήσει τη χώρα μας στο αγώνισμα αυτό; Ηθοποιούς, τραγουδιστές, ποδοσφαιριστές, αποτυχημένους ή ‘ληγμένους’ κομματικούς παράγοντες, φωτομοντέλα ή ό,τι άλλο; Το άθλημα χρειάζεται ανθρώπους με γνώση των ευρωπαϊκών αλλά και των εθνικών θεμάτων (ώστε τα δεύτερα να μη θάβονται αλλά να προάγονται μέσω των πρώτων), με ικανότητες και θέληση για κοινή εργασία και συνεννόηση, αλλά και αντιπαράθεση (κυρίως με τους ξένους, όχι μεταξύ τους) εκεί που χρειάζεται, με γνώμονα μόνο το κοινό καλό και τα ελληνικά συμφέροντα. Ουδόλως μας ενδιαφέρουν τα λοιπά προσόντα, η θεατρική παιδεία, η φωτογένεια ή η κοινωνική αναγνωρισιμότητα των υποψηφίων, αν δεν πληρούνται οι βασικές αυτές προϋποθέσεις.  
     Και κάτι τελευταίο, αλλά όχι ελάσσονος σημασίας: στην Ευρωβουλή στέλνουμε ανθρώπους για να δουλέψουν και όχι για να κάνουν ευρωδιακοπές με μισθούς Βρυξελλών. Ελπίζω να λαμβάνεται κι αυτό υπόψη στην επιλογή, ώστε να μην έχουμε την αίσθηση ότι κάποιοι απλώς τρώνε και πίνουν εις υγείαν όλων ημών (παραλείπω κάθε άλλον χαρακτηρισμό...).
     Είναι άραγε ανάγκη να σημειώσουμε ότι τα ίδια κριτήρια, τηρουμένων των αναλογιών, πρέπει να ισχύουν και για τις εθνικές και αυτοδιοικητικές εκλογές; Για να ανακτήσει κάποια στιγμή το πολιτικό σύστημα τη χαμένη του σοβαρότητα.
     Υ.Γ. Διαβάστε και μια πρόσφατη επιστολή (’Πώς ζυγίζουμε τους υποψηφίους;’) για το ίδιο θέμα.

Αίτημα ενότητος

Ευτυχώς μέσα στον ορυμαγδό ειδήσεων, ανακοινώσεων, σχολίων και κραυγών που δεχόμαστε χωρίς ανάπαυλα υπάρχουν και φωνές ήρεμες, νηφάλιες, που εκφράζουν τη δίψα για μια στοιχειώδη λογική. Μια τέτοια αποτελεί η παρακάτω επιστολή που είδα χθες στην Καθημερινή (‘Οι διχασμοί μας και όσα μας ενώνουν’, 19/3/2019). Όπως θα διαπιστώσουν οι αναγνώστες της σελίδας αυτής, οι θέσεις της συμβαδίζουν με όσα κατά καιρούς έχουμε γράψει κι εδώ.

     Κύριε διευθυντά 

     Με αφορμή τη νέα σειρά βιβλίων της «Καθημερινής» σχετικά με τους διχασμούς των Ελλήνων, θα ήθελα να σας προτείνω να συμβάλετε στο εξής:

     Θεωρώ ότι οι έννοιες Αριστερά - Δεξιά είναι σήμερα εντελώς ξεπερασμένες. Ιδιαίτερα δε, στην τόσο δύσκολη περίοδο που περνάει η χώρα μας και εμείς μαζί της τα τελευταία δέκα χρόνια.

     Θα πρότεινα λοιπόν τη διοργάνωση μιας σειράς ομιλιών - συζητήσεων - άρθρων - debates, προσπαθώντας με ψυχραιμία και διάθεση συμφιλίωσης να αποτυπώσουμε σε ποιες αρχές και αξίες συμφωνούμε –και ποιες είναι οι διαχωριστικές γραμμές μας– πάνω στα θέματα που απασχολούν όλους μας: Δικαιοσύνη, παιδεία, υγεία, οικονομία.

     Μια τέτοια πρωτοβουλία θα μπορούσε πιθανώς να συνδεθεί με τα best practices, τις αναγνωρισμένες διεθνώς καλύτερες πρακτικές πάνω σε αυτούς τους τομείς, ώστε επιτέλους να κάνουμε ως έθνος ένα μεγάλο βήμα μπροστά με όπλο την κατανόηση και τη γνώση, αφήνοντας πίσω την τυφλή υπακοή στους κομματικούς και συνδικαλιστικούς μηχανισμούς. Είμαστε στο 2019, σωστά;

     Σοφίκα Ελευθερουδάκη

     Είπαμε: συμφωνώ σε όλα. Αρκεί να καταλάβουμε ότι πράγματι είμαστε στο 2019...

Λογοπαίγνιο

Εύστοχο σκίτσο του Δ. Χαντζόπουλου (Καθημερινή), για... διαβασμένους ελληνομαθείς.

Καλά κρασιά!

Ακόμη δεν στέγνωσε το μελάνι της συμφωνίας των Πρεσπών, και τα παρατράγουδα (για τα οποία πολλοί έγραψαν προκαταβολικά) ακούγονται όλο και περισσότερο. Έτσι ο Σταύρος Τζίμας στην Καθημερινή αναπτύσσει διεξοδικά το πρόβλημα με τα κρασιά της γείτονος που προωθούνται σε παγκόσμιες εκθέσεις όπως η γερμανική ProWein ως κρασιά Μακεδονίας, ενώ η Ελλάδα έχει κατοχυρωμένο προ πολλού τον «μακεδονικό οίνο» ως Προϊόν Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ), στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αξίζει να διαβάσει κανείς την ιστορία του ζητήματος και να δει τη στάση των σκοπιανών: ακόμη κι αν δεν ήταν από πριν υποψιασμένος για τις προθέσεις τους, δεν θέλει πολύ για να καταλάβει ότι αυτοί θα συνεχίσουν να παίζουν το βιολί τους, άσχετα από το τι γράφει το επίσημο κείμενο. Ας σημειωθεί ότι ο εν λόγω δημοσιογράφος τασσόταν τακτικά με τα κείμενά του υπέρ της συμφωνίας, και κρίνοντας από τα τωρινά γραφόμενά του, εξακολουθεί να ελπίζει στην καλή πίστη των γειτόνων. Μακάρι να υπήρχε αυτή, αλλά πιο καλά δεν είναι να βλέπουμε τον κόσμο χωρίς ροζ γυαλιά, στα πραγματικά του χρώματα; Από τη στιγμή που ανοίξαμε διάπλατα τον ασκό του Αιόλου, ας ετοιμασθούμε και για τις σχετικές ανεμοθύελλες.

Αλεπουδίσματα

Με έκπληξη διάβασα την επιστολή του καθηγητή της Ψυχιατρικής Π. Σακκά (Καθημερινή 13/3/2019) για την οικογένεια. Ούτε λίγο ούτε πολύ, εισηγείται να αποδεχθούμε το «γαλλικό μοντέλο» της οικογένειας, την κατάργηση του πατέρα και την προσαρμογή στις «νέες σχέσεις των μελών της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας μας».

     Ως μέλος της μεγάλης πλειοψηφίας του κόσμου που οφείλει το ζην σε πατέρα και μητέρα, τους οποίους αναγνωρίζει και ευγνωμονεί για την προσφορά και την παρουσία τους στη ζωή του, αρνούμαι να υποκαταστήσω τα ιερά αυτά ονόματα με αριθμούς (γονέας 1 και 2) και να δεχθώ την κατάργηση της θέσης και του ρόλου των προσώπων αυτών από τον οικογενειακό και κοινωνικό χώρο. Η ύπαρξη μονογονεϊκών οικογενειών και ανθρώπων που γεννήθηκαν από κατεψυγμένο σπέρμα, δανεικά ωάρια ή παρένθετες μητέρες και που δεν γνώρισαν για οποιονδήποτε λόγο κάποιον από τους δυο φυσικούς γονείς τους πρέπει να αντιμετωπίζεται κατά περίπτωση με ανάλογη ευαισθησία, δεν επιτρέπεται όμως να αλλοιώσει καταναγκαστικά την φυσική και θεσμική τάξη της οικογένειας στον υπόλοιπο κόσμο.

     Ο αρχαίος διδακτικός μυθοπλάστης Αίσωπος μας έχει κληροδοτήσει εκτός άλλων και την ιστορία με την αλεπού που της κόπηκε η ουρά και ήθελε να πείσει και τις άλλες αλεπούδες ότι αυτό είναι το φυσιολογικό και ότι η ουρά είναι εμπόδιο. Δυστυχώς στη σημερινή πραγματικότητα, η κάθε μειοψηφία προσπαθεί να επιβάλει τη δική της άποψη στο σύνολο, ώστε να αμβλύνει τα αισθήματα κατωτερότητος που της προκαλεί η δική της στέρηση. Θα αποδεχθούμε αδιαμαρτύρητα αυτόν τον καταναγκασμό;

[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή]

Άνθρωποι

Φαίνεται ότι σ’ έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη σκληρότητα υπάρχουν και φωτεινές εξαιρέσεις. Ο κυβερνήτης της Καλιφόρνια Γκάβιν Νιούσομ υπέγραψε διάταγμα με το οποίο τερματίζεται η εκτέλεση θανατοποινιτών. Στην πολιτεία αυτή (η οποία ‘διδάσκει’ το έγκλημα σ’ ολόκληρο τον κόσμο με την κινηματογραφική βιομηχανία της) υπάρχουν 737 κατάδικοι σε θάνατο, οι ποινές των οποίων με το διάταγμα μετατρέπονται σε ισόβια κάθειρξη.

     Ο κυβερνήτης αψήφησε τη γνώμη των ψηφοφόρων του που επανειλημμένα έχουν ταχθεί υπέρ της θανατικής ποινής, και συντάχθηκε με την απόφαση δικαστηρίου που επέβαλε αναστολή στις εκτελέσεις. «Ξέρω ότι πολλοί τάσσονται υπέρ της πρακτικής οφθαλμόν αντί οφθαλμού. Αλλά αν βιάσεις, εμείς δεν βιάζουμε. Και πιστεύω ότι αν κάποιος δολοφονήσει, εμείς δεν δολοφονούμε. Είμαστε καλύτεροι από αυτή τη λογική», δήλωσε ο ίδιος, αμφισβητώντας το δικαίωμα της Πολιτείας να αφαιρεί μια ανθρώπινη ζωή. Επίσης είπε ότι το σύστημα της δικαιοσύνης έχει οικονομικές και φυλετικές ανισότητες (οι περισσότεροι καταδικασμένοι είναι έγχρωμοι και φτωχοί), ενώ πιστεύει ότι ίσως μεταξύ τους να συγκαταλέγονται και κάποιοι αθώοι (έχουν υπάρξει πολλές τέτοιες περιπτώσεις στα δικαστικά χρονικά των ΗΠΑ, όπου οι αποδείξεις ήταν πολύ σαθρές ή και πλαστές). 

     Την απόφαση του κυβερνήτη έσπευσε να καταδικάσει ο πρόεδρος Τραμπ που χαρακτήρισε όλους τους θανατοποινίτες "στυγνούς δολοφόνους". Ουδέν σχόλιον.

Αεροπορικά

Κάθε τόσο οι ειδήσεις μας αλλάζουν διάθεση με απρόοπτο τρόπο, και προς κατευθύνσεις που δεν φανταζόμασταν. Αυτή τη φορά οι αλλαγές γίνονται... στον αέρα.

     Διαβάζω λοιπόν [ΕΔΩ] ότι ένα Σαουδικό αεροσκάφος που πήγαινε από τη Τζέντα στην Κουάλα Λουμπούρ της Μαλαισίας αναγκάσθηκε να γυρίσει πίσω όταν μια επιβάτις διαπίστωσε (!) ότι είχε ξεχάσει το μωρό της στην αίθουσα αναμονής. Κάτι τέτοιο δεν είχε ξανασυμβεί στα χρονικά, δούλεψαν οι τηλεπικοινωνίες, ευτυχώς υπήρξε ανάλογη κατανόηση από τη μεριά του προσωπικού, και ευτυχώς όλα έγιναν λίγο μετά την απογείωση και όχι μερικές ώρες μακριά, πάνω από τον Ινδικό ωκεανό (η διαδρομή είναι κάπου 7000 χιλιόμετρα). Η είδηση δεν μας λέει τίποτε για την ηλικία ή την ψυχολογική κατάσταση του μωρού, ή για το κόστος που είχε η επιστροφή στο αεροδρόμιο, ή για τις αντιδράσεις των υπολοίπων επιβατών στο συμβάν. Λεπτομέρειες.

     Ωστόσο, δεν είναι όλα τόσο ανάλαφρα στον αέρα. Προχθές συνετρίβη στην Αφρική ένα Αιθιοπικό αεροπλάνο με 157 επιβαίνοντες -- κανείς δεν επέζησε. Δυστυχώς η είδηση της συντριβής συμπεριλήφθηκε σε ένα τηλεοπτικό δελτίο του καναλιού ABC [ΕΔΩ] που μεταδίδεται, κατόπιν σύμβασης, σε όλες τις πτήσεις της εταιρείας Virgin Australia. Φαντάζεται κανείς το σοκ και την τρομάρα των επιβατών που άκουσαν εν πτήσει το νέο... Πάντως το κανάλι ζήτησε συγγνώμη: κάτι είναι κι αυτό.

Σταθερές αξίες

Διαβάζω αυτό τον καιρό εκτός άλλων και ‘Το χρονικό της ελπίδας’ του μακαρίτη νευρολόγου Παντελή Παλτάκη, αναμνήσεις από τα φοιτητικά του χρόνια στη Θεσσαλονίκη την εποχή του εμφυλίου πολέμου. Από τις αρχές του 1949 σημειώνω δυο σύντομες αναφορές:
     «Στις 10/1 οι επαγγελματοβιοτέχνες αρχίζουν την απεργία που είχαν εξαγγείλει προ διημέρου. Αίτημά τους να μην υλοποιηθεί η απόφαση της κυβέρνησης περί τηρήσεως λογιστικών βιβλίων».
     «Ενώ συμβαίνουν όλα αυτά που συγκινούν το πανελλήνιο [μάχη και σφαγή στη Νάουσα]... οι πολιτικοί αρχηγοί δεν κατόρθωσαν να σχηματίσουν κυβέρνηση γιατί τα χάλασαν στα παζαρέματα για την κατανομή των υπουργείων. Άνθρωποι χωρίς εθνική συνείδηση, προσπαθούν να επωφεληθούν όσο μπορούν απ’ αυτή την κατάσταση. Δεν συγκινούνται από τα διαδραματιζόμενα γεγονότα».
     Αγνοήστε τις ημερομηνίες και τα γεγονότα, και σκεφθείτε αν στα εβδομήντα χρόνια που πέρασαν από τότε άλλαξε κάτι στη νοοτροπία των πολιτικών αφενός και των συνδικαλιστών αφετέρου. Από τη μια μάχη για τις ‘καρέκλες’, από την άλλη αγώνας για μη εφαρμογή του νόμου. Κατά το κοινώς λεγόμενο, «τι είχες Γιάννη; τι είχα πάντα».
     Τουλάχιστον σήμερα λογιστικά βιβλία τηρούνται...

Επιμνημόσυνες ευθύνες

Η τραγωδία της περυσινής πύρινης εκατόμβης στο Μάτι της Αττικής έρχεται ξανά στην επικαιρότητα με την έκδοση του εισαγγελικού πορίσματος που καταλογίζει ευθύνες σε είκοσι πρόσωπα, πολιτικά και μη. Δεν έχω καμία σχέση με την περιοχή ούτε γνωρίζω κανέναν από τους εμπλεκομένους ούτε έχω οποιοδήποτε άλλο συμφέρον στην υπόθεση. Η δικαιοσύνη καλείται να κάνει τη δουλειά της, κι εκεί δεν μου πέφτει λόγος. Ωστόσο αναρωτιέμαι αν ως κράτος στο σύνολό του (κυβέρνηση, αντιπολίτευση, δημόσια διοίκηση και πολίτες) διδαχθήκαμε κάτι ουσιαστικό από την τραγική εκείνη μέρα του Ιουλίου.
     Τι εννοώ; Δυο εβδομάδες μετά την πυρκαγιά πήγαμε ένα δειλινό στο εξοχικό ενός φίλου σε παραλιακή περιοχή της Χαλκιδικής. Η πρόσβαση στο σπίτι ήταν από έναν ‘διάδρομο’ ανάμεσα σε δυο περιφράξεις, περιστοιχισμένο από θάμνους και δέντρα που χάιδευαν τα πλευρά του αυτοκινήτου καθώς αυτό ίσα-ίσα περνούσε ανάμεσά τους, για να φτάσει μετά από 200 μέτρα στο περίκλειστο οικόπεδο του προορισμού μας. Γύρω-γύρω παρόμοια οικόπεδα με κατοικίες κάθε λογής (νόμιμες ή παράνομες, δεν ξέρω), με κυρίαρχο δένδρο στους κενούς χώρους το πεύκο, και στρωμένα αντίστοιχα με ξηρές πευκοβελόνες. Η έκταση του οικισμού καθόλου μικρή, σίγουρα πολλές δεκάδες σπίτια, όλα με τις ίδιες συνθήκες δόμησης και χωροταξίας. Στην κουβέντα που κάναμε πίνοντας τον καφέ μας φυσικά σχολιάσαμε την πρόσφατη πυρκαγιά και το τι θα μπορούσε να γίνει κι εκεί που βρισκόμασταν αν, Θεός φυλάξοι, έπεφτε μια απρόσεχτη σπίθα. Ούτε να το σκέφτομαι δεν θέλω. Και βέβαια δεν είναι ο μόνος οικισμός στην Ελλάδα που υφίσταται με τέτοιους ‘κανόνες’.
     Φαντάζομαι ότι ούτε και το κράτος στο σύνολό του δεν θέλει να το σκέφτεται. Διότι η εφαρμογή της νομιμότητας σε τέτοια έκταση θα έπρεπε να περιλάβει σχεδιασμό δρόμων (άρα να ‘κλέψει’ λωρίδες από τα οικόπεδα), κατεδαφίσεις αναριθμήτων αυθαιρέτων (η πληρωμή προστίμων δεν αποτρέπει τον κίνδυνο της φωτιάς), εκτεταμένα μέτρα πυρασφάλειας, και δεν ξέρω τι άλλο. Πράγματα που έχουν τεράστιο κόστος, τόσο για το δημόσιο όσο και για χιλιάδες ιδιοκτήτες. Ποιος τολμάει να ανάψει τέτοια φωτιά (ας μου συγχωρηθεί η μεταφορά) στη χώρα, ιδίως σε εκλογική χρονιά; Είναι πολύ πιο εύκολο να επιμερίζουμε ευθύνες με μορφή μνημοσύνου. Αφού πρώτα έχουμε κλάψει στις κηδείες.  

[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή]

Φαυλοκρατία

Κάθε τόσο διαβάζουμε ή ακούμε για αμφίβολης νομιμότητας ή κανονικότητας συναλλαγές ανθρώπων της εξουσίας (π.χ. υπουργών) με παράγοντες της οικονομίας (π.χ. τραπεζίτες) [ενδεικτικά, δείτε το πρόσφατο άρθρο του Χ. Τσούκα στην Καθημερινή]. Τέτοιες ειδήσεις γεννούν, ως εικός, το ανάλογο κοινωνικό σούσουρο, και χρησιμοποιούνται ως όπλα αντιπαράθεσης μεταξύ πολιτικών παρατάξεων, με ακλόνητα επιχειρήματα όπως «Έτσι κάνατε κι εσείς» ή «Ναι, αλλά εσείς κάνατε περισσότερα» ή «Ναι, αλλά εσείς λέγατε ότι δεν κάνετε τέτοια». Δεν χρειάζεται να εγκλωβίσουμε τον λόγο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις· ας δούμε το φαινόμενο στη γενική του μορφή. 
     Σ’ έναν ιδεατό κόσμο, «όμορφο, ηθικό κι αγγελικά πλασμένο», η δημόσια διοίκηση με τις διάφορες υποδιαιρέσεις της (π.χ. σχολεία, τράπεζες, υπηρεσίες κοινής ωφελείας, δικαιοσύνη, αστυνομία, εφορίες κ.τ.λ.) θα λειτουργούσε με αξιοκρατία και αυτοτέλεια, και με το ανάλογο θεσμικό κύρος. Τι σημαίνει αυτό; Έστω π.χ. ότι ένας διευθυντής διαπιστώνει ότι οι υπάλληλοί του δεν ανταποκρίνονται στα καθήκοντά τους: θα έχει το δικαίωμα να τους ελέγξει πειθαρχικά ή και να επιβάλει κυρώσεις (ή αντίστροφα να τους επιβραβεύσει για καλή απόδοση) χωρίς να δέχεται παρενοχλήσεις κάποιου κομματικού στελέχους ή κυβερνητικού παράγοντα για το ότι επετέλεσε το αυτονόητο υπηρεσιακό καθήκον του. Ένας αστυνομικός θα μπορεί να επιβάλλει τον νόμο εκεί που αυτός φανερά καταπατείται χωρίς να φοβάται δυσμενή μετάθεση ή να περιμένει ειδική πολιτική εντολή (έχουμε γράψει παλιότερα ότι στη Βρετανία ο τελευταίος τροχονόμος μπορεί π.χ. να κάνει αλκοτέστ σε υπουργό ή μέλος της βασιλικής οικογένειας και να του αφαιρέσει το δίπλωμα αν τον βρει πάνω από το όριο). Ο τραπεζίτης θα μπορεί να αρνηθεί το δάνειο ή τη ‘διευκόλυνση’ στον μεγαλόσχημο όπως και στον έσχατο πελάτη εφόσον δεν πληροί τα κριτήρια για τη λήψη του. Ο εισαγγελέας θα μπορεί να διώξει κυβερνητικό παράγοντα χωρίς κωλύματα άνωθεν. Όλα αυτά βέβαια με την βασική προϋπόθεση ότι καθένας από αυτούς τους δημόσιους λειτουργούς κατέχει τη θέση του βάσει αξιακών προσόντων και ανεξάρτητα από πολιτικές διασυνδέσεις, και λειτουργεί πρωτίστως με υπηρεσιακά κριτήρια. Είπαμε: ιδεατός κόσμος. 
     Βέβαια σε κάθε αθέμιτη παροχή υπάρχει αυτός που την επιδιώκει ή την απαιτεί κι αυτός που την προσφέρει. Υπάρχει ο δωροδότης και ο δωρολήπτης. Η συναλλαγή μπορεί να γίνεται σε είδος (με ανταπόδοση εξυπηρέτησης, συχνά επίσης παράνομης) ή να μεταφράζεται σε (συνήθως όχι ευκαταφρόνητο) οικονομικό τίμημα. Υπάρχει η παλιά ιστορία, από την εποχή της δραχμής, που κάποιος επεδίωκε μεταγραφή του τέκνου του από αλλοδαπό πανεπιστήμιο μέσω του τότε ΔΙΚΑΤΣΑ και έλεγε στον εξεταστή: «Εγώ βάζω τα έξι μηδενικά, εσείς βάλτε μπροστά όποιο ψηφίο θέλετε». Ποιος μπορεί να ξέρει αν το ‘παζάρι’ σε κάθε μεμονωμένη υπόθεση ξεκινάει από την προσφορά ή την ζήτηση; Αν π.χ. κάποιος κάποτε δώσει δώρο για να πετύχει αυτό που θέλει, δεν ανοίγει την όρεξη του αποδέκτη ώστε στη συνέχεια εκείνος να απαιτεί το δώρο ως προϋπόθεση για να προσφέρει μια υπηρεσία, ακόμη και σύννομη; Κι αν κάποιος λειτουργός θέτει τέτοιους όρους για να κάνει τη δουλειά του, δεν δημιουργεί τη γενική εντύπωση ότι «έτσι κάνουν όλοι», διαιωνίζοντας με τον τρόπο αυτό την φαύλη κατάσταση και ‘χρωματίζοντας’ με το ίδιο μαύρο πινέλο ακόμη και τους έντιμους συναδέλφους του;  
     Τελικά είναι μπερδεμένο το κουβάρι της διαφθοράς. Γι’ αυτό και το καλύτερο αντίδοτο είναι να γίνουν τα ‘νήματα’ της κοινωνίας όσο γίνεται πιο ανθεκτικά από πολύ νωρίς, ώστε να μη μπερδεύονται μεταξύ τους. Κι αυτό μας οδηγεί στην παιδεία, από τα πρώτα ακόμη βήματά της. Τότε που ο γονιός απαιτεί καλύτερη μεταχείριση για το βλαστάρι του και υπακούει πειθήνια σε κάθε ιδιοτροπία του και απειλεί τον εκπαιδευτικό που τολμά να διορθώσει ή να σωφρονίσει το καμάρι του [βλέπε κι ΕΔΩ]. Διότι δυστυχώς οι ρίζες της διαφθοράς είναι βαθιές και πολυπλόκαμες, όπως και της αγριάδας στους κήπους. Καταφέρατε ποτέ να ξεβοτανίσετε με επιτυχία την αυλή σας; Όπως ψάλλουμε στους Αναβαθμούς του δ΄ ήχου, «εκ νεότητός μου πολλά πολεμεί με πάθη».

Τελευταίο κλικ

Μάθαμε σήμερα στις ειδήσεις ότι πέθανε από καρκίνο σε ηλικία μόλις 58 ετών ο τιμημένος με βραβείο Pulitzer Έλληνας φωτορεπόρτερ Γιάννης Μπεχράκης (είχαμε γράψει κάποτε γι’ αυτόν, ΕΔΩ). Κάλυψε και ανέδειξε με τον φακό του πολλές δύσκολες καταστάσεις στον κόσμο μας (πολέμους, καταστροφές, προσφυγιά, οικονομική κρίση κτλ.). Όπως είπε ο ίδιος σε παλιότερη συνέντευξή του στην Καθημερινή, «όταν δουλεύω, είμαι πλήρως αφοσιωμένος σε αυτό που κάνω. Δεν φωτογραφίζω απλώς με τα μάτια. Φωτογραφίζω με τα μάτια της ψυχής μου. Μόνο έτσι πιστεύω ότι μπορώ να πετύχω αυτό το κλικ που θα αγγίξει τελικά, μέσω του Reuters, εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον πλανήτη». Όσες φορές παρακολουθούμε ρεπορτάζ και ντοκυμαντέρ από ανάστατες και επικίνδυνες ζώνες του πλανήτη μας, ας θυμόμαστε ότι πίσω από τον κάθε φακό κρύβεται κι ένας άνθρωπος σαν τον Γιάννη Μπεχράκη, που προσπαθεί να αποτυπώσει και να αναδείξει τα γεγονότα, διότι (και πάλι δικά του λόγια) «μια φωτογραφία μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, να τον κάνει πιο δίκαιο». Ο Θεός να τον αναπαύσει.

Προς μίμησιν

Παρακολούθησα χθες ένα συμπόσιο Ομιλητικής στη Θεολογική σχολή του πανεπιστημίου μας (το πώς και το γιατί δεν είναι του παρόντος). Άκουσα παρουσιάσεις από ομιλητές-ερευνητές Έλληνες και ξένους (Ρουμάνους, Αλβανούς και μια Κορεάτισσα) σε πολύ καλά Ελληνικά και πάνω σε θέματα ενδιαφέροντα από θεολογική, ιστορική και γλωσσική πλευρά. Σημειώνω ωστόσο ένα ιδιαίτερο στιγμιότυπο. Μετά την ομιλία-παρουσίαση μιας κυρίας από την Κρήτη, που έχει δυο διδακτορικά διπλώματα (Φιλολογίας και Θεολογίας), η υπεύθυνη καθηγήτρια σχολίασε προς το ακροατήριο: «Ξέρετε, εκτός των άλλων η κυρία είναι και μητέρα δέκα παιδιών». Το κοινό έχοντας χειροκροτήσει μια φορά την ομιλήτρια για την πολύ καλή εργασία της, την ξαναχειροκρότησε θερμότερα για την τρανταχτή μαρτυρία της ότι η μητρότητα, και μάλιστα η πολυτεκνία, δεν είναι ασυμβίβαστη με τις ακαδημαϊκές διακρίσεις. Παράδειγμα για όλους τους σύγχρονους Έλληνες, άνδρες και γυναίκες.