Φωνή από τον τάφο

Ζητώ συγγνώμη για τον μακάβριο τίτλο, αλλά η φράση μου ήρθε αυθόρμητα στο νου καθώς απάντησα την πρώτη κλήση της ημέρας (κάθε τέσσερα χρόνια τέτοια ημερομηνία) στο κινητό. Αναγνώρισα τον αριθμό, όπως και τη φωνή: οι λέξεις, όπως και τότε (πριν πόσα χρόνια;) έβγαιναν μία-μία, με παύσεις για ανάσα που δεν επαρκούσε για τρεις συλλαβές. Το όνομα που μου είπε η άρρωστη ήταν απλώς η περιττή επιβεβαίωση. «Ζείτε ακόμη;» μου ήρθε να της πω, αλλά βέβαια δεν λέγονται τέτοιες κουβέντες, όσο κι αν εκφράζουν απόλυτα την έκπληξη του γιατρού μπροστά στη βιολογική αντοχή που ξεπερνά τα ανθρώπινα ‘επιστημονικά’ προγνωστικά κριτήρια. Δεν είναι η πρώτη φορά που πέφτω έξω σε τέτοιες προβλέψεις, αλλά η σημερινή κυρία είναι ιδιαίτερη περίπτωση: έχω να την δω ή να την ακούσω πάνω από τρία χρόνια, και από ιατρικής πλευράς την είχα ξεγράψει προ πολλού.
     Μου ζητάει να τη δω στο σπίτι, αίτημα όχι ιδιαίτερα δύσκολο να ικανοποιηθεί μια και μένει πολύ κοντά στο ιατρείο. Έτσι το απόγευμα τα λέμε από κοντά. Η αναπνευστική της εικόνα έχει επιδεινωθεί δραματικά, ο βαθμός οξυγόνωσής της είναι ασύμβατος με τη ζωή, με δεδομένα και τα καρδιολογικά και άλλα της προβλήματα. Πόσο μπορεί να αντέξει έτσι; Δεν θέλει να ακούσει για εισαγωγή, και δεν την αδικώ: δεν είναι η καλύτερη λύση το νοσοκομείο όταν πλησιάζεις τα ενενήντα. Έτσι συμφωνούμε σε οξυγόνο, φάρμακα, εισπνοές, όλα στο σπίτι, και παρακολούθηση. Φεύγω ελπίζοντας να πετύχω τουλάχιστον ένα βαθμό ανακούφισης από τη δύσπνοια, με το ενδόμυχο ερώτημα, για άλλη μια φορά, πώς μπορούμε να έχουμε τόσο μεγάλη ιδέα για την επιστήμη μας και να ξεχνούμε ότι ο Θεός είναι ‘ὁ δρασσόμενος τοὺς σοφοὺς ἐν τῇ πανουργίᾳ αὐτῶν’, που ‘γινώσκει τοὺς διαλογισμοὺς τῶν ἀνθρώπων ὅτι εἰσὶ μάταιοι’. 

     Υστερόγραφο: Η οξυγόνωση ήταν όντως ασύμβατη με τη ζωή, και η κυρία Ευτέρπη ανεχώρησε για την άλλη ζωή μετά δυο μέρες. Ο Θεός να την αναπαύσει. 

Αυτογνωσία και άρνηση

Δυστυχώς το σενάριο είναι πολύ γνωστό στην ιατρική πράξη. Ο γιατρός κάνει μια δύσκολη διάγνωση και συνιστά μια επέμβαση που ακούγεται μεν ζόρικη, αλλά δίνει ελπίδες θετικού αποτελέσματος. Ο άρρωστος αρνείται την πραγματικότητα, ‘παίζει καθυστέρηση’, απορρίπτει τον γιατρό, παίρνει δεύτερες γνώμες (αναζητώντας εκείνη που θα ταιριάζει στις προτιμήσεις του), ψάχνει ‘εναλλακτικές’ θεραπείες. Ο χρόνος στο μεταξύ λιγοστεύει, η αρρώστια προχωρεί, ο καρκίνος μεθίσταται. Ο άρρωστος ξαναγυρίζει απεγνωσμένος στον αρχικό θεράποντα, που τώρα του λέει ότι το αρχικά προτεινόμενο χειρουργείο δεν είναι πλέον δυνατό, και ότι θα πρέπει να κάνει μια ‘χημειοθεραπεία διάσωσης’ (δηλ. προσπάθεια περιορισμού της νόσου) με επιδιωκόμενο αποτέλεσμα όχι πλέον την ίαση αλλά κάποια παράταση της επιβίωσης. Αυτό που δεν διορθώθηκε ριζικά στην αρχή του είναι πλέον ανίατο.
     Χωρίς να θέλω να φαίνομαι οριστικά απαισιόδοξος, και αναγνωρίζοντας ότι τα παραδείγματα δεν συνιστούν απόλυτη εικόνα της τρέχουσας ελληνικής πραγματικότητας αλλά απλώς παραβολική προσομοίωσή της, νομίζω ότι κάπου εδώ βρισκόμαστε. Η επίμονη άρνηση των δεδομένων, η αμοιβαία αλληλοκατηγορία και το τυφλό κυνηγητό μιας χιμαιρικής δήθεν ‘λύσης’ αυτοκαταστροφικού τύπου μας έχουν οδηγήσει σε εξάντληση των περιθωρίων για ουσιαστική έξοδο από την κρίση. Ακόμη και η μάχη της οπισθοφυλακής που δίνουμε τώρα συνεχίζει να διέπεται από την κομματική διχαστική λογική και την διεκδίκηση ‘κεκτημένων δικαιωμάτων’ που αποτελούσαν κατάφωρες παρανομίες εις βάρος του συνόλου μέσα στο οποίο ζούμε. Ενώ ο Άσωτος του σημερινού ευαγγελίου ‘εις εαυτόν ελθών’ κάθησε και είπε: «Οι μισθωτοί του πατέρα μου τρώνε ψωμί, κι εγώ πεθαίνω της πείνας». Και σηκώθηκε και γύρισε στο σπίτι του χωρίς προσπάθεια δικαιολογίας και αυτοδικαίωσης και περίσωσης δικαιωμάτων. Το δίδαγμα ισχύει όχι μόνο για μεμονωμένα άτομα αλλά και για έθνη ολόκληρα. 
     Σημ. Αφορμή για τα παραπάνω (τα έχω ξαναπεί κατά καιρούς) αποτέλεσε η σημερινή επιφυλλίδα του Χρ. Γιανναρά στην Καθημερινή. 

Συγκρίσεις

Πάντα είναι ενδιαφέρον να μαθαίνουμε πώς λειτουργούν κάποια πράγματα αλλού. Καταγράφω λοιπόν την επόμενη απόλυτα αληθινή ιστορία, προς γνώσιν.
     Έλληνας γιατρός εργάσθηκε επί σειρά ετών στο βρετανικό Εθνικό Σύστημα Υγείας (NHS). Έχοντας επιστρέψει μόνιμα στην Ελλάδα πληροφορήθηκε μέσω της ιστοσελίδας του συνταξιοδοτικού κλάδου του NHS ότι με την συμπλήρωση των 60 ετών θα λάβει το ποσοστό του εφάπαξ και της σύνταξης που αναλογεί στα χρόνια που εργάσθηκε (που ήταν καταγεγραμμένα μέχρις ημέρας). Τα χρόνια πέρασαν και ο καιρός πλησίαζε. Τρείς μήνες πριν από τα εξηκοστά γενέθλιά του έλαβε γράμμα από την υπηρεσία που τον ενημέρωνε ότι για να αρχίσει να λαμβάνει τη σύνταξή του χωρίς καθυστέρηση, θα έπρεπε να υποβάλει μια σχετική αίτηση (παρμένη από το διαδίκτυο) μαζί με τα πιστοποιητικά γέννησης και γάμου, δεόντως μεταφρασμένα και επικυρωμένα. Έβγαλε τα δικαιολογητικά, τα επικύρωσε, τα ταχυδρόμησε και περίμενε. Μετά από είκοσι μέρες (μεσολάβησαν και οι αργίες των Χριστουγέννων) παρέλαβε με κούριερ τα δικαιολογητικά του κι ένα σημείωμα που έλεγε ότι αυτά καταχωρίσθηκαν στον φάκελό του και ότι θα τον ενημέρωναν για την πρόοδο της υπόθεσης. Τρείς μέρες αργότερα πήρε ταχυδρομικά την διαβεβαίωση ότι όλα ήταν εντάξει και ότι από την πρέπουσα ημερομηνία η σύνταξη θα αρχίσει να μπαίνει κανονικά στον τραπεζικό λογαριασμό που είχε δηλώσει. Η ενημέρωση ανέφερε αναλυτικά το ποσό της σύνταξης και του εφάπαξ, καθώς και ότι στο μέλλον θα υπήρχαν και οι σχετικές τιμαριθμικές αναπροσαρμογές. Ας σημειωθεί ότι, εκτός από την έκδοση των σχετικών πιστοποιητικών από τις εδώ αρχές, τη μετάφραση και την ταχυδρόμηση, η μόνη άλλη ενέργεια που χρειάσθηκε ήταν ένα τηλεφώνημα στην υπηρεσία συντάξεων για κάποιες διευκρινίσεις για τα στοιχεία της αίτησης, που του δόθηκαν μέσα σε δυο λεπτά. Ψεκάστε, σκουπίστε...
     Ξέρω ότι διαβάζοντας τα παραπάνω θα αρχίσει κανείς τις συγκρίσεις με τα παρ’ ημίν και τα βέβηλα σχόλια. Ας μη μας πιάνει όμως κατάθλιψη. Κι εδώ καλά πάμε. Τα τελευταία χρόνια το ελληνικό κράτος φροντίζει να μας ενημερώνει κάθε μέρα ανελλιπώς, επακριβώς και με τον πιο υπεύθυνο τρόπο για το πόσο θα μειώνονται κάθε χρόνο οι συντάξεις μας και σε ποια ηλικία θα τις πάρουμε (όλο και πιο μεγάλη). Όσο για τα απαιτούμενα δικαιολογητικά, μη βιάζεστε. Αν μέχρι τότε η σύνταξη έχει καταργηθεί, δεν θα χρειαστούμε κανένα χαρτί! (Αν και με την αγάπη που τρέφουμε για τη γραφειοκρατία, δεν θα παραξενευτώ αν κάποια μέρα απαιτούνται περισσότερα δικαιολογητικά για να ΜΗ παίρνουμε σύνταξη).

Ηλικίες

Κάπου διάβασα (δεν συγκράτησα την πηγή) ότι ο άνθρωπος έχει τέσσερεις ηλικίες. Συνήθως αναφερόμαστε στην ημερολογιακή (πόσων ετών είναι κάποιος). Υπάρχει όμως και το πόσων ετών νιώθει ο ίδιος και πόσο μεγάλο (ή μικρό) τον θεωρούν οι άλλοι (πόσο δείχνει). Τέλος, έχουμε και την βιολογική ηλικία, δηλ. πόσο νέος ή γηρασμένος είναι ως ζωντανός οργανισμός. Το τελευταίο μπορεί να εκτιμηθεί σε κάποιο βαθμό με τις διάφορες ιατρικές εξετάσεις, ωστόσο συνήθως αποκαλύπτεται στις πλήρεις διαστάσεις του μόνο υπό συνθήκες στρες (π.χ. μεγάλη χειρουργική επέμβαση, ανάγκη για εντατική θεραπεία κτλ.).  
     Κατά ανάλογο τρόπο θα μπορούσε κανείς να σκεφθεί για κυβερνήσεις και πολιτικά πρόσωπα ή σχήματα εν γένει. Μπορεί να είναι παλαιά ή νέα σε ηλικία, και η ‘εντολή’ τους να είναι νωπή ή μπαγιάτικη. Μπορεί να νιώθουν δυνατά και να προσπαθούν να το δείξουν και στους ψηφοφόρους ή τους αντιπάλους των (οι διάφορες επικοινωνιακές τεχνικές αυτό ακριβώς προσπαθούν να επιτύχουν: το μακιγιάζ και το κάθε είδους μασκάρεμα, ώστε να δίνουν καλύτερες εντυπώσεις). Ωστόσο, η πραγματική ‘ηλικία’ (είτε ως ωριμότητα είτε ως αντοχή ή ευελιξία ή επιτηδειότητα χειρισμών) αποκαλύπτεται υπό συνθήκες στρες, εσωτερικού ή εξωτερικού. Αυτή κυρίως θα έπρεπε να μας απασχολεί και να μας ενδιαφέρει στις κρίσεις μας.
     Σταματώ εδώ, μια και σκοπός δεν είναι να εξειδικεύσω το σχόλιο αλλά να διατυπώσω μια γενική θεώρηση. Ας τη σκεφθούμε.

Αεί παίδες

Ο Ryszard Kapuscinski (1932-2007) ήταν Πολωνός δημοσιογράφος, ποιητής και συγγραφέας που έγινε γνωστός στον κόσμο και στο ελληνικό κοινό για τα ταξιδιωτικά του βιβλία. Διαβάζοντας αυτόν τον καιρό τα ‘Ταξίδια με τον Ηρόδοτο’ σημειώνω δυο φράσεις που μου κάνουν εντύπωση.
     Η πρώτη είναι του συγγραφέα (καθώς διαβάζει για τη ναυμαχία της Σαλαμίνας): «Ο Θεμιστοκλής... αναλώνει ένα σημαντικό μέρος του χρόνου του στο να υποστηρίζει πειστικά τις θέσεις του, να επιχειρηματολογεί και να συζητάει με τους πολυπράγμονες, ασταμάτητα συμμετέχοντες στα κοινά και διαφωνούντες περί όλων Έλληνες». Αυτό που λέμε λαϊκά «παλιά μου τέχνη κόσκινο». Πόσο καλά μας ‘διαβάζει’ ο Πολωνός ρεπόρτερ. Μπορεί κανείς στ’ αλήθεια να αμφισβητήσει ότι εμείς οι σημερινοί είμαστε γνήσιοι απόγονοι εκείνων;
     Η δεύτερη είναι παρμένη από την ‘ἱστορίης ἀπόδεξιν’ του Ηροδότου: «Πιστεύω ότι αν οι Θράκες είχαν έναν άρχοντα και ομονοούσαν μεταξύ τους θα ήσαν ακατανίκητοι και ισχυρότεροι από οποιοδήποτε άλλο έθνος. Αλλά κάτι τέτοιο είναι αδύνατον και δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ, γι’ αυτό και είναι ανίσχυροι». Αντί για Θράκες διαβάστε Έλληνες, και αναλογισθείτε πόσο δίκαιο είχε ο μακαρίτης ο Αλικαρνησσεύς.

Εξώκοσμα

Διαβάζω [π.χ. ΕΔΩ] ότι από το 2011 η Κίνα κατασκευάζει το μεγαλύτερο ραδιοτηλεσκόπιο στον κόσμο (γνωστό με τα αρχικά FAST), με βασικό σκοπό την ανίχνευση ραδιοσημάτων από τα άκρα του σύμπαντος και ενδεχομένως την ανεύρεση ενδείξεων για την ύπαρξη ζωής σε άλλους πλανήτες. Το κατασκεύασμα αυτό έχει διάμετρο 500 μέτρα και εμβαδόν όσο 30 γήπεδα ποδοσφαίρου. Κάπου εννιά χιλιάδες άνθρωποι θα απομακρυνθούν από τα σπίτια τους ώστε να δημιουργηθεί μια ζώνη ακτίνος τριών μιλίων γύρω από το ραδιοτηλεσκόπιο, ελεύθερη από ραδιοκύματα (κινητά τηλέφωνα, ασύρματο ίντερνετ κτλ.) που μπορεί να κάνουν παρεμβολές στη λήψη των σημάτων. Το κόστος για την Κίνα είναι κάπου 184 εκατομμύρια δολάρια, τιμή μάλλον ελκυστική για το γόητρο μιας τέτοιας πρωτιάς στον ‘πόλεμο του διαστήματος’.
     Βέβαια το όνειρο της ανίχνευσης εξωγήινης ζωής είναι πολύ αρχαίο και έχει θρέψει εκατοντάδες μύθους και ταινίες και ψευδοεπιστημονικές θεωρίες που πέρασαν από τη δημοσιότητα σαν κομήτες και χάθηκαν σαν πεφτάστερα (θυμάται άραγε κανείς σήμερα κάποιον Έριχ φον Νταίνικεν;). Ωστόσο φαίνεται ότι ακόμη και οι κομμουνιστές Κινέζοι επιμένουν να αγνοούν το γενικό χάλι του σύγχρονου κόσμου και να ασχολούνται με την αναζήτηση εξωγηίνων, λες κι εκείνοι θα είναι ‘μια κάποια λύσις’. Σαν τους βαρβάρους του Καβάφη.

Χρυσός Κανόνας

Έχουμε εξοικειωθεί τόσο με τα ‘ημερήσια δελτία αποκλεισμών δρόμων’ που σχεδόν δεν μας κάνουν αίσθηση. Ακόμη και φράσεις όπως «Η  Ελλάδα κομμένη στα δυο» (που δεν είναι βέβαια μόνο δυο) και «Κλειστά τα τελωνεία» και άλλες συναφείς ακούγονται πλέον πεζές, άχρωμες, ψόφιες. Και όμως, οι κινητοποιήσεις αυτές μεταφράζονται σε Ταλαιπωρία με κεφαλαίο Τ για πολλές χιλιάδες οδηγούς, για μεταφορείς, για ταξιδιώτες, για εμπόρους, για ανθρώπους κάθε λογής που κινούνται στους δρόμους. Κι αν θέλουμε να γίνουμε λίγο πιο πεζοί, συνεπάγονται κόστος πολλών εκατομμυρίων σε καύσιμα, φθορά προϊόντων, απώλεια εσόδων από εξαγωγές, κ.ο.κ.. Με άλλα λόγια, ό,τι ακριβώς χρειάζεται η χώρα στη δεδομένη στιγμή. Αν στην επόμενη αξιολόγηση οι ‘θεσμοί’ μας ζητήσουν να πάρουμε πρόσθετα ισοδύναμα μέτρα για τις απώλειες αυτές, ποιος ακριβώς θα φταίει;
     Ο βιβλικός Τωβίτ, νουθετώντας τον γιο του Τωβία πριν φύγει για ταξίδι, τον παρότρυνε μεταξύ άλλων: «ὃ μισεῖς, μηδενὶ ποιήσῃς». Αν κάτι δεν σου αρέσει, μην το κάνεις εσύ στους άλλους (το ίδιο ακριβώς συμβούλευε και ο Κλεόβουλος ο Ρόδιος). Οι αγρότες μας διαμαρτύρονται όταν τους φράζουν την πρόσβαση στο υπουργείο ή δεν τους αφήνουν να μπάσουν τα τρακτέρ στην Αθήνα, ή για τα λεφτά που θα χάσουν με τα κυβερνητικά μέτρα. Ποιον περιμένουν να νοιαστεί γι’ αυτούς όταν οι ίδιοι δεν νοιάζονται για τις ισοδύναμες ζημιές που προκαλούν στον υπόλοιπο κόσμο;

Λόγοι υγείας

Φαίνεται ότι η γραφειοκρατία είναι υπεράνω συνόρων, και σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να παίρνει τη μορφή απανθρωπίας. Παρόλο που μπορεί κανείς να βρει παραδείγματα εντός Ελλάδος, παίρνω την αφορμή από... υπερπόντια χώρα. Λοιπόν, όπως διαβάζω στη Guardian, η υπηρεσία μετανάστευσης της Νέας Ζηλανδίας αρνήθηκε να δώσει άδεια παραμονής σε αυτιστικό παιδί. Συγκεκριμένα, ένας Βέλγος καθηγητής μαθηματικών, ο Dimitri Leemans, μετανάστευσε στη χώρα αυτή το 2011 με την οικογένειά του και πήρε θέση στο πανεπιστήμιο του Auckland. Στο διάστημα αυτό μάλιστα βραβεύθηκε για το ερευνητικό και εκπαιδευτικό του έργο. Ωστόσο, η αρμόδια υπηρεσία τελικά δεν έδωσε άδεια εγκατάστασης στον θετό γιο του που πάσχει από αυτισμό, με το αιτιολογικό ότι το πρόβλημα της υγείας του θα επιβάρυνε δυσανάλογα τις υγειονομικές και εκπαιδευτικές υπηρεσίες της χώρας. Ο Leemans αποφάσισε ότι δεν συντρέχει λόγος να μεγαλώσει τα παιδιά του σε μια χώρα που δεν σέβεται τη σύμβαση περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ. Σύμφωνα με την είδηση, η Νέα Ζηλανδία το έτος 2014-15 απέρριψε 116 αιτήσεις εγκατάστασης στη χώρα για λόγους υγείας. Αναρωτιέμαι γιατί, με την ίδια λογική, δεν διώχνουν τους καπνιστές ή τους αλκοολικούς από τη χώρα.

Της μακαρίτισσας

Διαβάζω σε δημοσίευμα της Καθημερινής: «Τους βασικούς όρους ενός νέου μνημονίου, χωρίς εκπτώσεις στα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής και στο ασφαλιστικό, αλλά και χωρίς την ανώδυνη ελάφρυνση του χρέους που επιδιώκουν οι Ευρωπαίοι διαμορφώνει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, εν όψει της συμμετοχής του στο ελληνικό πρόγραμμα».
     Και αναρωτιέμαι: Με δεδομένα τα όσα κατά καιρούς μας είπαν τα τελευταία δυο-τρία χρόνια για λάθος συνταγή και για εσφαλμένους πολλαπλασιαστές και μέγιστους κοινούς διαιρέτες και ότι «Ξέρετε, μας έπεσε λίγο παραπάνω το πιπέρι στο φαγητό», γιατί να πιστέψουμε ότι τώρα θα εφαρμόσουν σωστά τη συνταγή; Μήπως πάλι το φαγητό θα γίνει «σαν της μακαρίτισσας»;

Τηλεμαχίες

Εις ανάμνησιν της χθεσινής κοινοβουλευτικής αναμέτρησης για τις τηλεοπτικές συχνότητες, 

ή πώς η 'Βενετία'  της ελληνικής τηλεόρασης θα μείνει μόνο με τέσσερα κανάλια. 

Χωρίς πολλά λόγια.

[Σκίτσο του Ηλ. Μακρή, Καθημερινή 12-2-2016]

Γλωσσοπλασία

Ακούμε αυτές τις μέρες για ‘διαρροές’ από την πλευρά των ‘θεσμών’ για θέματα που αφορούν τη χώρα μας. Έχουμε ασχοληθεί και άλλες φορές με το φαινόμενο αυτό, που χρησιμοποιείται τεχνηέντως ως μέσο άσκησης πολιτικής, για να δοκιμάζει τις αντιδράσεις και το γενικό κλίμα και να ελέγχει τις αντοχές φίλων και ‘φίλων’. Ετυμολογικά οι διαρροές έχουν άμεση σχέση με ένα γνωστό -- και απευκταίο -- παθολογικό γαστρεντερικό σύμπτωμα. Συνδυάζοντας τις δυο έννοιες και αποφεύγοντας να κατονομάσουμε αρχαιοελληνιστί το δύσοσμο προϊόν τους, νομίζω ότι σε πολιτικά ορθή γλώσσα μπορούμε να μιλούμε για θεσμική διάρροια. Τι λέτε;

Vive la France!

Δυο διαφορετικές ειδήσεις από τη Γαλλία κατέγραψαν τα Μέσα την περασμένη εβδομάδα. Στη μία είχαμε αναφερθεί και παλιότερα, ως εξαγγελία που τώρα έγινε πραγματικότητα. Η χώρα αυτή λοιπόν ψήφισε ομόφωνα νόμο που απαγορεύει τη σπατάλη, απόρριψη και καταστροφή τροφίμων που πλησιάζουν την ημερομηνία λήξης τους (πάνω από 7 εκατομμύρια τόννους το χρόνο) από τα σούπερ μάρκετ, και υποχρεώνει τα καταστήματα να δωρίζουν τα τρόφιμα αυτά σε τράπεζες τροφίμων και φιλανθρωπικά ιδρύματα. Μια καμπάνια του γαλλικού κοινού οδήγησε στη θέσπιση του νόμου που έγινε αποδεκτός από όλες τις πλευρές της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης, ενώ η Guardian προτείνει να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Γαλλίας και άλλες χώρες. Διαφωνεί κανείς;
      Η δεύτερη είδηση αφορά στην εφαρμογή πρότασης της Γαλλικής Ακαδημίας (από το 1990) να καταργηθεί η περισπωμένη που στολίζει κάποιες γαλλικές λέξεις και να απλουστευθούν κάποιοι άλλοι ορθογραφικοί τύποι. Οι γνώσεις μου στα γαλλικά είναι τελείως στοιχειώδεις και δεν θα αναλύσω το φαινόμενο. Προσοχή: οι ‘αθάνατοι’ της Ακαδημίας δεν θέλουν να επιβάλλουν τις αλλαγές, απλώς προτείνουν να γίνονται αποδεκτοί και οι δυο ορθογραφικοί τύποι (με και χωρίς περισπωμένη). Ωστόσο η πρόταση αυτή, που (επαναλαμβάνω) ήταν υπό συζήτηση εδώ και 25 χρόνια, συναντά ζωηρές αντιδράσεις από το γαλλικό κοινό που δεν θέλει να πειράζουν τη γλώσσα του. Ας θυμηθούμε πώς καταργήθηκαν νύχτα και με το «έτσι θέλω» τα δικά μας πνεύματα (και η περισπωμένη μας), κι ας κάνουμε τις ανάλογες συγκρίσεις, έστω και για ιστορικούς μόνο λόγους.

Τοις μετρητοίς

Επειδή πολλά ακούγονται στη χώρα μας για την υποχρεωτική εισαγωγή των ηλεκτρονικών συναλλαγών με κάρτες για όλους τους επαγγελματίες και όλες τις αγοραπωλησίες, ας δούμε τι γίνεται αυτές τις μέρες στη Γερμανία. Όπως  γράφει σήμερα η Guardian, κυβερνητικές προτάσεις να απαγορευθούν οι συναλλαγές σε μετρητά για ποσά άνω των 5000 ευρώ (για να καταπολεμηθεί η φοροδιαφυγή, το ξέπλυμα χρήματος και η χρηματοδότηση της τρομοκρατίας) συναντούν σκληρή αντίδραση τόσο από το κοινό όσο και από μια ευρεία συμμαχία πολιτικών κομμάτων και την εφημερίδα Bild, που δημοσίευσε ανοικτή επιστολή με τίτλο «Κάτω τα χέρια από τα μετρητά μας» και καλεί τους αναγνώστες να την κόψουν, να την υπογράψουν και να τη στείλουν στον γνωστό μας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. 
     Πολιτικά κόμματα όλων των αποχρώσεων έχουν καταδικάσει τα προτεινόμενα μέτρα (που περιλαμβάνουν και την απαγόρευση του χαρτονομίσματος των 500 ευρώ) ως επίθεση κατά των προσωπικών δεδομένων. Ένας ‘πράσινος’ βουλευτής έγραψε: «Τα μετρητά μας επιτρέπουν να παραμένουμε ανώνυμοι στις καθημερινές μας συναλλαγές. Σε μια συνταγματική δημοκρατία, αυτή η ελευθερία πρέπει να προστατευθεί». Το ίδιο έκανε ακόμη και ο επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας της Γερμανίας Jens Weidmann, που είπε στη Bild: «Θα ήταν μοιραίο αν οι πολίτες έβλεπαν ότι σιγά-σιγά τους παίρνουν τα μετρητά τους». 
     Συνεπώς, την επόμενη φορά που θα ανακινηθεί τέτοιο θέμα στην Ελλάδα, είτε ως πρωτοβουλία εκ των έσω είτε ως απαίτηση εκ των έξω, καλό θα είναι να τους θυμίσουμε τι συμβαίνει αλλού. Μπορεί κάποιες χώρες (π.χ. Γαλλία και Ιταλία) να εφαρμόζουν τέτοια όρια στις χρηματικές συναλλαγές, αλλά αυτά είναι τα 3000 ευρώ (και όχι τα 70 που ακούμε να προτείνεται παρ’ ημίν). Να καλλιεργήσουμε υγιή οικονομική συνείδηση στους πολίτες, να ενθαρρύνουμε με κάθε τρόπο την έκδοση αποδείξεων, αλλά όχι να ‘φακελώσουμε’ ακόμη και την καλημέρα που λέμε στο περίπτερο!

Νοσολογικός ρατσισμός

Γιατί άραγε κάθε τόσο ακούμε ή διαβάζουμε ότι κάποιος «δίνει μάχη με τον καρκίνο» ή «έφυγε χτυπημένος από τον καρκίνο», και δεν λέμε το ίδιο για το έμφραγμα, την πνευμονία, τον διαβήτη, την καρδιακή ή τη νεφρική ή την αναπνευστική ανεπάρκεια; Κι όμως, το έμφραγμα μπορεί να σε σκοτώσει πιο γρήγορα και ξαφνικά από τον καρκίνο, και η μάχη που δίνεις με τις χρόνιες ανεπάρκειες μπορεί να είναι εξίσου σκληρή και ακόμη πιο μακρόχρονη. Παρόλα αυτά, μόνο ο καρκίνος είναι «εχθρός» και τον «πολεμούμε» μέχρις εσχάτων, έστω κι αν πολλά κακοήθη νοσήματα έχουν πρόγνωση καλύτερη από άλλες σοβαρές παθήσεις. Προφανώς η μυθολογία του καρκίνου και η γλώσσα που την εκφράζει και τη συντηρεί δεν αλλάζουν εύκολα, έχουν περάσει στο γονιδίωμά μας. Κι όμως, αυτός ο ιδιόμορφος ‘νοσολογικός ρατσισμός’ θα πρέπει κάποια στιγμή να εκλείψει. Κι αν τη μάχη εναντίον του δεν τη δώσουμε εμείς οι γιατροί, τότε ποιος θα τη δώσει;

Αγροτικά

Δεν έχω απολύτως τίποτε εναντίον των αγροτών. Έχω γράψει στο παρελθόν και εξακολουθώ να το πιστεύω ακράδαντα (αν κανένας διαφωνεί, ας το ξανασκεφθεί λιγάκι) ότι μόνο η αγροτική εργασία (συμπεριλαμβάνω στον γενικό όρο και την κτηνοτροφία και την αλιεία) βάζει πραγματικό ψωμί και φαγητό στο τραπέζι: όλες οι άλλες εργασίες αποδίδουν χρήμα, το οποίο στη συνέχεια μετατρέπεται στα προς το ζην, που κάποιοι άλλοι έχουν παραγάγει και συγκομίσει. Συνεπώς ένα κράτος που σέβεται τον εαυτό του και τους πολίτες του και την κοινή λογική θα πρέπει να αναγνωρίζει την αλήθεια αυτή και να τη λαμβάνει υπόψη του στον σχεδιασμό της πολιτικής του.
     Από το σημείο αυτό όμως μέχρι τον εθιμικό και κατ’ εξακολούθησιν αποκλεισμό των δρόμων, των τελωνείων και των πόλεων από τα αγροτικά μηχανήματα υπάρχει μεγάλη απόσταση. Αν διεκδικώ το δίκαιό μου με το να ταλαιπωρώ τους άλλους και να βουλιάζω τη χώρα ολόκληρη, το δίκαιό μου εξανεμίζεται. «Το καλόν ουκ έστι καλόν εάν μη καλώς γένηται». Κι αν καλοεξετάσουμε τα πράγματα, όχι μόνο στον αγροτικό αλλά και σε όποιον άλλο χώρο, θα διαπιστώσουμε ότι η κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε σήμερα είναι καρπός κάποιας ανομίας του χθες. Εικονικά κιλά και φουσκωμένες επιδοτήσεις (από ξένα κονδύλια) χθες; Αυξημένη φορολογία και ασφάλιση φέτος. Νόμος της (πνευματικής) φύσεως. Αλήθεια, πόσα από τα τρακτέρ που φράζουν τους δρόμους είναι αγορασμένα αποκλειστικά με τις οικονομίες των κατόχων τους; (*)
     «Καλά, με την κυβέρνηση είσαι;» θα ρωτήσει κάποιος. Δυστυχώς η πείρα λέει ότι όλες οι κυβερνήσεις έχουν διαπράξει το ίδιο αδίκημα, είτε ενθαρρύνοντας τις εκβιαστικές πιέσεις είτε υποχωρώντας απλόχερα σ’ αυτές και ανοίγοντας την όρεξη για περισσότερα. Προσωπικά ακολουθώ τον δρόμο της καμήλας του Αισώπου που στο δίλημμα μεταξύ ανηφόρας και κατηφόρας ρωτούσε: «Ίσιος δρόμος δεν υπάρχει;» Όμως ποιος διαβάζει τον Αίσωπο σήμερα;  
     (*) Ξέρω σχετικές ιστορίες από πρώτο χέρι, αλλά επικαλούμαι το... ιατρικό απόρρητο.

Όπως στρώσαμε...

Παλιό το ανέκδοτο, αλλά ας το θυμηθούμε, μέρες που είναι, και ως συνέχεια της προηγούμενης ανάρτησης. Μια παρέα οικοδόμοι κάνουν διάλειμμα για κολατσιό κάπου στον δέκατο όροφο του μεγάρου που χτίζουν. Ένας απ’ αυτούς ανοίγει το σακκούλι του και ξετυλίγει ένα σάντουιτς. «Πάλι ζαμπόν και τυρί;» ξεφωνίζει έξαλλος, «κάθε μέρα τα ίδια, βαρέθηκα πλέον τη ζωή!», και πριν προλάβει κανείς να αντιδράσει πηδάει στο κενό, με το αναμενόμενο τραγικό αποτέλεσμα. Στην κηδεία οι φίλοι του περιστοιχίζουν τη χήρα που κλαίει απαρηγόρητη και ένας απ’ αυτούς λέει: «Κι εσύ, καημένη, δεν του άλλαζες λίγο το μενού να μη παραπονιέται;», οπότε εκείνη ξεσπάει: «Μα γι’ αυτό κλαίω: εκείνος κάθε μέρα μόνος του τα έφτιαχνε τα σάντουιτς!»

     Γιατί το θυμήθηκα σήμερα, μέρα γενικής απεργίας και καθολικής διαμαρτυρίας και συλλογικής ‘αυτοχειρίας’ για το χάλι στο οποίο ως χώρα έχουμε φτάσει; Μα, γιατί μόνοι μας το φτιάχναμε το σάντουιτς, τόσα χρόνια τώρα. Απλώς καταναλώναμε τα δανεικά και το κρατούσαμε στην άκρη για ώρα ανάγκης, και τώρα το βρήκαμε μπροστά μας.

     Εξηγούμαι: φυσικά και δεν είναι όλη η ευθύνη δική μας. Ωστόσο εμείς επιμένουμε να δείχνουμε μόνο προς την άλλη πλευρά, σφυρίζοντας αμέριμνα για τις δικές μας ενοχές και φωνασκώντας για να διατηρήσουμε το παλιό καθεστώς. Όσο αποφεύγουμε την πραγματικότητα, τόσο η ‘λύση’ τελικά θα είναι πιο πικρή και δυσβάστακτη.

Πικρή αλήθεια

Σε τακτική εβδομαδιαία συζήτηση με φίλο επισκέπτη σήμερα το πρωί έκανα την εξής σκέψη, και του την είπα: «Όταν μια ζωή γκρέμιζες, όταν το σύνθημά σου ήταν η κατεδάφιση, γιατί παραξενεύεσαι όταν ξυπνάς και βρίσκεις γύρω σου ερείπια;». Η σκέψη και το σχόλιο ήρθαν αφού είχα πάρει την πρωινή δόση μου από ένα γρήγορο ζάπινγκ στα κανάλια, όπου κυρίαρχο θέμα ήταν οι κινητοποιήσεις των αγροτών, οι αψιμαχίες κυβερνητικών και αντιπολιτευομένων βουλευτών, το στρογγύλεμα των ‘δικών μας’ ενεργειών (για να είναι πιο εύληπτες) και ο ανώμαλος τετραγωνισμός των ενεργειών των ‘άλλων’ ώστε να σκαλώνουν στον οισοφάγο της κοινής γνώμης. Ακολούθησε στο καπάκι και η επόμενη σκέψη: Κανένας (μηδενός πολιτικού, συνδικαλιστή, αγρότη ή άλλου επαγγελματία εξαιρουμένου) απ’ όσους μιλούν δημόσια για την δεινή μας κατάσταση και τα άθλια οικονομικά μας και τον πάτο που έχουμε πιάσει και τις συντάξεις που δεν θα πάρουμε και όλα τα συναφή, κανένας λοιπόν δεν λέει την αλήθεια. Θα μου πείτε: Την ξέρεις και τη λες εσύ; Νομίζω λοιπόν ότι η μόνη αλήθεια είναι ότι τόσες δεκαετίες στη χώρα αυτή όλοι λέγαμε ψέμματα στον εαυτό μας και σε όλους τους άλλους, σε σημείο που τα πιστέψαμε τόσο βαθιά, που αδυνατούμε να αναγνωρίσουμε πόσο ψέμματα ήταν. Όπως στο παραμύθι με τον ψεύτη βοσκό, έτσι κι εμείς δεν πιστεύουμε κανέναν από όσους τολμούν (ενδεχομένως και υπό την πίεση των γεγονότων) να πουν επιτέλους την αλήθεια. Παραδείγματα υπάρχουν πολλά, δεν χρειάζεται να ανατρέξουμε στο ‘Μαζί τα φάγαμε’ του Θ. Πάγκαλου. Τα μεγέθη μπορεί να διαφέρουν, αλλά η βασική αρχή είναι η ίδια: τρώγαμε με δανεικά και κοροϊδεύαμε το κράτος όταν ερχόταν η ώρα της πληρωμής, και ξαφνικά βρεθήκαμε με άδειες τσέπες. Και βέβαια ο εγωισμός μας δεν μας επιτρέπει να το παραδεχθούμε για τον εαυτό μας, ενώ πολύ εύκολα το διαπιστώνουμε για όλους τους άλλους. Καλά ξεμπερδέματα, λοιπόν.

Αποκαλύψεις

Διαβάζω σήμερα [ΕΔΩ] ότι αντικαταστάθηκε ο γενικός επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης Λέανδρος Ρακιντζής. Δεν γνωρίζω τίποτε περισσότερο για το γεγονός. Ωστόσο μου δίνει την αφορμή για να θυμηθώ ότι εδώ και πολλά χρόνια μαθαίναμε κάθε τόσο για ποικίλες ατασθαλίες και κακοπραγίες, μικρές και μεγάλες, που με την δημόσια ιδιότητά του έβγαζε στο φως ο συγκεκριμένος άνθρωπος. Γενικά τις αποκαλύψεις αυτές δεν τις ακολουθούσε κάποια πληροφόρηση για το αν οδήγησαν σε διορθώσεις, τιμωρίες, τέλος πάντων αν είχαν συνέπειες για τους διάφορους φταίχτες. Συνεπώς μόνο μια φυσική αισιοδοξία μας κάνει να πιστεύουμε ότι το έργο του δεν έμεινε αναξιοποίητο από την δημόσια διοίκηση που επιθεωρούσε τόσο καιρό. Εκτός κι αν, ως τέως γενικός επιθεωρητής πλέον, μας αποκαλύψει κάποια μέρα μια διαφορετική αλήθεια. Δεν ξέρω αν κάτι τέτοιο πρέπει να το εύχομαι ή να το απεύχομαι. Σε κάθε περίπτωση θα έχει πολύ ενδιαφέρον να το μάθουμε.
Υστερόγραφο: Σχετική συνέντευξή του δημοσιεύεται στην Καθημερινή 7/2/2016. Λέτε να με άκουσαν;