Αδιέξοδα

Κάποτε στο αναγνωστικό της αρχαίας ελληνικής της Α΄ Γυμνασίου (του Ζούκη) υπήρχε ένα κείμενο με τίτλο ‘Ο  Περσικὸς στρατὸς ἐπὶ τὰς νήσους τὰς ῾Ελληνικάς’. Βάλτε στη θέση των Περσών όλους τους λαούς της Εγγύς, Μέσης και Άπω Ανατολής και αντικαταστήστε τη λέξη 'στρατός’ με τα πλοιάρια των λαθραίων, κι έχετε τη σημερινή εικόνα της νησιωτικής Ελλάδας.

     Βλέπει κανείς με αυξανόμενη αίσθηση απογοήτευσης τις πρόσφατες βίαιες αντιδράσεις των νησιωτών απέναντι στην προσπάθεια του κράτους να χτίσει τα νέα κλειστά κέντρα κράτησης των μεταναστών, αναρωτιέται ποια πλευρά έχει δίκαιο, και συνειδητοποιεί ότι δυστυχώς δεν έχουμε ανάγκη από κανέναν ξένο παράγοντα για να ξεκινήσουμε έναν νέο εμφύλιο. Καταφέρνουμε τόσο εύκολα μόνοι μας να γινόμαστε από δυο χωριά, είμαστε έτοιμοι να σκοτωθούμε μεταξύ μας. Οι ανατολικοί μας γείτονες θα τρίβουν τα χέρια τους βλέποντας ότι δεν χρειάζεται να κάνουν τίποτε άλλο παρά να συνεχίσουν να αφήνουν καραβιές λαθραίων να φεύγουν από τα παράλιά τους. Η κατάληψη θα ολοκληρωθεί χωρίς να πέσει ούτε ένα βόλι.

     Δεν υπάρχει λύση στο πρόβλημα που να είναι συγχρόνως αποτελεσματική, γενικά αποδεκτή και σύμφωνη με όλες τις συμβάσεις και τις νομοθεσίες (όποιος ισχυρίζεται ότι διαθέτει τέτοια λύση λέει εν γνώσει του ψέματα). Ακριβώς γι’ αυτό τον λόγο χρειάζονται συλλογικές ενέργειες που θα παραμερίζουν τις μικροπολιτικές σκοπιμότητες που ευδοκιμούν στα κλίματά μας και θα φέρνουν ορατά αποτελέσματα. Και το πιο ορατό απ’ όλα θα είναι να φεύγουν αεροπλάνα ή πλοία με επαναπατριζόμενους ξένους. Μόλις κρίνεται (όσο γίνεται ταχύτερα) η αίτηση του ασύλου, να αναχωρεί αυτός που δεν δικαιούται να παραμείνει. Τι νόημα έχει η έφεση σε μια τέτοια απόφαση; Δεν πρόκειται για δικαστήριο: αν το κράτος αποφασίσει ότι δεν έχεις θέση εδώ, φεύγεις. Και κάτι ακόμη: από καθέναν που βγαίνει σε στεριά της Ελλάδος χωρίς χαρτιά να κατάσχεται το κινητό του τηλέφωνο μέχρι να τα βρει. Κάποια στιγμή πρέπει να βάλουμε σε σειρά τις εθνικές προτεραιότητες παραμερίζοντας τις ‘δικαιωματικές’ εισηγήσεις.

Άνθρακες

Έχοντας παρακολουθήσει (θέλοντας και μη) το σήριαλ με τους προστατευόμενους μάρτυρες για την υπόθεση Novartis είχαμε τη στοιχειώδη περιέργεια να μάθουμε τι τέλος πάντων θα είχαν να πουν οι δυο αυτοί ανώνυμοι για πολιτικά και μη πρόσωπα, για εισαγγελείς διαφθοράς (η γενική στο συντακτικό μπορεί να δηλώνει αντικείμενο ενασχόλησης αλλά και ιδιότητα, κατά περίπτωση), για όλο αυτό το μυστήριο που ξεπερνούσε τα συνηθισμένα μεγέθη και συγκάλυπτε το μεγαλύτερο σκάνδαλο του Ελληνικού κράτους (τουλάχιστον με βάση τις... διαφημίσεις). Μείναμε με την όρεξη. Ο θησαυρός ήταν… λιγνίτης. Φτάσαμε να ακούμε μόνο αναιρέσεις προηγουμένων καταθέσεων, άρνηση απάντησης για τον ‘Ρασπούτιν’ και σχετλιαστικές αναφορές σε παντελόνια και φουστάνια. Όσοι και όποιοι έχουν λερωμένη τη φωλιά τους στην υπόθεση αυτή σίγουρα θα άφησαν στεναγμούς ανακούφισης όταν επιτέλους είδαν ότι τα ονόματά τους δεν ακούστηκαν από τα χείλη των μαρτύρων (έστω και με αλλοιωμένες τις φωνές). Εμείς οι υπόλοιποι αρκούμαστε στην επαλήθευση της πεποίθησής μας ότι ‘ἔνοχος ἔνοχον οὐ ποιεῖ’ και ‘κόρακας κοράκου μάτι δεν βγάζει’. Τα φραστικά πυροτεχνήματα και οι σκληρές εκφράσεις που ανταλλάσσουν οι πολιτικοί μας ελπίζοντας σε κομματικά οφέλη είναι όπως το πλαστικό ‘αίμα’ που ρέει άφθονο στις ταινίες: γενόσημα, ακίνδυνα, άρτος και θεάματα για ευρεία λαϊκή κατανάλωση από το κοινό, που αποσπάται έτσι από τα θέματα ουσίας που απειλούν το ελληνικό κράτος.

     Επειδή και η αφελής ανοχή απέναντι στα δημόσια πρόσωπα έχει τα όριά της, θα πρότεινα ως ελάχιστη ποινή να μην πληρωθούν τα μέλη της προανακριτικής επιτροπής για τη ‘δουλειά’ που κάνουν. Μάλλον εμάς όλους δουλεύουν όλον αυτό τον καιρό.  

Δικαιώματα

Σε μια κανονική πολιτεία δεν θα υπήρχε πρακτικά ποτέ ανάγκη να απειλήσει αστυνομικός με το υπηρεσιακό του όπλο πολίτες για να υπερασπισθεί τη ζωή του ή τη σωματική του ακεραιότητα.
     Σε μια κανονική πολιτεία δεν θα υπήρχε ποτέ περίπτωση όπου πολίτες θα επιχειρούσαν ομαδικά να κακοποιήσουν αστυνομικό, και μάλιστα εκτός υπηρεσίας και χωρίς απολύτως κανένα λόγο.
     Από τη στιγμή που δεν ισχύει το ένα πώς έχουμε την απαίτηση να ισχύει το άλλο;
     Προφανώς κοντά στα πολλά ‘δικαιώματα’ που διεκδικούν όλοι οι ανεύθυνοι, που απολαμβάνουν την ανωνυμία της μάζας, τα ποικίλα ‘άσυλα’ και την πολιτική κάλυψη της αντιπολίτευσης, υπάρχει και το ‘δικαίωμα’ στη βιαιοπραγία. Πάντα μονόπλευρα βέβαια.
     Ποιος είπε ότι ζούμε σε κανονική πολιτεία;
     Ε ρε κορωνοϊός που μας χρειάζεται...

Ζωή

Στο βιβλίο του Bill Bryson που προανέφερα βρήκα και την ακόλουθη ενδιαφέρουσα και συναρπαστική συγχρόνως επιδημιολογική θεωρία. Ότι το ιατρικό μέλλον του κάθε ανθρώπου (πώς θα εξελιχθεί η πορεία της υγείας του, τι ασθένειες θα παρουσιάσει σε όλη τη ζωή του κτλ.) καθορίζεται με ποικίλους και ως επί το πλείστον αγνώστους μηχανισμούς μέσα στις πρώτες χίλιες μέρες της ζωής του, από τη σύλληψη μέχρι να κλείσει τα δυο του χρόνια. Η υπόθεση διατυπώθηκε αρχικά από τον καθηγητή David Barker στο Σαουθάμπτον το 1986 και αναφερόταν μόνο στην περίοδο της κύησης, ενώ αργότερα επεκτάθηκε μέχρι το δεύτερο έτος. Πέρα από το γενικό της ενδιαφέρον, η υπόθεση αυτή αποτελεί και ένα πολύ ισχυρό έρεισμα για την πεποίθηση όσων εξ ημών πιστεύουμε ότι η ζωή αρχίζει από την σύλληψη. Αν ό,τι συμβαίνει στην ενδομήτρια ζωή έχει άμεσες και απώτερες συνέπειες για το κύημα που φθάνουν μέχρι και το γήρας του ανθρώπου που γεννιέται, τότε ο χρόνος της κύησης από την πρώτη στιγμή ως την ώρα του τοκετού δεν είναι κάτι ξένο και ουδέτερο προς τον άνθρωπο, αλλά ‘ζωή εντός της ζωής’, που της οφείλουμε τον ίδιο σεβασμό όπως και σε κάθε ζωντανό ανθρώπινο πλάσμα.

     Η ζωή είναι όπως και η φωτιά: η δεύτερη αρχίζει με μια σπίθα, η πρώτη με ένα κύτταρο, προϊόν συνένωσης δυο γεννητικών κυττάρων, ωαρίου και σπερματοζωαρίου. Μόνο του το σπίρτο ή η επιφάνεια προστριβής δεν είναι φωτιά, αλλά η αλληλεπίδραση των δύο παράγει την πρώτη μικρή φλόγα. Αν σβήσουμε το αναμμένο σπίρτο, η φωτιά χάθηκε εν τη γενέσει της. Το ίδιο και η ζωή, από την πρώτη στιγμή της. Απλούστερα δεν γίνεται να παραστήσει κανείς την αλήθεια αυτή.

Καννιβαλισμός

Δεν παρακολούθησα την τραγική ιστορία με το νεκρό βρέφος από τη Συρία και τον υποτιθέμενο βιασμό του που αποδείχθηκε στη συνέχεια ότι δεν είχε συμβεί, έδωσε όμως την ευκαιρία στα Μέσα Ενημέρωσης να ‘μαυρίσουν’ μια χαροκαμένη οικογένεια. Πολλά γράφτηκαν εκ των υστέρων για να αμβλύνουν τις πρώτες κακές εντυπώσεις. Δεν γνωρίζω τη σειρά των γεγονότων, κι έτσι θα κάνω ένα γενικό σχόλιο. Όπως μια δωροδοκία μπορεί να αρχίζει είτε από αυθόρμητη ‘προσφορά’ του δωροδότη είτε από απαίτηση του δωρολήπτη, έτσι και μια ‘είδηση’ μπορεί να βγαίνει είτε από αυθόρμητη ‘προσφορά’ (π.χ. εν προκειμένω του ιατροδικαστή) είτε από πιεστική πολιορκία των δημοσιογράφων ή των τηλεπροσώπων προς τον προηγούμενο για να εκμαιεύσουν την πολυπόθητη ‘πρωτιά’. Ο πληθωρισμός της ‘ενημέρωσης’ έχει ως συνέπεια τον καννιβαλισμό. Σε κάθε περίπτωση το αποτέλεσμα είναι αξιοκατάκριτο: δεν αποτελεί χρήσιμη πληροφορία μια ανθρώπινη τραγωδία, ενώ η τηλεοπτική ‘δόξα’ που κερδίζει αυτός που το αναδεικνύει πολύ εύκολα μετατρέπεται σε μαύρο στίγμα. Τόσο για τους ιατρούς/ιατροδικαστές όσο και για τους δημοσιογράφους υπάρχουν κώδικες επαγγελματικής δεοντολογίας: αν αυτοί τηρούνται, δεν θα έχουμε τέτοια φαινόμενα.
     Κι ακόμη, υπάρχει ένα εποπτικό όργανο που λέγεται Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης. Τι θα είχε να μας πει αυτό για τη δημοσιοποίηση ενός τόσο ευαίσθητου θέματος πριν εκδοθεί κάποια επίσημη απόφαση; Δεν άκουσα κάποια σχετική ανακοίνωση. Σε άλλες χώρες τέτοιες ‘ειδήσεις’ δεν θα περνούσαν καν την πόρτα του στούντιο. Κι εκεί έχουν γίνει κατά καιρούς λάθη και παρερμηνείες ιατρικών ευρημάτων (από φόβο μη τυχόν διαφύγει κάποια περίπτωση κακοποίησης) που δεν επιβεβαιώθηκαν στη συνέχεια, και από τότε έκλεισαν τα πρόωρα δημόσια στόματα, που μπορούσαν να στοιχίσουν ακριβά σε πρόστιμα για ψευδή καταγγελία.

Εξέλιξη

Ο Bill Bryson είναι Αμερικανός συγγραφέας εγκατεστημένος μόνιμα στην Αγγλία. Ξεκίνησε από το ταξιδιωτικό γράψιμο, πέρασε από την ιστορία της αγγλικής γλώσσας και κατέληξε να γράφει την ιστορία των καθημερινών πραγμάτων (π.χ. της κατοικίας και των εξαρτημάτων της). Στο τελευταίο του βιβλίο με τίτλο The Body (Το Σώμα) και υπότιτλο ‘Ένας οδηγός για ενοίκους’ ασχολείται με το ανθρώπινο σώμα, τη διαμόρφωση και τη λειτουργία του. Πρόκειται για μια εκλαϊκευμένη παρουσίαση, με γλαφυρό τρόπο και το γνωστό χιούμορ του συγγραφέα, του θαυμαστού αυτού ‘σκηνώματος’ που καθένας μας διαθέτει ως ‘κεφάλαιο’ για την επί γης ύπαρξή του και με το οποίο (για να δώσουμε μια θεολογική προέκταση στο θέμα) θα σωθεί ή θα κατακριθεί. Ακόμη και μετά από μερικές δεκαετίες σπουδών και ενασχόλησης με την ιατρική, υπάρχουν τόσο πολλά πράγματα που μαθαίνει κανείς  για κάτι που θεωρούσε ότι γνώριζε αρκετά καλά.

     Ο συγγραφέας κάθε τόσο αναφέρεται στην εξέλιξη και στο πώς αυτή οδήγησε στη διαμόρφωση του σώματος όπως το ξέρουμε. Η εξέλιξη δεν είναι ούτε κακή ούτε αντίθετη προς τη βιβλική διδασκαλία, μόνο που η τελευταία δεν την δέχεται ως τυχαία και ‘φυσική επιλογή’ δαρβινικού τύπου, αλλά ως αποτέλεσμα της δημιουργικής ενέργειας και της συνεχούς πρόνοιας του Θεού σε κάθε της βήμα («καὶ ἐν τοῖς μικροτάτοις ἡ σοφία αὐτοῦ καὶ ἡ πρόνοια διαφαίνεται» κατά τον Μ. Βασίλειο). Κι αν κάτι δεν το καταλαβαίνουμε ή φαίνεται αντίθετο με τη δική μας λογική ή και άχρηστο ακόμη, αυτό δεν αποτελεί ‘λάθος της Δημιουργίας’ ή επιχείρημα εναντίον της: στις σελίδες του βιβλίου κάθε τόσο βρίσκουμε εκφράσεις όπως «αυτό παραμένει μυστήριο» ή «δεν έχει βρει κανείς γιατί (ή πώς) συμβαίνει». Μας χρειάστηκαν πολλοί αιώνες έρευνας για να φτάσουμε στη γνώση που έχουμε σήμερα, η οποία κάθε μέρα αναθεωρείται, ανασκευάζεται ή και αχρηστεύεται. Τόσο δύσκολο είναι να δεχθούμε ότι πέρα από τη δική μας αντίληψη υπάρχει ένας ωκεανός γνώσης και σοφίας που διέπεται από τον Θεό; Είναι άραγε πιο λογικό να πιστέψουμε στην τυχαία εξέλιξη; Αλλά βέβαια, όπως έχουμε ξαναπεί, η απρόσωπη τύχη δεν έχει ηθικές απαιτήσεις  ούτε μας δημιουργεί υποχρεώσεις ή ενοχές, κάτι που ο σύγχρονος άνθρωπος απεχθάνεται. Του είναι συνεπώς πολύ πιο βολικό να αρνείται την εναλλακτική παραδοχή ότι υπάρχει Θεός και ηθικός νόμος, μόνο που η άρνηση αυτή δεν αναιρεί την πραγματικότητα. Μπορεί κανείς να αρνηθεί την ύπαρξη του νόμου της βαρύτητας χωρίς τραγικές συνέπειες;  

Ματαιότητες

Μας έχουν δοθεί κατά καιρούς διάφορες αφορμές για να σχολιάσουμε τις παραξενιές και τις λόξες των ανθρώπων, και το πόσα χρήματα είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν για τις επιλογές αυτές, ιδίως σε δημοπρασίες ‘συλλεκτικών’ κομματιών, όπως η μασέλα του Τσώρτσιλ ή μια τούφα μαλλιών του Έλβις Πρίσλεϊ ή η στάχτη του συγγραφέα Τρούμαν Καπότε. Στη συλλογή αυτή μπορούμε να προσθέσουμε ακόμη ένα στοιχείο. Πρόσφατα ο Jeff Bezos (μη μου πείτε ότι δεν τον ξέρετε: ο ιδιοκτήτης της εταιρείας Amazon) αγόρασε ένα ακίνητο στο Μπέβερλι Χιλς της Καλιφόρνια. Τίποτε το περίεργο ως εδώ. Το ακίνητο έχει έκταση κάπου 36 στρέμματα, περιλαμβάνει κήπους και θερμοκήπια, γήπεδα τέννις και γκολφ, πισίνα, μέχρι και δικό του βενζινάδικο, και ανήκε κάποτε στον Jack Warner, τον μακαρίτη πρόεδρο της ομώνυμης κινηματογραφικής εταιρείας. Ο ίδιος τη δεκαετία του 1930 έκτισε την έπαυλη Γεωργιανού στυλ, εμβαδού κάπου 1300 τετρ. μέτρων, το ξύλινο δάπεδο της οποίας (εδώ φτάνουμε στο αξιοπερίεργο) είναι, όπως λέγεται, εκείνο, πάνω στο οποίο ο Ναπολέων έκανε πρόταση γάμου στην Ιωσηφίνα. Μάλιστα. Όχι αστεία πράγματα. Και αφού αναφέραμε το κύριο ‘σημείο έλξης’ του ακινήτου, ας σημειώσουμε ότι στοίχισε στον νέο κάτοχό του μόλις 165 εκατομμύρια δολάρια. Το σχετικό ρεπορτάζ δεν μας λέει τι μέρος του ποσού αυτού αντιστοιχεί στο περίφημο ξύλινο δάπεδο, αλλά μην αμφιβάλλετε ότι χωρίς αυτό η αξία του σπιτιού θα έπεφτε κατακόρυφα.
     Λοιπόν, να σας βάλω μια ιδέα; Βγείτε κάπου έξω, πάρτε μια βαθιά ανάσα και σκεφθείτε ότι τον ίδιο αέρα (άζωτο, οξυγόνο, υδρατμούς και λοιπά ιχνοστοιχεία) ανάσανε κάποτε ο Σωκράτης, ο Μεγαλέξανδρος, ο Αριστοτέλης, ο Ιούλιος Καίσαρας (συμπληρώστε όσα ονόματα θέλετε και μη ξεχάσετε και τον Ναπολέοντα...), ακόμη και ο Jeff Bezos. Έπειτα σκεφθείτε ότι δεν χρειάστηκε να πληρώσετε ούτε πεντάρα για το προνόμιο αυτό. Εύγε. Ανήκετε στην ίδια λέσχη του συνόλου των ανθρώπων που πέρασαν από τον κόσμο αυτό. Κι αν αυτή η σκέψη δεν ικανοποιεί αρκετά τη ματαιοδοξία σας, θυμηθείτε πόσα μέτρα χώμα κατέλαβε (ή θα καταλάβει) καθένας από αυτούς «άμα τη εξόδω». Εκεί γίνεται η μεγάλη εξίσωση, και ό,τι «ουχ υπάρχει μετά θάνατον» αποδεικνύεται ματαιότης, για να επαληθευθεί ο ψαλμικός λόγος: «ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἄφρων καὶ ἄνους ἀπολοῦνται καὶ καταλείψουσιν ἀλλοτρίοις τὸν πλοῦτον αὐτῶν, καὶ οἱ τάφοι αὐτῶν οἰκίαι αὐτῶν εἰς τὸν αἰῶνα» [Ψ. 48: 11-12].

Εμείς ΔΕΝ συμφωνήσαμε!

ΛΑΡΚΟ

Δεν γνωρίζω προσωπικά την επιχείρηση ούτε έχω κάποιο ιδιαίτερο συμφέρον σχετικά μ’ αυτήν. Ακούω το όνομά της από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Έρχεται και ξανάρχεται στην επικαιρότητα με ποικίλες αφορμές, συνήθως για τις δυσμενείς οικονομικές της συνθήκες. Πώς καταλαβαίνω, ως μη ειδικός, την όλη κατάσταση; Μια επιχείρηση δουλεύει με ‘πλάτες’ του Δημοσίου, το οποίο επί δεκαετίες ολόκληρες επωμίζεται τα χρέη της, τις δαπάνες της, τα όποια ‘βαρίδιά’ της, συσσωρεύοντας και διογκώνοντας το παθητικό για να αποφεύγει το πολιτικό κόστος της εξυγίανσης. Κάθε προσπάθεια διόρθωσης της κατάστασης συναντά τις πεισματικές αντιδράσεις του κομματικού συνδικαλισμού, με αποτέλεσμα καμία κυβέρνηση να μην αναλαμβάνει την επέμβαση διάσωσης, αλλά αντίθετα να συνεχίζει την συγκάλυψη και την ανοχή των χρεών. Κάποια στιγμή το παθητικό αυτό φτάνει στην κρίσιμη μάζα που περιγράφει η πυρηνική φυσική, με αποτέλεσμα να ακολουθεί έκρηξη. Ποιος φταίει; Η εύκολη και λαϊκίστικη απάντηση είναι «η κυβέρνηση».

     Πάρτε έναν καρδιοπαθή που έχοντας περάσει εμφράγματα και άλλα συναφή συνεχίζει να τρώει ό,τι νάναι, να καπνίζει, να μη παίρνει τα φάρμακά του, να μην κάνει εξετάσεις και να μη δίνει πεντάρα για τις συμβουλές των γιατρών, οι οποίοι με τη σειρά τους υποχωρούν στις απαιτήσεις του και συνεχίζουν να του χαϊδεύουν τ’ αυτιά και δεν προχωρούν σε ριζική θεραπεία. Όταν κάποια στιγμή κάνει την μοιραία ανακοπή ποιος ακριβώς θα φταίει; Ο τελευταίος γιατρός που θα πιστοποιήσει τον θάνατό του;

     Δεν έχω προσωπικά κρατούμενα με τη συγκεκριμένη επιχείρηση: απλώς δανείζομαι το όνομά της λόγω επικαιρότητος, ως παράδειγμα κακής κοινωνικής και οικονομικής πρακτικής. Δυστυχώς μας δείχνει ολοφάνερα ότι στην ελληνική πραγματικότητα όσοι εξασφαλίζουν την προστατευτική ομπρέλα του κράτους θεωρούν ότι απαλλάσσονται από οποιαδήποτε δική τους υποχρέωση απέναντι στην επιχείρηση ή την υπηρεσία όπου ανήκουν. Αγνοούν ηθελημένα ότι οι ίδιοι με την αδιαφορία τους επιβαρύνουν όχι κάποιον αόριστο κρατικό προϋπολογισμό, αλλά αυτό ακριβώς το κοινό ταμείο που τους ταΐζει (συχνά ηγεμονικά) και το οποίο δεν διαθέτει την όρνιθα με τα χρυσά αυγά του παραμυθιού. Μετά από δέκα χρόνια κρίσης, στα οποία πολλά ακούσαμε για το τι γίνεται εδώ και τι αλλού, αυτό το απλό μάθημα πολιτικής οικονομίας δεν το έχουμε συλλάβει. Με τις υγείες μας λοιπόν!