Μομφή και δυσπιστία

Αισθάνεται κανείς το λιγότερο απογοήτευση όταν βλέπει και ακούει τα πολιτικά (κομματικά) παίγνια που διαδραματίζονται στο Κοινοβούλιο. Πίστευα—αφελώς, όπως φαίνεται—ότι ο χρόνος μεταξύ δυο εθνικών εκλογών πρέπει να αφιερώνεται σε δημιουργικό έργο με τη συνεργασία όλων, βεβαίως με λόγο και αντίλογο, αλλά με τελικό σκοπό και επιδίωξη την ανεύρεση κοινού τόπου και την συνολική πρόοδο του τόπου (συγγνώμη για το λογοπαίγνιο!). Η τρέχουσα αντιπολιτευτική πρακτική αποδεικνύει ότι ο μόνος σκοπός (που φαίνεται να αγιάζει κάθε είδους ‘μέσο’) είναι η απόκτηση και νομή της εξουσίας (‘Γιατί εσείς κι όχι εμείς;’ ή ‘Θέλω να γίνω χαλίφης στη θέση του χαλίφη’), είτε σε κομματικό είτε σε εθνικό επίπεδο. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε δικαιούμαστε να δυσπιστούμε προς τους πολιτικούς και να τους μεμφόμαστε, όσο νέοι, ωραίοι ή εύγλωττοι κι αν φαίνονται. Και σε όποια μεριά της αίθουσας κι αν κάθονται.

Ισότητα

Πολλοί την επικαλούνται, ακόμη περισσότεροι την κάνουν σημαία για να φωνασκούν πίσω της, πόσοι άραγε πραγματικά τη θέλουν; Με αφορμή τις ασφαλιστικές αντιπαραθέσεις των ημερών ακούστηκαν και γράφτηκαν και βγήκαν στη φόρα πολλά ‘προνόμια’ (η λέξη εκουσίως σε εισαγωγικά—άλλα είναι και άλλα ίσως όχι) διαφόρων τάξεων και επαγγελμάτων. Και βέβαια ο καυγάς για την πίτα. Αν υποθέσουμε (pipedream!) ότι κάποιος αύριο αποφάσιζε να εξισώσει προς τα πάνω στον χώρο της υγείας όλους τους ασφαλισμένους όλων των ταμείων, τι θα γινόταν; Ίσως μια από τα πιο περίεργες επαναστάσεις. Ξέρετε π.χ. τι σημαίνει ασφαλιστική ισότητα στη νοσηλεία; Ότι όλοι δικαιούνται το ίδιο κρεβάτι (π.χ. σε μονόκλινο δωμάτιο) σε δημόσιο ή ιδιωτικό θεραπευτήριο. Που στην ‘αγγλικού τύπου’ ισότητα (γράφε NHS) σημαίνει ότι τα κρεβάτια δίνονται με βάση την ιατρική ανάγκη του ασθενούς (βαρύτητα νόσου, μολυσματικότητα, ανάγκη απομόνωσης κτλ) και όχι τον ασφαλιστικό φορέα (που εκεί είναι ίδιος για όλους). Εδώ υποπτεύομαι ότι θα στηνόταν μια ομηρική μάχη για το ποιος θα καταλάβει το μονόκλινο με θέα, και άντε να τον ξεκουνήσεις από το ‘κατακτημένο’ δικαίωμά του. Τι λες καλέ που θα γίνω εγώ ίσος με τους άλλους; Φαίνεται ότι μάλλον πρεσβεύουμε ό,τι και οι χοίροι της ‘Φάρμας των ζώων’ του Orwell, ότι ‘Όλα τα ζώα είναι ίσα, αλλά μερικά είναι πιο ίσα από τα άλλα’. Κι ας φωνάζουμε αλλιώς.

Δεν φταίει πάντα η ΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ για το σκοτάδι

Βγαίνοντας νύχτα για τον Περιφερειακό στην έξοδο προς ‘Φιλίππειο’ ο οδηγός βρίσκεται αντιμέτωπος με δυο προβλήματα. Το ένα είναι ο χωρισμός των δυο κατευθύνσεων στον ανήφορο αμέσως μετά τη στροφή, που τον αναγκάζει να κόψει ταχύτητα στη μέση του δρόμου—με εκατέρωθεν κίνδυνο σύγκρουσης—μέχρι να καταλάβει προς τα πού πρέπει να πάει. Μερικά μέτρα πιο κάτω συναντά το έρεβος: ο δημόσιος φωτισμός χάνεται απότομα, η επόμενη διακλάδωση του δρόμου προς το δάσος και προς τον Περιφερειακό λαμβάνει χώρα σε απόλυτο σκοτάδι, και ό,τι ήθελε προκύψει. Και για δες κακοτυχία: ‘επίσημα’ αυτοκίνητα δεν περνούν από τέτοιες περιοχές βράδυ. Βάζω στοίχημα πως αν ρωτήσουμε σχετικά, ο νομάρχης θα μας παραπέμψει σε κάποιον από τους τοπικούς δημάρχους, και τανάπαλιν. Αγαπημένο παιχνίδι της εξουσίας η ‘κολοκυθιά’.

Μια θάλασσα μικρή

Μοναχικές νότες από πιάνο, σαν σταγόνες της ψιχάλας που πέφτει αραιά στο παρμπρίζ, αναγγέλλουν τη ‘Θαλασσογραφία’ του Διονύση Σαββόπουλου, ένα από τα πιο όμορφα τραγούδια που ακούστηκαν ποτέ, μας θυμίζει ότι ευτυχώς υπάρχουν κι άλλες πλευρές στη ζωή από το θλιβερό χάλι που αντικρίζουμε και μυρίζουμε καθημερινά γύρω μας. ‘Παράπλευρο κέρδος’ της απεργίας των Μέσων Ενημέρωσης, που σήμερα μας άφησε ‘ανήμερους’ (χάσαμε τίποτε σημαντικό;).

Θερμοδυναμική και σκουπίδια (14/3/2008)

‘Επικατάρατος η γη εν τοις έργοις σου’ ήταν η συνέπεια της πτώσης των Πρωτοπλάστων, η αφήγηση της οποίας στη Γένεση διαβάστηκε σήμερα το πρωί στους ναούς. Με όρους της φυσικής επιστήμης, η ‘κατάρα’ ισοδυναμεί με την έναρξη της ισχύος του δευτέρου θερμοδυναμικού αξιώματος, που λέει ότι η εντροπία ενός θερμοδυναμικού συστήματος αυξάνεται με τον χρόνο. Εντροπία στη φυσική σημαίνει ‘τα άχρηστα’ (ύλη ή ενέργεια), κοινώς ‘σκουπίδια’. Όσο πιο πολλά παράγουμε, τόσο πιο ‘επικατάρατη’ γίνεται η γη στην οποία κατοικούμε. Η παραγωγή και η διαχείριση των απορριμμάτων αποτελούν δυο διαφορετικά μέτρα του πολιτισμού ενός λαού. Όπως φαίνεται από την παραπάνω φωτογραφία, οι Έλληνες είμαστε πάρα πολύ ‘πολιτισμένοι’ ως προς την παραγωγή, ενώ ως προς τη διαχείριση ο καθένας μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματά του.

‘Ως μη λαβόντες’ (13/3/2008)

Τι είναι αυτό το ‘κάτι’ που μας προτρέπει να κάνουμε μια ακτινογραφία θώρακος στον συγκεκριμένο ασθενή που δεν έχει κανένα ανησυχητικό εύρημα; Γιατί ειδικά σ’ αυτόν και όχι στους δέκα προηγούμενους καπνιστές με ανάλογο ιστορικό; Εμπειρία; Διαίσθηση; Κλινικό ένστικτο; Αυτάρεσκα μπορεί κανείς να υιοθετήσει όποια απάντηση θέλει. Αν κάποιος εξετάσει με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια την απόφαση, μπορεί να την κατακρίνει. Όταν όμως αυτή η ακτινογραφία δείχνει μια σκιά εκεί που δεν θα έπρεπε να υπήρχε τίποτε, και η αξονική που ακολουθεί φανερώνει έναν κακοήθη όγκο που βρίσκεται στα όρια της χειρουργικής εκτομής, τότε η μόνη λογική απάντηση είναι ‘Θεία φώτιση’. Ή, όπως λένε οι Άγγλοι, ‘there but for the grace of God go I’. Χαμηλά το κεφάλι λοιπόν, διότι τι έχουμε που δεν το λάβαμε, ώστε να καυχιόμαστε γι’ αυτό;

Μικροδιευκολύνσεις (12/3/2008)

Περιμένοντας στη διασταύρωση μαζί με πολλούς άλλους οδηγούς, βλέπω τα φανάρια να αλλάζουν χρώματα, αλλά τα αυτοκίνητα δεν κινούνται. Κάπου παραδίπλα διακρίνω μια αστυνομική μοτοσικλέτα, χωρίς τον αναβάτη της. Καλοσύνη του, σκέφτομαι. Ρυθμίζει την κίνηση χωρίς να σφυρίζει, προχωρημένο μεσημέρι που είναι, για να μην ενοχλεί τους περιοίκους. Σε λίγο που θα κοιμάμαι στο σπίτι θα τον ευγνωμονώ γι’ αυτό. Η ροή των τροχοφόρων μπροστά μας παίρνει περίεργη μορφή: όλοι οι εισερχόμενοι στην πόλη που στρίβουν αριστερά φαίνεται να έχουν διαρκή προτεραιότητα, ενώ τα υπόλοιπα ρεύματα ‘δουλεύουν’ στο ρελαντί. Η εξήγηση έρχεται σε λίγα λεπτά, κι ενώ ο όγκος των αυτοκινήτων γύρω μας μεγαλώνει: τρία μαύρα οχήματα, τα δυο με αναμμένους μπλε φάρους, στρίβουν στο ίδιο ρεύμα. Στη στιγμή η μοτοσικλέτα μπαίνει πίσω τους, και οι πληβείοι ακολουθούν με το βλέμμα τους πατρικίους και κουνούν τα κεφάλια, ενώ προσπαθούν να ξαναμπούν στον χαοτικό ρυθμό της διασταύρωσης, χωρίς τη βοήθεια του Άμεσου Δράστη, που επείγεται να συνεχίσει το υψηλό καθήκον του παρακάτω.

Sense About Science (11/3/2008)

Αυτή είναι η ονομασία μιας βρετανικής μη κερδοσκοπικής οργάνωσης που έχει σκοπό, όπως λέει η ιστοσελίδα της, ‘να απαντά στην παραπληροφόρηση πάνω σε επιστημονικά θέματα που ενδιαφέρουν την κοινωνία, από τις τρομοειδήσεις για τα πλαστικά μπουκάλια, τη φθορίωση και το εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδος μέχρι τις διαφωνίες για τη γενετική τροποποίηση, την έρευνα στα βλαστοκύτταρα και την ακτινοβολία. Η οργάνωση συνεργάζεται με επιστήμονες και με ομάδες πολιτών για να προαγάγει την τεκμηρίωση και την επιστημονική λογική στις δημόσιες συζητήσεις’.
Γιατί όλη αυτή η εισαγωγή; Διότι πρόσφατα η οργάνωση δημοσίευσε μια έκθεση με τίτλο ‘Making Sense of Testing’ που αναλύει τα προβλήματα που μπορεί να δημιουργήσει η χρήση διαγνωστικών βιοχημικών και απεικονιστικών εξετάσεων σε υγιείς ανθρώπους με την ανακάλυψη ευρημάτων που δεν έχουν κλινική σημασία και την πρόκληση πανικού και περαιτέρω αδικαιολογήτων ελέγχων. Να ένα θέμα που χρειάζεται μελέτη από ειδικούς και μη, καθότι, εκτός των άλλων, το κόστος τέτοιων εξετάσεων χωρίς σαφείς ενδείξεις αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι του προϋπολογισμού της υγείας. Ολόκληρη η έκθεση υπάρχει σε αρχείο pdf (ελεύθερα διαθέσιμο) στη σελίδα www.senseaboutscience.org.uk.

Εμπρός στο δρόμο που χάραξε το Δημόσιο (11/3/2008)

Άκουσα την ιστορία από αξιόπιστο συνάδελφο, και δεν έχω λόγο να αμφιβάλλω για την ορθότητά της. Πήγε, λέει, τον φορητό του υπολογιστή στην υπεύθυνη εταιρεία για κάποιο τεχνικό πρόβλημα. Τον παρέπεμψαν σε συγκεκριμένο γραφείο και πρόσωπο, που κατέγραψε το πρόβλημα και κράτησε τον υπολογιστή για διόρθωση. Μια ώρα αργότερα ο συνάδελφος δέχθηκε τηλεφώνημα από την εταιρεία που του εξηγούσε ότι ο υπολογιστής είχε παραδοθεί (από δικό τους σφάλμα) σε λάθος γραφείο, ότι έπρεπε να δοθεί στην τεχνική υπηρεσία της εταιρείας (διπλανό γραφείο στο ίδιο κτίριο), και ότι αυτό έπρεπε να το κάνει αυτοπροσώπως ο ιδιοκτήτης, διότι αλλιώς έπρεπε να κοπεί Δελτίο Αποστολής και να επιβαρυνθεί ο γιατρός με 50 Ευρώ. Ο συνάδελφος δεν μπόρεσε να βρει άκρη από το τηλέφωνο, αναγκάσθηκε να πάει ο ίδιος στην εταιρεία και να εκτελέσει την δύσκολη αυτή αποστολή, χάνοντας ανάλογες ώρες από την εργασία του. Αν η μίμηση είναι η πιο ειλικρινής μορφή κολακείας, τότε το Δημόσιο μπορεί να αισθάνεται υπερήφανο: ακόμη και ιδιωτικές εταιρείες το αντιγράφουν με επιτυχία!

Τα συνδικάτα και το Συνδικάτο (7/3/2008)

Αν κανείς έχει την απορία γιατί η λέξη ‘συνδικάτο’ χρησιμοποιείται ταυτόχρονα για δυο θεωρητικά διαφορετικές δραστηριότητες (συλλογική εκπροσώπηση κάποιου επαγγελματικού κλάδου και οργανωμένο έγκλημα), θα πρέπει να σκεφθεί μήπως τελικά κάποιες πρακτικές των δυο κλάδων (ομαδικός εκβιασμός και εκφοβισμός των διαφωνούντων) δεν απέχουν και πολύ μεταξύ τους. Το γεγονός ότι η ‘συνδικαλιστική δράση’ συνήθως βοηθάει στην πολιτική ανέλιξη προσώπων που κατά κανόνα στερούνται άλλων προσόντων από το βιογραφικό τους σημείωμα δεν προβληματίζει κανένα; Για παράδειγμα, κατά σχεδόν απαράβατο κανόνα οι ‘φοιτητοπατέρες’ δεν είναι οι αριστείς των ακαδημαϊκών εδράνων (οι τελευταίοι έχουν πιο σοβαρές ασχολίες από το να κολλάνε αφίσες και να ξελαρυγγίζονται σε συνελεύσεις). Το ίδιο ισχύει και για κείνους που ειδικεύονται στο να κατεβάζουν διακόπτες.

Περί συνθέτων ονομάτων (6/3/2008)

Όσοι αρέσκονται να συζητούν για σύνθετες ονομασίες (με γεωγραφικούς ή άλλους προσδιορισμούς) ας αναλογισθούν το ακόλουθο παράδειγμα. Η μεγάλη (κυριολεκτικά και από πολλές απόψεις) χώρα που καταλαμβάνει τη μισή Βόρειο Αμερική ονομάζεται επίσημα ‘Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής’. Πώς αποκαλεί τους κατοίκους της ολόκληρος ο υπόλοιπος κόσμος; Μήπως ‘Ηνωμενο-Πολιτειο-Αμερικανούς’; Αν κανείς έχει ακούσει ένα τέτοιον όρο, παρακαλώ να μου το γνωστοποιήσει. Αντίστροφα, κανένας δεν χρησιμοποιεί τον όρο ‘Αμερικανοί’ για τους Καναδούς, Μεξικανούς, Χιλιανούς, Κολομβιανούς κτλ, έστω κι αν όλοι αυτοί είναι κάτοικοι της Αμερικανικής Ηπείρου. Δεν ξέρω τι γνώμη θα είχαν οι ΗΠΑ αν π.χ. η Κούβα ή η Βενεζουέλα αποφάσιζε στο Σύνταγμά της να ονομάζεται ‘Αμερική’ ή το Μεξικό να αποκαλείται πλέον ‘Νότιο Τέξας’. Είναι όμως σαφές ότι οι de jure σύνθετες ονομασίες πολύ γρήγορα απλοποιούνται de facto στο ελάχιστο συνθετικό τους, όχι αναγκαστικά με υστερόβουλες βλέψεις. Δυστυχώς το τελευταίο δεν ισχύει στην περίπτωση των βορείων γειτόνων μας.

[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή 2/4/2008]

Αφύσικες πρακτικές (5/3/2008)

Αντιγράφω από τη στήλη του μακαρίτη διαβητολόγου David Pyke στο δελτίο ‘College Commentary’ του Βασιλικού Κολεγίου Παθολόγων του Λονδίνου (Ιούλιος 1984):
‘Πολύς λόγος γίνεται για τζόγκινγκ, δίαιτες πλούσιες σε φυτικές ίνες, χαμηλά λιπαρά και όλα αυτά—τόσο που μερικές φορές νιώθω άβολα διότι δεν κάνω κανένα απ’ αυτά τα πράγματα. Ωστόσο, και οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές αυτών των αφύσικων πρακτικών παραδέχονται ότι η αξία τους δεν έχει ακόμη αποδειχθεί. Για το σκοπό αυτό χρειάζονται βέβαια σωστά ελεγχόμενες μελέτες. Έτσι, όταν φίλοι με παρακινούν να ασκούμαι, ή να αποφεύγω, ή να κάνω κάτι δυσάρεστο, ή να απέχω από κάτι ευχάριστο, τους εξηγώ ότι δεν μπορώ διότι ανήκω στην ομάδα ελέγχου’.
Αν η ανάγνωση του κειμένου αυτού ασκεί ευεργετική επίδραση στη συνείδηση κάποιων από τους αναγνώστες, τους διαβεβαιώνω ότι το ίδιο αποτέλεσμα έχει και σε μένα.