Αναγέννηση

 Η τριανταφυλλιά στη γωνία έχει την ίδια ηλικία με το σπίτι, σαράντα χρόνια και κάτι. Πιστή στο καθήκον της, μας πρόσφερε και φέτος όλο το καλοκαίρι αλλεπάλληλες σειρές από άλικα τριαντάφυλλα, στο χρώμα του αρτηριακού αίματος (ιατρικό μάτι!). Τώρα, στο τέλος της σαιζόν, έχουν απομείνει μόνο μαραμένα, μάλλον ‘φλεβικά’ πέταλα πάνω στα ξερά κλαδιά της. Το κλαδευτήρι προσπαθεί να αραιώσει τα αγκαθωτά κούρβουλα. Κάθε κλικ κάνει ολόκληρο το φυτό να σαλεύει, ρίχνοντας κι άλλα πέταλα στη γη, σαν χοντρές σταγόνες αίμα. Μια πιο μικρή, πιο ζωηρή, εμφανίζεται στην άκρη του δακτύλου μου, το τίμημα του αναζωογονητικού ακρωτηριασμού. Τα ξερά κλαδιά αραιώνουν, και αναδεικνύονται κάποια πιο φρέσκα, πιο πράσινα, με δυο αναιμικά όψιμα τριαντάφυλλα και πέντε-έξι μπουμπούκια, μαγιά για τον επόμενο χρόνο. Ζωή μέσα από τον φαινομενικό θάνατο. Ένας καινούργιος κύκλος, πάντα με την υπόσχεση και την ελπίδα της ανάστασης.  
   

Ταμπού

Η χθεσινή αιφνιδιαστική σύλληψη του Μιχαλολιάκου και των συν αυτώ αποδεικνύει θαυμάσια ότι η διαβόητη βουλευτική ασυλία δεν είναι παρά ένα ταμπού κι ένα πρόσχημα: εφόσον υπάρχουν αποχρώντες λόγοι (όπως εν προκειμένω), η δικαιοσύνη και οι διωκτικές αρχές μπορούν να την αγνοούν κανονικά και με τον νόμο, αρκεί να μην τους δένουν τα χέρια οι πολιτικοί. Περιμένουμε λοιπόν στο ακουστικό μας, μια και η σύσταση συμμορίας δεν είναι το μόνο αδίκημα που περιλαμβάνει ο Ποινικός Κώδικας. 

Υστερόγραφο: Είχα γράψει τα παραπάνω όταν διάβασα το σημερινό άρθρο του Χρ. Γιανναρά με τίτλο "Μήπως πλαφόν και στα εγκλήματα;", που το συνιστώ ως ανάλυση τόσο του φαινομένου όσο και των αιτίων του.

Πάσχος και Στέφανος

Είπαμε: να περνιέσαι για έξυπνος, να γράφεις καλά, να έχεις τακτική στήλη σε γνωστή εφημερίδα γνώμης, μέχρι και θέματα στις γενικές εξετάσεις να γίνονται τα κείμενά σου, καλά όλα αυτά. Να διαθέτεις όμως και λίγο κοινό μυαλό. Το να ισχυρίζεσαι ότι ‘στην εποχή της πληροφορικής δεν χρειάζονται «δακτυλογράφοι»’ (δικά σου τα μάλλον ειρωνικά εισαγωγικά) δεν μαρτυρεί κάτι τέτοιο. Ακόμη κι αυτές εδώ οι πρόχειρες σκέψεις έχουν ανάγκη από δάκτυλα και πληκτρολόγιο για να αποτυπωθούν στο χαρτί ή την οθόνη (η φωνητική πληκτρολόγηση δεν είναι ούτε εύχρηστη ούτε ευρέως διαδεδομένη).
     Το παραπάνω ολίσθημα ανήκει στον Πάσχο Μανδραβέλη και διεπράχθη σε απάντησή του σε επιστολή της προέδρου του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων σχετικά με τις απολύσεις προσωπικού στον αρχαιολογικό χώρο. Επειδή όμως ο πολιτισμός έχει και άλλη όψη, ας διαβάσουμε και τι γράφει ο Στέφανος Μίλλερ (έτσι, ελληνικά, υπογράφεται) σε πρόσφατη ανοικτή επιστολή του για συναφές θέμα πολιτισμού. Και ας σχηματίσουμε ιδίαν γνώμην για το ποιος 'πάσχει' και ποιος 'στεφανούται'.

     Άρχισα να παρέχω τις υπηρεσίες μου στη Νεμέα τον Ιούνιο του 1973. Από τότε αγόρασα γη και δημιούργησα ένα αρχαιολογικό πάρκο, κατασκεύασα και εξόπλισα ένα Μουσείο, άρχισα την αναστήλωση του Ναού του Νεμείου Διός, έφερα στο φως το αρχαίο στάδιο με τη θολωτή του είσοδο, διαμόρφωσα το χώρο και το στάδιο, καθιέρωσα την Αναβίωση των αρχαίων Νεμέων Αγώνων (www.nemeangames.org), έκανα πολλές ανασκαφές και δημοσίευσα τα αποτελέσματά τους. Όλα αυτά έγιναν με χορηγίες που εξασφάλισα από Αμερικανούς ιδιώτες, με τελική κατάληξη τη δωρεά όλης της αγορασμένης γης με τα μνημεία στο Ελληνικό Δημόσιο.
     Θα επιθυμούσα να ασχοληθώ πλέον μόνο με τα τελευταία δύο αντικείμενα (αποτελέσματα ανασκαφών και δημοσιεύσεις) αλλά πάντα προσέβλεπα στην αξιοποίηση του ερευνητικού μου έργου ως βάσης για μια εκπαιδευτική εμπειρία, που θα έδινε στον κάθε επισκέπτη της Νεμέας την ευκαιρία να μάθει ακόμα περισσότερα για τις αρχαιοελληνικές ρίζες του. Και αυτή η προσπάθεια έχει πετύχει: το καλοκαίρι του 1973, οι επισκέπτες στο Ναό του Νεμείου Διός ήταν μόνο ένας. Τον περασμένο χρόνο ξεπέρασαν τους 50.000, από όλο τον κόσμο.
     Στις 27 Σεπτεμβρίου 2013, εκδικάζεται η υπόθεση παραμονής ή όχι στις θέσεις τους επτά εκτάκτων φυλάκων του αρχαιολογικού χώρου και του Μουσείου Νεμέας, που είχαν καταφύγει σε «ασφαλιστικά μέτρα». Εάν αυτοί απολυθούν, μένουν εν ενεργεία μόνο τρεις ημερήσιοι φύλακες, οι οποίοι δεν επαρκούν για να κρατηθεί ο χώρος και το Μουσείο ανοικτά στο κοινό. Αυτό σημαίνει ότι οι επισκέπτες θα τα βρίσκουν, πλέον, όλα κλειστά.
     Εάν συμβεί κάτι τέτοιο, θα κοιτάζω τον εαυτό μου στον καθρέπτη και θα συνειδητοποιώ πόσο ανόητος και αιθεροβάμων ήμουν. Θα έχω πετάξει στα αζήτητα όλη μου τη ζωή.
     Στέφανος Γ. Μίλλερ
     Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ
     Ομότιμος Διευθυντής Ανασκαφών Νεμέας

Όχι ακόμη!

Όταν ο Άρθουρ Κόναν Ντόυλ ‘σκότωσε’ τον Σέρλοκ Χολμς στην ιστορία ‘Το τελικό πρόβλημα’ (τον έβαλε να πέφτει στον καταρράκτη Ράιχενμπαχ, στο Μάιρινγκεν της Ελβετίας, ενώ πάλευε με τον θανάσιμο αντίπαλό του, τον καθηγητή Μόριαρτι), οι αναγνώστες του περιοδικού ‘Στραντ’ όπου δημοσίευε τις περιπέτειές του διαμαρτυρήθηκαν τόσο, που σύντομα αναγκάσθηκε να τον επαναφέρει στη λογοτεχνική ζωή και την ενεργό δράση, στο ‘Άδειο Σπίτι’. Δεν ξέρω αν το έκανε επίτηδες για να προκαλέσει μια τέτοια αντίδραση, αλλά το αποτέλεσμα ήταν που μετρούσε.
      Έχω διαβάσει όλες τις ιστορίες του Σέρλοκ Χολμς, έχω γράψει και σχετικό άρθρο για την εφαρμογή των μεθόδων του στην κλινική ιατρική (οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να το διαβάσουν ΕΔΩ), κι ας πούμε ότι ‘δανείστηκα’ την ιδέα του αυτή, που απέδωσε καρπούς. Ευχαριστώ λοιπόν για τα καλά τους λόγια όσους έκαναν τον κόπο να σχολιάσουν [μπορούν να συνεχίσουν...]. Κατά τον Διονύση Σαββόπουλο, «να μας έχει ο Θεός γερούς, πάντα ν’ ανταμώνουμε» και να ιστοδρομούμε.

Επίλογος;

Όταν άρχισα το ιστολόγιο αυτό, σαν σήμερα το 2007, δεν είχα ιδέα μέχρι πού θα έφτανε. Πέρασαν έξι χρόνια, 1493 αναρτήσεις, δυο βιβλία. Πολλά δεν είναι; Μήπως πρέπει να υπάρχει και ‘καιρός του σιγάν’ εκτός από τον ‘καιρό του γράφειν’; Μήπως είναι ώρα να αφήσουμε στην ησυχία του το πληκτρολόγιό μας; Εξάλλου, ποιοί διαβάζουν αυτά τα κείμενα, και πόσους ενδιαφέρουν; Μοναχική απασχόληση το γράψιμο. Άραγε αλλάζουν ένα ‘κάτι’ τόσο στον γράφοντα όσο και στους τυχόν αναγνώστες; Και όπως έλεγα τότε στην αρχή, μήπως τελικά η όλη άσκηση εξυπηρετεί μόνο μια ματαιοδοξία;
      Αν έχετε κάποια γνώμη πάνω σ’ αυτή την επετειακή αυτοανάλυση, αν όντως θέλετε να διαβάζετε τη σελίδα αυτή, δεν έχετε παρά να το πείτε. Όλες οι γνώμες θα ληφθούν υπόψη, και θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητος. Και βλέπουμε.

Σας αφήνω με μια φωτογραφική επιλογή από ένα πρόσφατο ταξίδι στη Σερβία.

Το φρούριο Kalemegdan του Βελιγραδίου από τον Δούναβη

 Συμβολή των ποταμών Σάβα και Δούναβη στο Βελιγράδι

 Το άγαλμα του νικητή (Viktor) στο φρούριο του Βελιγραδίου

 Άγιος Σάββας, εσωτερικό (κάτι από Αγια-Σοφιά;)

 Και εξωτερικό: ο μεγαλύτερος Χριστιανικός ναός στον κόσμο

 Άγιος Νικόλαος, στο Sremski Karlovci, παλιά έδρα του πατριάρχη Σερβίας

 Palic, παραλίμνιο θέρετρο κοντά στα σερβο-ουγγρικά σύνορα

 Novi Sad: γέφυρα στο Δούναβη ξαναχτισμένη μετά τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ

 Η έκπληξη: παλιό ελληνικό σχολείο στο Novi Sad. Αν δεν βλέπετε τα μικρά γράμματα, γράφουν "Ανακαινισθέν το 1821"

Δυο Άγιοι

Διαβάζω στην ιστοσελίδα της Μονής Τιμίου Προδρόμου Καρέα κάποιες γνώμες του Αγ. Νικολάου Βελιμίροβιτς για τον σήμερα εορταζόμενο Αγ. Σιλουανό τον Αθωνίτη. Σε ερώτησή του για την ταραχή που περνούσαν οι Ρώσοι μοναχοί λόγω της τυραννίας των μπολσεβίκων, ο Γέροντας απάντησε: «Κι εγώ στην αρχή είχα ταραχή για το θέμα αυτό. Μετά όμως από πολλή προσευχή μου ήρθαν οι εξής λογισμοί: ‘Ο Κύριος αγαπά ανέκφραστα όλους. Εκείνος γνωρίζει τα σχέδια όλων και τον καιρό του καθενός. Ο Κύριος επέτρεψε τον διωγμό στο Ρωσικό λαό για κάποιο μελλοντικό καλό. Εγώ δεν μπορώ να το καταλάβω ούτε να το σταματήσω’. Και προσθέτει ο Άγ. Νικόλαος: ‘Αυτά λέω στους αδελφούς που έχουν ταραχή: «Εσείς μπορείτε να βοηθήσετε τη Ρωσία μόνο με την προσευχή και την αγάπη. Μου μένει μόνο η προσευχή και η αγάπη. Ο θυμός και οι κραυγές εναντίον των αθέων δεν διορθώνουν τα πράγματα»’.
     Τώρα βάλτε όπου μπολσεβίκοι τα Μνημόνια (ή όποιο άλλο συνώνυμο θέλετε) και όπου Ρωσία Ελλάδα, και σκεφθείτε μήπως και στο θέμα αυτό ακολουθούμε λάθος τακτική. Ή τουλάχιστον δείτε και μια διαφορετική οπτική γωνία. 

Αυτεπίγνωση

Αν παύσει κανείς να σκέφτεται και να πολιτεύεται ως γνήσιος Έλληνας, γέννημα και θρέμμα μιας πατρίδας και μιας ιστορίας (όχι με τάσεις υπεροχής έναντι των άλλων, αλλά με επίγνωση της ευθύνης που αυτή η κληρονομιά συνεπάγεται), αφήνει ελεύθερο τον χώρο του ελληνισμού για καπηλεία από ακραία στοιχεία, από ‘ελληναράδες’. Εδώ και πολλά χρόνια στην Ελλάδα αραιώθηκε τεχνηέντως η χροιά της ελληνικότητας, σε σημείο που πολλοί να ντρέπονται να ομολογούν το εθνικό τους φρόνημα από τον φόβο της ρετσινιάς. Αποτέλεσμα αυτού του ξεθωριάσματος ήταν η ανάδειξη των εθνικιστών (άλλο εθνικός και άλλο εθνικιστής, να μην τα μπερδεύουμε) ως δήθεν ‘προμάχων’ του ελληνισμού. Αν μέχρι τώρα λειτούργησε η ανοχή του κράτους απέναντι στην βιαιοπραγία που χαρακτήριζε πολλές από τις δημόσιες ‘εκδηλώσεις’ της Χρυσής Αυγής, η χθεσινή δολοφονία του Παύλου Φύσσα θα πρέπει να αφυπνίσει τους κάθε είδους αρμόδιους και να ωθήσει προς μια συμπεριφορά μηδενικής ανοχής απέναντι σε εγκληματικές πράξεις από μεμονωμένα άτομα, ομάδες ή και κόμματα, πριν θρηνήσουμε και άλλα θύματα από επιθέσεις φανατικών που σφετερίζονται ασύστολα το όνομα του έθνους. Για να γίνει αυτό πρέπει να ανακτήσουμε και να καλλιεργήσουμε ως Έλληνες την αυτοσυνειδησία, τον αυτοσεβασμό και την αξιοπρέπειά μας, χωρίς έπαρση ή κομπασμό, αλλά με συναίσθηση ευθύνης και υποχρεώσεων. Από την κορυφή μέχρι τον τελευταίο πολίτη.   

Κυνοβουλευτισμός

Η Ζωή Κωνσταντοπούλου δεν είναι από τα πρόσωπα της ελληνικής πολιτικής σκηνής που προκαλεί αυθόρμητη συμπάθεια: οι συχνές, επίμονες και συχνά μονολιθικές παρεμβάσεις και παρενοχλήσεις της έχουν δημιουργήσει ένα γενικά απωθητικό προφίλ. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν λέει και ορισμένα σωστά πράγματα. Όπως οι πρόσφατες ενστάσεις της για τον τρόπο ψήφισης του Κώδικα Δικηγόρων στη Βουλή, με τρεις παρόντες βουλευτές από τα 31 μέλη της επιτροπής δικαιοσύνης, από τους οποίους οι δυο απλώς παρευρίσκονταν και τηρούσαν σιγήν ιχθύος (η τρίτη ήταν η ίδια), ενώ ο προεδρεύων απαριθμούσε τα άρθρα και τα ενέκρινε μόνος του «κατά πλειοψηφία» [βλ. την είδηση και το σχετικό βίντεο]. Οι υπόλοιποι εικοσιοκτώ;
     Τι να πει κανείς; Θα χρησιμοποιούσα την λαϊκή έκφραση ‘ρεζίλι των σκυλιών’, αλλά φοβούμαι την δικαία οργή των σκύλων. Διαμαρτυρόμαστε για τους συνδικαλιστές που αποφασίζουν πανελλαδικές απεργίες με συμμετοχή μόνο 9% των εγγεγραμμένων στην ψηφοφορία. Εδώ λάμπουν δια της απουσίας τους σχεδόν όλοι οι εκλεγμένοι (!) να νομοθετούν, που μάλιστα αμείβονται επιπλέον για την συμμετοχή τους (!) σε επιτροπές. Σε οποιαδήποτε άλλη χώρα θα είχαν πάει στα σπίτια τους μετ’ επαίνων, αν όχι σε κάποιο εδώλιο αυτοφώρου. Γιατί συνεχίζουμε και τους πληρώνουμε; Άτιμη ασυλία...

Μια παχιά άσπρη γραμμή

«Ο αναισθησιολόγος ζήτησε να δείτε την ακτινογραφία του κυρίου Π. που θα χειρουργηθεί αύριο--κάτι δεν του αρέσει».
     Συνηθισμένο το αίτημα, ιδίως όταν πρόκειται για ανθρώπους κάποιας ηλικίας. Κοιτάζω τον φάκελλο: 87 ετών, όγκος κοιλίας. Υπάρχει υπόνοια μετάστασης; Κάποιο ανεξάρτητο πνευμονικό πρόβλημα; Αναζητώ την ακτινογραφία. Τίποτε από αυτά, και η γενική εικόνα καλή για ασθενή που πέρασε τα ογδόντα. Εκτός απο την παχιά άσπρη γραμμή, τραβηγμένη λες με κιμωλία, που φαίνεται να διατρέχει γύρω-γύρω τον αριστερό πνεύμονα, που δείχνει μια ιδέα πιο θαμπός από τον δεξιό. Χαμογελάω, και πηγαίνω να δω τον άρρωστο.
     Αν δεν είχα διαβάσει την ηλικία του, θα με ξεγελούσε. Ένας πολύ αξιοπρεπής, καλοστεκούμενος κύριος, με φρεσκοσιδερωμένη πυζάμα, μαλλιά στο χρώμα του ατσαλιού και αντίστοιχο κομψό, ευθυγραμμισμένο μουστάκι, δεν δείχνει πάνω από εβδομήντα. Συστήνομαι και του λέω τον λόγο της επίσκεψης.
     «Η ακτινογραφία σας κρύβει ένα αρχαιολογικό εύρημα. Θέλω να μάθω την ιστορία του».
     Χαμογελάει με τη σειρά του. «Πέρασα έναν πνευμοθώρακα», μου λέει.
     «Τον περάσατε ή σας τον προκάλεσαν;» επιμένω. Έχει διαφορά το πράγμα.
     «Μου τον έκαναν για να θεραπεύσουν την άλλη αρρώστια», είναι η αναμενόμενη απάντηση. Δεν την κατονομάζουν εύκολα οι άνθρωποι της εποχής εκείνης.
     «Γύρω στα 1950;»
     «Κάπου εκεί».
     Ένα κομμάτι ιατρικής ιστορίας βγαίνει στο φως μέσα από τον σύντομο αυτό διάλογο. Πριν βρεθεί η στρεπτομυκίνη και τα άλλα δραστικά φάρμακα κατά της φυματίωσης, η αντιμετώπιση της νόσου περιλάμβανε και επεμβάσεις σύγκλεισης του πνεύμονα που έπασχε. Μια από τις μεθόδους που χρησιμοποιούσαν για να ‘αναπαύουν’ προσωρινά τον πνεύμονα ήταν ο τεχνητός πνευμοθώρακας. Με ειδικές συσκευές διοχέτευαν αέρα γύρω από τον πάσχοντα πνεύμονα, ο οποίος έκλεινε μέχρι να επουλωθεί το σπήλαιο. Η διαδικασία επαναλαμβανόταν για όσο διάστημα χρειαζόταν για τη θεραπεία. Υπήρχαν και άλλες τεχνικές, όπως με έγχυση παραφινελαίου (ελαιοθώρακας), με εισαγωγή πλαστικών σφαιρών (σαν μπάλες του πινγκ πονγκ), με αφαίρεση πλευρών (θωρακοπλαστική) και με διατομή του νεύρου του διαφράγματος στη μία πλευρά. ‘Συμπτυξιοθεραπεία’ ήταν ο γενικός όρος που περιέγραφε τη φιλοσοφία των μεθόδων αυτών.
     Όλες αυτές οι τεχνικές πέρασαν στα μουσείο της ιστορίας με την εισαγωγή των αντιφυματικών φαρμάκων. Σήμερα κανείς δεν τις χρησιμοποιεί, όμως εξακολουθούν να υπάρχουν ακόμη στον ηλεκτρονικό κατάλογο ιατρικών πράξεων που ισχύει στην Ελλάδα του 2013: προβλέπεται και ανάλογη αμοιβή (κάπου 5 ευρώ για κάθε συνεδρία τεχνητού πνευμοθώρακα). Οπωσδήποτε ήταν πολύ αποτελεσματικές, όπως πιστοποιείται από το γεγονός ότι συναντούμε αρρώστους που υποβλήθηκαν σ’ αυτές πριν 50-60 χρόνια, και έζησαν μια ζωή χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Όπως ο τωρινός κύριος: η κλινική του εξέταση είναι φυσιολογική («Μειωμένο αναπνευστικό ψιθύρισμα αριστερά, μου λένε πάντοτε», μου εκμυστηρεύεται), το οξυγόνο του το ίδιο. Τα συζητούμε όλα αυτά για λίγο, και τον διαβεβαιώνω ότι μπορεί να χειρουργηθεί.
     «Έχω κι εγώ μια ανάμνηση από την ιστορία αυτή», του λέω. «Όταν έδινα πτυχιακές εξετάσεις στη χειρουργική, ο καθηγητής, μακαρίτης εδώ και χρόνια, μου έκανε μια τελευταία ερώτηση, μια και είχα απαντήσει ικανοποιητικά όλες τις προηγούμενες. ‘Δεν έχω την απαίτηση να το γνωρίζετε’, με ρώτησε, ‘αλλά κάποτε χρησιμοποιούσαν χειρουργικές τεχνικές για τη φυματίωση. Ποιες ήταν;’ Του απαρίθμησα αυτές που είπαμε και μερικές ακόμη, και μου έβαλε ένα στρογγυλό δεκάρι στο μάθημά του». Σφίγγουμε τα χέρια, και του εύχομαι καλή επιτυχία με την επέμβασή του.
     Ας είναι η μικρή αυτή αφήγηση ένα ‘φιλολογικό μνημόσυνο’ για τον αείμνηστο Αλέξανδρο Μαρσέλο.    

Λα... μόγια

Σύμφωνα με το Μέγαρο Μαξίμου (οποιαδήποτε ομοιότητα με το Circus Maximus των Λατίνων είναι καθαρά τυχαία), η λίστα των 12.500 «διαθέσιμων» δημοσίων υπαλλήλων θα είναι έτοιμη στην ώρα της (ΒΗΜΑ) [σε ελληνικό χρόνο]. Επί μήνες ακούγαμε για διαφόρους ‘επιόρκους’, πραγματικούς και υποτιθέμενους, που επρόκειτο να εκδιωχθούν. Τι απέγιναν άραγε; Περιλαμβάνονται κι αυτοί στη λίστα ή απολαμβάνουν κάποιας μορφής ασυλία, με την υψηλή προστασία της δικονομίας;
     Κι ακόμη, παρακαλώ, βοηθήστε με λίγο: αυτή η λίστα των 12.500 έχει καμιά σχέση μ’ εκείνη την περυσινή λίστα--πώς τη λέγανε; Λακόστ; Λαπλάς; Λαροσφουκώ; Λακαριέρ; Να πάρει η ευχή, εκείνο το Αλτσ...

Δημοκρατικά

 [Του Ηλ. Μακρή, Καθημερινή 12-9-2013]

[Του Α. Πετρουλάκη, Καθημερινή 12-9-2013]

Η ‘προφητεία’ είχε από καιρό εξαγγελθεί, και τώρα ήρθε το πλήρωμα του χρόνου για την πραγμάτωσή της: οι εκπαιδευτικοί, αφού αγιάσθηκαν πρεπόντως, κατέρχονται σε απεργίες διαρκείας, με γνήσιες δημοκρατικές διαδικασίες. Άκουσα σε ενημερωτική τηλεοπτική εκπομπή έναν συνδικαλιστή κάποιας ΕΛΜΕ να καυχάται ότι από τα 2600 μέλη της συμμετείχαν στη λήψη της απόφασης για απεργία κάπου 250, ενώ άλλες φορές ήταν μόλις 30-40. «Εκ των λόγων σου κρινώ σε, πονηρέ δούλε», κατά τον λόγο του Ευαγγελίου. Με περισσή ειλικρίνεια μας ομολόγησε ότι ακόμη κι αν οι μετέχοντες ψήφιζαν μονοκούκι υπέρ της απεργίας, θα αποτελούσαν μόλις το 9,6% του συνόλου. Βλέπετε, είναι δημοκρατική κατάκτηση το δίκαιο της μειονότητας, και ποιος νοιάζεται για το υπόλοιπο 90,4%; Αν πρέπει να βγούμε κάποια στιγμή από το συνδικαλιστικό τέλμα, μόνο η υποχρεωτική ψήφος για τέτοιες αποφάσεις ίσως μας σπρώξει λίγο μπροστά. Επιτέλους, ας ακουσθεί και η φωνή της σιωπηρής πλειοψηφίας.
     Εξάλλου, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης μίλησε σε μαθητές στα πλαίσια του σχολικού αγιασμού και τους κάλεσε να αγωνιστούν για να τα πάρει όλα σβάρνα το ποτάμι (εκείνο που δεν γυρίζει πίσω..., κατά τον αείμνηστο). Δυο απορίες. Αν μιλούσε σε κάποιο σχολείο εκπρόσωπος της Χρυσής Αυγής, δεν θα ξεσηκωνόταν ο ντουνιάς για την φασιστική προπαγάνδα; (Άσχετα αν χρησιμοποιούσε περίπου τα ίδια συνθήματα). Κι αν μιλούσε στους μαθητές ένας κληρικός και τους παρότρυνε να αγαπούν τον Θεό, την πατρίδα τους, να σέβονται τους γονείς και τους δασκάλους τους, να είναι υπάκουοι, μελετηροί, ευγενικοί, φιλότιμοι, δεν θα τον κατηγορούσε ο ‘προοδευτικός’ τύπος για ‘κατηχητικό’; Προφανώς, ινστρούχτορες θέλουμε, κατηχητές όμως όχι.

Μετα... πολίτευση

Το ηλεκτρονικό ΒΗΜΑ μας πληροφορεί ότι στη Σουηδία αποφάσισαν να μεταφέρουν μια ολόκληρη πόλη 18.000 κατοίκων, την Κιρούνα, τρία χιλιόμετρα ανατολικότερα από εκεί που βρίσκεται, διότι τα ορυχεία σιδήρου που λειτουργούν εδώ κι έναν αιώνα στα περίχωρά της έχουν προκαλέσει γεωλογικές μεταβολές στο έδαφος, με αποτέλεσμα οι ειδικοί να φοβούνται τον κίνδυνο υποχώρησης του εδάφους σε πολλά σημεία του ιστορικού κέντρου της (ήδη πολλές τεράστιες ρωγμές έχουν κάνει την εμφάνιση τους στο σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης και στις λεωφόρους της). Η μετακόμιση θα κρατήσει συνολικά 20 χρόνια και θα μεταφερθούν με ποικίλους τρόπους (και με αβυσσαλέο κόστος...) κάπου 3000 κτίσματα, άλλα με διάλυση και συναρμολόγηση, άλλα με αυτούσια μεταφύτευση κτλ. Κατά την εφημερίδα, ‘ένα από τα λιγοστά κτίρια που θα διασωθούν χωρίς να υποστούν καμία μεταβολή ειναι ο παλιός καθεδρικός ναός της πόλης, που ψηφίστηκε το 2001 ως η πιο όμορφη εκκλησία σε όλη τη Σουηδία. Ο ναός θα «ξεριζωθεί» σε ένα και μοναδικό κομμάτι, θα τοποθετηθεί σε ένα γιγάντιο φορτηγό και θα ξαναστηθεί τρία χιλιόμετρα μακρύτερα, προς μεγάλη ικανοποίηση των κατοίκων της Κιρούνα’.
      Αν η πρώτη αντίδραση στο διάβασμα της είδησης είναι ο εντυπωσιασμός, σύντομα νιώθει κανείς την τάση να αναφωνήσει ως άλλος Αστερίξ: «Είναι τρελοί αυτοί οι σκανδιναβοί!». Λέτε να κυνηγούν κανένα ρεκόρ;

Παιδεία ή ισοπέδωση;

Μια και σήμερα ανοίγουν τα σχολεία (με την καθηγητική υπόσχεση να κλείσουν και πάλι το συντομώτερο δυνατό), ας αφιερώσουμε κάποιες σκέψεις στην παιδεία.

     Πρόσφατα λοιπόν δυο αρθρογράφοι της ‘Καθημερινής’ (Κατσουνάκη, Τσίχλιας, 31/8/2013) ασχολήθηκαν με την περιβόητη ‘βάση του 10’ για την εισαγωγή στα ανώτατα ιδρύματα (χωρίς κεφαλαία, παρακαλώ, μέχρι νεωτέρας). Επιτέλους, θα πρέπει να πούμε στη χώρα αυτή τα πράγματα με το όνομά τους. Ακούγεται πολύ στις μέρες μας η ‘αξιοκρατία’ σε προσλήψεις, διορισμούς, προαγωγές κτλ. Αξιοκρατία σημαίνει αξιολόγηση, δηλαδή ότι κάποιοι θα είναι πρώτοι και κάποιοι έσχατοι, με όλες τις ενδιάμεσες διαβαθμίσεις. Πότε όμως θα γίνεται αυτή η αξιολόγηση;  Όταν τα εικοσάρια έχουν πέσει αδιακρίτως σε όλες τις τάξεις του Γυμνασίου-Λυκείου, πώς θα φτάσεις να ‘κόβεις’ κάποιους στην πόρτα του πανεπιστημίου; Και όταν τα πτυχία και τα διδακτορικά έχουν μεταμορφωθεί σε είδος ευρείας λαϊκής κατανάλωσης, χωρίς αντίστοιχη προσπάθεια και ανάλογο ακαδημαϊκό αντίκρισμα, πώς θα διακρίνεις το γνήσιο από το γενόσημο; Με έναν διαγωνισμό τύπου ΑΣΕΠ; Με τέτοιο ‘εκπαιδευτικό’ παρελθόν, στην Ελλάδα όλοι θεωρούν εαυτούς αξίους για οτιδήποτε. Ποιος θα πείσει τους Έλληνες να κοιταχτούν στον καθρέφτη της πραγματικότητος, όταν με το ψέμα αυτό μεγάλωσαν και σπούδασαν (τρόπος του λέγειν) γενιές ολόκληρες; Αν θέλουμε να προχωρήσουμε προς το μέλλον, ίσως δεν θα έβλαπτε να υιοθετήσουμε το σύστημα του παρελθόντος, όταν δίναμε εξετάσεις δυο φορές το χρόνο, δεν παίρναμε το ‘άριστα’ από το πρώτο δίμηνο (ακόμη κι αν το αξίζαμε) για να μην επαναπαυθούμε, και υπήρχαν επανεξεταστέοι και ‘διετείς’ σε Γυμνάσιο και Λύκειο. Κακό μας έκανε άραγε;

[Απεστάλη στην Καθημερινή]

Ενθυμήματα

Από την πρόσφατη εκδρομή μας στο Νοτιοανατολικό Αιγαίο. Σάμος, Πάτμος, Λειψοί: τρία νησιά διαφορετικά, που αποτελούν τρεις βαθμίδες αυξανόμενης απομόνωσης μόλις πέσουν τα φώτα της τουριστικής δημοσιότητας. Καθένα με την ομορφιά του, καθένα μέρος της ίδιας πατρίδας: Ελλάδα παντού, αλλά μπορούν οι εκεί Έλληνες να έχουν από την πλευρά του κράτους την ίδια μεταχείριση όπως και εκείνοι που ζουν στην άνεση και ασφάλεια της πρωτεύουσας ή της όποιας άλλης ηπειρωτικής μεγαλούπολης; Ερώτημα προς κάθε ενδιαφερόμενο.

Μονή Τιμίου Σταυρού, Σάμος

 Μονή Παναγίας Πέντε Οσπιτίων, Σάμος

 Αρχαιολογικός χώρος Ηραίου, Σάμος

 

Ευπαλίνειο υδραγωγείο, ένα εντυπωσιακό τεχνικό έργο

  Σάμος, το λιμάνι

Αρίσταρχος: η Γη κινείται γύρω από τον ήλιο

 

Άποψη της Σάμου από ψηλά

Σάμος: η παραλία Κοκκάρι

 Πάτμος: η Σκάλα από ψηλά

  

Πάτμος: η Μονή Αγ. Ιωάννου Θεολόγου

 

Λειψοί: η Παναγία του Χάρου

 Οι μεζέδες των Λειψών

 

Ηγέτες

Είχα βρεθεί στην Πολωνία ως φοιτητής το καλοκαίρι του 1979, λίγους μήνες πριν εκδηλωθεί στο Γκντανσκ το κίνημα της ‘Αλληλεγγύης’ με πρωτοπόρο τον Λεχ Βαλέσα (δεν προφέρεται έτσι στα πολωνικά, αλλά μην προσπαθήσετε να το αποδώσετε με ελληνικούς χαρακτήρες, άδικος κόπος). Ήταν η πρώτη αληθινή άνοιξη στο τότε ανατολικό μπλοκ (μετά από εκείνη της Πράγας του 1968), που οδήγησε στο σαρωτικό ‘ντόμινο’ που παρέσυρε τις κόκκινες δικτατορίες τη μία μετά την άλλη μέσα σε μια δεκαετία. Ο πρωταγωνιστής της πήρε το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 1983, πέρασε στη συνέχεια από την προεδρία της ελεύθερης πλέον Πολωνίας και τώρα είναι πλέον παγκόσμια γνωστό ιστορικό πρόσωπο. Πριν δυο χρόνια μου είχε κάνει εντύπωση μια φωτογραφία που τον έδειχνε να επισκέπτεται στο νοσοκομείο τον άρρωστο τότε στρατηγό Γιαρουζέλσκι, μεγάλο του αντίπαλο και διώκτη την εποχή της ‘Αλληλεγγύης’. Ο σκηνοθέτης Αντρέι Βάιντα έφτιαξε την τελευταία του ταινία ‘Βαλέσα: ο άνθρωπος της ελπίδας’ γι’ αυτόν και για τους αγώνες του. Μιλώντας αυτές τις μέρες στους δημοσιογράφους στο φεστιβάλ κινηματογράφου της Βενετίας ο Βαλέσα δήλωσε: «Για να προχωρήσουμε μπροστά πρέπει να διαβάσουμε τις 10 εντολές.  Μόνον με αυτά τα όπλα θα μπορέσει κανείς να πολεμήσει τον κυνισμό που διακρίνει την εποχή μας».

     Προοδευτικοί κάθε απόχρωσης, ακούτε;  

Επιστήμονες

Μια και η γνωστή απόφοιτος της γαλλικής φιλολογίας και επίδοξη αναδομήτρια της ελληνικής ιστορίας (ας μη μολύνω το στόμα μου με τ’ όνομά της) έβαλε στο στόχαστρό της το μάθημα των θρησκευτικών, παραθέτω τη γνώμη του Francis Collins. Βιολόγος παγκόσμιας φήμης, μια και ήταν επικεφαλής της έρευνας για την χαρτογράφηση του ανθρωπίνου γονιδιώματος, και στη συνέχεια διευθυντής των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας των ΗΠΑ (θέση που κατέχει και τώρα), γράφει στο βιβλίο του ‘Η γλώσσα του Θεού’ [Εκδόσεις Παπαζήση 2009, σελ. 21]:
     ‘Δεν υπάρχει καμία αντίφαση στο να είναι κανείς γνήσιος επιστήμονας και άνθρωπος που πιστεύει σ’ ένα Θεό που ενδιαφέρεται προσωπικά για τον καθένα μας. Η δικαιοδοσία της επιστήμης είναι να ερευνά τη φύση. Του Θεού η δικαιοδοσία βρίσκεται στον πνευματικό κόσμο, ένα βασίλειο που δεν μπορεί να εξερευνηθεί με τα εργαλεία και τη διάλεκτο της επιστήμης. Πρέπει να εξετασθεί με την καρδιά, με τον νου και την ψυχή. Και ο νους πρέπει να βρει τρόπο να συμπεριλάβει και τα δύο βασίλεια...  Οι προσεγγίσεις αυτές όχι μόνο μπορούν να συνυπάρχουν σ’ έναν άνθρωπο, αλλά να συνυπάρχουν με τρόπο που να εμπλουτίζεται και να φωτίζεται η ανθρώπινη εμπειρία’.
     Συμπληρώνω μ’ αυτό που είπε ο Παστέρ όταν διάβασε στην πόρτα ενός εργαστηρίου την επιγραφή: ‘Η επιστήμη δεν έχει ούτε πατρίδα ούτε θρησκεία’. Το σχόλιό του: «Αυτό μπορεί να ισχύει για την επιστήμη, αλλά οι επιστήμονες έχουν και πατρίδα και θρησκεία».
     Αυτά από Επιστήμονες, με κεφαλαίο Ε.

Η τρέλα του μεγαλείου

Εδώ και ένα μήνα περίπου το σύστημα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης υποχρεώνει τους γιατρούς-χρήστες να επιλέγουν συγκεκριμένες διαγνώσεις από τη Διεθνή Ταξινόμηση Νόσων ICD-10. Η εξέλιξη αυτή προσθέτει ακόμη ένα πρόβλημα στα ήδη υπάρχοντα, και δικαιολογεί, πιστεύω, τον τίτλο του σημειώματος.

     Την πρώτη μέρα που βρέθηκα μπροστά στο πρόβλημα προσπάθησα να το δω θετικά. Αναζήτησα λοιπόν τη διάγνωση ‘Βρογχεκτασίες’, για την οποία βρήκα τις ‘συγγενείς βρογχεκτασίες’ (Q33.4) και τις ‘φυματιώδεις βρογχεκτασίες’ (Α15-Α16). Οι σκέτες ‘βρογχεκτασίες’ δεν καταχωρούνται, αλλά περιγράφονται ως ‘διάταση των βρογχιολίων’ (J47). Σε κανένα ελληνικό εγχειρίδιο πνευμονολογίας ή παθολογίας δεν υπάρχει νόσος που να ονομάζεται ‘διάταση των βρογχιολίων’. Αυτό μου γέννησε την υπόνοια ότι η μετάφραση των όρων πιθανώς έγινε από μη γιατρούς, και η υπόνοια ενισχύθηκε από την δοκιμαστική αναζήτηση άλλων όρων της ειδικότητάς μου.

     Ωστόσο, αυτό δεν είναι το μόνο πρόβλημα. Το ICD-10 έγινε πρωτίστως ως στατιστικό και επιδημιολογικό εργαλείο, και όχι ως βοήθημα της καθημερινής ιατρικής πράξης. Στην πράξη γράφουμε ως διάγνωση π.χ. ‘Ρινοφαρυγγίτιδα’ και όχι ‘Οξείες λοιμώξεις του ανωτέρου αναπνευστικού συστήματος με διάφορες πολλαπλές εντοπίσεις’. Γράφουμε ‘Άτυπη πνευμονία’ και όχι ‘Πνευμονία από διάφορους μικροοργανισμούς’. Δεν αποτελεί κλινική διάγνωση η περίφραση ‘Άλλες καταστάσεις του υπεζωκότος’ ή ‘Βρογχίτιδα που δεν χαρακτηρίζεται ως οξεία ή χρόνια’. Τα παραδείγματα μπορούν να συνεχισθούν επ’ αόριστον και δείχνουν περίτρανα το άκομψο αποτέλεσμα (για να το πω… κομψά) που δημιουργεί η χρήση του ICD-10. Πέραν τούτου, στην πράξη πολύ συχνά δεν έχουμε επαρκή στοιχεία για να ικανοποιούμε τις απαιτήσεις του συστήματος για συγκεκριμένες ειδικές διαγνώσεις. Αυτό έχει ως συνέπεια την χρήση κυρίως γενικών όρων, κάτι που βέβαια δεν εξυπηρετεί και πολύ την στατιστική ορθότητα (το αντίστροφο, δηλ. το κυνήγι ειδικών διαγνώσεων σε κάθε περίπτωση, θα αύξανε δυσανάλογα το κόστος με τη διενέργεια πολυαρίθμων περιττών εξετάσεων).

     Να εξηγούμαστε: δεν είμαι κατά της ταξινόμησης. Ωστόσο, οι χώρες που την εφαρμόζουν χρησιμοποιούν ειδικευμένους υπαλλήλους (coding clerks) που δεν κάνουν άλλη δουλειά. Οι υπάλληλοι βέβαια χρειάζονται εκπαίδευση και μισθούς, δηλ. χρήματα: με ‘αέρα φρέσκο’ τέτοιες δουλειές δεν γίνονται. Πιστεύω ότι δεν είναι μέρος της ιατρικής μου εργασίας να ικανοποιώ τις γραφειοκρατικές απαιτήσεις του συστήματος ταξινόμησης. Δεν προσφέρω χρήσιμη υπηρεσία ούτε στους ασθενείς μου (που περιμένουν να βρω την πιο πρόσφορη διάγνωση για να μπορέσω να τους γράψω τα φάρμακά τους) ούτε στο σύστημα υγείας εν γένει.

     Η εφαρμογή του ICD-10 με τον τρόπο που επιχειρείται θυμίζει προσπάθεια να κρεμάσουμε πανάκριβο πίνακα μεγάλου ζωγράφου στους ετοιμόρροπους τοίχους του σπιτιού μας. Το Σύστημα Υγείας στην Ελλάδα αντιμετωπίζει τόσα προβλήματα στελέχωσης, χρηματοδότησης και εν γένει οργάνωσης: το ICD-10 μας μάρανε; Στην προσπάθεια της μεγαλύτερης εξειδίκευσης των διαγνώσεων ουσιαστικά ενθαρρύνει την ασάφεια, την αοριστία και την ανοησία. Προάγει μια γλώσσα που θυμίζει management και όχι ιατρική. Και σίγουρα, με τον τρόπο που προωθείται, δεν πρόκειται να μειώσει το κόστος της φροντίδας υγείας. Εδώ είμαστε και θα το δούμε.

[Απεστάλη στην Καθημερινή]

Μνημόσυνο

Διασχίζοντας την πόρτα του κυλικείου είδα κάποιον να περιμένει για καφέ. Στην ηλικία μου, ίδιο ανάστημα, μαλλιά κατσαρά, τελείως μαύρα, λίγο αραιωμένα, γυαλιά με σκούρο κοκκάλινο σκελετό. Η αίσθηση της γνωριμίας ήταν αναντίρρητη, η ταυτοποίηση όμως; Έβαλα το πρόσωπο στο προσωρινό αρχείο της μνήμης και πήγα στη δουλειά μου.
     Ξαναβρεθήκαμε αργότερα στο δωμάτιο της άρρωστης. Με πλησίασε μαζί με τη γυναίκα του και με ρώτησε για το πρόβλημα της γηραιάς κυρίας που μόλις είχα εξετάσει: ήταν η πεθερά του. Μια τυχαία λεκτική νύξη του με έκανε να τον ρωτήσω: «Κι εσύ το Τέταρτο τελείωσες;» «Μη μου πεις ότι είσαι ο συμμαθητής μου ο Παπαγιάννης!» ήταν η άμεση απάντηση. «Εγώ είμαι ο Μ.» Το τελικό ‘κλικ’ έγινε στη στιγμή και για τους δυο μας, το παζλ συμπληρώθηκε, το μυαλό πέταξε κάπου σαράντα χρόνια πίσω, στις γυμνασιακές αίθουσες. Ονόματα συμμαθητών και καθηγητών, παλιά ανέκδοτα, ξεχασμένα καθημερινά σχολικά επεισόδια, όλα ανασκοπήθηκαν μέσα σε δυο λεπτά. Ξαναγίναμε για λίγο έφηβοι, με λιγότερα κιλά και πιο αθώο μυαλό, με πλεόνασμα ζήλου και με περιορισμένες εμπειρίες.
     «Εσύ γνώριζες και τον Μιχάλη, έτσι δεν είναι;» τον ρώτησα καθώς θυμήθηκα τον ‘κολλητό’ μου, από το νηπιαγωγείο ακόμη. Άλλαξε όψη. «Δεν είναι ευχάριστα τα νέα», είπε σοβαρός (νοερά του έδωσα ένα ‘μπράβο’ για την σωστή επικοινωνιακή τεχνική του). «Έμαθα ότι πέθανε από ανακοπή εδώ και δυο-τρία χρόνια. Η μητέρα του νοσηλευόταν στο διπλανό κρεβάτι μόλις χθες». «Τι λες;» αναφώνησα καθώς έφερα νοσταλγικά στο μυαλό μου τα παιχνίδια που κάναμε στο σαλόνι της, τις αναπαραστάσεις των μαχών με τα στρατιωτάκια μας, τη ναυμαχία με τις χάρτινες βάρκες στη λεκάνη... Πώς πέρασε μισός αιώνας; Κι ο Μιχαλάκης, που κάποια στιγμή είχε πάψει να τα έχει ακριβώς τετρακόσια, μας ατενίζει πλέον από την άλλη μεριά του φράχτη...
     Κάπου στα συρτάρια μου έχω ακόμη φυλαγμένα τα γράμματα που μου έστελνε από την Ιταλία τον καιρό των σπουδών. Θυμούμαι ακόμη τον μεγάλο, ακανόνιστο, κάπως άγαρμπο γραφικό του χαρακτήρα. Και κάθε φορά που πιάνω το κλειδί του σπιτιού ζυγίζω στην παλάμη μου το μεταλλικό μπρελόκ που μου είχε φέρει στην πρώτη του επάνοδο για διακοπές από την ξενιτειά. Η ανάμνηση του Μιχαλάκη δεν είναι ποτέ μακριά. Καλόν Παράδεισο να έχει!

Κινητικότητα

Από τις λέξεις που ‘πλούτισαν’ φέτος τον δημόσιο λόγο στη χώρα μας. Δεν είναι βέβαια νέα ως λήμμα, αλλά πρόσφατα απέκτησε φρέσκο νόημα. Με την τρέχουσα έννοιά της λοιπόν αναφέρεται στη δυνατότητα που θα έχει στο εξής το κράτος να μετακινεί τους μέχρι τώρα καρεκλοπαγείς υπαλλήλους του σε διάφορες θέσεις και υπηρεσίες, ανάλογα με τις ανάγκες. Μνημονιακή απαίτηση ή ρεαλιστική προσαρμογή; Όπως κι αν έχει το πράγμα, όπως και κάθε άλλο ‘μέτρο’ έχει και η κινητικότητα θετικές και αρνητικές συνέπειες, με τις οποίες όμως δεν θα ασχοληθούμε εδώ.

     Ωστόσο, ας μη θεωρήσουμε ότι πρόκειται για καινούργιο φαινόμενο. Εδώ και δεκαετίες διακρίνει πρωτίστως και κυρίως τους υπουργούς. Τα παραδείγματα άφθονα, και δεν χρειάζεται να τα προσωποποιήσουμε. Ο ίδιος άνθρωπος σήμερα μπορεί να είναι Εσωτερικών, αύριο Υγείας, μεθαύριο Αμύνης, τον άλλο μήνα Εθνικής Οικονομίας, Παιδείας, Περιβάλλοντος, και ό,τι άλλο (τυχαίες οι επιλογές). Πολλές και απρόβλεπτες οι μεταμορφώσεις, ξαφνιάζουν ακόμη και τους ειδικούς αναλυτές. Ας αναρωτηθούμε μόνο για κάτι πολύ απλό (κατά την προσφιλή έκφραση συγχρόνου πολιτικού ανδρός). Μια και η άλλη έννοια του συρμού είναι η ‘αξιοκρατική επιλογή’, οι υπουργοί περνούν καινούργιο ΑΣΕΠ πριν από κάθε μετακίνηση ή έχουν ‘διαρκείας’;