Βίαιες ιδεολογίες

Είχα γράψει από πολύ παλιά στη σελίδα αυτή [βλ. ΕΔΩ κι ΕΔΩ] ότι είτε βάφεις τους πάντες με άσπρη μπογιά («δεν φταίει κανείς») είτε με μαύρη («όλοι φταίνε»), ουσιαστικά τους αθωώνεις όλους, αφού δεν διακρίνονται δίκαιοι από αδίκους. Το φαινόμενο αυτό είναι πολύ συχνό στη δημόσια ζωή, και αποτελεί προσφιλές σπορ των πολιτικών που επιδιώκουν τη διάκριση όταν πρόκειται να πλήξει τον αντίπαλο, ενώ την καταδικάζουν όταν πρόκειται να ζημιωθούν οι ίδιοι.

     Μια έκφραση του φαινομένου αυτού βιώνουμε τις μέρες αυτές με τα επεισόδια στο ΕΠΑΛ της Σταυρούπολης. Εν περιλήψει, σύμφωνα με την ειδησεογραφία, μια ομάδα ναζιστικής νοοτροπίας, υποκινούμενη εκ των έξω, έκανε κατάληψη στο σχολείο και άρχισε να επιτίθεται σε άτομα εκτός σχολείου που έκαναν αντιφασιστική διαμαρτυρία. Τα επεισόδια πήραν έκταση, άρχισαν να πέφτουν πέτρες και μολότωφ, έγιναν προσαγωγές και συλλήψεις. Και φυσικά ακολούθησαν οι πολιτικές δηλώσεις καταδίκης. Ο καυγάς εδώ δεν γίνεται για τα έκτροπα αλλά για το λεκτικό των δηλώσεων: μας καλύπτει η «καταδίκη της βίας απ’ όπου κι αν προέρχεται» (= μαύρη μπογιά) ή πρέπει να της δώσουμε όνομα και χρώμα («φασιστική βία») και να μη σχετικοποιούμε τις έννοιες;

     Όπως θα έλεγε ο Νασρεντίν Χότζας, όλοι δίκαιο έχουν. Για να πάρουμε ένα άλλο επίκαιρο παράδειγμα, η βία κατά των γυναικών καταδικάζεται συγκεκριμένα και ονομαστικά, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι η βία κατά ανδρών ή παιδιών είναι αποδεκτή ή θεμιτή. Κατά ανάλογο τρόπο, και η φασιστική βία πρέπει να στιγματίζεται με συγκεκριμένο τρόπο όταν συμβαίνει, όπως στην τρέχουσα περίπτωση. Αυτό όμως δεν πρέπει να μας αφήνει αδιάφορους ή να μας κάνει μεροληπτικούς απέναντι στα υπόλοιπα είδη βίας, προς τα οποία τείνουμε να δείχνουμε επιλεκτική ανοχή ανάλογα με τις πεποιθήσεις μας.

     Και για να δούμε λίγο την ιστορία, πιστεύω ότι μια ρίζα όλων αυτών των εγκληματικών φαινομένων είναι η μεταπολιτευτική καθιέρωση των καταλήψεων ως  περίπου νόμιμης κοινωνικής διαμαρτυρίας (που την περιμένουμε κάθε χρόνο με ημερολογιακή ακρίβεια, μόλις ανοίξουν τα σχολεία). Αν θέλουμε στο μέλλον να εκλείψουν φασιστικές εκδηλώσεις από τον χώρο της νεολαίας, θα πρέπει να απαγορευθούν τόσο οι καταλήψεις όσο και η κάθε είδους ανάμιξη κομματικών και άλλων εξωσχολικών φορέων στην εκπαίδευση. Όπως δεν δικαιολογείται π.χ. η σύσταση στα σχολεία συλλόγων οπαδών της θύρας Τάδε της ομάδας Δείνα, έτσι δεν πρέπει να επιτρέπεται η παρείσφρηση πολιτικών ιδεολογιών στους χώρους της μάθησης. Κι αυτό πρέπει να αποτελεί κοινή απόφαση και συμφωνία όλων, που κατά τα λοιπά διαμαρτύρονται για την υποβάθμιση της δημόσιας παιδείας. Αλήθεια, γίνονται ποτέ καταλήψεις στα φροντιστήρια ή στα ιδιωτικά σχολεία;  

 

Λογοτεχνικόν όναρ

 Προ καιρού είχα αναφερθεί στο κλασικό έργο του Ντοστογιέφσκι ’Έγκλημα και τιμωρία’ και τη μετάφρασή του από τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Προς το τέλος του βιβλίου συναντά κανείς την παρακάτω περιγραφή ενός ονείρου του καταδίκου πλέον Ρασκόλνικοφ. Την παραθέτω στην πρωτότυπη γλώσσα και ορθογραφία της, εις μνήμην του μακαρίτη κυρ-Αλέξανδρου (ας μου συγχωρήσει τον μονοτονισμό).
     «Τω εφαίνετο τότε ότι έβλεπε τον κόσμον όλον μαστιζόμενον υπό φοβεράς και πρωτοφανούς επιδημίας, ήτις ελθούσα εκ του βάθους της Ασίας, μετεδόθη εις την Ευρώπην. Όλοι έμελλον να θερισθώσι, πλην μικρού αριθμού προνομιούχων. Έντομα νέου είδους, μικροσκοπικά όντα, εισέδυον εις τα σώματα των ανθρώπων. Αλλά τα όντα ταύτα ήσαν πνεύματα, πεπροικισμένα με νουν και θέλησιν. Οι προσβαλλόμενοι υπ΄ αυτών άνθρωποι καθίσταντο εις την στιγμήν παράφρονες και μανιώδεις. Εν τούτοις, παράδοξον πράγμα, ουδέποτε άνθρωποι επίστευσαν εαυτούς τόσον φρονίμους, τόσον ασφαλώς κατέχοντας την αλήθειαν, όσον επίστευον ότι ήσαν οι δυστυχείς εκείνοι. Ουδέποτε είχον πλείονα πεποίθησιν εις το αλάνθαστον της κρίσεώς των, εις το εδραίον των επιστημονικών συμπερασμάτων των και των ηθικών αρχών των. Πόλεις, χώραι, λαοί ολόκληροι προσεβάλλοντο υπό του δεινού τούτου και έχανον τας φρένας. Όλοι ήσαν εν παροξυσμώ και ανίκανοι να εννοήσουν αλλήλους. Πάς τις ενόμιζεν ότι κατέχει μόνος την αλήθειαν, και βλέπων τους ομοίους του, τους ώκτειρεν, απηλπίζετο, έτυπτε το στήθος, ωδύρετο και έσχιζε τας χείρας. Δεν ηδύναντο να συνεννοηθώσι περί του αγαθού και του κακού, δεν είξευραν ποίον να καταδικάσωσι και ποίον ν’ αθωώσωσιν. Εφόνευον ο είς τον άλλον υπό οργής και λύσσης. Συνήρχοντο επί το αυτό όπως αποτελέσωσι μεγάλους στρατούς, αλλ’ άμα αρξαμένης της εκστρατείας διχόνοια εισέπτιπτεν αποτόμως εις τα στίφη ταύτα, αι τάξεις διελύοντο, οι μαχηταί εφόρμων κατ’ αλλήλων, εσφάζοντο και κατετρώγοντο.  Εις τας πόλεις ο κώδων του κινδύνου εσήμαινε πανημέριος, φόβος και τρόμος επέπεσε τη κτίσει, αλλά πόθεν και διατί εσημαίνετο ο κίνδυνος; ουδείς εγίνωσκε και ο κόσμος όλος διετέλει εν ταραχή. Εγκατέλειπον τα κοινότερα επαγγέλματα, διότι έκαστος επρότεινε τας ιδέας του, τας μεταρρυθμίσεις του, και δεν ηδύναντο να συμφωνήσωσιν. Η γεωργία είχεν εγκαταλειφθή. Ένθεν κακείθεν οι άνθρωποι συνήρχοντο εις ομάδας, συνεννοούντο προς τινα κοινήν πράξιν, ωρκίζοντο να μη χωρισθώσιν, αλλά μετά μίαν στιγμήν ελησμόνουν συνθήκας και όρκια, ήρχιζον να εγκαλώσιν αλλήλους, να μάχωνται, να φονεύωνται. Οι εμπρησμοί, οι λιμοί, συνεπλήρουν την θλιβεράν εικόνα. Άνθρωποι και πράγματα, όλα εφθείροντο. Η μάστιξ επί μάλλον και μάλλον εξέτεινε τας κατστροφάς της».
     Σας θυμίζει κάτι το παραπάνω κείμενο; Θα έλεγε κανείς ότι ο μεγάλος Ρώσος συγγραφέας αποτυπώνει με δραματικό τρόπο τη σύγχρονη πραγματικότητα του κόσμου. Δεν έχουν άδικο όσοι του αποδίδουν ένα είδος προφητικού χαρίσματος.  

Περισυλλογή

 Η Βρετανία είχε μακρά μοναστική παράδοση από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, η οποία δυστυχώς χάθηκε πρώτα με το σχίσμα Ανατολής-Δύσης και τις παραφυάδες του και στη συνέχεια με την καταστροφική δράση του Ερρίκου του 8ου, που άφησε ερείπια εκεί όπου υπήρχαν ονομαστά αββαεία, αλλά και μοναχικές πολιτείες, όπως το Lindisfarne ή Αγία Νήσος (Holy Island) στην ανατολική ακτή της βόρειας Αγγλίας ή η νήσος Iona στη δυτική ακτή της Σκωτίας. Τώρα η English Heritage, ο φορέας που επιβλέπει και φροντίζει αυτά τα ερειπωμένα μνημεία, καθιερώνει δοκιμαστικά σε 16 από αυτά την ‘ώρα περισυλλογής’ για τους επισκέπτες  τους, προτείνοντάς τους για μία ώρα να τηρούν σιωπή αντί να μιλούν στα κινητά τους και να φλυαρούν μεταξύ τους.  Ο υπεύθυνος του φορέα προτείνει στους επισκέπτες να αποδράσουν για λίγο από τις καθημερινές φροντίδες τους, να ελευθερώσουν το πνεύμα και την ψυχή τους από τον θόρυβο του κόσμου και να νιώσουν τη γαλήνη του περιβάλλοντος χώρου. «Δεν λέμε στους ανθρώπους πώς να ζήσουν», είπε, «αλλά η ιδέα ότι η ζωή στα μοναστήρια έχει κάτι που μπορεί να μας δώσει πνευματική τροφή σήμερα νομίζω ότι βρίσκει απήχηση στον σύγχρονο άνθρωπο».  
     Για όσους έχουν βιώσει την ουσιαστική ‘φόρτιση’ των μπαταριών που προσφέρει μια προσκυνηματική επίσκεψη π.χ. στο Άγιον Όρος η πρόταση αυτή μπορεί να ακούγεται μάλλον αναιμική. Ωστόσο, σε μια κοινωνία χωρίς αντίστοιχο θρησκευτικό υπόβαθρο, που έχει χάσει τη σύνδεση με το μακρινό πνευματικό παρελθόν της, είναι ένα δείγμα συνειδητοποίησης του πνευματικού αδιεξόδου και κενού στο οποίο έχει οδηγήσει ο δυτικός τρόπος ζωής.  Μακάρι να αποτελέσει μια αφετηρία για να ξαναβρούν κάποιοι άνθρωποι την ‘στενή οδό’. 

 [Τα ερείπια του Llanthony Priory στη Νότια Ουαλία]

Λυκοσυμμαχίες

 Στις ειδήσεις της περασμένη εβδομάδος κυριάρχησε, παραγκωνίζοντας ακόμη και τον κορωνοϊό, το σύμφωνο AUKUS, με το οποίο η Αυστραλία χωρίς καμιά προειδοποίηση γύρισε την πλάτη στη Γαλλία και στην πανάκριβη συμφωνία αγοράς υποβρυχίων που είχε συνάψει μαζί της και πιάστηκε αγκαζέ με τις ΗΠΑ (την... ετεροθαλή αδελφή της) και τη Βρετανία (την κοινή ιστορική ‘μαμά’ τους). Το γεγονός έδωσε αφορμή για σκέψεις για το πού στέκεται η Ευρώπη στον παγκόσμιο χάρτη όταν η παραδοσιακή της σύμμαχος Αμερική την αγνοεί επιδεικτικά. Το θλιβερό συμπέρασμα πολλών είναι ότι στη διεθνή σκακιέρα η γηραιά ήπειρος αποτελεί απλώς ένα ακόμη πιόνι, έστω πιο μεγάλο και σχετικά πιο πλούσιο, που το χρησιμοποιούν οι βασικοί παίκτες ανάλογα με τα δικά τους συμφέροντα, που αλλάζουν κάθε τόσο φορά όπως και οι ανεμοδείκτες.

     Λοιπόν, τι πρέπει να κάνει η Ευρώπη; Μια ουτοπικά καλή ιδέα θα ήταν να διαρρήξει τους παραδοσιακούς δεσμούς της και να εφαρμόσει μια δική της πολιτική, ανεξάρτητη από ιστορικές εξαρτήσεις, να μη μετέχει πλέον σε πολέμους, επεκτατικές και άλλες επιχειρήσεις άλλων και να ρυθμίζει τις οικονομικές και ενεργειακές της σχέσεις με όποιον εταίρο θέλει και με δικούς της όρους. Πόσο όμως θα την άφηναν οι παλαιοί ‘φίλοι’ της να το κάνει, ακόμη κι αν το αποφάσιζε (πράγμα εξαιρετικά απίθανο); Σε ένα γεωστρατηγικό ‘μπρα ντε φερ’ πόσο επιτρέπεται η ουδετερότητα, όσο κι αν την επιθυμεί κανείς; Υπάρχουν πολλοί τρόποι εκβιασμού, με το γάντι ή χωρίς αυτό, για να πείσεις έναν ουδέτερο ότι δεν τον συμφέρει να μένει μακριά από την ομπρέλα που του προσφέρεις, με αντάλλαγμα την δήθεν υψηλή προστασία του (η οποία όμως υπόκειται σε τροποποιήσεις ανάλογα με τα εκάστοτε συμφέροντα του φορέα της). Κανένας ‘μεγάλος’ δεν προσφέρει εγγυήσεις χωρίς δεσμευτικούς όρους που εξυπηρετούν πρωτίστως, αν όχι αποκλειστικά, τα δικά του συμφέροντα. Αυτό στην πολιτικά ορθή γλώσσα ονομάζεται διεθνές δίκαιο και στην λίγο πιο κυνική δίκαιο του ισχυροτέρου. Διαλέγετε την ονομασία που σας εκφράζει περισσότερο.

Α-διάθετα

 Έχοντας ζήσει αρκετά χρόνια στη Βρετανία θεωρώ ότι γνωρίζω κάποιες από τις ιδιορρυθμίες της χώρας αυτής και των θεσμών της. Ωστόσο, πάντα υπάρχει ένας ολόκληρος άγνωστος κόσμος που πτυχές του έρχονται κάθε τόσο στη δημοσιότητα και ξαφνιάζουν ακόμη και τους ‘γνώστες’. Μια τέτοια πτυχή αποκαλύπτει χθεσινό δημοσίευμα που λέει ότι, σύμφωνα με σχετική δικαστική απόφαση, «η διαθήκη του Φιλίππου, του εκλιπόντος συζύγου της Βασίλισσας Ελισάβετ θα σφραγισθεί και θα παραμείνει έτσι για διάστημα τουλάχιστον 90 ετών ώστε να διαφυλαχθεί η ιδιωτικότητα και η αξιοπρέπεια της μοναρχίας». Υποθέτω ότι η διαθήκη έχει ήδη αναγνωσθεί από τους αμέσως ενδιαφερόμενους, διότι αν έπρεπε να περιμένουν ενενήντα χρόνια για να μάθουν ό,τι τους αφορά, αυτό δεν θα ενδιέφερε πλέον τους ίδιους αλλά κάποιους απογόνους τους. Όπως λέει η απόφαση του δικαστηρίου, «ο βαθμός της δημοσιότητας που θα προκαλούσε πιθανή δημοσιοποίηση της διαθήκης θα ήταν πολύ μεγάλος και εντελώς αντίθετος προς το σκοπό της διατήρησης της τιμής του ανώτατου άρχοντα». Κάποιος ευφάνταστος συγγραφέας μπορεί να συνθέσει ένα πρωτότυπο μυθιστόρημα για τη σφραγισμένη βασιλική διαθήκη και το περιεχόμενό της και τις ενδεχόμενες επιπτώσεις του. Εμείς περιοριζόμαστε στο να καταγράψουμε και το γεγονός αυτό στον κατάλογο με τις παραξενιές του κόσμου.

Αστρονομικά

 Το διάστημα ξαναμπαίνει στην επικαιρότητα για τα καλά. Σπεύσατε να κλείσετε θέσεις, διότι αρχίζουν οι πτήσεις για μη επαγγελματίες. Μετά τον Ρίτσαρντ Μπράνσον και τον Τζεφ Μπέζος, ένας ακόμη πολυεκατομμυριούχος ταξιδεύει για τρεις μέρες σε απόσταση 575 χιλομέτρων από την επιφάνεια της Γης, και μάλιστα πληρώνοντας τα εισιτήρια για τρεις ακόμη συνεπιβάτες (η τιμή δεν αποκαλύπτεται, αλλά μην αμφιβάλλετε ότι θα είναι κάπως... διαστημική). Κανένας δεν είναι εκπαιδευμένος αστροναύτης, και η πτήση θα ελέγχεται αποκλειστικά από το έδαφος. Καλό τους ταξίδι λοιπόν.
     Αναρωτιέται βέβαια κανείς, εντελώς πεζά, για τη σκοπιμότητα του εγχειρήματος. Πέρα από το να γράψει κανείς στο βιογραφικό του ή να διηγείται σε παιδιά, εγγόνια και φίλους ότι πέταξε στο διάστημα, τι άλλο μπορεί να αποκομίσει από το ταξίδι; Άντε κι μερικά γιγαμπάιτ φωτογραφίες της υδρογείου, απ’ αυτές που είναι γεμάτο το διαδίκτυο. Άλλο τίποτε; Θυμούμαι κάτι που ακούσαμε πριν χρόνια από τον μακαριστό π. Συμεών. Ένας καθηγητής του ΑΠΘ έλεγε διδάσκοντας στην Παλιά Φιλοσοφική τη δεκαετία του 1950: «Υποθέστε ότι ξεκινούν δυο άνθρωποι απ’ αυτή την αίθουσα για να πάνε στην Αμερική. Ο ένας έχει μόλις κατέβει τις σκάλες. Ο άλλος βρίσκεται ήδη στο δρόμο. Μπορεί ο δεύτερος να ισχυρισθεί ότι έχει περάσει τον πρώτο; Στην Αμερική πηγαίνουν, όχι στο απέναντι πεζοδρόμιο». Κάπως έτσι κι εδώ: μπροστά στις ιλιγγιώδεις αποστάσεις του διαστήματος τα 575 χιλιόμετρα της τροχιάς είναι κάτι σαν να διασχίζεις απλώς έναν δρόμο στη γειτονιά σου.
     Και δυο άλλα ερωτήματα. Το ένα οικολογικό: σε μια εποχή που συζητείται το ανθρακικό αποτύπωμα των αεροπορικών ταξιδιών και οι εκπομπές των αυτοκινήτων, με πόσο καμμένο λιγνίτη ισοδυναμεί μια εκτόξευση στο διάστημα;  Και το άλλο οικονομικό:  πόσα παιδικά γεύματα, σχολεία, φάρμακα, νοσοκομεία (ή ό,τι άλλο χρειαζούμενο) θα μπορούσαν να αγοράσουν μερικά διαστημικά εισιτήρια;

Αλληλεπιδράσεις

 Διάβασα με ενδιαφέρον την ανάλυση του Θ. Γεωργακόπουλου (‘Τι μου έμαθε η COVID-19’, 11/9/21)*, και θα ήθελα να προτείνω μια απάντηση στην απαίτηση/προσδοκία του από τη σύγχρονη επιστήμη.  Η πολυμορφία των κλινικών εκδηλώσεων της νόσου οφείλεται στο ότι σε κάθε περίπτωση υπάρχει μια μοναδική αλληλεπίδραση ενός και του αυτού βιολογικού οργανισμού (του ιού) με έναν απείρως πιο σύνθετο βιολογικό οργανισμό (τον κάθε συγκεκριμένο ασθενή), που μπορεί να πάρει ποικίλες μορφές. Με όσες γνώσεις κι αν έχουμε, δεν μπορούμε να αναλύσουμε όλους τους πιθανούς παράγοντες που παίζουν ρόλο στην αλληλεπίδραση αυτή. Η σύγκριση με το διαστημικό τηλεσκόπιο αναδεικνύει την βασική διαφορά των προς επίλυση προβλημάτων. Εκεί πρόκειται για καθαρώς μηχανικά ζητήματα που επιδέχονται τεχνικές λύσεις, πολύπλοκες μεν αλλά με προβλέψιμα αποτελέσματα. Εδώ έχουμε να κάνουμε με βιολογικά φαινόμενα που αποδεικνύονται πολύ πιο σύνθετα, αφού επηρεάζονται, εκτός από τις πάμπολλες φυσικοχημικές αντιδράσεις, και από κοινωνικές ή και ψυχολογικές ακόμη μεταβλητές, που δεν μπορούν πάντα να σταθμισθούν με ακρίβεια και έχουν απρόβλεπτες συνέπειες. Γι’ αυτό άλλωστε και η ιατρική δεν μπορεί να ασκηθεί από υπολογιστές, ούτε υπάρχει μια ενιαία συνταγή αντιμετώπισης για όλους, ακόμη και για την ίδια γνωστή νόσο.
     Ένα φιλοσοφικό δίδαγμα από την όλη εμπειρία της Covid-19 θα πρέπει να είναι ότι το Σωκρατικό «ἕν οἶδα, ὅτι οὐδὲν οἶδα» ισχύει ακόμη και στον 21ο αιώνα. Με όλη μας τη συσσωρευμένη γνώση, ας έχουμε κατά νουν ότι υπάρχουν πολλά ακόμη που δεν γνωρίζουμε, και το «δεν ξέρω» αποτελεί τη μόνη θεμιτή απάντηση σε πολλά ερωτήματα.  Για να θυμηθούμε και τον Απόστολο Παύλο, «ἐκ μέρους γινώσκομεν».

[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή]

*Ο αρθρογράφος εκπλήσσεται με την ποικιλομορφία των κλινικών εκδηλώσεων της νόσου και απορεί πώς η σύγχρονη επιστήμη, ενώ αποστέλλει διαστημικά τηλεσκόπια σε τεράστιες αποστάσεις από τη Γη και συλλέγει πληροφορίες από τα αχανή βάθη του διαστήματος, δεν έχει καταφέρει να λύσει τον γρίφο του κορωνοϊού.

Ανάσα και καρδιά

Ας γράψω και κάτι αμιγώς ιατρικό, και μάλιστα στην ειδικότητά μου. Στο τρέχον συνέδριο της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας (ERS) ανακοινώθηκε μια μεγάλη μελέτη από τη Σουηδία, που βρήκε ότι ακόμη και μικρή μείωση της αναπνευστικής ικανότητος (μειωμένη FEV1 ή FVC) αυξάνει τον κίνδυνο αιφνιδίου καρδιακού θανάτου, ακόμη και σε μη καπνιστές. Με βάση τα ευρήματα αυτά συνιστάται με ελέγχονται με σπιρομέτρηση οι μεσήλικες, ώστε να ανιχνεύονται εκείνοι που μπορεί να χρειάζονται κάποια διορθωτική παρέμβαση. Με άλλα λόγια, όπως αναζητείται η υπέρταση ή η αυξημένη χοληστερίνη ή άλλος παράγων κινδύνου σε τέτοια άτομα, καλό είναι να γίνεται και αναπνευστικός έλεγχος. Και βέβαια η πιο αποτελεσματική (σε πολλαπλά επίπεδα) παρέμβαση, ακόμη και χωρίς αναπνευστικό έλεγχο, είναι η διακοπή του καπνίσματος σε όσους επιμένουν να ‘τσιγαρίζουν’, όπως έλεγε πριν πολλά χρόνια ένα κοριτσάκι.

Βοναπάρτες

 Οι αναγνώστες της σελίδας θα ξέρουν ότι κατά καιρούς διασκεδάζουμε με το ‘εμπόρευμα’ διαφόρων δημοπρασιών ανά τον κόσμο, που δεν παύουν να μας επιφυλάσσουν εκπλήξεις σχετικές με την ανθρώπινη ματαιοδοξία (άλλη ονομασία της ανοησίας). Το πιο πρόσφατο εύρημα είναι ένα (ακόμη) δίκωχο καπέλο που ανήκε στον Ναπολέοντα Βοναπάρτη, όπως απέδειξε έρευνα με DNA και ηλεκτρονικό μικροσκόπιο. Θα εκτεθεί σε δημοπρασία τον άλλο μήνα και αναμένεται να πιάσει  100-150 χιλιάδες λίρες, τιμή μάλλον οικονομική, αφού άλλα καπέλα από το ίδιο κεφάλι στο παρελθόν έφτασαν και το εκατομμύριο λίρες.
     Κάποτε τα φρενοκομεία, τόσο στην πραγματικότητα όσο και στα ανέκδοτα και τα παραμύθια, ήταν γεμάτα ‘Μεγάλους Ναπολέοντες’. Τώρα φαίνεται ότι οι επίδοξοι αυτοκράτορες κυκλοφορούν εκτός. Είναι η λεγόμενη αποϊδρυματοποίηση, η μοντέρνα τάση της Ψυχιατρικής.

Ανασταλτικά

 Πέρασε η πρώτη του Σεπτεμβρίου (εν παρόδω, εκκλησιαστική πρωτοχρονιά) και άρχισαν οι προαναγγελθείσες αναστολές εργασίας για τους ανεμβολίαστους στον χώρο της υγείας και σε άλλες ευαίσθητες υπηρεσίες. Και φάνηκαν και τα σχετικά προβλήματα. Ακούσαμε μέχρι και για εκατοντάδες ‘αναστολές’ σε συγκεκριμένα νοσοκομεία, σε βαθμό που να πιέζεται αφόρητα το πρόγραμμα της καθημερινής υπηρεσίας και των εφημεριών. Ακούσαμε ταυτόχρονα μέχρι και για εκατοντάδες αιτήματα για ‘αναρρωτικές άδειες’ προσωπικού στα ίδια νοσοκομεία. Τι κακό κι αυτό! Ξαφνικά, εν μια νυκτί, τόσος κόσμος αρρώστησε επειδή άλλαξε ο μήνας! Αν συνέβαινε κάτι ανάλογο σε οποιαδήποτε επιχείρηση, θα επενέβαινε, αν όχι ο εισαγγελέας, τουλάχιστον η διεύθυνση υγιεινής και ασφάλειας εργασίας, για να διαπιστώσει την αιτία της ‘αρρώστιας’ που βρήκε μαζικά τους εργαζόμενους. Έχει και η ευπιστία τα όριά της.

     Δυστυχώς φαίνεται ότι όσοι, επικαλούμενοι λόγους συνειδήσεως, αρνούνται να εμβολιασθούν, δεν έχουν κανένα ανάλογο συνειδησιακό κώλυμα να φορτώσουν πρόσθετη εργασία στους εμβολιασμένους συναδέλφους τους, και μάλιστα ψευδόμενοι περί δήθεν ‘ασθενείας’, ώστε να μη χάσουν και τα σχετικά έσοδα. Μάλλον επιλεκτική ευσυνειδησία.

     Από την άλλη μεριά, αποδείχθηκε στην πράξη ότι το μέτρο της αναστολής εργασίας ήταν λανθασμένη επιλογή. Ίσως πιο αποτελεσματικός θα ήταν ο τακτικός έλεγχος του προσωπικού και η αναστολή εργασίας (ενδεχομένως συνοδευόμενη και από διοικητικό πρόστιμο) για όσους ανεμβολίαστους θα βρίσκονταν θετικοί. Κάτι ανάλογο γίνεται όταν οδηγείς υπό την επήρεια οινοπνεύματος: αν βρεθείς θετικός στο αλκοτέστ, χάνεις το δίπλωμά σου και πληρώνεις επιπλέον. Ακόμη κι αν δεν έχεις προκαλέσει δυστύχημα.

Μίκης Θεοδωράκης (1925-2021)

 Πολλοί θα γράψουν πολλά για τον εκλιπόντα. Μια μορφή που μεσουράνησε τόσο στη μουσική όσο και στην πολιτική (με την ευρύτερη έννοια) σκηνή της Ελλάδας εδώ και πολλές δεκαετίες. Ασχολήθηκε με όλα τα είδη της μουσικής, από τη Βυζαντινή μέχρι την συμφωνική, χωρίς να αποποιηθεί ποτέ τις ρίζες της ελληνικής παράδοσης. Κρατώ από το βιογραφικό του τις παρακάτω σκέψεις του: «Εν αρχή ήν ο λόγος… η μεγαλύτερή μου φιλοδοξία είναι να υπηρετήσω πιστά τη νεοελληνική κυρίως ποίηση. Σε τέτοιο βαθμό, ώστε ακούγοντας ένα τραγούδι, να μη μπορείς να φανταστείς τη μουσική σε άλλο κείμενο, ούτε όμως και το ποίημα με διαφορετική μουσική». Ας σκεφθούμε μόνο ότι οι δυο βραβευμένοι με Νόμπελ Έλληνες ποιητές, Σεφέρης και Ελύτης, έγιναν ευρέως γνωστοί τόσο εντός όσο και εκτός συνόρων μετά τη μελοποίηση έργων τους από τον Μίκη Θεοδωράκη. Τολμώ να πω ότι πιθανώς δεν θα είχαν φτάσει στη βράβευση αν δεν είχαν ακουστεί τραγουδισμένα τα ποιήματά τους.

     Η πολιτική του διαδρομή είχε πολλές στροφές και διακυμάνσεις, που θα μπορούσε κανείς να τις θεωρήσει ως ενδεικτικές της διαρκούς ανησυχίας του για την πορεία της πατρίδας του και τη δική του θέση μέσα σ’ αυτήν. Δεν μπορώ να ξεχάσω τις σθεναρές παρεμβάσεις και την παρουσία του στις συγκεντρώσεις για το όνομα της Μακεδονίας τον Ιανουάριο του 2018, ίσως την τελευταία του δημόσια εμφάνιση. Διαβάζω πάλι στο βιογραφικό του: «Στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1992 υπέβαλε την παραίτησή του από την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου, επειδή δέχθηκε στο διαγωνιστικό της τμήμα ταινία προερχόμενη από τη δημοκρατία των Σκοπίων, ως προερχόμενη από τη ‘Δημοκρατία της Μακεδονίας’». Δεν είδαμε πολλούς σύγχρονους πνευματικούς ανθρώπους να παίρνουν τέτοιες θέσεις σε εθνικά θέματα.

     Όταν κανείς είναι ενεργός πολίτης, δεν μπορεί όλες οι επιλογές του να αρέσουν σε όλους. Στην πορεία του θα κάνει πολλούς φίλους και θαυμαστές, αλλά θα προκαλέσει και αντιδράσεις, για ποικίλους λόγους. Στην περίπτωση του εκλιπόντος το ισοζύγιο είναι οπωσδήποτε θετικό, και μ’ αυτό περνάει στην ιστορία του τόπου. Αιωνία ας είναι η μνήμη του, και του ευχόμαστε καλόν Παράδεισο.