Λάφυρα

Η καλή αρθρογράφος Τασούλα Καραϊσκάκη (Η λαφυραγώγηση του Δημοσίου, Καθημερινή 29/10/2011) αναφέρεται σε κομπίνα που είχαν στήσει αγρότες και δημόσιοι υπάλληλοι στην Πελοπόννησο για να εισπράττουν αδικαιολόγητες επιστροφές ΦΠΑ πολλών εκατομμυρίων, και σχολιάζει ως εξής:
     Το Δημόσιο δεν είναι εμπεδωμένο στις συνειδήσεις αρκετών, ούτε σε τούτες τις δύσκολες ώρες, ως κοινό κτήμα. Αποτελούσε πάντα την ευκαιριακή λύση του βιοτικού προβλήματος· οι συναλλαγές με αυτό ήταν ευκαιρία για λαφυραγωγία· η διαχείριση των κοινών σήμαινε ασφαλή εισοδήματα. Διότι η εξουσία είναι που καθορίζει, με τα έργα της, τη στάθμη του δημόσιου βίου. Όσο διατηρούνταν η κυριαρχία των τυχοδιωκτών της πολιτικής τόσο οι πολίτες εξοικειώνονταν με την κυνική αντίληψη του ατομικού συμφέροντος και η κοινωνική αποσύνθεση διευρυνόταν.
     Κάτι τέτοια βλέπουν οι ξένοι και μας κοιτάζουν με μισό μάτι. Τελικά αναρωτιέμαι αν ο Χερ Ράιχενμπαχ και η παρέα των επιτηρητών μας θα καταφέρουν να μας αναμορφώσουν ή θα μάθουν τη δική μας ‘τεχνογνωσία’. Άλλωστε, υπάρχει ιστορικό προηγούμενο: μετά την υποταγή της Ελλάδας στους Ρωμαίους (146 π.Χ.), η υπόδουλη Ελλάδα ‘υπέταξε’ πολιτισμικά τη Ρώμη. Αυτό μπορεί να συμβεί και πάλι, με την ευρεία έννοια που νοείται σήμερα ο πολιτισμός στη χώρα μας.

Καρφιά και πέταλα

Παραδοσιακά ξέραμε περίπου τί απόψεις θα συναντούσαμε όταν αποφασίζαμε να διαβάσουμε κάποια εφημερίδα. Θα ήταν ‘μαζί με’ ή ‘αντίθετες με’ την όποια, κατά περίπτωση, παράταξη, φατρία ή ιδεολογία είχε ως αφανή σημαία το συγκεκριμένο έντυπο και οι άνθρωποί του. Σήμερα τέτοια μονολιθική σιγουριά βρίσκει κανείς μόνο σε ‘βαμμένα’ κομματικά φυλλάδια. Τους περισσότερους αρθρογράφους, ιδίως στις κλασικές εφημερίδες, χαρακτηρίζει μια τακτική που θυμίζει το καρφί και το πέταλο της παροιμίας. Αυτά που πριν μερικούς μήνες αφόριζαν σήμερα τα υποδέχονται ως επιτυχίες (και αντίστροφα), ενώ από μέρα σε μέρα βλέπουμε να αλλάζουν πλευρές με την κανονικότητα του εκκρεμούς. Υπάρχει βέβαια μια λογική εξήγηση: από τη στιγμή που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει και να εγγυηθεί ότι η όποια πολιτική ή οικονομική εξέλιξη του σήμερα θα εξελιχθεί αύριο σε ‘σωτηρία’ ή σε ‘τραγωδία’, όλοι προτιμούν να πατούν σε δυο βάρκες, έστω κι αν αυτή η διγλωσσία αντηχεί τουλάχιστον περίεργα στους αναγνώστες τους. Δεν είναι κακό να αλλάζει κανείς γνώμη βλέποντας το πώς πορεύονται τα πράγματα, και να ομολογεί ότι προηγουμένως έσφαλε. Αυτό που είναι κακό είναι να ισχυρίζεται κανείς ότι ανέκαθεν αυτό υποστήριζε, έστω κι αν όλοι μέχρι χθες έβλεπαν να συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο.  

Εθνική αμφιθυμία

Κάπως έτσι θα χαρακτήριζα όσα έγιναν στη σημερινή παρέλαση για την επέτειο του Όχι στη Θεσσαλονίκη. Μια συναισθηματική σύγχυση ανάμεσα στην αγανάκτηση του κόσμου για την πορεία της χώρας όπως αυτή χαράζεται από την κυβέρνηση και τους ξένους επιτηρητές μας και στην ανάγκη να αποτίσουμε την πρέπουσα τιμή στον εορτασμό της εθνικής επετείου. Σίγουρα η αποπομπή του Προέδρου και των λοιπών επισήμων δεν ήταν ό,τι καλύτερο--θα την χαρακτήριζα μελανιά και αμαύρωση της ημέρας. Από την άλλη, κρατώ ως θετική την τελείως ειρηνική εξέλιξη της όλης ιστορίας, χωρίς καμία ανάμιξη της αστυνομίας και χωρίς κανένα βίαιο επεισόδιο, που οδήγησε στη διεξαγωγή τελικά της πιο πρωτότυπης παρέλασης, μετ’ εμποδίων και ανάμεσα στο πλήθος. Και ύστερα; Τι μέλλει γενέσθαι; Θα φανεί στην πράξη.

Ο συμπαθέστατος μάρτυς

Με νωπά τα βιώματα από την μετοχή στην προχθεσινή ακολουθία των Εγκωμίων του Αγ. Δημητρίου, ξαναθυμούμαι μια συγκινητική αφήγηση του Συμεών του Μεταφραστού για τον Άγιο, που καταγράφεται στο Μηναίο του Οκτωβρίου, και την παραθέτω σε ελεύθερη διασκευή [την έγραψα πέρυσι ΕΔΩ].
     ‘Κάποιος Ιλλούστριος, αξιωματούχος που ήταν προϊστάμενος στον ναό του Αγίου, ήταν πολύ ενάρετος άνθρωπος. Αυτός, τον καιρό του πολέμου των Αβάρων επί βασιλέως Μαυρικίου, είδε (σε όραμα) δυο μεγαλόπρεπους άνδρες που ήρθαν στο ναό και ζήτησαν από τον υπηρέτη να τους παρουσιάσει στον κύριο του οίκου. Καθώς εκείνος τους έμπασε στο ναό, εμφανίσθηκε από τη λάρνακά του ο Άγιος και τους ρώτησε τι επιθυμεί ο Βασιλεύς. Εκείνοι του αποκρίθηκαν ότι ο Βασιλεύς διατάζει την αγιωσύνη σου να αφήσεις την πόλη και να πας προς εκείνον, διότι η πόλη θα πέσει στους εχθρούς. Όταν άκουσε τα λόγια αυτά, ο Άγιος δάκρυσε και έγειρε το κεφάλι και έμεινε πολλή ώρα άφωνος από το βάρος της λύπης για όσα άκουσε, και ο υπηρέτης είπε στους δυο άνδρες: «Αδελφοί, αν ήξερα ότι η παρουσία σας θα δυσαρεστούσε τόσο πολύ τον κύριό μου, δεν θα σας οδηγούσα σ’ αυτόν». Και τότε μόνο ο Άγιος είπε: «Αλήθεια, αυτό θέλησε; Αυτό επιθυμεί ο Κύριος και Δεσπότης των όλων, μια τέτοια πόλη που την εξαγόρασε με το αίμα του να την αφήσει στα χέρια εκείνων που δεν τον γνωρίζουν;»
     Όταν εκείνοι απάντησαν ότι αυτό ήταν το θέλημά του, ο συμπαθέστατος Μάρτυρας τους είπε να πάνε την ακόλουθη απόκριση στον Δεσπότη: «Γνωρίζω τους οικτιρμούς σου, φιλάνθρωπε Κύριε, ότι πάντα νικούν την αγανάκτησή σου, που την υποδαυλίζουν οι αμαρτίες μας. Γνωρίζω ότι συ έδωσες τη ζωή σου για τους αμαρτωλούς κι έχυσες το αίμα σου γι’ αυτούς, και ότι η καλοσύνη σου δεν εμποδίζεται από τις αμαρτίες μας. Κι επειδή έβαλες κι εμένα φύλακα αυτής της πόλης, θα μιμηθώ εσένα τον Δεσπότη: θα θυσιάσω την ψυχή μου γι’ αυτούς, κι αν χαθούν θα χαθώ μαζί τους, διότι η πόλη επικαλείται το όνομά σου και οι άνθρωποί της δεν απομακρύνθηκαν από σένα, αν και αμάρτησαν, και διότι συ είσαι Θεός των μετανοούντων». Και τότε οι άνδρες είπαν: «Αυτά να πούμε στον Βασιλέα που μας έστειλε;», κι εκείνος απάντησε «Αυτά να πείτε», και μόλις τα είπε ξαναγύρισε στο κοιμητήριό του και έκλεισε το ιερό κιβώτιο μπροστά στους αγγελιοφόρους, που αναχώρησαν.
     Όταν είδε και άκουσε αυτά ο ιερός Ιλλούστριος, βγήκε αμέσως και έτρεξε να ενθαρρύνει όσους είχαν μείνει στην πόλη, που ήσαν κατατρομαγμένοι από την προηγηθείσα λοιμώδη νόσο και την έφοδο των εχθρών και βρίσκονταν σε αμηχανία και αδράνεια, και τους έπεισε ότι ο Άγιος είναι μαζί τους και ότι θα σωθούν με τη δική του πρεσβεία. Και αυτό απέδειξε στη συνέχεια η εξέλιξη των γεγονότων’.

Τίτλοι τέλους

Άκουσα σε ραδιοφωνικό δελτίο ειδήσεων σήμερα ότι αύριο θα αποφασισθεί η 'τελική λύση' για την κρίση χρέους της Ελλάδας, και μ' έπιασε ένα σύγκρυο καθώς αναλογίσθηκα ότι την ίδια φράση χρησιμοποίησε και κάποιος Αδόλφος Χίτλερ με το συνάφι του για να περιγράψει το σχέδιό του για την ολοκληρωτική εξόντωση των Εβραίων, με τα γνωστά αποτελέσματα. Οι καιροί, οι συμμαχίες και τα μέσα μπορεί να αλλάζουν, αλλά φαίνεται ότι πάντα θα εφευρίσκονται 'τελικές λύσεις' για  άβολες καταστάσεις. Όπως και τα κατάλληλα εκτελεστικά όργανα.

Κόλλυβα

 [Σκίτσο του Στάθη, Ελευθεροτυπία 24/10/2011]

‘Ετεροχρονισμένη πτώχευση’ επιγράφεται ένα άρθρο του Γ. Παπαϊωάννου που διάβασα χθες στο ΒΗΜΑ, και βέβαια λέει πράγματα που πολλοί σκεπτόμενοι άνθρωποι έβαζαν στο μυαλό τους κατά καιρούς τον τελευταίο χρόνο, ότι δηλαδή ισχύει απόλυτα η παροιμία ‘Στην ώρα της μια βελονιά σε γλιτώνει από εννιά’ (στην αγγλική, ‘Α stitch in time saves nine’). Αν αποφύγεις να αντιμετωπίσεις επώδυνα αλλά αποφασιστικά κάποιο πρόβλημα στην πρέπουσα χρονική στιγμή, θα το συναντήσεις πολλαπλασιασμένο στο μέλλον. Πολύ περισσότερο όταν το πρόβλημα ήταν ήδη μεγάλο τον καιρό που έγινε η αρχική διαπίστωση, και η αντιμετώπιση ήταν ήδη καθυστερημένη κατά δεκαετίες. Βέβαια ‘Είναι δύσκολο να κάνεις προβλέψεις, ιδίως για το μέλλον’, όπως έγραφε ο Mark Twain, ενώ είναι πολύ εύκολο να αρνείσαι κάθε φορά την παρούσα πραγματικότητα, επιμένοντας να κρατάς το κεφάλι χωμένο στην άμμο. Εκεί ακριβώς ήταν που θα χρειαζόταν μια πιο τολμηρή και γενναία στάση από την ηγεσία, που θα σήμαινε ενιαίο εθνικό μέτωπο χωρίς κομματικά μπαχαρικά. Μόνο έτσι θα έπειθε, αν μάλιστα έδινε συγχρόνως και το παράδειγμα της λιτότητας και του ‘νοικοκυρέματος’ από ψηλά. Τώρα, ετοιμάζουμε τα κόλλυβα της Ελλάδας. Με δανεικά κι αυτά.

Αδελφόθεος

Ο λόγος για τον Άγιο Ιάκωβο, μαθητή του Κυρίου, πρώτο επίσκοπο των Ιεροσολύμων και μάρτυρα, όπως τον περιγράφει το απολυτίκιό του, που εορτάζεται σήμερα από την Εκκλησία. Τίτλοι και αξιώματα με ιδιαίτερη βαρύτητα, που δίνουν και ανάλογο κύρος στα όσα γράφει στην επιστολή του προς όλους μας, και που είναι επίκαιρα και στις μέρες μας, όπως τα παρακάτω:

     ‘Από πού προέρχονται οι πόλεμοι και οι μεταξύ σας διαμάχες; Δεν προέρχονται από τα πάθη σας που μάχονται μέσα σας; Επιθυμείτε κάτι και δεν το έχετε. Για να το αποκτήσετε, φονεύετε και μισείτε, και όμως δεν μπορείτε να το πετύχετε. Αγωνίζεστε και πολεμάτε και δεν αποκτάτε αυτό που επιδιώκετε, διότι δεν το ζητάτε από τον Θεό. Ζητάτε κάτι και δεν το παίρνετε, διότι το ζητάτε με κακό σκοπό, για να το σπαταλήσετε στην ικανοποίηση των παθών σας’ [4:1-3]

     ‘Ακούστε τώρα κι εσείς οι πλούσιοι. Κλάψτε γοερά για τα βάσανα που σας έρχονται. Ο πλούτος σας σάπισε, και τα ρούχα σας τα έφαγε ο σκώρος, το χρυσάφι και το ασήμι σας κατασκούριασαν, και η σκουριά τους θα είναι μαρτυρική κατάθεση εναντίον σας και θα καταφάει τις σάρκες σας σαν τη φωτιά. Κι ενώ πλησιάζει η κρίση, εσείς μαζεύετε θησαυρούς... Καταδικάσατε και φονεύσατε τον αθώο, δεν σας αντιστάθηκε’ [5:1-6].

Ανταλλαγές

Στο κύριο άρθρο της η Καθημερινή, μετά και τα προχθεσινά θλιβερά γεγονότα στην Αθήνα, αναρωτιέται για τη στάση που πρέπει να τηρεί η αστυνομία. Αν επέμβει για να αποτρέψει αξιόποινες πράξεις, θα δεχθεί κριτική για βίαια συμπεριφορά. Αν δεν επέμβει και διαλυθεί η πρωτεύουσα, δεν κάνει καλά τη δουλειά της. Διαλέγετε και παίρνετε. Λύση; Με δεδομένη την απόδοση της Βρετανικής αστυνομίας στα επεισόδια του περασμένου καλοκαιριού (πάνω από χίλιες συλλήψεις, έναντι 15-20 στην Αθήνα), ίσως θα πρέπει να ανταλλάσσουμε αστυνομίες για τα μεγάλα κοινωνικά γεγονότα. Έλληνες να πηγαίνουν στο Λονδίνο, Βρετανοί να έρχονται στην Αθήνα. Αυτό είναι άλλωστε συμβατό με την ελεύθερη διακίνηση της... τεχνογνωσίας, μια και όλοι Ευρωπαίοι είμαστε (ακόμη...).

Προνόμιο

Το πήρε το μάτι μου φευγαλέα χθες στο trailer της πρωινής εκπομπής του MEGA, αλλά δεν το είδα πουθενά αλλού. Το αναζήτησα στην ιστοσελίδα του καναλιού, και το βρήκα σε κάποια ‘ψιλά’ γράμματα [ΕΔΩ]. Τι μας λέει; Ότι οι λίστες με τους μεγάλους φοροφυγάδες οφειλέτες του Δημοσίου είναι κλειδωμένες σε χρηματοκιβώτιο της Βουλής, μέχρι να δώσει η Αρχή Προστασίας Παρανομούντων & Διωκομένων το ‘πράσινο φως’ για τη δημοσιοποίησή τους. Οι βουλευτές μπορούν να τις βλέπουν μόνο παρουσία υπαλλήλου της Βουλής, χωρίς να επιτρέπονται σημειώσεις, φωτογραφίες ή αντίγραφα. Τόση ασφάλεια, με διαβαθμίσεις του τύπου ‘EYES ONLY’, μόνο στα μυθιστορήματα κατασκοπείας θυμόμαστε. Από τη μία μεριά φορολογούμε τους κάθε λογής ‘Αθλίους’ της κοινωνίας και καλούμαστε να προσκομίζουμε αποδείξεις ακόμη και για το πενηντάλεπτο του κουλουρτζή, και από την άλλη τριπλαμπαρώνουμε τα στοιχεία των αρχικλεφτών. Προφανώς το φοροκλέπτειν δεν είναι δικαίωμα, είναι προνόμιο.

Προσγείωση

Άλλα λογάριαζα να γράψω, με αφορμή και τις σημερινές κινητοποιήσεις. Ωστόσο, τίποτε δεν προσγειώνει τη σκέψη τόσο σίγουρα, τόσο σταθερά, όσο μια κηδεία (εν προκειμένω, μητέρα φίλου). Όλες οι ανθρώπινες θεωρίες και φιλοσοφίες δεν μπορούν να αντιπαρατεθούν στο "πάντα ματαιότης τα ανθρώπινα, όσα ουχ υπάρχει μετά θάνατον". Όλα όσα ακούμε ή θα ακούσουμε σε ειδήσεις, συζητήσεις, τηλεμαχίες και λογοδιάρροιες, σιγούν και παραδίδονται στη λήθη. Τράπεζες, δάνεια, οφειλές, επιτόκια, μετοχές, spreads. Κόμματα, ψήφοι, εκλογές, δημοσκοπήσεις, ρουσφέτια και τα τούτοις όμοια. Αγορές και δανειολήπτες, μηχανισμοί στήριξης και διάσωσης, τυχοδιώκτες, τοκογλύφοι, νομισματικά ταμεία, μνημόνια και αποφάσεις, Eurogroup και Ecofin, Ευρωπαϊκή Ένωση, ΟΗΕ, G8, G20 και οι πολυάριθμοι πτωχότεροι συγγενείς τους, καταργούνται και εξαϋλώνονται μπροστά στο "φοβερώτατον του θανάτου μυστήριον". Και μένουμε να αναρωτιόμαστε: προς τί όλη η φασαρία, "η του κόσμου προσπάθεια και των προσκαίρων φαντασία"; Και γιατί τη σκέψη αυτή δεν την κάνουμε μόνοι μας, πριν μας δοθεί κάθε φορά η πιεστική αφορμή;
     Εντελώς σοβαρά, χωρίς καμία διάθεση μαύρου χιούμορ, θυμήθηκα το ανέκδοτο για τον φιλάργυρο που ζήτησε από τη γυναίκα του όταν πεθάνει να του βάλει όλα του τα χρήματα στο φέρετρο. Εκείνη, πριν κλείσει το καπάκι, έβαλε στο χέρι του εκλιπόντος ένα φάκελο. Στην απορία των συγγενών της, απάντησε: "Οι υποσχέσεις πρέπει να τηρούνται. Του έγραψα λοιπόν μια επιταγή για ολόκληρο το ποσόν. Αν μπορεί να την εξαργυρώσει εκεί που πάει, είναι όλα δικά του". Για σκεφθείτε το λιγάκι...

Αποχή αγοράς

Μια ομάδα πολιτών καλεί σε αποχή από όλες τις οικονομικές συναλλαγές (με χρήμα ή με κάρτες) επί μία εβδομάδα (20-26 Οκτωβρίου) για να φανεί η δύναμη των αγοραστών στην αγορά. Προσωπικά πιστεύω ότι πιο ουσιαστική θα ήταν μια οργανωμένη αποχή διαρκείας από τα σούπερ μάρκετ και άλλα καταστήματα των ποικίλων ξένων αλυσίδων που έχουν ‘καπελώσει’ την εγχώρια αγορά. Όπως και η συστηματική αποφυγή αγορών ξένων προϊόντων που μας έχουν γίνει δήθεν ‘απαραίτητα’ όταν μέχρι χθες αγνοούσαμε τελείως την ύπαρξή τους. Μια πολύ πρόχειρη σκέψη: ποιος Έλληνας έτρωγε πριν μερικά χρόνια ‘δημητριακά’ για πρωινό; Μια καλή ‘παπάρα’ με γάλα και ξερό ψωμί σε κρατούσε άνετα μέχρι το μεσημέρι, και δεν πετούσες και τα ξεροκόμματα. Τώρα έχουμε κάνει πάμπλουτες τις ξένες εταιρείες που γεμίζουν τα τραπέζια μας με παράγωγα της βρώμης που την πληρώνουμε σε συνάλλαγμα, ενώ, όπως έλεγε ο Samuel Johnson, κάποιοι τη δίνουν μόνο στα άλογα.

Αποφράς

«Οι ευτυχισμένες οικογένειες είναι όλες ίδιες, αλλά κάθε δυστυχισμένη οικογένεια είναι δυστυχισμένη με τον δικό της τρόπο». Με τη φράση αυτή αρχίζει το μυθιστόρημά του ‘Άννα Καρένινα’ ο Λέων Τολστόι. Η δυστυχία της σύγχρονης Ελλάδας ξεκίνησε με την ψευδεπίγραφη ‘αλλαγή’ πριν 30 ακριβώς χρόνια, στις 18/10/1981, κι έχει όνομα και επώνυμο (δεν σας το λέω, το απαγορεύει η... Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων). Το «λάγνο ψέμα του που τά ’κανε ολα ωραία» το μιμήθηκαν όλοι οι επίγονοί του, με αποκορύφωμα τη σημερινή κατάσταση. Συμπεριφορές που κατά καιρούς απαντούσαν σε δημόσιους άνδρες κάθε απόχρωσης (δημαγωγία, αυθαιρεσία, χρηματισμός, ανομία, περιφρόνηση προς τους θεσμούς) αναδείχθηκαν σε τρόπο ζωής και διαχύθηκαν δίκην επιδημίας προς τον λαό. Το μόνο ‘κέρδος’ που μπορώ να θυμηθώ από την ημερομηνία αυτή είναι ότι οι νεοσύλλεκτοι της σειράς 154 που διαθέταμε εκλογικό βιβλιάριο πήραμε άδεια για να ψηφίσουμε πριν ακόμη ορκισθούμε. Να μας έλειπε.
     Για να γελάσουμε λίγο, υπάρχουν και οι μετανοημένοι (κάποτε τους λέγαμε κοψοχέρηδες). Έτσι, η Νανά Τσούμα θυμήθηκε πριν λίγο καιρό ένα σύνθημα του 1985: ‘Εδώ και τώρα, ανάθεμα την ώρα!’ Επίκαιρο όσο ποτέ.

Χλιδοπενία

Αυτοσχεδιάζω τον νεολογισμό κινούμενος από πρόσφατο άρθρο του δημοσιογράφου Κώστα Βαξεβάνη [Η χαμένη τιμή του χλιδόφτωχου]. Είναι ενδιαφέρον, όπως και τα ποικίλα σχόλια που το συνοδεύουν, πολλά από αυτά αγανακτισμένα με τον γράφοντα. Αυτό που δεν φαίνεται να εννοούν κάποιοι από τους σχολιαστές είναι ότι η κρίση και οι συνέπειές της δεν είναι μονόπλευρη. Το να περιγράφει κανείς επιλεκτικά μια από τις πολλές πλευρές της δεν σημαίνει ότι αρνείται όλες τις άλλες.
     Το άρθρο λοιπόν αναδεικνύει μια αλήθεια, ότι δηλαδή το εισαγόμενο και επίπλαστο ‘lifestyle’ είναι μια από τις βασικές συνιστώσες αιτίες της κρίσης που βασανίζει τους νεοέλληνες σήμερα. Συνεπώς η απαλλαγή απ’ αυτό, με όλα του τα παρεπόμενα, μόνο καλό μπορεί να κάνει σε όλους ημάς τους νεόπλουτους, που θεωρούσαμε ότι αν δεν πεταχτούμε ένα σαββατοκύριακο στη Βιέννη ή το Παρίσι δεν θα έχουμε μούτρα να μιλάμε στους συναδέλφους, και ότι για καφέ στην Αριστοτέλους μπορείς να κατεβαίνεις μόνο με τρίλιτρο SUV και βάλε. Περαστικά μας λοιπόν! Ας ξαναδιαβάσουμε το ‘Ευλογημένο καταφύγιο’ του Φώτη Κόντογλου, για λίγη αυτογνωσία. Κι ας θυμηθούμε και τη Λωξάντρα: «Τις εστι πλούσιος; Ο εν τω ολίγω αναπαυόμενος».

Άρνηση

Πριν αρκετά χρόνια συνάντησα τον ψυχολογικό μηχανισμό της άρνησης της νόσου σε τραγική μορφή. Μια γυναίκα έκρυβε έναν καρκίνο μαστού επί χρόνια, με αποτέλεσμα όταν έφτασε να ζητήσει ιατρική συμβουλή ο όγκος να έχει καταστρέψει τον μισό της θώρακα. Όταν προσπάθησα να της εξηγήσω πώς έχουν τα πράγματα, η απάντησή της ήταν: «Γιατρέ, δεν είναι τίποτε. Εγώ μέχρι το καλοκαίρι θα κάνω μπάνιο γυμνόστηθη!». Δυστυχώς πέθανε σε μερικές εβδομάδες, χωρίς να πραγματοποιήσει την... υπόσχεσή της.
     Μια ανάλογη νοοτροπία θυμίζουν οι ποικίλες απεργίες που βλέπουμε γύρω μας και που σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. σκουπίδια) έχουν συνέπειες επικίνδυνες για τη δημόσια υγεία, ενώ σε άλλες (π.χ. συγκοινωνίες) οδηγούν σε κοινωνικό εμφύλιο. Δεν μου αρέσει η κρίση (όπως δεν μου αρέσει και ο καρκίνος), αλλά να προσποιούμαι ότι δεν υπάρχει; Την νοοτροπία αυτή εκφράζουν και οι πολιτικοί όλων των αποχρώσεων. Αγνοούν άραγε την πραγματικότητα ή την αρνούνται, ισχυριζόμενοι ότι το επόμενο καλοκαίρι (αν φτάσει) θα είναι όπως όλα τα άλλα; Γιατί δεν ομολογούν επίσημα και ομόφωνα ότι τίποτε δεν είναι σαν χθες και ότι το καράβι πρέπει να αλλάξει ρότα; Κι έπειτα, ας τη βρουν όλοι μαζί, με γνώμονα μόνο το γενικό καλό και όχι τα επιμέρους συμφέροντα.

Παγωτό σκόρδο;

‘Κέικ σοκολάτας με μαγιονέζα’ είναι ο τίτλος που διαβάζω εν παρόδω σε πρωινή τηλεοπτική εκπομπή. Δεν έχω κακές σχέσεις ή ‘προηγούμενα’ ούτε με το ένα ούτε με το άλλο συστατικό, μόνο που τα φαντάζομαι σε χωριστά πιάτα και με διαφορετική συνοδεία. Για να μιλήσουμε πολιτικά, το ‘απαρτχάιντ’ μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής δεν βλάπτει: το γλυκό να είναι γλυκό και το πικάντικο πικάντικο. Ωστόσο, δεν θα μείνουμε εδώ σήμερα. Η ανάμιξη ανομοίων πραγμάτων με τρόπο τηλεοπτικώς εξεζητημένο γεννά το ερώτημα: σε καιρό κρίσεως το πρόβλημά μας είναι πώς θα κατασκευάσουμε ένα ακόμη πιο ‘εξαντρίκ’ γλύκισμα για να ανακατώσουμε τα--υποτίθεται--πεινασμένα στομάχια μας; Ακολουθούμε κι εδώ τη συμβουλή της Μαρίας Αντουανέτας και προσπαθούμε να επινοήσουμε το διαφορετικό παντεσπάνι; Πέρα από την ξεδιάντροπη πρόκληση προς τους πραγματικά πεινασμένους, φοβούμαι ότι τέτοια θεάματα θυμίζουν τα ρωμαϊκά γαστριμαργικά όργια, όπου οι δαιτυμόνες έτρωγαν αλλόκοτα παρασκευάσματα και προκαλούσαν στη συνέχεια έμετο για να μπορέσουν να συνεχίσουν. Ενώ έξω η αυτοκρατορία πήγαινε για φούντο.   

Αναβάπτιση

Μόνο έτσι μπορεί να χαρακτηρισθεί κάθε έξοδος προς την ελληνική ύπαιθρο, μακριά από θόρυβο, μέσα ενημέρωσης, πολιτικά και ηλεκτρονικά παίγνια. Την πιο πρόσφατη αφορμή μας έδωσαν δυο ξαδέρφια που σκέφθηκαν να βαπτίσουν την μικρούλα κόρη τους στο Βουτύρο Ευρυτανίας, λίγο νότια από το Καρπενήσι. Έτσι, εκτός από την οικογενειακή σύναξη και το Μυστήριο, βρήκαμε την ευκαιρία να πεταχτούμε μέχρι την Παναγία την Προυσιώτισα για εσπερινό χθες, ενώ σήμερα, έχοντας ψάλλει κι ένα τρισάγιο για τους παππούδες μας κοντά στις γενέτειρές τους, επιστρέψαμε δι’ άλλης οδού, ‘κυκλώνοντας’ τον Τυμφρηστό με γενική κατεύθυνση προς Καρδίτσα, και με στάσεις στη Μονή Ρεντίνας με το κρυφό σχολειό της και στην τεχνητή λίμνη του Σμοκόβου. Ευτυχώς τα ‘ακραία καιρικά φαινόμενα’ που περιμέναμε συνέβησαν μόνο τη νύχτα. Η διαδρομή ιδιαίτερα γραφική, με κίνηση σχεδόν μηδενική, και το παιχνίδι του καιρού με τα σύννεφα και τον αέρα που τρύπαγε κόκκαλα απλώς έκανε το φυσικό δέος μπροστά στις ομορφιές της χώρας μας ακόμη μεγαλύτερο. Παύλε και Κατερίνα, σας ευχαριστούμε για την ευκαιρία, και να σας ζήσει η Θωμαΐς.  

Μπουγάτσα

Έδεσμα νόστιμο, οικείο από τα παιδικά μας χρόνια, γεύση που μας γυρίζει δεκαετίες πίσω, όταν αποτελούσε ευπρόσδεκτο κέρασμα του θείου Γρηγόρη στις ελεύθερες από μαθήματα ώρες μας (προσωπικά προτιμούσα τον κιμά, αρκούντως καρυκευμένο). Λαϊκό προϊόν, που για πολλούς αποτελεί και σήμερα το καθημερινό στήριγμα στη βιοπάλη τους. Ποιός μπορούσε να διανοηθεί ότι το ταπεινό αυτό είδος θα γινόταν αφορμή για την πιο παράλογη φαρσοκωμωδία στο σύγχρονο ελληνικό οικονομικό ρεπερτόριο; Αλμυρή με 23% ΦάΠΑ, γλυκιά με 13%, εκτός κι αν τη φας στο κατάστημα, οπότε προσαυξάνεται κι αυτή. Αν οι όποιοι αρμόδιοι δεν διαθέτουν άλλο κριτήριο αυτογνωσίας, ας πάνε να φάνε μια μπουγάτσα, ας διαβάσουν προσεκτικά το χαρτάκι της απόδειξης, κι ας ξανασκεφθούν την εικόνα που δίνουν προς τα έξω.

Κυκλοφοριακά

Πρόσφατα ο δήμος Θεσσαλονίκης πεζοδρόμησε (πιλοτικά, για 45 μέρες, όπως είπαν) την οδό Αγίας Σοφίας. Δυσκολεύομαι να καταλάβω τη σκοπιμότητα της κίνησης αυτής: ένα κλειστό κομμάτι δρόμου θα λύσει το πρόβλημα της κυκλοφορίας στο κέντρο; Ωστόσο, ας επισημάνουμε εδώ μια διάσταση του θέματος που δεν αναδείχθηκε στα σχετικά δημοσιεύματα, εκείνη των ασθενών. Ο δρόμος αυτός φιλοξενεί πολλούς γιατρούς κάθε ειδικότητος (και τον υποφαινόμενο, εδώ και 17 χρόνια). Οι άνθρωποι που τα επισκέπτονται συχνά δεν είναι στην καλύτερη δυνατή κατάσταση για να βαδίσουν τα 100-200 μέτρα από εκεί που θα τους αφήσει το ταξί ή το αυτοκίνητο. Καρδιά, πνευμόνια και αρθρώσεις συνωμοτούν για να τους εμποδίσουν να κινηθούν με άνεση. Τι πρέπει να κάνουν οι ασθενείς αυτοί; Ελπίζω να ληφθεί υπόψη και η παράμετρος αυτή στον τελικό σχεδιασμό. Υπάρχουν και άλλες λύσεις για το κυκλοφοριακό της Θεσσαλονίκης.

     Στην άλλη άκρη της πόλης, επί της Νέας Εγνατίας, σε διάβαση πεζών πλάτους 3 μέτρων, τοποθετήθηκαν στο πεζοδρόμιο κάγκελα που αφήνουν άνοιγμα μόνο για τη ράμπα των αναπήρων, με πλάτος λιγότερο από το μισό της διάβασης. Τόσο μυαλό έχουν αυτοί που εμπνεύσθηκαν το κατασκεύασμα αυτό;

Στο άγνωστο

                                        [Σκίτσο του Α. Πετρουλάκη, Καθημερινή 5/10/2011]

Αυτά παθαίνουν όσοι ταξιδεύουν πολύ ανά την υφήλιο. Από 'Σουηδία' και 'Δανία του Νότου' έχουμε φτάσει να αναζητούμε τους... ταξιδιωτικούς  προορισμούς μας μεταξύ Αργεντινής και Ινδίας. Για το Ελδοράδο ξεκινήσαμε, στην παραγκούπολη κοντεύουμε. 

     Το σκίτσο θυμίζει κάπως εκείνο που λέγανε για τον πρόγονό του:
     - Λαέ της Λάρισας!
     - Αρχηγέ, στον Βόλο είμαστε!

     Τουλάχιστον να ήξερε κάποιος πού βρισκόμαστε και προς τα πού βαδίζουμε... Όπως έλεγε ο θυμόσοφος Yogi Berra, αμερικανός προπονητής του μπέιζ μπωλ, 'αν δεν ξέρεις πού πηγαίνεις, μπορεί να καταλήξεις αλλού'. Ή, όπως γράφουν πίσω από μερικά αυτοκίνητα, "Μη με ακολουθείτε, έχω χαθεί κι εγώ".

Ξάφνιασμα

Υπάρχουν ανέλπιστα μικρά γεγονότα που σημαδεύουν ανεξίτηλα κάποιες μέρες. Που σε ξαφνιάζουν χαρμόσυνα και σου φτιάχνουν μια διάθεση αλλιώτικη, σε κάνουν λίγο να σκεφτείς και να ξεφύγεις από την πολιτική μιζέρια και από τη ρουτίνα και τον κόπο της ημέρας. Όπως η αποψινή επίσκεψη ενός παλιού γνωστού, ομότιμου καθηγητή του ΑΠΘ, που τον είδα να περιμένει ανάμεσα στους ασθενείς στον προθάλαμο του ιατρείου. Δεν είχε πρόβλημα υγείας. Ήθελε μόνο να με ρωτήσει αν θυμάμαι δυο στίχους από κάποιο ποίημα που κάποτε είχα παραθέσει σ’ ένα κείμενό μου. Ικανοποίησα το αίτημά του, κι έφερα στο νου μου ολόκληρο το ποίημα, που σας το προσφέρω, όπως το είχα αναρτήσει στο άλλο μου ιστολόγιο πριν μερικά χρόνια:

Ο ατέλειωτος κύκλος ιδέας και δράσης,
Η ατέλειωτη εφεύρεση, το ατέλειωτο πείραμα,
Φέρνει γνώση της κίνησης, αλλά όχι της ηρεμίας,
Γνώση της ταχύτητας, αλλά όχι της σιωπής,
Γνώση των λέξεων, και άγνοια του Λόγου.
Όλη μας η γνώση μας φέρνει πιο κοντά στην άγνοιά μας,
Όλη μας η άγνοια μας φέρνει πιο κοντά στο θάνατο,
Αλλά πιο κοντά στο θάνατο δεν σημαίνει πιο κοντά στο ΘΕΟ.
Πού είναι η Ζωή που χάσαμε ζώντας;
Πού είναι η σοφία που χάσαμε μέσα στη γνώση;
Πού είναι η γνώση που χάσαμε μέσα στην πληροφορία;
Οι κύκλοι του Ουρανού σε είκοσι αιώνες
Μας πάνε πιο μακριά από το ΘΕΟ και πιο κοντά στο Χώμα.

[Χορικά από τον ‘Βράχο’, 1: 6-18. T. S. Eliot, Selected Poems. Faber & Faber, London 1954, απόδοση δική μου, τα κεφαλαία είναι του ποιητή].

Καρτολαγνεία

Από σήμερα, λέει, μπορούμε να προμηθευόμαστε από τις τράπεζες την κάρτα αποδείξεων για να μη χρειάζεται να καταγράφουμε με το χέρι τις αγορές μας. Με άλλα λόγια, για να μας καταγράφουν άλλοι, κρατώντας λογαριασμό για το τί αγοράζουμε, που διαθέτουμε τα χρήματά μας, και αύριο ποιος ξέρει ποια και πόσα άλλα στοιχεία. Στις μέρες που ζούμε, κάθε φορά που προσφέρεται ευκολία καλό είναι να κρατούμε μικρό καλάθι και να υποπτευόμαστε ‘φακέλωμα’ και κατασκοπία. Υπάρχει ένα όριο ανοχής στην καταστρατήγηση της ιδιωτικής ζωής των πολιτών, και αυτό φαίνεται ότι έχει ήδη ξεπερασθεί. Φτάνει πια! Τέρμα στις κάθε είδους κάρτες. Κι ας ξύσουν ξανά τα κεφάλια τους οι επινοητές τους, μπας και πέσει η... πιτυρίδα.

Το κοχλιάριον

 Κυκλοφορεί τελευταία στο Διαδίκτυο:

«Ως οι Ινδοί εις φυλάς, ούτω και οι Έλληνες διαιρούνται εις τρεις τοιαύτας:
α) Εις συμπολιτευομένους, οίτινες έχοντες κοχλιάριον βυθίζωσιν τούτο εις την χύτραν τού προϋπολογισμού.
β) Εις αντιπολιτευομένους, οίτινες μη έχοντες κοχλιάριον ζητούν επί παντί τρόπω να λάβωσιν τοιούτον.
γ) Εις εργαζομένους, οίτινες ούτε έχουν κοχλιάριον ούτε ζητούν τοιούτον, αλλά είναι επιφορτισμένοι να γεμίζωσι την χύτραν διά τού ιδρώτος των».

     Η παραπάνω γνωμοδότηση του Εμμανουήλ Ροΐδη ερμηνεύει πλήρως το παλαιό αγωνιώδες φιλοσοφικό ερώτημα του Δ. Μητροπάνου («Τι το θες το κουταλάκι;»). Τώρα ξέρετε.
     ΥΓ. Όπου 'εργαζομένους', σημειώστε 'φορολογουμένους', για να είστε μέσα στην τρέχουσα πραγματικότητα.

Τιμή γήρως

Σε πρόσφατο παγκόσμιο συνέδριο ένας ομιλητής έδωσε τον ακόλουθο ορισμό στο γήρας: είναι η ηλικία όπου ‘η κατάσταση της υγείας αρχίζει να παρεμποδίζει τη λήψη ογκολογικών αποφάσεων’. Θυμήθηκα τον σατιρικό αυτό λόγο όταν άκουσα στο ραδιόφωνο ότι σήμερα είναι η Παγκόσμια Ημέρα για την Τρίτη Ηλικία. Όπως θυμήθηκα και το λαϊκό λόγιο : ‘Εκεί που είσαι ήμουνα, κι εκεί που είμαι θάρθεις’.
     Πριν μερικές εβδομάδες είχα την ευκαιρία να ακούσω μαζεμένες ευχές από μια γιαγιά που στα ενενήντα της χρειάστηκε κάποια ιατρική συμπαράσταση. Πιθανώς μόνο για προσωρινή ανακούφιση, μια και η ηλικία και οι ενδείξεις συνωμοτούν εναντίον της. Ωστόσο, οι τόσο απλές και από καρδιάς ευχές από μια πραγματικά χαριτωμένη ύπαρξη με μακρά πείρα ζωής είναι από τις καλύτερες μορφές ανταμοιβής που μπορεί να τύχει κανείς στη δουλειά μας. Ας τις δεχόμαστε με τον σεβασμό που τους πρέπει, κι ας τις αποθησαυρίζουμε, έστω κι αν μέσα μας σκεφτόμαστε ότι πολύ λίγο τις αξίζουμε.