Αυτεπίγνωση

 

Βρήκα προ καιρού τυχαία τον ακόλουθο αφορισμό του φημισμένου Γάλλου ιατρού René Leriche: «Κάθε χειρουργός φέρει μέσα του ένα μικρό κοιμητήριο, όπου κάθε τόσο πάει και προσεύχεται». Ένας σύγχρονος νευροχειρουργός, ο Henry Marsh, το έχει βάλει ως επίγραμμα σ’ ένα πρόσφατο βιβλίο του με τίτλο ‘Do No Harm’ (= ου βλάψεις), που αναφέρεται στα προσωπικά λάθη και τις αποτυχίες του στην άσκηση της δύσκολης ειδικότητάς του. Τον θυμήθηκα σήμερα, τελευταίο Ψυχοσάββατο της φετινής χρονιάς.

     Θα έλεγα ότι όχι μόνο οι χειρουργοί, αλλά και κάθε κλινικός γιατρός έχει το προσωπικό του ‘κοιμητήριο’, ή καλύτερα το Δίπτυχο με τα ονόματα των ανθρώπων που άφησαν αυτόν τον κόσμο παρά τις προσπάθειές του ή καμιά φορά εξαιτίας των προσπαθειών του. Δυστυχώς, παρά τις μεγάλες επιστημονικές και τεχνικές προόδους της, η σύγχρονη ιατρική δεν μπόρεσε (και ούτε, πιστεύω, θα μπορέσει ποτέ) να εξαλείψει το ανθρώπινο λάθος, τον αστάθμητο παράγοντα, την ιδιοσυγκρασιακή και απρόβλεπτη αντίδραση, την ανεπανόρθωτη βλάβη που μπορεί να προκύψει εκεί που επιδιώκει κανείς μόνο την ωφέλεια. Η επίγνωση αυτή ας μας κάνει ταπεινούς: να κρατούμε χαμηλά το κεφάλι, να θυμόμαστε το προσωπικό μας κοιμητήριο, και να ελπίζουμε ότι όλοι αυτοί οι ασθενείς θα έχουν κάτι καλό να πουν για μας στην τελική Κρίση.

Καλά παιδιά

Η είδηση της ημέρας ήταν βέβαια η σύλληψη από την Ελβετική αστυνομία, μετά από αίτημα του FBI, πολλών κορυφαίων παραγόντων της Διεθνούς Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας (FIFA) για οικονομικά αδικήματα όπως παθητική δωροδοκία (κοινώς «τα πιάνανε») και ξέπλυμα χρήματος («και τα κρύβανε»). Φημολογείται ότι πίσω από κάθε ‘ανάθεση’ διοργάνωσης παγκοσμίου κυπέλλου κρύβονται και οι ανάλογες μίζες, ενώ μάθαμε εξ αφορμής της υπόθεσης ότι η οικονομική ‘επιφάνεια’ της Ομοσπονδίας είναι κάπου 2 δισεκατομμύρια δολάρια. Κι αρχίζουμε να αναρωτιόμαστε αν υπάρχει τελικά οποιαδήποτε δημόσια πράξη στον κόσμο (ακόμη και στις καλύτερες οικογένειες) που να μην ‘κινείται’ με το σχετικό καύσιμο (ρευστό και μαύρο). Χωρίς αυτό να αθωώνει ημετέρους που εμπλέκονται σε εξοπλιστικά και άλλα προγράμματα επί χρήμασιν, μήπως τελικά όλοι αυτοί αποδειχθούν ‘ψιλικατζήδες’ μπροστά στους σατράπες του ποδοσφαίρου, που δεν διστάζουν να κινούν επιτιμητικά το δάχτυλο όταν κάποια χώρα νομοθετεί με τρόπο που να αντιβαίνει στα συμφέροντά τους; Και μήπως θα πρέπει από το ίδιο μικροσκόπιο να περάσουν κάποια στιγμή και τόσοι άλλοι παγκόσμιοι φορείς που διαχειρίζονται γεγονότα μεγάλης εμβέλειας και υψηλού προϋπολογισμού; Για να μη νιώθουμε περιδεείς όταν ακούμε για τίποτε Διεθνείς Ολυμπιακές Επιτροπές και τα τοιαύτα.
     Θα περιμένουμε στο ακουστικό μας.

Ρίζες κακών

Παρακολουθώ την εξέλιξη της διαπραγμάτευσης για την ελληνική οικονομία και προσπαθώ να καταλάβω τι ακριβώς συμβαίνει και ποια είναι τελικά τα κίνητρα ένθεν κακείθεν στην ιδιάζουσα αυτή παρτίδα σκακιού, πόκερ, πινγκ πονγκ (ή όποιου άλλου παιγνίου θέλετε). Μου περνάει λοιπόν η περίεργη ιδέα ότι όλα ανάγονται στις γνωστές από τους Πατέρες ρίζες πάντων των κακών: την φιλαυτία και τις θυγατέρες της. Τι άλλο παρά εγωισμό μπορεί να διακρίνει κανείς στα αιτήματα των δανειστών; («Δεν θα περάσει το δικό τους, αλλά το δικό μας. Αν υποχωρήσουμε, θα φανούμε αδύναμοι»). Εγωισμός άλλου είδους και από την άλλη πλευρά («Θα αλλάξουμε την Ευρώπη και τον κόσμο»). Από κοντά βέβαια η απληστία, μυωπική συνώνυμη της αφροσύνης (θυμηθείτε τον πλούσιο της παραβολής και τις αποθήκες του), μια και δεν βλέπει ποτέ ότι όλα τελειώνουν στον (συνήθως αδόκητο) τάφο: «Ότε τον κόσμον κερδήσωμεν, τότε τω τάφω οικήσομεν» θα ακούσουμε στο Ψυχοσάββατο που μας έρχεται. Κι ακόμη, ας υποθέσουμε ότι οι δανειστές παίρνουν στο ακέραιο όλα όσα ζητούν. Τι θα τα κάνουν; «Αιτείτε και ου λαμβάνετε διότι κακώς αιτείσθε ίνα εν ταις ηδοναίς υμών δαπανήσητε», επισημαίνει ο Άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος, και η διαπίστωσή του ισχύει και για τις δυο πλευρές, αναλόγως: πάντα θέλουμε να έχουμε για να σπαταλούμε, κι εκείνοι κι εμείς. Πόσους όμως πρέπει να αφήσουμε νηστικούς, και για πόσα χρόνια, για να τους ξεπληρώσουμε; Κι εμείς όμως άραγε μάθαμε το μάθημα της οικονομίας (όχι της παγκόσμιας, αλλά της προσωπικής και οικογενειακής και εθνικής) ώστε ό,τι τελικά κερδίσουμε να πιάσει τόπο και να μη μας εξωθήσει σε νέες δανειακές περιπέτειες; Διότι φαίνεται ότι η μνήμη είναι πολύ κοντή σε τέτοια θέματα, και οι δυσάρεστες εμπειρίες, αντί να μένουν και να μας διδάσκουν, σύντομα απωθούνται στο υποσυνείδητο για να μη μας στενοχωρούν και δεν μπορούμε να χαρούμε τα κέρδη μας.
     Ζητώ συγγνώμη για το πνευματικό αυτό ‘παραλήρημα’, αλλά δεν βρίσκω πιο χειροπιαστές εξηγήσεις για τα όσα συμβαίνουν γύρω μας. Αν κάπου κάνω λάθος, μη διστάζετε να μου το πείτε.

Μια ζωή για τη μουσική

Είχατε ακούσει ποτέ τον Αχμάντ Σάρμαστ; Ούτε κι εγώ. Αφγανός στην καταγωγή, είναι μουσικολόγος που σπούδασε αρχικά στη Μόσχα και στη συνέχεια επί 10 χρόνια στην Αυστραλία όπου κατέφυγε. Μετά τις σπουδές του γύρισε στην πατρίδα του και ίδρυσε το Εθνικό Ινστιτούτο Μουσικής του Αφγανιστάν, με σκοπό να ζωντανέψει ξανά τη μακρά μουσική παράδοση της χώρας που οι Ταλιμπάν είχαν στείλει στο εξώτερο πυρ. Οργάνωσε συγκροτήματα παραδοσιακής μουσικής και συμφωνική ορχήστρα που εμφανίσθηκε σε πολλές χώρες. Άνθρωπος με ευρύ πνεύμα, άνοιξε τις πόρτες του ινστιτούτου σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, σε ορφανά και παιδιά του δρόμου, σε μικρούς και μεγάλους, σε αγόρια και κορίτσια. Αυτό ήταν αδιανόητο για τους φανατικούς Ταλιμπάν που δεν μπορούσαν να διανοηθούν τέτοιες ελευθερίες: τον κατηγόρησαν ότι διαφθείρει τους νέους (το ίδιο δεν είχαν πει και οι Αθηναίοι για τον Σωκράτη;). Στις 11 Δεκεμβρίου, 2014, σε μια συναυλία του σε Γαλλικό πολιτιστικό κέντρο στην Καμπούλ, ένας 15χρονος βομβιστής αυτοκτονίας ανατινάχθηκε σε μικρή απόσταση από το κάθισμά του. Ένας Γερμανός σκοτώθηκε και ο ίδιος βρέθηκε με 11 θραύσματα σφηνωμένα στον εγκέφαλο, που τον άφησαν τελείως κουφό. Ο Σάρμαστ, 53 ετών, μεταφέρθηκε στην Αυστραλία όπου χειρουργήθηκε με επιτυχία: τα θραύσματα αφαιρέθηκαν και η ακοή του αποκαταστάθηκε σε βαθμό που να μπορεί να ξεχωρίζει τα όργανα. Τον Απρίλιο ξαναγύρισε στην Καμπούλ για να συνεχίσει το έργο της ζωής του, παρόλο που η γυναίκα και τα παιδιά του ζουν στο εξωτερικό: «Η επίθεση αυτή μας έκανε πιο δυνατούς, πιο αποφασισμένους», είπε.

     Στη σελίδα της Guardian απ’ όπου πήρα τις πληροφορίες μπορείτε να δείτε σε βίντεο ολόκληρη συναυλία της ορχήστρας του στην Αμερική. 

Θεσμός

Λέξη που ακούγεται τακτικά στην Ελλάδα αφότου επεκράτησε να χρησιμοποιείται (σε πληθυντικό αριθμό) ως μετώνυμο της ‘τρόικας’, που έφτασε να σημαίνει ό,τι και στην Κίνα (‘Τριάδες’ λέγονται ως γνωστόν εκεί διάφορες εγκληματικές οργανώσεις, όπως θα λέγαμε η κινεζική μαφία). Εμείς βέβαια στη χώρα μας ανέκαθεν σεβόμασταν τους θεσμούς, και κλασικό παράδειγμα είναι η σημασία που αποδίδουμε στη διαδικασία υποψηφιότητος και εκλογής του εκάστοτε Προέδρου Δημοκρατίας. Ωστόσο, με την τρέχουσα έννοιά του ο ‘θεσμός’ παραπέμπει στον ‘εσμό’ (άθροισμα ανθρώπων, που συνήθως λέγεται με κακή σημασία, όπως «των θεοκτόνων ο εσμός» της Μ. Πέμπτης), ιδίως όταν ετοιμάζει νέον οικονομικό ‘δεσμό’ για όλους εμάς τους ‘θεσμοπλήκτους’. Μόνο σεβασμό δεν μπορούν να εμπνεύσουν τέτοιοι θεσμοί.

Σπατάλες

Όπως μαθαίνουμε, η Γαλλία προωθεί νόμο που θα απαγορεύει στα μεγάλα σούπερ μάρκετ να καταστρέφουν τα απώλητα τρόφιμα (όπως κάνουν μέχρι σήμερα) και θα τα υποχρεώνει να τα δωρίζουν σε φιλανθρωπικές οργανώσεις ή να τα δίνουν για ζωοτροφές εφόσον είναι ακάτάλληλα για κατανάλωση. Ο νόμος έχει εξασφαλίσει σπάνια διακομματική συναίνεση διότι, όπως λέγεται, «υπάρχει απόλυτη και επείγουσα ανάγκη, και οι οργανώσεις ζητούν απεγνωσμένα τρόφιμα». Μέχρι τώρα πολλά σούπερ μάρκετ πετούσαν στους κάδους τρόφιμα που πλησίαζαν στην ημερομηνία λήξης και έρριχναν πάνω τους χλωρίνη ώστε να μη μπορούν να τα παίρνουν για τροφή διάφοροι αναξιοπαθούντες. Υπολογίζεται ότι μόνο στη Γαλλία αχρηστεύονται κάθε χρόνο πάνω από 7 εκατομμύρια τόννοι τροφίμων, ενώ η σπατάλη παγκοσμίως φτάνει το 1,3 δισεκατομμύριο τόννους.
     Δεν χρειάζεται δικό μου σχόλιο σε μια τέτοια είδηση, πέρα από βαθιά περίσκεψη για το τί λόγο θα δώσουμε για την κατάντια αυτή. Αντιγράφω μόνο κάποιες σκέψεις του πατέρα μου (από τα ‘Άνθη από τον κήπο των Ψαλμών’, σ. 124):
     ‘Όταν χάσουμε τα υλικά αγαθά και πέσουμε σε φτώχεια και πείνα, τότε καταλαβαίνουμε τι αξίζει το κομμάτι του ψωμιού που μας περισσεύει και το πετούμε στα σκουπίδια. Όταν έχουμε όλα τα αγαθά, μεθυσμένοι από την ευμάρεια, νομίζουμε ότι είμαστε αυτάρκεις και δεν έχουμε ανάγκη της προνοίας και της βοηθείας του Θεού. Φτάνουμε ακόμη και στην άρνηση της υπάρξεως του Θεού, γιατί έτσι μας συμφέρει. Ο Θεός θα μας ζητήσει λόγο για την αποστασία μας και τις παρανομίες μας, για την παρασπονδία από τη διαθήκη, από τη συμφωνία που έχουμε κάνει μαζί του. Αν λοιπόν κάνουμε τους εαυτούς μας να πιστέψουν ότι δεν υπάρχει Θεός, νομίζουμε ότι δεν θα λογοδοτήσουμε σε κανέναν για τις αμαρτίες μας. Μας αφαιρεί λοιπόν τα αγαθά ο Θεός, για να προσγειωθούμε στην πραγματικότητα, να αναγνωρίσουμε την ύπαρξή του και την εξάρτησή μας από αυτόν, να εκτιμήσουμε τις δωρεές του και να κάνουμε καλή χρήση τους.’

Διακρίσεις

Διάβασα την είδηση στις αγγλικές εφημερίδες προ καιρού. Στη Β. Ιρλανδία ένα ομοφυλόφιλο ζευγάρι παρήγγειλε ένα κέικ σε κάποιον γνωστό ζαχαροπλάστη και του ζήτησε να γράψει επάνω ένα σύνθημα υπέρ του γάμου των ομοφύλων. Ο ζαχαροπλάστης είπε ότι είναι Χριστιανός, δεν συμφωνεί με το σύνθημα και αρνήθηκε να εκτελέσει την παραγγελία. Η υπόθεση έφτασε στα δικαστήρια με την κατηγορία της διακριτικής μεταχείρισης και της παραβίασης δικαιωμάτων. Προχθές το δικαστήριο καταδίκασε σε πρόστιμο 500 λιρών τον ζαχαροπλάστη. Αναμένεται έφεση. Η σχετική είδηση στη Guardian έχει ήδη μαζέψει πάνω από 4500 σχόλια κάθε είδους. Προσωπικά αναρωτιέμαι τι θα γινόταν αν ο ζαχαροπλάστης αρνιόταν να γράψει π.χ. ένα νεοναζιστικό σλόγκαν. Θα είχε άραγε την ίδια αντιμετώπιση σε ανάλογο δικαστήριο;
     Το θέμα βέβαια δεν έχει καμία σχέση με δικαιώματα και διακρίσεις. Πολύ απλά, μια θορυβώδης μειοψηφία θέλησε να δώσει με το στανιό προκλητική δημοσιότητα στον τρόπο ζωής της εις βάρος των όποιων διαφορετικών απόψεων και να δημιουργήσει έτσι ένα νομικό προηγούμενο. Μπορώ εύκολα να φαντασθώ τον δισταγμό δημοσίων λειτουργών, ακόμη και δικαστών, να βγάλουν μια αρνητική για τους ομοφυλόφιλους απόφαση, από φόβο μήπως γίνουν κι αυτοί ο επόμενος στόχος μιας ανάλογης επίθεσης. Μ’ ένα λόγο εκφοβισμός, άρα ανελευθερία, άρα φασισμός των ολίγων και αναιδών.
     Δεν είμαι οπαδός κανενός είδους βίας. Ωστόσο κάτι τέτοιες ενέργειες με κάνουν να καταλαβαίνω πώς κάποιες φορές φτάνουν ως εκεί τα πράγματα. Όταν τραβάς προκλητικά το σχοινί προς μία κατεύθυνση, δεν πρέπει να παραξενεύεσαι αν οι απέναντι το τραβήξουν περισσότερο.

Αναμνήσεις

Πριν μερικά χρόνια πήρα ένα ταξί από τη Μαρτίου και ζήτησα να πάω στην πλατεία Δικαστηρίων. «Δηλαδή στα δικαστήρια;» με ρώτησε ο οδηγός. Του έρριξα μια ματιά, έδειχνε κάτω από 30 ετών. Σκέφθηκα να συνεχίσω το... τεστ. «Αν σου έλεγα να με πας στην πλατεία Μεταξά, τι θα έλεγες;» «Πού είναι αυτή;» έκανε εκείνος, όωπς το περίμενα. «Δεν πειράζει», του λέω, «πήγαινέ με στο άγαλμα του Βενιζέλου και είμαστε εντάξει». Το μάθημα ιστορίας που ακολούθησε μας κράτησε το ενδιαφέρον για την υπόλοιπη διαδρομή.
     Γιατί το θυμήθηκα τώρα; Προ ημερών έλαβα μια σειρά από φωτογραφίες μουσειακού χαρακτήρα, όλες τραβηγμένες στο Βαρδάρι την εποχή που λεγόταν πλατεία Μεταξά. Η εποχή εκείνη συμπίπτει (εν μέρει τουλάχιστον) με την παιδική μου ηλικία, κι έτσι ο τόπος και ο χρόνος έχει ιδιαίτερο συναισθηματικό ενδιαφέρον. Στη βορεινή (δεξιά) πλευρά δεσπόζει το πατρικό μας σπίτι που μόλις έχει ανεγερθεί, γύρω στο 1960. Η πλατεία είναι ένας οβάλ κήπος καταπράσινος, με λουλούδια σε σχήμα τόξου (μόλις ξεχωρίζουν στο ασπρόμαυρο), με δυο εγκάρσιους διαδρόμους για τους πεζούς, και με το άγαλμα του βασιλέως Κωνσταντίνου στη μέση έκκεντρα, προς την πλευρά της Εγνατίας. Η κίνηση είναι κυκλική, ενώ οι αρχές της οδού Μοναστηρίου (προς δυσμάς) και της Εγνατίας (προς ανατολάς) είναι ακόμη άκτιστες. Δεν μπορεί να διακρίνει κανείς το παλιό Καπάνι, την μεγάλη κλειστή αγορά που κάηκε μερικά χρόνια αργότερα μέσα σε μια νύχτα, για να αποκαλυφθούν με την κατεδάφισή της τα ερείπια του δυτικού τείχους, όπως υπάρχουν μέχρι σήμερα, δυστυχώς θαμμένα μέσα στα αγριόχορτα και κήπος για γάτες και ποντίκια. 

 

      Αυτή ήταν η θέα από το μπαλκόνι μας ενώ παίζαμε στην προσχολική ηλικία. Το μπαλκόνι φαίνεται σε όλες τις φωτογραφίες (είναι άραγε οι λήψεις αυτές πρόδρομες του Google Earth;), ενώ στο πλάι της οικοδομής, στο μικρό διαμέρισμα, φαντάζομαι τη γιαγιά μας να πλέκει δαντέλα. Όσο για την παρέλαση; Αυτή έγινε στις 28 Οκτωβρίου 1962, στην πεντηκοστή επέτειο της απελευθέρωσης της πόλης, όταν ανεγέρθηκε η προσωρινή εορταστική αψίδα. Μπροστά της στέκονται (αλλά δεν φαίνονται) έφιπποι ο βασιλεύς Παύλος και ο διάδοχος Κωνσταντίνος, ενώ εξώστες, ταράτσες και πεζοδρόμια είναι ξεχειλισμένα από κόσμο. Έκτακτη περίσταση για όλους τους μικρούς και μεγάλους θεατές, και ζωηρή ανάμνηση μιας τελείως άλλης εποχής. 

 

     Στην τελευταία εικόνα η διαρρύθμιση της πλατείας έχει πάρει περίπου τη τρέχουσα μορφή της, το άγαλμα έχει μετακομίσει προς τα νότια, και ίσως να έχει αλλάξει και πάλι όνομα (Δημοκρατίας τώρα, δεν είμαι σίγουρος για το έτος). Της λείπουν βέβαια τα σημερινά πλατάνια, η πολλαπλάσια αυξημένη κυκλοφορία, και τα έργα του Μετρό που περιμένουν ‘με χρόνια και με καιρούς’ την ολοκλήρωσή τους. Θα ζήσουμε άραγε να τη δούμε; Προς το παρόν μας αρκούν οι αναμνήσεις μας.

Ερήμωση

Σε μια φυλλομέτρηση στο Διαδίκτυο βρήκα τον Γιάννη Μπεχράκη. Φωτογράφος στο ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters, ο Μπεχράκης καταγράφει σε μια πρόσφατη εργασία του τα ερείπια της βιομηχανικής Ελλάδας σ’ ένα ταξίδι 2500 χιλιομέτρων ανά την χώρα. Εικόνες ερήμωσης, αθλιότητας, απόγνωσης, μέρος του τοπίου της πραγματικότητας, κομμάτι της ιστορίας και των αιτίων που οδήγησαν στο ελληνικό σήμερα. Διότι η ερήμωση αυτή δεν συντελέσθηκε χθες ούτε μόνο τα τελευταία πέντε χρόνια που χαρακτηρίζουμε ως ‘κρίση’. Ήταν αποτέλεσμα μακρόχρονων κακών πολιτικών του κράτους, λανθασμένων ίσως επιλογών των ιθυνόντων, αλλά και κακής συμπεριφοράς των εργαζομένων. Ας μη ξεχνούμε τα αμαρτήματα του συνδικαλισμού στην Ελλάδα: οι απαιτήσεις και η αυθαιρεσία χωρίς ανάλογη προσφορά ποιοτικής εργασίας κάποια στιγμή γέρνουν την πλάστιγγα προς τη λάθος πλευρά. Ποιος ζημιώνεται περισσότερο τότε; Εύκολο είναι να δείχνει πάντα το δάχτυλο ‘απέναντι’. Το δύσκολο είναι να κοιτάξει με ειλικρίνεια στον καθρέφτη της αυτογνωσίας.
     Δείτε τις φωτογραφίες του Μπεχράκη ΕΔΩ και ΕΔΩ (τα κείμενα είναι στα αγγλικά), και αναρωτηθείτε πόσα ανθρώπινα και οικογενειακά ναυάγια κρύβονται πίσω από την καθεμία, και πώς μπορούν αυτά τα ερείπια να ξαναγίνουν αυτό που ήταν κάποτε.

Αβεβαιότητα

«Γιατρέ, τι περιμένετε να βρείτε;»
     Φυσιολογική η ερώτηση, δύσκολη η απάντηση. Η άρρωστη έρχεται με μια αξονική στο χέρι. Είναι τελείως καλά, και την έκανε στα πλαίσια ενός περιοδικού ελέγχου, όχι χωρίς λόγο. Πριν μερικά χρόνια πέρασε από την βάσανο της διάγνωσης ενός καρκίνου, ευτυχώς σε καλό στάδιο, που αντιμετωπίσθηκε όπως έπρεπε και με ριζικό αποτέλεσμα. Ωστόσο, πρόσφατα μια από τις εξετάσεις αίματος που κάνει κάθε έξι μήνες βρέθηκε παθολογική. Αυτή οδήγησε τον ογκολόγο να ζητήσει αξονική πνευμόνων, και τώρα ήρθε η σειρά μου. Το εύρημα είναι σαφώς παθολογικό και απαιτεί ερμηνεία. Το επόμενο βήμα είναι μια βρογχοσκόπηση. Κι εδώ έρχεται το παραπάνω ερώτημα της άρρωστης, που δεν είναι απλό αλλά πολυδιάστατο.
     Δεν ξέρει κανείς τί στ’ αλήθεια να ελπίσει. Καλά θα ήταν βέβαια να μην είναι τίποτε, αλλά αφού πέρυσι δεν υπήρχε, ‘κάτι’ είναι. «Θα είναι καλύτερα να φανεί στην εξέταση ή όχι;» Ναι, διότι θα μου λύσει το άμεσο πρόβλημα της διάγνωσης (αλλά από εκεί και μετά θα αρχίσουν τα διλήμματα της θεραπείας). «Να είναι νέος όγκος ή μετάσταση του παλιού; Αν είναι υποτροπή δεν θα είναι χειρότερα τα πράγματα;» Όχι αναγκαστικά (εδώ θα μπορούσε κανείς να αρχίσει να ‘παίζει’ με ποσοστά, αλλά αυτό δεν έχει νόημα και το αποφεύγω). «Κι αν οι τυφλές βιοψίες δεν δείξουν κάτι, δεν είναι πιο καλά;» Πώς να πείσεις την ασθενή ότι δυστυχώς το αρνητικό αποτέλεσμα (= χωρίς παθολογικά ευρήματα) δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει κάτι. Της λέω το συνηθισμένο μου παράδειγμα: αν ρίξω το αγκίστρι στο νερό και δεν πιάσω τίποτε, αυτό δεν σημαίνει ότι η θάλασσα δεν έχει ψάρια. Το καταλαβαίνει άραγε; «Και τότε τι θα κάνουμε;» «Χειρουργική βιοψία», είναι η απάντηση. Όχι εύκολο να τη δεχθεί κανείς, και τη βγάζουμε από τη συζήτηση. Προς το παρόν.
     Είναι γνωστό ότι η αβεβαιότητα αποτελεί μια από τις κύριες πηγές άγχους στην ιατρική. Κάθε βήμα, διαγνωστικό ή θεραπευτικό, έχει κι ένα βαθμό ανασφάλειας, μικρότερο ή μεγαλύτερο. Αυτός πολλαπλασιάζεται επί τον αριθμό των ασθενών, και φορτώνεται στον ίδιο γιατρό. Όσο κι αν δεν του αρέσει, πρέπει να μοιράζεται κάποιες ανασφάλειες με τους ασθενείς του. Για να μπορεί να συνεχίσει χωρίς τον φόβο της επαγγελματικής εξουθένωσης.   

Απόηχος

"Ήταν μια καλή απόφαση, αλλά θα μπορούσε να ήταν και καλύτερη". Κάπως έτσι μας περιέγραψαν οι αρμόδιοι την αναμενόμενη απόφαση των Ευρωπαίων ‘εταίρων’ (η λέξη αυτή είναι το άκρον άωτον της ειρωνείας: τέτοια ‘εταιρία’...). Πώς θα γινόταν καλύτερη; Αν περιείχε μια λέξη ακόμη, αν περιέγραφε την πρόοδό μας λίγο διαφορετικά, αν δεν ήταν της μορφής «Ναι μεν, αλλά...». Αυτοί οι υποθετικοί λόγοι! Ανέκαθεν προβλήματα μας δημιουργούσαν. Είναι, βλέπετε, κι αυτή η παλιοσυνήθεια που έχουν οι ορθολογιστές να ερμηνεύουν τις λέξεις με αριθμούς. Δεν αστειεύομαι: υπάρχουν πίνακες που δίνουν αριθμητικές τιμές σε λεκτικές εκφράσεις. Έτσι π.χ. το ‘πιθανό’ μεταφράζεται σε 33%, το ‘βέβαιο’ σε 88%, το ‘πολλά’ σε 68%, το ‘μερικά’ σε 25%, το ‘λίγα’ σε 14%, το ‘ασυνήθιστο’ σε 10%, το ‘όχι ασυνήθιστο’ σε 44%. Πώς να συνεννοηθείς λοιπόν με ανθρώπους που η μόνη γλώσσα που γνωρίζουν είναι τα ποσοστά;

Απόφαση

Παλιό το ανέκδοτο, αλλά βγήκε στον αφρό της μνήμης με αφορμή την κεντρική του ‘ιδέα’.
     Ένας αναλφάβητος χωρικός κατεβαίνει στην πρωτεύουσα και περιδιαβαίνει στην αγορά, χαζεύοντας με γουρλωμένα μάτια τις βιτρίνες με τα κάθε λογής πρωτοθώρητα αγαθά. Κάποια στιγμή βρίσκεται μπροστά σ’ ένα μεγάλο ζαχαροπλαστείο και αρχίζει η σιελόρροια. Μπαίνει μέσα και μη θέλοντας να φερθεί ‘χωριάτικα’ και να δείξει τι θέλει, κάθεται σ’ ένα τραπέζι και περιμένει. Ένας σερβιτόρος αφήνει μπροστά του έναν κατάλογο και αποσύρεται διακριτικά. Ο χωρικός φυλλομετράει τον κατάλογο, προσπαθώντας να βγάλει άκρη μέσα σε όλα εκείνα τα ιερογλυφικά μυρμήγκια, αλλά η περιορισμένη παιδεία του τον προδίδει. Ενώ κοιτάζει αμήχανος, πλησιάζει πάλι το γκαρσόνι ανυπόμονο και λέει: «Επιτέλους, κύριε, πάρτε μια απόφαση!» Ανακουφισμένος ο χωρικός κλείνει τον κατάλογο, γυρίζει και του απαντά χαμογελώντας: «Μπράβο! Φέρε μια Απόφαση και να είναι φρέσκια!».
     Μην πάει ο νους σας στο πονηρό. Κάθε σχέση με την σύγχρονη πραγματικότητα είναι καθαρά συμπτωματική και τυχαία.

Ηλιοβασιλέματα

...γεμάτα αναμνήσεις, όπως θα έλεγε και το άσμα. Κάτι τέτοια μεγαλόπρεπα θεάματα μπορεί να μας χαρίζει ο ουρανός και η παραλία της Θεσσαλονίκης. Το κυριώτερο; Όπως όλα τα φυσικά πράγματα, είναι δωρεάν, ελεύθερα προς απόλαυσιν, δώρα του Θεού στον καθένα και σε όλους που δεν τελειώνουν και δεν φθείρονται με τον χρόνο ή με τις αχόρταγες ματιές μας. "Φως ιλαρόν αγίας δόξης... ιδόντες φως εσπερινόν υμνούμεν Πατέρα, Υιόν και Άγιον Πνεύμα Θεόν". Μπορούμε κι εμείς να απολαμβάνουμε άφοβα. Αρκεί να μη ξεχνούμε να ευχαριστούμε και να δοξολογούμε.

 

 

 

 

Σύγκλιση απόψεων

«Τελικά διαφωνούμε σε όλα;» «Όχι δα, υπάρχουν τόσα θέματα όπου οι απόψεις μας συγκλίνουν». Εμφανής η προσπάθεια να αναδειχθεί ως επιτυχής η διαπραγμάτευση που μόνο μαυρίλα μας γεμίζει κάθε που ανοίγουμε κάποιο δελτίο. Την ακούμε κάθε τόσο από εκείνα τα στελέχη που επιμένουν να βλέπουν μισογεμάτο ένα ποτήρι που έχει πλέον μόνο κατακάθια (μήπως το βλέπουν από τον πάτο;). Μου θύμισε σήμερα ένα περιστατικό που έγινε όταν υπηρετούσα τη θητεία μου. Ο στρατιωτικός ιερέας είχε περάσει από το στρατόπεδό μας για τον τακτικό αγιασμό, μετά τον οποίο έκανε και τη σχετική ομιλία. Αφού αναφέρθηκε στους ποικίλους κακούς τρόπους ψυχαγωγίας, έστρεψε τον τον λόγο στην υγιή ψυχαγωγία, όπου περιέλαβε και τον αθλητισμό, αποκαλύπτοντάς μας και την ποδοσφαιρική του προτίμηση. «Για παράδειγμα, το προχθεσινό γκολ του ΠΑΟΚ ήταν όνειρο», είπε. Την επομένη ημέρα ένας από τους αξιωματικούς, αφού σχολίασε σαρκαστικά και απορριπτικά όλα όσα είχε ακούσει στο κήρυγμα, κατέληξε: «Αλλά για το γκολ του ΠΑΟΚ ούτε συζήτηση, συμφωνούμε απόλυτα». Κάπως έτσι κι εμείς. 

Φορολογική σοβαρότητα

Γράψε-σβήσε, κόψε-ράψε, τσάτρα πάτρα, δόξα τω Θεώ από γραφικές και βραχυλογικές διατυπώσεις για να περιγράψουμε την εθνική μας αυτοσχεδιαστική προχειρότητα διαθέτουμε μπόλικες. Ημερολογιακά βρισκόμαστε σε εποχή που άλλες χρονιές σκεφτόμασταν την επικείμενη λήξη της προθεσμίας για την υποβολή των φορολογικών δηλώσεων. Φέτος όμως η εφορία ακολουθεί την μετεωρολογία: όπως η άνοιξη άργησε να μπει, έτσι και οι φορολογικές δηλώσεις δεν ήρθαν με τα χελιδόνια, αλλά θαλασσοδέρνονται στο πέλαγος, σαν τα σαπιοκάραβα με τους λαθρομετανάστες. Ο λόγος; Αν καταλαβαίνω καλά, ακόμη ψάχνει το κράτος να βρει την κατάλληλη φόρμουλα για τα νέα έντυπα. Όταν με το καλό θα την ανακαλύψουν, θα μας παρουσιάσουν τις 2278,36 αλλαγές από τα προηγούμενα με ειδικό δελτίο τύπου. Όλες οι εφημερίδες θα τυπώσουν αναλυτικούς οδηγούς για τις ‘παγίδες’ που κρύβει το Ε1, το Ε2, το Ε3/4,13 (πότε θα προλάβουν να τις ανιχνεύσουν;), οι λογιστές θα αρχίσουν ολονυκτίες με καφέδες και τσιγάρα, η συλλογική μας πίεση θα πατήσει στο κόκκινο, οι προθεσμίες θα εξαντληθούν, δεν θα προλάβουμε το ταχυδρομείο για να στείλουμε εκκαθαριστικά, τα δημόσια έσοδα θα κινδυνεύουν, θα υποβληθεί κατεπείγον αίτημα για τον από μηχανής θεό. Ευτυχώς υπάρχει κι αυτός. Γύρω στις αρχές Δεκεμβρίου οι οικονομικοί υπεύθυνοι του κράτους θα μάθουν ότι ετοιμάζεται ο Αϊ-Βασίλης για την προσεχή διαδρομή του, και θα του φορτώσουν και τον σάκκο με τα ραβασάκια χωρίς πρόσθετο κόστος για τον δημόσιο κορβανά. 
     Για να σοβαρευτούμε: Όσο απλούστερα και πιο σταθερά είναι κάποια πράγματα, τόσο πιο εύκολα εφαρμόζονται. Όσο πιο δίκαια είναι, τόσο πιο εύκολα γίνονται αποδεκτά. Και τελικά, είναι πιο συμφέρον να ζητάς λιγότερα και να σου τα πληρώνουν παρά να ζητάς πολλά και να τους έχεις όλους γραμμένους στα ανείσπρακτα. Χώρια που όταν εισπράττεις δίνεις την εικόνα σοβαρού κράτους, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις αξιολογήσεις μας. Όμως σύγχρονη Ελλάδα και σοβαρότητα είναι σαν τις παράλληλες ευθείες: η συνάντησή τους ανάγεται στο άπειρον. Καλή υπομονή!

Δευτερομαγιά

Αν εξαιρέσουμε τον πολιτικό-συνδικαλιστικό χαρακτήρα της ‘απεργίας’, τι ξεχωριστό έχει η Πρωτομαγιά; Πολύ πεζά, θα έλεγα τις ατέλειωτες ουρές αυτοκινήτων στους δρόμους που οδηγούν σε εξοχές, βουνά, κάμπους, παραλίες, τέλος πάντων μακριά από τις μεγάλες πόλεις. Μια φορά κάναμε το λάθος να πάρουμε έναν τέτοιο δρόμο τη μέρα αυτή. Μετά από δίωρη αυτοκίνηση (τρόπος του λέγειν) βρισκόμασταν σε απόσταση δέκα λεπτών από την αφετηρία μας. Τηλεφωνήσαμε σ’ εκείνους που μας είχαν προσκαλέσει να μη μας περιμένουν άδικα, βγήκαμε στην πρώτη βολική έξοδο, κάναμε αναστροφή και απολαύσαμε την άδεια πόλη μας. Κάτι που έκτοτε επαναλαμβάνουμε κάθε χρόνο.
     Λοιπόν, θα σας πω ένα μυστικό. Και η δεύτερη μέρα του Μάη είναι εξίσου καλή, όταν είναι αργία. Μάλιστα, με βάση το κριτήριο που προανέφερα, είναι πολύ καλύτερη. Κι αν την γεμίσει κανείς σωστά, μπορεί να αφήσει ιδιαίτερα ωραίες εντυπώσεις. Όπως η φετινή.
     Στην οικογένειά μας έφυγε ένας παππούς την 1η Μαΐου και μία γιαγιά την 2η (σε διαφορετικές χρονιές, εδώ και μερικές δεκαετίες). Ο πατέρας μας πάντα έκανε Λειτουργία και τρισάγιο για τους κεκοιμημένους συγγενείς μια από τις δυο μέρες, κι έτσι τηρούμε και φέτος την παράδοση, βάζοντας πλέον και το δικό του όνομα στην κορυφή του διπτύχου. Στους Αγίους Αποστόλους βέβαια (πού αλλού;). Με πρωινό καφέ στο πατρικό μας.
     Έχοντας κάνει την καλή αρχή, κι αφού διευθετούμε κάποιες εκκρεμότητες, αποφασίσαμε να εκδράμουμε. Η έδρα του παλιού μου αγροτικού ιατρείου, στην ορεινή Χαλκιδική, μου έρχεται στη σκέψη σαν βολικός ενδιάμεσος προορισμός, με απώτερη κατεύθυνση τη θάλασσα. Ο συνειρμός ‘μεσημέρι - ώρα φαγητού - μεζέδες’ είναι ιδιαίτερα ελκυστικός. Χρειάζεται βέβαια να προηγηθούν κάποιες ιατρικές επισκέψεις, ευτυχώς όμως χωρίς σοβαρά προβλήματα.
     Η διαδρομή είναι απολαυστική. Πολύ πράσινο, σε όλους τους τόνους, πολλά λουλούδια (επιτέλους εμφανίσθηκαν και οι παπαρούνες, πιστές στο ραντεβού τους), πουλιά, συννεφιά και λίγες ψιχάλες, που δεν μας δυσκόλεψαν. Φτάνουμε στο χωριό τη σωστή ώρα, με τη σωστή όρεξη. Η χαρά της πρώην σπιτονοικοκυράς μου δεν περιγράφεται. Τα εγγόνια της έχουν πλέον την ηλικία που είχαν οι γονείς τους όταν τους γνώρισα εκεί. Δυο χρόνια περάσαμε μαζί, κι έχουν περάσει τριάντα και πλέον χρόνια από τότε. Ανταλλάσσουμε τα νέα μας, μαθαίνουμε για ανθρώπους που γέρασαν και για άλλους που έφυγαν, θυμόμαστε καλές και δύσκολες στιγμές. Καλοί άνθρωποι. Και τα κάρβουνα της ψησταριάς εξίσου... θαυματουργά όπως και τότε. Μετά το φαγητό τους αφήνουμε στον απλό τους κόσμο («Γιατρέ, εμάς ακόμη δεν μας έφτασε η κρίση») με την διάθεση να ξαναγυρίσουμε και πάλι με πρώτη ευκαιρία.
     Κι άλλη διαδρομή, δι’ άλλης οδού, για να καταλήξουμε μέσω Πολυγύρου στη θάλασσα, με το ψιλόβροχο να μας συνοδεύει. Το σπίτι, κλειστό τόσους μήνες, θέλει λίγη ζέστη, αλλά ευτυχώς τα ανοιχτά παράθυρα κάνουν τη δουλειά τους και ο μεσημεριανός ύπνος δεν είναι πρόβλημα, με μουσική υπόκρουση από τα πουλιά και το άρωμα των ανθών μιας γειτονικής πορτοκαλιάς να διαχέεται στον αέρα. Το απόγευμα η βροχή έχει σταματήσει και ο περίπατος είναι σχεδόν ηλιοθεραπεία. Η θάλασσα είναι λάδι, το νερό διάφανο, η όψη του μαγευτική. Με διαφορετικό προγραμματισμό θα κάναμε και μια βουτιά, όπως άλλοτε. Την άλλη φορά.
     Η επιστροφή γίνεται με άνεση, με απόλαυση και με Απόδειπνο (εν κινήσει). Τελικά, λίγες ώρες αρκούν για να αλλάξει κανείς παραστάσεις και διάθεση, να εκτιμήσει τα φυσικά αγαθά που τόσο πρόχειρα αποκλείουμε από την καθημερινή μας αστική ύπαρξη, σε σημείο που να ξεχνούμε ακόμη και να τα αποζητήσουμε. «Ως εμεγαλύνθη τα έργα σου, Κύριε».