Επώνυμο θαύμα

Ο Ν. Σαραντάκος σε πρόσφατη ανάρτηση στο ιστολόγιό του παραθέτει σελίδες από το προσωπικό ημερολόγιο του Γιώργου Σεφέρη, που ως ανώτατος διπλωματικός υπάλληλος ζούσε από κοντά και εκ των έσω τα γεγονότα του 1940. Ξεχωρίζω ένα απόσπασμα, αφήνοντας την ανάγνωση του υπολοίπου στους ενδιαφερομένους:  

‘Σάββατο, 14 Δεκέμβρη
... Η δουλειά είναι τέτοια που δεν μπορείς μήτε να αισθανθείς: όταν πάψει μια στιγμή, είσαι ολότελα άδειος. Ωστόσο γίνουνται μεγάλα πράγματα γύρω μου. Το γύρισμα του κύκλου έφερε τον ελληνικό λαό σε μια από τις πιο υψηλές στιγμές του. Χτες μου διηγήθηκαν τούτο:
     Ρωτούν έναν πατέρα τέσσερων παιδιών, που δεν είχε στρατιωτική υποχρέωση και μολαταύτα ντύθηκε [στρατιώτης], γιατί πήρε τέτοιαν απόφαση: «Ντράπηκα τους συχωριανούς μου», αποκρίθηκε, «για το κρίμα που θα ’πεφτε πάνω μου, αν τύχαινε κι έμπαιναν οι Ιταλοί στο χωριό».
     Αίσθημα ευθύνης, που είχαμε ξεσυνηθίσει να βλέπουμε στους λαούς. Υπάρχει τριγύρω μου ένα ανώνυμο θαύμα, που κανείς πριν δεν το υποψιαζότανε. Ένα πράγμα που ξεμυτίζει και φυτρώνει σαν το φρέσκο χορτάρι. Πιο πάνω, ο κόσμος ο δικός μας δεν έχει αλλάξει: παλιές συνήθειες, παλιοί τρόποι· οι ανταποκρίσεις από το μέτωπο θυμίζουν ανταποκρίσεις των πολέμων του ’12.
     Ένας κόσμος χαλασμένος.’

   Οι υπογραμμίσεις είναι δικές μου και παραπέμπουν σ’ αυτό το ‘ανώνυμο θαύμα’ που θέλουμε να γίνει τριγύρω μας, να μας φέρει στις πιο υψηλές στιγμές μας. Έλα όμως που και τώρα υπάρχει ένας κόσμος χαλασμένος που δεν φαίνεται να έχει αλλάξει...
     Για να μη μείνουμε όμως σε μελαγχολικές διαπιστώσεις, ας απολαύσουμε το δοξαστικό των Αίνων της Αγίας Σκέπης που περιγράφει το επώνυμο θαύμα της Υπεραγίας Θεοτόκου, σε ποίηση του μακαριστού υμνογράφου Γερασίμου Μικραγιαννανίτη:

     ‘Αἱ δωρεαὶ τῆς Σκέπης σου, ὡς ἀκτῖνες πανταχοῦ ἁπλούμεναι, πολλαχῶς εὐεργετοῦσιν ἡμᾶς Θεοτόκε. Νόσων γὰρ τὴν ἀχλὺν διώκουσι, πολεμίων τάς φάλαγγας ἐκτρέπουσιν, ἀδοκήτων συμφορῶν διαλύουσιν τὸν ζόφον, καὶ εἰρήνην σταθηρὰν ἡμῖν παρέχουσιν. Ἀλλ’ ὦ κεχαριτωμένη Παρθένε, τοὺς χαριστηρίους ἡμῶν ὕμνους δέξαι, καὶ ἴσθι ἡμῖν σύμμαχος καὶ προστάτις, μέχρι τερμάτων αἰῶνος δεόμεθα.’ 

Αυτοπεποίθηση

Προ καιρού μου είχαν στείλει την παρακάτω ρήση του Bertrand Russell. Την ανέσυρα και την ξαναδιάβασα σήμερα, και την παραθέτω μια και έχει πάντα επικαιρότητα:

     «Όλο το πρόβλημα του κόσμου είναι ότι οι ανόητοι και οι φανατικοί είναι πάντα πολύ σίγουροι για τους εαυτούς τους, ενώ οι πιο συνετοί άνθρωποι είναι γεμάτοι αμφιβολίες». 

     Δεν το βλέπουμε κάθε μέρα γύρω μας; Όσο περισσότερη αυτοπεποίθηση αποπνέει κάποιος, τόσο περισσότερο ίσως πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί απέναντι σε όσα λέει. Η πεποίθηση της βεβαιότητας σ’ έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από αυξανόμενη ανασφάλεια, καχυποψία και αβεβαιότητα είναι τουλάχιστον ψευδαίσθηση, αν όχι υπερφίαλη οίηση.
     Ίσως είναι περιττό να διευκρινίσω ότι τα παραπάνω ισχύουν για τα ανθρώπινα πράγματα και όχι για την πίστη που είναι «ἐλπιζομένων ὑπόστασις, πραγμάτων ἔλεγχος οὐ βλεπομένων».

Πολιούχος

Απονέμοντας το προσήκον σέβας στον προστάτη της πόλης μας Άγιο Δημήτριο που τιμάται σήμερα, ανασύρω από προηγούμενη χρονιά μια αφήγηση για τον Άγιο όπως την καταγράφει ο Συμεών ο Μεταφραστής (υπάρχει στο Μηναίο του Οκτωβρίου, στο συναξάριο). Κάποια πράγματα δεν βλάπτει να τα θυμόμαστε κάθε τόσο.

‘Κάποιος Ιλλούστριος, αξιωματούχος που ήταν προϊστάμενος στον ναό του Αγίου, ήταν πολύ ενάρετος άνθρωπος. Αυτός, τον καιρό του πολέμου των Αβάρων επί βασιλέως Μαυρικίου [Σημ. 582-602 μ.Χ.], είδε (σε όραμα) δυο μεγαλόπρεπους άνδρες που ήρθαν στο ναό και ζήτησαν από τον υπηρέτη να τους παρουσιάσει στον κύριο του οίκου. Καθώς εκείνος τους έμπασε στο ναό, εμφανίσθηκε από τη λάρνακά του ο Άγιος και τους ρώτησε τι επιθυμεί ο Βασιλεύς. Εκείνοι του αποκρίθηκαν ότι ο Βασιλεύς διατάζει την αγιωσύνη σου να αφήσεις την πόλη και να πας προς εκείνον, διότι η πόλη θα πέσει στους εχθρούς. Όταν άκουσε τα λόγια αυτά, ο Άγιος δάκρυσε και έγειρε το κεφάλι και έμεινε πολλή ώρα άφωνος από το βάρος της λύπης για όσα άκουσε, και ο υπηρέτης είπε στους δυο άνδρες: «Αδελφοί, αν ήξερα ότι η παρουσία σας θα δυσαρεστούσε τόσο πολύ τον κύριό μου, δεν θα σας οδηγούσα σ’ αυτόν». Και τότε μόνο ο Άγιος είπε: «Αλήθεια, αυτό θέλησε; Αυτό επιθυμεί ο Κύριος και Δεσπότης των όλων, μια τέτοια πόλη που την εξαγόρασε με το αίμα του να την αφήσει στα χέρια εκείνων που δεν τον γνωρίζουν;»
     Όταν εκείνοι απάντησαν ότι αυτό ήταν το θέλημά του, ο συμπαθέστατος Μάρτυρας τους είπε να πάνε την ακόλουθη απόκριση στον Δεσπότη: «Γνωρίζω τους οικτιρμούς σου, φιλάνθρωπε Κύριε, ότι πάντα νικούν την αγανάκτησή σου, που την υποδαυλίζουν οι αμαρτίες μας. Γνωρίζω ότι συ έδωσες τη ζωή σου για τους αμαρτωλούς κι έχυσες το αίμα σου γι’ αυτούς, και ότι η καλοσύνη σου δεν εμποδίζεται από τις αμαρτίες μας. Κι επειδή έβαλες κι εμένα φύλακα αυτής της πόλης, θα μιμηθώ εσένα τον Δεσπότη: θα θυσιάσω την ψυχή μου γι’ αυτούς, κι αν χαθούν θα χαθώ μαζί τους, διότι η πόλη επικαλείται το όνομά σου και οι άνθρωποί της δεν απομακρύνθηκαν από σένα, αν και αμάρτησαν, και διότι συ είσαι Θεός των μετανοούντων». Και τότε οι άνδρες είπαν: «Αυτά να πούμε στον Βασιλέα που μας έστειλε;», κι εκείνος απάντησε «Αυτά να πείτε», και μόλις τα είπε ξαναγύρισε στο κοιμητήριό του και έκλεισε το ιερό κιβώτιο μπροστά στους αγγελιοφόρους, που αναχώρησαν.
     Όταν είδε και άκουσε αυτά ο ιερός Ιλλούστριος, βγήκε αμέσως και έτρεξε να ενθαρρύνει όσους είχαν μείνει στην πόλη, που ήσαν κατατρομαγμένοι από την προηγηθείσα λοιμώδη νόσο και την έφοδο των εχθρών και βρίσκονταν σε αμηχανία και αδράνεια, και τους έπεισε ότι ο Άγιος είναι μαζί τους και ότι θα σωθούν με τη δική του πρεσβεία. Και αυτό απέδειξε στη συνέχεια η εξέλιξη των γεγονότων’.

Πιτσιλίσματα

Από τα όσα διαδραματίζονται γύρω από το νομοσχέδιο για τις άδειες λειτουργίας των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών που προωθείται αυτές τις μέρες για ψήφιση, οι περισσότεροι μόνο αμυδρές ιδέες μπορούμε να πάρουμε για το τι ακριβώς ‘παίζεται’ μέσα σ’ αυτό που ονομάζουμε απλώς ΜΜΕ (Μέσα Μεγάλης Εκμετάλλευσης ή Μαζικού Εκμαυλισμού). Ακούμε για διαπλοκή και προσπαθούμε να φανταστούμε πώς γίνεται και ποιοί εμπλέκονται σ’ αυτήν. Το κουβάρι είναι πολύ μπερδεμένο, εσκεμμένα βέβαια, ώστε να μη βγάζει κανείς άκρη. Το μόνο σίγουρο είναι ότι τα λεφτά είναι πολλά και η κυρίαρχη λέξη είναι ‘συμφέρον’ (και βέβαια όχι το δικό μας!).
     Θα παραθέσω μια γνώμη του μακαριστού π. Συμεών για άλλο θέμα, που κατ’ αναλογίαν ισχύει κι εδώ. Έλεγε λοιπόν πριν πολλά χρόνια όταν του ανέφεραν κάποια μικροπαραπτώματα: «Ξέρεις πώς βράζει ένα καζάνι και πετάγονται κάθε τόσο σταγόνες και μας καίνε τα χέρια; Στο καζάνι δεν μπορούμε να βάλουμε τα χέρια μας. Από τα καυτά πιτσιλίσματα όμως φανταζόμαστε τι χαμός γίνεται εκεί μέσα. Όλα όσα σε στενοχωρούν είναι οι σταγόνες που πετάγονται από το καζάνι που έχεις μέσα σου». Κατά ανάλογο τρόπο, όσα φτάνουν στ’ αυτιά μας από τις διαρροές και τα σχόλια των πολιτικών και των δημοσιολόγων μας δίνουν μια εικόνα για το πώς ‘βράζει το καζάνι’. Κι αλίμονο αν πάμε να χώσουμε τα χέρια μας μέσα!

Μετάνοια

Απ’ όσο πρόχειρα θυμούμαι, δυο φορές τουλάχιστον στα Ευαγγέλια ο Κύριος αποχαιρετά κάποιον με την φράση «Μηκέτι ἁμάρτανε», με την προσθήκη προς τον ιαθέντα παράλυτο της Βηθεσδά «ἵνα μὴ χεῖρόν σοί τι γένηται». Έκανα τη σκέψη ότι η προτροπή αυτή ισχύει όχι μόνο σε προσωπικό επίπεδο, αλλά και σε συλλογικό-εθνικό, πάντα με τον νου στα καθ’ ημάς.
     Σε απλά ελληνικά λοιπόν αυτό σημαίνει: «Μην ξανακάνεις τα ίδια, αυτά που σε έφεραν εδώ». Απλό και λογικό φαίνεται. Όμως προϋποθέτει ότι κάνουμε ειλικρινή αυτοκριτική, αναγνωρίζουμε τα πολλά στραβά, παραδεχόμαστε ότι ‘πήραμε τη ζωή μας λάθος’ και ‘αλλάζουμε ζωή’. Αυτό είναι το νόημα του όρου ‘μετάνοια’ στην πνευματική ζωή. Ανάλογη πρέπει να είναι και η συλλογική μετάνοια και μεταμέλεια.
     Ποια είναι τα λάθη; Πριν τρία χρόνια στον επίλογο του βιβλίου ‘Η κρίση και τα κρίματά μας’ είχα κάνει μια πρόχειρη απαρίθμηση: αποστασία από τον Θεό και τις παραδοσιακές αξίες μας, άρνηση της ιστορίας και της πίστης μας, κατάλυση κάθε έννοιας ιεραρχίας, α-νοησία, προχειρότητα, ανευθυνότητα, ασυνεννοησία, διχόνοια, πελατειακή λογική, απληστία, επίδειξη, νεοπλουτισμός, χυδαιότητα, σπατάλη, ιδιοτέλεια, μ’ ένα λόγο νεοελληνική αφροσύνη. Άλλαξε άραγε κάτι στο διάστημα που μεσολάβησε; Ας μη δώσω απάντηση, κι ας κλείσω με τη σκέψη ότι ποτέ δεν είναι πολύ αργά, εφόσον βέβαια αποφασίσουμε να ‘έλθωμεν εις εαυτούς’.  

Τρομερά

Όπως, φαντάζομαι, υποπτεύονται οι αναγνώστες της σελίδας αυτής, είμαι τακτικός αναγνώστης της εφημερίδας Guardian, λίγο για να κρατώ επαφή με την παλαιά Αλβιόνα, λίγο για να μη σκουριάζει η γλώσσα, και οπωσδήποτε για να λύνω τα καθημερινά σταυρόλεξά της. Κάποια στιγμή την περασμένη εβδομάδα βρήκα μια είδηση που μου κίνησε το ενδιαφέρον. Βρέθηκε, λέει, μια μοναδική ασπρόμαυρη φωτογραφία του διαβόητου παράνομου του Φαρ Ουέστ Billy the Kid (παρ’ ημίν Μπίλι του Τρομερού--λέγεται ότι σκότωσε 21 ανθρώπους, έναν για κάθε έτος της ζωής του, πριν σκοτωθεί σε μονομαχία με τον σερίφη Πατ Γκάρετ). Η ασπρόμαυρη φωτογραφία τον δείχνει να παίζει κροκέ (ένα από τα περίεργα σπορ που είναι γνωστά μόνο στους αγγλοσάξονες) και αναμένεται να ‘πιάσει’ φανταστική τιμή σε δημοπρασία, μια και η μόνη άλλη φωτογραφία του πουλήθηκε για 2,3 εκατομμύρια προ ετών.

     Γιατί να δώσει κανείς τέτοια ποσά για μια ασπρόμαυρη φωτογραφία ενός δολοφόνου; Το φαινόμενο το μελετά η επιστήμη. Μπορεί να υπάρχουν θαυμαστές του Μπίλι που θα έδιναν οτιδήποτε για ένα τέτοιο σουβενίρ. Ίσως να τους περισσεύουν τίποτε λεφτά και να μη ξέρουν τι να τα κάνουν, οι καημένοι (ας δείξουμε κατανόηση...). Γεγονός είναι ότι όταν το πολύ χρήμα συμβαδίζει με το λίγο μυαλό, το μίγμα γίνεται θλιβερά επικίνδυνο.

Ανασκαλέματα

Ώρα δώδεκα και μισή. Η προγραμματισμένη πρωινή εργασία έχει πάρει τέλος. Όχι σοβαρά πράγματα. Δυο άρρωστες μέσα, η μία φεύγει για άλλη μια φορά. Η αντοχή του ανθρώπινου οργανισμού είναι εκπληκτική. Πόσες φορές τα τελευταία χρόνια μας φάνηκε ότι η συγκεκριμένη κυρία έφτασε στα όριά της, και κάθε φορά ανανήπτει και μας αποχαιρετά, αν όχι σε τελείως φυσιολογική κατάσταση, τουλάχιστον σε ικανοποιητική ισορροπία με τα πολλά προβλήματα υγείας που κουβαλάει. Άρα, οφείλουμε να επιμένουμε, τουλάχιστον εκεί που η προηγούμενη εμπειρία το υπαγορεύει. Δεν σπεύδουμε να καταδικάσουμε κανέναν αν τα πράγματα δεν δείξουν διαφορετικά.
     Η άλλη, παλιά γνωστή κι αυτή, με τελείως διαφορετικό πρόβλημα, με συχνές υποτροπές και ατελέσφορες λύσεις στο παρελθόν, έφτασε στην ανάγκη για μια ριζική χειρουργική παρέμβαση. Σε άβολη γι’ αυτήν χρονική στιγμή, ενώ είχε σχεδιασμένο έναν γάμο και μια μετανάστευση. Δυστυχώς οι αρρώστιες δεν κοιτούν το ημερολόγιο, δεν λαμβάνουν υπόψη τις τρέχουσες συνθήκες, δεν μας ρωτούν πότε θέλουμε να μας χτυπήσουν την πόρτα (και ποιος δεν θα απαντούσε εμφατικά «Ποτέ!» σε τέτοιο ερώτημα;). Ωστόσο, μετά το αρχικό σοκ και τις όποιες προσπάθειες για συντηρητική τακτική και αποφυγή του αναπόφευκτου, η απόφαση πάρθηκε με κοινή συναίνεση όλων των ενδιαφερομένων, τα κοινωνικά γεγονότα αναβλήθηκαν δεόντως και η επέμβαση έγινε. Τώρα ελπίζουμε σε οριστική αποκατάσταση, ώστε η υπόλοιπη ζωή να περάσει πάλι στην κανονική της τροχιά. Και να φάμε και τα κουφέτα εν καιρώ.
     Ακολουθεί μια κοινωνική επίσκεψη. Παλαιός και σεβάσμιος γνώριμος έχει εισαχθεί για επέμβαση άλλης ειδικότητος. Με την ευκαιρία βλέπουμε τα της ειδικότητός μου, συζητούμε λίγο για κοινά ενδιαφέροντα, μνημονεύουμε γνωστούς, ζώντες και προαπελθόντες, εύχομαι καλή επιτυχία, υπόσχομαι να ξαναπεράσω να τον δω μετά το χειρουργείο. Είθε να πάνε όλα καλά.
     Καθ’ οδόν για το γραφείο με χαιρετά ένας κύριος στο σαλόνι. «Πώς από εδώ;» τον ρωτώ αφελώς. «Μα, έχουμε ραντεβού μαζί!» απαντά με μια έκπληξη που καταφέρνει να κρύψει συμβατικά. Κρύβω κι εγώ την αμηχανία για την αμνησία μου κάτω από ένα χαμόγελο κι ένα φραστικό αστείο, περνούμε στο γραφείο. Το πρόβλημά του φαίνεται να έχει μπει σε σειρά, τώρα χρειάζεται υπομονή και επιμονή με τη θεραπεία ώστε να μη γυρίσουμε πάλι στα ίδια. Δόξα τω Θεώ.
     Τηλεφώνημα από τον πρώτο όροφο. Ο ασθενής που περίμενα από χθες έχει έλθει. Νευρολογική η αφορμή, ωστόσο υπάρχει και το ενδεχόμενο κάποιου συστηματικού προβλήματος που άπτεται και της δικής μου δικαιοδοσίας. Τον εξετάζω, φυσιολογικά τα ευρήματα, αναγκαστικά θα χρειασθεί κάποια εξελιγμένη απεικονιστική εξέταση. Η πραγματικότητα είναι ότι, όσο κι αν εκθειάζουμε την παραδοσιακή κλινική προσέγγιση, αυτή δεν μπορεί να μας βοηθήσει πέρα από ένα ορισμένο σημείο: χρειαζόμαστε και την σύγχρονη τεχνολογία, αρκεί αυτή να ακολουθεί την κλινική σκέψη και να καθοδηγείται από αυτήν (και όχι το αντίστροφο), ώστε να μπορούμε να ερμηνεύουμε τα ευρήματά της ορθά και να μην εκτρεπόμαστε σε ‘κυνήγι ανεμομύλων’ ως άλλοι δονκιχώτες της ιατρικής.
     Σ’ ένα διάλειμμα της περιπλάνησης αυτής τηλεφωνώ στο εργαστήριο μεγάλου δημόσιου νοσοκομείου. Η αναζήτηση στο αρχείο μιας χειρουργικής βιοψίας που είχε ληφθεί πριν αρκετά χρόνια απέδωσε, και η ευγενέστατη διευθύντρια (με την οποία γνωριζόμαστε μόνο τηλεφωνικά από χθες) έχει όλη την καλή διάθεση να μας την παραχωρήσει για έναν επανέλεγχο που χρειάζεται για την περαιτέρω θεραπεία του αρρώστου. Η θετική εντύπωση που αφήνει μια γόνιμη συζήτηση με συνάδελφο άλλης ειδικότητας, που γίνεται με καλή πίστη και από τις δυο πλευρές, αξίζει να υπογραμμισθεί: κανένας δεν διεκδικεί ανωτερότητα σε γνώσεις ή κύρος, όλοι προσπαθούν να συμβάλουν για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Πόσο αλλάζει η διάθεση όλων μας όταν συναντούμε τέτοιες θετικές συμπεριφορές, που μας παροτρύνουν να κάνουμε κι εμείς το κάτι παραπάνω! Μακάρι πάντα να βλέπουμε την καλή πλευρά των πραγμάτων και να ανταποκρινόμαστε ανάλογα.
     Ξεκίνησα την απαρίθμηση αυτή με σκοπό να ασχοληθώ με κάτι πιο ανάλαφρο, όπως να σας ξεναγήσω στα διάφορα ‘σκουπίδια’ που διακοσμούν την επιφάνεια του γραφείου μου. Στην πορεία τα διδάγματα της ημέρας αποδείχθηκαν πιο ουσιαστικά. Από κάθε διαπροσωπική επαφή, ακόμη και τη μικρότερη και την πιο ασήμαντη, κάτι μπορεί να μάθει κανείς. Σταματώ λοιπόν εδώ, για να μη χαλάσω την ατμόσφαιρα.

Καπνός αποθρώσκων

Ως συνεπής πνευμονολόγος δεν έχω αγαθές σχέσεις με το κάπνισμα: καθημερινά συναντώ τις βλαπτικές του συνέπειες, συχνά όταν είναι πολύ αργά για τα θύματα, προσπαθώ να πείσω όσους δεν έπαθαν ακόμη να μη φτάσουν να πάθουν, κάνω και σχετικά μαθήματα όταν δοθεί ευκαιρία. Μια από τις τακτικές που εφαρμόζονται διεθνώς (με επιτυχία, όπως δείχνουν οι σχετικές μελέτες) για να αποθαρρύνεται το κάπνισμα (ιδίως στις μικρότερες ηλικίες) είναι και η αύξηση της τιμής του καπνού και των παραγώγων του με την επιβολή ειδικής φορολογίας. Κι εδώ αρχίζει ένα ιδιόμορφο πρόβλημα.
     Ας γίνω πιο σαφής. Στην αναζήτηση οικονομικών ‘ισοδυνάμων’ για την κάλυψη των κενών και την αποφυγή του σκληρού 23% στην ιδιωτική εκπαίδευση, συζητείται και η αύξηση στην τιμή των τσιγάρων (να φτάσει μέχρι και 10 ευρώ το πακέτο, άκουσα να λέει κάποιος σε σχετική τηλεοπτική εκπομπή). Προσωπικά δεν έχω καμία αντίρρηση. Έλα όμως που στην προκειμένη περίπτωση ο στόχος της αύξησης είναι το αυγάτισμα των δημοσίων εσόδων, κάτι που θα επιτευχθεί μόνο αν οι Έλληνες συνεχίσουν να καπνίζουν με τον ίδιο ρυθμό, απτόητοι από τιμές (ή καταφεύγοντας στο λαθρεμπόριο--διότι υπάρχει κι αυτό). Αν, όπως επιδιώκει η αντικαπνιστική πλευρά, λόγω τιμής μειωθεί το κάπνισμα (ευχής έργον, αν με ρωτάτε), τότε σύντομα θα ψάχνουμε καινούργιο ισοδύναμο. Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα. Τι διλήμματα κι αυτά!

Ανθρώπινα δικαιώματα

Διπλωματικά τηλεγραφήματα που διέρρευσαν στον τύπο [ΕΔΩ] αποκαλύπτουν ότι το 2013 έγινε μυστική συμφωνία μεταξύ Βρετανίας και Σαουδικής Αραβίας για αμοιβαία υποστήριξη για την εκλογή τους στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ (UNHRC). Τώρα η δεύτερη χώρα πρόκειται να αναλάβει την προεδρία του συμβουλίου τη στιγμή που υπέρτατο νομοθέτημα της είναι η ‘σαρία’, ο ισλαμικός νόμος, βάσει του οποίου έχει φέτος μόνο καταδικάσει σε αποκεφαλισμό πάνω από εκατό άτομα. Μεταξύ τους είναι και ένας 17χρονος, που έχει καταδικασθεί να αποκεφαλισθεί και στη συνέχεια να σταυρωθεί το σώμα του για συμμετοχή σε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις [ΕΔΩ].
     Η παγκόσμια κατακραυγή που έχουν προκαλέσει οι αποφάσεις αυτές δεν φαίνεται να επηρεάζει τις στενές οικονομικές και στρατιωτικές σχέσεις των ‘μεγάλων’ του λεγομένου ελεύθερου κόσμου με την Σαουδαραβία. Μάλιστα ο πρέσβυς της χώρας στον ΟΗΕ δήλωσε ότι «Η εφαρμογή της σαρία είναι η υψηλότερη μορφή ανθρωπίνων διαιωμάτων. Αν αυτό δεν ευχαριστεί κάποιους, το πρόβλημα είναι δικό τους, όχι δικό μας». Η έννοια λοιπόν των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι πολύ σχετική, ακόμη και στα πιο επίσημα όργανα. Κι αν τυχαίνει να παράγεις και να εξάγεις πετρέλαιο, ΠΟΛΥ πετρέλαιο, μια κάποια σχετικότητα είναι προφανώς απόλυτα συγγνωστή... 
     Κάτι τέτοια μαθαίνουμε και η εμπιστοσύνη μας στους παγκόσμιους θεσμούς, κατά το κοινώς λεγόμενο, ‘χτυπάει κόκκινο’: είναι από το αίμα που μας ανεβαίνει στο κεφάλι για την διεθνή υποκρισία που διυλίζει κουνούπια και καταπίνει καμήλες.

Δίκαιο φορολογικό σύστημα

Θα μπορούσε να αποτελεί σύντομο ανέκδοτο ή οξύμωρο σχήμα, τουλάχιστον στην εγχώρια πραγματικότητα. Ωστόσο, μια και κάθε τόσο μνημονεύεται από τους πολιτικούς ως ευσεβής πόθος (ή όνειρο απατηλό, για να εξαντλήσουμε όλες τις πιθανές εκδοχές), ας προσπαθήσω να δώσω ένα ιδεατό περίγραμμά του, από την σκοπιά του φοροϋποκειμένου.

     Τι σημαίνει δίκαιο σύστημα; Πολύ απλά: ότι το κράτος καταγράφει όλα τα έσοδα του κάθε πολίτη, δέχεται ότι του χρειάζεται ένα ελάχιστο ποσό για να ζήσει στοιχειωδώς (το αφορολόγητο), αναγνωρίζει κάποιες έκτακτες και αναπόφευκτες δαπάνες (π.χ. ιατρικά έξοδα, ασφαλιστικές εισφορές), και τον φορολογεί επί του υπολοίπου με αναλογικό και προοδευτικά αυξανόμενο τρόπο, ενιαίο για όλα τα εισοδήματα, λαμβάνοντας υπόψη και όλους τους φόρους που αυτός έχει ήδη προπληρώσει (π.χ. παρακρατήσεις).

     Ουτοπία, θα πείτε. Όχι, αλλά σίγουρα ένας ψηλός πήχυς. Η πραγμάτωσή του προϋποθέτει διαρκή παιδεία και ενημέρωση των πολιτών. Από τη στιγμή που μαθαίνουν στοιχειώδη αριθμητική (και στη συνέχεια δια βίου) θα πρέπει η πολιτεία να τους διδάσκει ότι για να μπορούν μεγαλώνοντας να έχουν σχολεία, γιατρούς, νοσοκόμες, δικαστήρια, αστυνομία, στρατό και εν γένει κράτος, θα πρέπει να πληρώνουν φόρους. Για να πληρώνουν δίκαια τους φόρους θα πρέπει όλοι να κόβουν αποδείξεις για κάθε εισόδημα που εισπράττουν. Παράλληλα η πολιτεία θα πρέπει να καλλιεργεί την κοινωνική συνείδηση, διδάσκοντας τον σεβασμό στα κοινά, και καταδικάζοντας ‘δικαιώματα’ όπως κάθε είδους απάτες, υπεξαιρέσεις, χρηματισμούς, καταλήψεις, βανδαλισμούς, καταστροφές και σπατάλες της δημόσιας περιουσίας. Θα πρέπει επίσης να παρουσιάζει κάθε τόσο έναν ενδεικτικό λογαριασμό, ώστε όλοι να γνωρίζουν πόσο ‘δωρεάν’ απολαμβάνουν οι πολίτες την κάθε υπηρεσία: Πόσο στοιχίζουν κάθε χρόνο τα σχολικά βιβλία; Ποιο είναι το κόστος για να έχουμε διαθέσιμα πυροσβεστικά οχήματα και αεροπλάνα, ασθενοφόρα, παιδικούς σταθμούς, κέντρα υγείας, νοσοκομεία; Και να επαναλαμβάνει με κάθε ευκαιρία ότι η μη πληρωμή των υποχρεώσεων από έναν ή περισσότερους πολίτες σημαίνει πρόσθετη επιβάρυνση για όλους τους υπόλοιπους. 

     Γίνονται αυτά; θα ρωτήσει κανείς. Θα τολμήσω να ισχυρισθώ πώς ναι, γίνονται. Όμως χρειάζεται συνεχής προσπάθεια ενημέρωσης, χρόνος, επιμονή, ακόμη και οι απαραίτητες ποινές, για να φτάσουμε σε ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα. Και βέβαια πάνω απ’ όλα απαιτείται το υγιές παράδειγμα από την πολιτεία και τους εκάστοτε λειτουργούς της, ώστε ο πολίτης να έχει πράγματι την αίσθηση ότι το δίκαιο είναι ενιαίο για όλους, και να εμπιστεύεται το σύστημα.

     Τελικά ο πήχυς είναι πράγματι πολύ ψηλός...

[Απεστάλη στην Καθημερινή]

Φθινόπωρο

Όσο προχωρούν οι μέρες τόσο η όμορφη αυτή εποχή μας προετοιμάζει για την επόμενη φάση, εκείνη του χειμώνα: την ταφή πριν από την ανάσταση της άνοιξης. Τα καιρικά φαινόμενα προβλέπονταν δυσμενή για σήμερα, ωστόσο περιορίσθηκαν σε βαριά συννεφιά, που έκανε γενικά εύκολη τη διαδικασία μετάβασης στην Καλάνδρα της Χαλκιδικής για το ‘κλείσιμο’ μιας κατασκήνωσης. Δόξα τω Θεώ, όλα πήγαν πολύ καλά, χάρη στην ακάματη εργασία και το ενδιαφέρον μιας χούφτας ανθρώπων (πάντα υπάρχουν αυτοί που αποτελούν την ‘ψυχή’ μιας προσπάθειας, ενός έργου). Αποχαιρετίσαμε, ‘αριστήσαμε’ στην Άθυτο και κοιμηθήκαμε με θέα τη θάλασσα που άφριζε. Η βροχή μας έπιασε για τα καλά στο δρόμο της επιστροφής, ευτυχώς χωρίς δυσάρεστες συνέπειες. Και του χρόνου! 

 

 

 

Όσο για το προχθεσινό κουίζ, δεν περιμένω άλλες απαντήσεις--όποιοι τις σκέφθηκαν, προφανώς τις κράτησαν για τον εαυτό τους. Θα περίμενα όμως να πει κάποιος π.χ. ότι είναι η μοντέρνα απεικόνιση της Βουλής μετά τις πρόσφατες εκλογές, ή έστω οι συνιστώσες του κυβερνώντος κόμματος. Πολύ πεζά, πρόκειται για ανάπτυξη μούχλας (μυκήτων) σε κουπάκι με χούμους. Άρα και οι δύο απαντήσεις που υποβλήθηκαν έπεσαν περίπου μέσα στο στόχο. Πάντως η χρωματική ποικιλία είναι μοναδική, ακόμη και στα ευτελέστερα της φύσεως.

'Τέχνας κατεργάζεται'

Άκουγα σήμερα στο ραδιόφωνο ότι βρέθηκαν σε νησιά και άλλους τουριστικούς τόπους ‘πειραγμένες’ ταμειακές μηχανές, εφοδιασμένες με ειδικό λογισμικό που άλλα ποσά τύπωνε στην απόδειξη και άλλα κατέγραφε και δήλωνε στις φορολογικές αρχές. Μου ήρθε συνειρμικά στο νου το πρόσφατο μεγασκάνδαλο Φολκσβάγκεν, όπου το λογισμικό και πάλι (ο σύγχρονος αυτός ‘δαίμων’) παραποιούσε τις τιμές καυσαερίων που έβγαζαν οι κινητήρες των αυτοκινήτων ώστε να πληρούν τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις της νομοθεσίας μόνο όταν γινόταν ο τυπικός έλεγχος. Βλέπετε, η τεχνολογία (που βέβαια δεν έχει ούτε ψυχή ούτε συνείδηση) μπορεί να γίνεται σύμμαχος και συναντιλήπτωρ του ανθρώπου σε κάθε έργο του, νόμιμο ή παράνομο. Ο άνθρωπος είναι εκείνος που, έχοντας και ψυχή και συνείδηση, αποδεικνύει με κάθε τρόπο ότι η διάνοιά του ‘κείται επιμελώς επι τα πονηρά’, και συνεπώς φέρει και την ευθύνη των πράξεών του. 

Αφήγημα

Κάθε εποχή έχει και τις λεξιλογικές ‘μόδες’ της. Έτσι και στις μέρες μας η λέξη του τίτλου είναι, φαίνεται, του συρμού. Τι ακριβώς σημαίνει; Κατά το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, είναι ‘γραπτό έντεχνο κείμενο που εξιστορεί μια κατάσταση ή ένα απλό γεγονός,  χωρίς να έχει την πλοκή ή την υπόθεση του διηγήματος’. Σήμερα όμως ακούμε να χρησιμοποιείται η λέξη με μεταφορική σημασία. Πρόχειρα παραδείγματα από μια απλή αναζήτηση:

• ‘Η λογική του μουσείου και των παραρτημάτων του είναι το διαχρονικό αφήγημα της ελληνικότητας από την αρχαιότητα μέχρι τις ημέρες μας’
• (Οι ξένοι επενδυτές) ‘αγόρασαν το αφήγημα της περιόδου Σαμαρά, αλλά τώρα πλέον έχουν καεί’
• ‘Το αφήγημά της (της Νέας Δημοκρατίας) πρέπει να εναρμονισθεί με τη σημερινή πραγματικότητα’
• ‘Χωρίς στόχους και ένα εσωτερικό αφήγημα για την ανασύνταξη και την ανάπτυξη της οικονομίας’
• ‘Χρειαζόμαστε να του προσφέρουμε ένα μεταμνημονιακό αφήγημα’
• ‘Χρειαζόμαστε ένα νέο αφήγημα για τη Μέση Ανατολή’.

     Καταλαβαίνετε για τι ακριβώς μιλάμε; Σε απλά ελληνικά, θέλουμε ένα παραμύθι με νέο όνομα, για να ξεχωρίζει από το παλιό, και για να μη μας καταλαβαίνουν...

Μαγική εικόνα

Ζητούνται προτάσεις για την ταυτότητα του εικονιζομένου αντικειμένου. 

Αφήστε τη φαντασία σας ελεύθερη... και γράψτε ό,τι νομίζετε. 

Ελπίζω να σας ξαφνιάσω.

[Υ.Γ. Η λύση του προηγουμένου: Καρατζαφέρης, ΛΑΟΣ, ΛΑΕ]

ΤΡΡ και ΤΤΙΡ

Μετά από την κατάνυξη και περισυλλογή των ημερών που προηγήθηκαν, ‘και πάλιν πλοία και δίκτυα’, τουτέστιν επιστροφή στην καθημερινότητα. Εξάλλου σήμερα έγιναν και οι προγραμματικές δηώσεις--το ‘λ’ λείπει εσκεμμένα--της κυβέρνησης, αλλά αυτές θα μας απασχολήσουν σίγουρα στο μέλλον. Προς το παρόν έχουμε την ΤΡΡ (Trans-Pacific Partnership). Δεν την ξέρετε; Είναι η μεγαλύτερη διεθνής συμφωνία εμπορίου που έγινε μεταξύ των ΗΠΑ και 11 χωρών του Ειρηνικού, με στόχο τη διευκόλυνση του εμπορίου (τι καλά!) ώστε να ευνοηθούν οι Αμερικανικές εξαγωγές και να πληγεί η κυριαρχία της Κίνας. Λέγεται ότι θα επηρεάσει περίπου το 40% της παγκόσμιας οικονομίας, αν και θα πρέπει να εγκριθεί πρώτα τόσο από το Αμερικανικό όσο και από τα υπόλοιπα κοινοβούλια. Η αρνητική πλευρά; Η συμφωνία δίνει το πάνω χέρι στους μεγάλους οικονομικούς οργανισμούς (πολυεθνικές εταιρείες), και ό,τι θα φαίνεται αντίθετο με τα συμφέροντά τους, ακόμη κι αν είναι νόμος κάποιου κράτους, θα θεωρείται αδίκημα και θα ζητούνται αποζημιώσεις (και όχι βέβαια πενταροδεκάρες). Οι εταιρείες δεν θα έχουν καμιά υποχρέωση να δίνουν αναφορά ούτε στους καταναλωτές ούτε σε καμία ρυθμιστική αρχή για το τί πουλάνε, ποιο είναι το περιεχόμενο των προϊόντων τους, αν έχει ή δεν έχει προδιαγραφές ασφαλείας. Κράτος όχι εν κράτει, αλλά υπεράνω κρατών και εξουσιών. Μόνο στον θεό Μαμωνά θα δίνουν λογαριασμό.
     Και τι μας ενδιαφέρει ο Ειρηνικός; θα ρωτήσει κανείς. Διότι υπάρχει και η ΤΤΙΡ (ασχοληθήκαμε λίγο προ έτους), που είναι η αντίστοιχη συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης, που θα μας αφορά άμεσα και θα αποτελεί το Υπερμνημόνιο, μπροστά στο οποίο τα δικά μας μνημόνια θα είναι μάλλον υποσημειώσεις. Βρίσκεται ακόμη στο στάδιο της διαπραγμάτευσης, αλλά δεν είναι μακριά και η δική της καταληκτική ημερομηνία. Ήδη σε σχετική καμπάνια της γνωστής ιστοσελίδας Avaaz έχουν συγκεντρωθεί περισσότερες από 3 εκατομμύρια υπογραφές για την κατάργησή της. Νομίζω ότι είναι από εκείνες τις εκστρατείες που αξίζουν υποστήριξη, διότι την επομένη της συμφωνίας θα είναι πολύ αργά για δάκρυα. 

Παρερχόμενα

Με νωπά τα γεγονότα των τελευταίων ημερών, αλλά και τις ‘ακοές θανάτων’ και άλλων γνωστών και φίλων, περιορίζομαι στο να παραθέσω ένα τροπάριο που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση καθώς το πρωτοείδα προχθές στην ‘Ακολουθία εις Ιερέα τελευτήσαντα’ (ισχύει όμως για όλους ανεξαιρέτως, και όχι μόνο για τους ιερείς)

Ἐπειδὴ πάντες πρὸς τὴν αὐτὴν κατεπειγόμεθα μονὴν καὶ τὸν αὐτὸν ὑποδυσόμεθα λίθον καὶ αὐτοὶ κόνις μετ’ ὀλίγον ἐσόμεθα, τῷ μεταστάντι τὴν ἀνάπαυσιν παρὰ Χριστοῦ αἰτησώμεθα. Τοιοῦτος γὰρ ἡμῖν ο βίος, ἀδελφοί, τοῦτο ἐπὶ γῆς παίγνιον, οὐκ ὄντας γενέσθαι καὶ γενομένους ἀναιρεθῆναι. ὄναρ ἐσμέν οὐχ ἱστάμενον, φύσημὰ τι μὴ κρατούμενον, πτῆσις ὀρνέου παρερχομένου, ναῦς ἐπὶ θαλάσσης ἴχνος οὐκ ἔχουσα. διὸ βοήσωμεν τῷ ἀθανάτω βασιλεῖ. Κύριε, τῆς ἀτελευτήτου σου μακαριότητος καταξίωσον αὐτόν.

Μένω για λίγο στις τέσσερεις παρομοιώσεις του ποιητή για τη ζωή του ανθρώπου: όνειρο που δεν στέκεται, φύσημα που δεν πιάνεται, πέταγμα περαστικού πουλιού, πλοίο στη θάλασσα που δεν αφήνει ίχνη. Τόση ποίηση για το «ἐπὶ γῆς παίγνιον». Που έχει όμως αθάνατη ψυχή.

Χαρμολύπη

Υποδεχθήκαμε τον Οκτώβριο μέσα σε μια ατμόσφαιρα διαφορετική. Από χθες το πρωί αυτό που συνείχε όλους, συγγενείς, γνωστούς και φίλους, ήταν η εκδημία του π. Συμεών, όπως είπαμε χθες. Και να που το γεγονός ‘πάντας συνηγάγετο προς ευφροσύνην’. Παράδοξο, αλλά αληθινό: πώς ένα κατά κόσμον πένθιμο συμβάν, ο θάνατος, γίνεται πηγή τόσης πνευματικής αγαλλιάσεως για τόσο πλήθος. Χιλιάδες άνθρωποι συνέρρευσαν από κοντά και μακριά για να προσκυνήσουν το σκήνωμα του γέροντα, να τον δουν για τελευταία φορά, να αφουγκρασθούν σιωπηλοί την ανάγνωση του ευαγγελίου, να παραστούν στην ολονύκτια αγρυπνία, να παρακολουθήσουν την μεγαλειώδη και τόσο κατανυκτική εξόδιο ακολουθία εις μοναχούς και ιερείς, να συνοδεύσουν την εκφορά και την ταφή, να θυμηθούν και να μοιρασθούν προσωπικές εμπειρίες από την ποιμαντική τους σχέση με τον εκλιπόντα. Κάποιοι ήρθαν από την Αθήνα με βραδινή πτήση και έφυγαν με πρωινή, μόνο για να γευθούν το γεγονός και να φύγουν με μια τελευταία ευλογία ασπαζόμενοι το χέρι του. Τα υμνολογικά κείμενα συγκλονιστικά: δεν λειαίνουν ούτε ωραιοποιούν τον θάνατο, τον βλέπουν ως τραγική συνέπεια της πτώσης και όχι ως μέρος της αρχικής φύσης του ανθρώπου, αλλά διαπνέονται από την ελπίδα στο άπειρο έλεος του Θεού. Για όσους έδωσαν ήδη στον κόσμο αυτό την μαρτυρία της αγίας βιοτής, η ελπίδα της αιωνίου αναπαύσεως γίνεται βεβαιότητα και η ανθρώπινη λύπη δίνει τη θέση της στη χαρά για την είσοδο του εκλιπόντος ‘εις την χαράν του Κυρίου του’.

     Την ευχή του να έχουμε όλοι. Χριστός ανέστη!