Επέτειος

Σαν σήμερα, πριν ένα χρόνο, μπήκε στη ζωή των Ελλήνων το αγγλικό δίλεξο capital controls. Πόσο γρήγορα περνάει ο καιρός! Και πόσο εύκολα ξεχνάμε, ή προσαρμοζόμαστε! Μάλλον το δεύτερο, που δείχνει και την αντοχή μας σε τέτοια καψόνια--μέχρι πότε άραγε;

[Το επετειακό σκίτσο του Ηλ. Μακρή, Καθημερινή]

Συμβατικά

Πρόσφατα η Καθημερινή δημοσίευσε δυο επιστολές αναγνωστών που... θυμήθηκαν να διαφωνήσουν για το αν η τρέχουσα χιλιετία άρχισε το 2000 ή το 2001. Φαίνεται αστείο, κι έτσι αποφάσισα να βάλω τα πράγματα στη θέση τους. Αποτέλεσμα ήταν η παρακάτω επιστολή που δημοσιεύθηκε προχθές (25/6). Βγάλτε μόνοι σας συμπέρασμα, κι αν θέλετε, λάβετε θέση.

     "Είναι άξιο απορίας πώς, έχοντας ήδη περάσει προ αρκετών ετών το κατώφλι της τρίτης μετά Χριστόν χιλιετίας, διαφωνούμε ακόμη για το αν αυτή άρχισε με το 2000 ή με το 2001. Σε κάθε περίπτωση η χρονολογία εκείνη πέρασε και δεν θα την ξαναγιορτάσουμε (όπως σίγουρα δεν θα γιορτάσουμε και την είσοδο της επόμενης χιλιετίας...). Οι διαφωνούντες αναγνώστες σας κ.κ. Μαράτος (8/6/16) και Σεραϊδάρης (22/6/16) φαίνεται να λησμονούν ότι οι χαρακτηρισμοί ‘προ Χριστού’ και ‘μετά Χριστόν’ εισήχθησαν πολύ αργότερα από την έλευση του Χριστού και έχουν συμβατικό χαρακτήρα. Με όλο τον οφειλόμενο σεβασμό προς τη μεγάλη Χριστιανική εορτή και την ιστορική και θεολογική της σημασία, κανείς δεν γνώριζε κατά την γέννηση του Χριστού ότι επρόκειτο αυτή η χρονική στιγμή να αποτελέσει σημείο καμπής της ιστορίας: αν υποτεθεί ότι κάτι τέτοιο ήταν γνωστό, τότε η ημέρα εκείνη θα χαρακτηριζόταν ως Πρώτη του Πρώτου Έτους (και δεν θα τοποθετούνταν, συμβατικά και αυθαίρετα και πάλι, την 25η Δεκεμβρίου [τίνος έτους άραγε;], τέσσερεις αιώνες αργότερα). Συνεπώς, ας δεχθούμε ότι αυτό που άλλαξε το έτος 2000 ήταν το πρώτο ψηφίο του έτους, κι αυτό ήταν τόσο ορατό και αναγνωρίσιμο ώστε να εννοηθεί ως αλλαγή χιλιετίας. Αυτό και μόνο, και τίποτε άλλο. Εξάλλου, τι αντιπροσωπεύει μια χιλιετία μπροστά στην αιωνιότητα;"

Διαζύγιο α λα αγγλικά

Λόγω απουσίας σε συνέδριο τις κρίσιμες μέρες του Βρετανικού δημοψηφίσματος δεν μπόρεσα να σχολιάσω έγκαιρα τα προσφάτως τεχθέντα στη χώρα που με φιλοξένησε αρκετά χρόνια, συνέβαλε στην ιατρική μου παιδεία και από του τρέχοντος έτους με συνταξιοδοτεί για όσα έκανα (και πλήρωσα) τα χρόνια εκείνα. Ωστόσο, διάφοροι φίλοι και συνάδελφοι με ρώτησαν πώς είδα την λαϊκή ετυμηγορία υπέρ του Brexit, κι έτσι οφείλω μιαν απάντηση.
     Λοιπόν, αυτό που απέδειξε η όλη διαδικασία είναι ότι είναι όχι αδύνατο, αλλά παντελώς ανόητο να απλουστεύεις ένα τόσο σύνθετο θέμα όπως η παραμονή ή η έξοδος μιας χώρας από την Ευρωπαϊκή Ένωση σε ένα διχοτομικό ερώτημα του τύπου 'Ναι/Όχι', 'Έξω/Μέσα'. Δεν υπάρχει περίπτωση να είναι κανείς ολότελα ικανοποιημένος με οποιοδήποτε αποτέλεσμα (ό,τι κι αν ψήφισε) και να μην κάνει δεύτερες, πιο ψύχραιμες σκέψεις («Καλά βγήκαμε, αλλά τώρα τι κάνουμε;») αφού καταλαγιάσει ο κουρνιαχτός της θριαμβολογίας. Βάζω στοίχημα (βλέπετε, το δημοψήφισμα έγινε υπόθεση και των σχετικών γραφείων που έκαναν χρυσές δουλειές στη Βρετανία) ότι ο περισσότερος απλός κόσμος δεν είχε και δεν έχει ιδέα για την έκταση των συνεπειών του Brexit, έστω και μετά από δυο χρόνια προεργασίας για την ψήφο αυτή (αν θέλετε, συγκρίνετε το χρονικό αυτό διάστημα με τη μία εβδομάδα που χρειάστηκε για το δικό μας δημοψήφισμα πέρυσι τέτοιον καιρό). Από την άλλη, ένα τέτοιο θέμα ήταν εκ φύσεως ανοικτό σε σωβινισμό, λαϊκισμό, πολιτικό καιροσκοπισμό, παραπληροφόρηση, εκφοβισμό και όποια άλλη καλοπροαίρετη πολιτική πρακτική μπορεί κανείς να σκεφθεί: τέτοια φαινόμενα δεν είναι καθόλου άγνωστα ακόμη και στις καλύτερες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες.
     Απομένει βέβαια να δούμε πώς ακριβώς θα υλοποιηθεί το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Ωστόσο, με την αφορμή αυτή ακούσαμε από διάφορες πλευρές να ζητείται η επανεξέταση των όρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η δική μου απλή σκέψη: Ευρώπη με λιγότερη εξωεθνική εξουσία και αυθαιρεσία, και με σεβασμό στις ιδιαιτερότητες των λαών που την αποτελούν, με κύριο μέλημα την επιβίωση και όχι την εξαθλίωσή τους. Ουτοπία; 

Κυοφορία

Δεκατρία χρόνια έχουν περάσει από τότε που κυκλοφόρησε το βιβλίο μου ‘Μιλώντας με τον άρρωστο’. Έχοντας προηγουμένως γνωρίσει την εκτεταμένη ξένη βιβλιογραφία πάνω στο θέμα, και βλέποντας την αντίστοιχη έλλειψη στον ελληνικό χώρο (και τις συνέπειές της στην καθημερινή ιατρική πράξη) είχα γράψει το μικρό εκείνο εγχειρίδιο με τους βασικούς κανόνες της επικοινωνίας γιατρού-ασθενούς. Η αποδοχή του ήταν γενικά καλή, τα σχόλια που δέχθηκε θετικά, και χρησιμοποιήθηκε και ως εκπαιδευτικό βοήθημα σε σχετικά μαθήματα. Η ανάγκη και η επιθυμία για μια ανανεωμένη έκδοση σιγόκαιγε εδώ και πολύ καιρό. Νέα θέματα επικοινωνίας ανέκυψαν και χρειάστηκαν ανάπτυξη, τα παλιά πέρασαν από αναθεώρηση, φίλοι και συνάδελφοι συνέβαλαν με τη δική τους ειδίκευση (και τους ευχαριστώ γι' αυτό), η γλώσσα γυαλίστηκε πολλές φορές, μ’ ένα λόγο έπεσε πολλή δουλειά, σε ώρες ‘άγριες’ και σε κενά ανάμεσα σε άλλες πιεστικές ασχολίες. Κάποια στιγμή το έργο έφτασε στο τέλος, δηλαδή στην αρχή: σήμερα το παρέδωσα στον εκδότη για επεξεργασία, οπότε ξεκινά μια νέα ‘κυοφορία’. Ελπίζω να κρατήσει λιγότερο από εννιά μήνες. Περισσότερα εν καιρώ.

Μνήμη πολέμου

Με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από τη μάχη του Σομ στον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο οι αγγλικές εφημερίδες δημοσιεύουν αναμνηστικά άρθρα με σχετικό φωτογραφικό υλικό από την πολυαίμακτη εκείνη σύγκρουση, τη μεγαλύτερη του ‘Μεγάλου Πολέμου’ (για τους Άγγλους ένας ήταν ο Μεγάλος Πόλεμος...) που κράτησε πάνω από τέσσερεις μήνες (από την 1η Ιουλίου ως τα μέσα Νοεμβρίου) και είχε συνολικό ανθρώπινο κόστος πάνω από ένα εκατομμύριο νεκρούς και τραυματίες. «Λάσπη, αίμα και ματαιότητα» ήταν ο λιτός μετέπειτα χαρακτηρισμός της μάχης εκείνης του σημάδεψε ολόκληρο τον πόλεμο, μια κλιμάκωση προσωπικών και εθνικών εγωισμών ανάμεσα στις τότε μεγάλες αυτοκρατορικές δυνάμεις. Η εικόνα που κράτησα (από τον Observer) δείχνει Άγγλους στρατιώτες μέσα σε ένα χαράκωμα να ετοιμάζουν τις ξιφολόγχες τους την αυγή της επίθεσης. Θάνατο ετοιμάζονται να προσφέρουν, θάνατο να εισπράξουν. Κανείς τους δεν ξέρει αν θα δει το βράδυ... Αρχαίο μάθημα ο πόλεμος, πάντα με ίδια ή παρόμοια κίνητρα, πάντα αδιάβαστο και πάντα αμάθητο από μια ανθρωπότητα που επιμένει εδώ και χιλιάδες χρόνια στα λάθη της.

 

Ιατροφιλοσοφία

Αναζητώντας στο Διαδίκτυο κάποιο άλλο απόφθεγμα, έπεσα πάνω στο παρακάτω κείμενο του Thomas Sydenham (1624-1689) που κέρδισε την επωνυμία ‘Άγγλος Ιπποκράτης’ (δική μου η ελληνική απόδοση). Δεν ξέρω αν θα μπορούσε κανείς να συνοψίσει διαφορετικά τη φιλοσοφία και τη ανθρωπολογία της ιατρικής σε τόσο λίγες λέξεις.

«Κάθε άνθρωπος που σκοπεύει να δοθεί στη φροντίδα των άλλων θα πρέπει να σκεφθεί σοβαρά τα ακόλουθα τέσσερα πράγματα. Πρώτον, ότι μια μέρα θα πρέπει να δώσει λόγο στον Υπέρτατο Κριτή για όλες τις ζωές που του εμπιστεύθηκαν τη φροντίδα τους. Δεύτερον, ότι εφόσον όλη του η επιδεξιότητα και γνώση και ενεργητικότητα του έχουν δοθεί από τον Θεό, θα πρέπει να ασκούνται για τη δόξα Του και για το καλό της ανθρωπότητας, και όχι μόνο για κέρδος ή φιλοδοξία. Τρίτον, ας σκεφθεί ότι έχει αναλάβει τη φροντίδα όχι κάποιου κατώτερου πλάσματος, διότι για να αναδείξει την αξία, το μεγαλείο του ανθρώπου, ο μονογενής Υιός του Θεού έγινε ο ίδιος άνθρωπος και εξευγένισε τον άνθρωπο με τη θεϊκή Του αξιοπρέπεια, και πολύ περισσότερο, πέθανε για να τον λυτρώσει. Και τέταρτον, αφού ο γιατρός είναι κι αυτός θνητός, θα πρέπει να ανακουφίζει τους πάσχοντες ασθενείς του με επιμέλεια και αγάπη, διότι μια μέρα θα πάσχει παρόμοια κι εκείνος».

Κατάκριμα

Κάποτε μαθαίναμε ότι πρέπει να νιώθουμε υπερήφανοι για την καταγωγή μας, για την πίστη μας, για τις άριστες επιδόσεις μας κατά περίπτωση στις επιστήμες, τις τέχνες, την έντιμη εργασία μας. Στην Ελλάδα του 21ου αιώνα όσοι καυχώνται για την ελληνικότητά τους θεωρούνται επίσημα ‘ρατσιστές’ και όσοι είναι περήφανοι για την πίστη τους ‘φανατικοί’, ενώ η αριστεία είναι ο αποδιοπομπαίος τράγος της δημόσιας ζωής. Κοντά σε τόσες άλλες λέξεις έχασε και η υπερηφάνεια το νόημα της, και κατάντησε να σημαίνει συγκεκριμένο σεξουαλικό αυτοπροσδιορισμό. Κι έτσι, σε μια εποχή που γίνονται επίσημες εισηγήσεις για κατάργηση των σχολικών παρελάσεων, ακούμε να διαφημίζεται και στα κρατικά δελτία ειδήσεων η ετήσια ‘παρέλαση υπερηφάνειας’ των ομοφυλοφίλων.

     Στο τέλος του ‘Επιταφίου’ ο Θουκυδίδης βάζει στο στόμα του Περικλή την φράση: «ἆθλα γὰρ οἷς κεῖται ἀρετῆς μέγιστα, τοῖς δὲ καὶ ἄνδρες ἄριστοι πολιτεύουσιν» («Εκεί όπου ορίζονται σπουδαία έπαθλα για την ανδρεία, εκεί υπάρχουν και οι άριστοι πολίτες» [μετάφρ. Α. Βλάχου]). Αντίστροφα βέβαια, αν η πολιτεία δεν τιμά την ανδρεία, την πίστη, την αρετή, την τιμιότητα, τη σωφροσύνη, αλλά αντίθετα αναδεικνύει και προβάλλει την ψευδεπίγραφη σεξουαλική ‘υπερηφάνεια’, κατεβάζει τον κοινωνικό πήχυ στο κατώτερο δυνατό σημείο. Κι αυτό δεν είναι απλώς κρίμα, αλλά αφορμή για κατάκριμα.

[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή 17/6/2016]

     ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ: Το σύνθημα «Άνδρας (ή γυναίκα) δεν γεννιέσαι, γίνεσαι» της φετινής παρέλασης ήταν ιδιαίτερα ύπουλο. Αυτό που πρακτικά υπονοεί είναι: «Αφήστε μας ελεύθερους να φτιάχνουμε ομοίους μας». Και αυτό είναι ακριβώς που απορρίπτει μια υγιώς σκεπτόμενη μερίδα ανθρώπων. Επιτέλους, τι πιο φυσικό από τα αγόρια να μεγαλώνουν σαν άνδρες και τα κορίτσια σαν γυναίκες; Οι ‘μεταλλάξεις’ αποτελούν απόκλιση. Ας μάθουμε να ξεχωρίζουμε το φυσιολογικό από την απόκλιση. Όπως έχουμε ξαναπεί, ο Αισωπικός μύθος της αλεπούς με την κομμένη ουρά έχει πλήρη εφαρμογή στην περίπτωση του gay pride και των συναφών εκδηλώσεων.

Mors janua vitae

Όπως έχουμε ξαναπεί, δεν υπάρχει επιστημονική ή άλλη εξήγηση για τον λεγόμενο ‘νόμο της σειράς’, για το φαινόμενο να σου τυχαίνουν την ίδια μέρα διαδοχικά ιατρικά περιστατικά με παρόμοια χαρακτηριστικά, μια πραγματικότητα που γνωρίζουν όλοι οι γιατροί από τα χρόνια της ειδίκευσής τους. Έτσι και η εβδομάδα αυτή ξεκίνησε τη Δευτέρα με τρεις εισαγωγές όμοιες, αλλά και διαφορετικές. Τρεις γυναίκες ίδιας ηλικίας (εξήντα κάτι), με δύσπνοια, χαμηλό οξυγόνο και πνεύμονες που αγωνίζονταν να εκπληρώσουν την αποστολή τους υπό το βάρος του μεταστατικού καρκίνου. Και στις τρεις η διάγνωση ήταν σχετικά πρόσφατη (μήνες) και η εξέλιξη γρήγορη: η νόσος κάλπαζε εκτός ελέγχου. Η πορεία τους; Η μία μπήκε στον αναπνευστήρα το ίδιο βράδυ. Μάταια ίσως, μια και κατέληξε μετά 48 ώρες. Απλώς δώσαμε λίγο χρόνο στην οικογένειά της να καταλάβει και να αποδεχθεί το αναπόφευκτο τέλος. Η δεύτερη πάλεψε μέχρι το πρωί της Παρασκευής. Χρειάστηκε ανακουφιστική καταστολή με μορφίνη («φάρμακο του Θεού» ονόμαζε ο Thomas Sydenham το βάμμα του οπίου τον 17ο αιώνα, και κάπως έτσι θα χαρακτήριζε και τη μορφίνη) για να της αμβλύνει την αβάσταχτη και συνεχή αίσθηση ότι «πνίγομαι», και τελικά έφυγε ήρεμη. Στην τρίτη έκανα βρογχοσκόπηση: σχεδόν κλειστός ο ένας πνεύμονας, ευτυχώς αντιρροπεί τα πράγματα ο άλλος, λίγη βοήθεια με οξυγόνο και εισπνοές, ίσως προλάβει να δει όφελος από την ογκολογική της θεραπεία. Συμπτωματική βελτίωση, να κερδίσουμε λίγο χρόνο και βλέπουμε.

     Έτσι στο ‘παιχνίδι’ της εβδομάδος το ‘σκορ’ είναι 2-1, με νικητή τον θάνατο, δηλαδή την άλλη ζωή. Ακόμη δυο ονόματα στο σημερινό ψυχοχάρτι (παραμονή Πεντηκοστής γαρ). Εμείς ως άνθρωποι πενθούμε αυτούς που έφυγαν, κι εκείνοι φαντάζομαι ότι κουνούν συγκαταβατικά το κεφάλι για μας που παλεύουμε με νύχια και δόντια να τους κρατήσουμε στον κόσμο αυτό. «Αν ξέρατε...» θα λένε. Και όμως έτσι θα συνεχίσουμε, μέχρι ‘την ημέραν εκείνην και την ώραν’ του καθενός μας.

     [Σημ. Η λατινική φράση του τίτλου μεταφράζεται ‘Ο θάνατος πύλη της ζωής’.]

     Υστερόγραφο: Δυστυχώς και η τρίτη ασθενής ακολούθησε τον ίδιο δρόμο "μετ' ου πολλάς ημέρας". Η αναλαμπή ήταν εντελώς προσωρινή, αλλά τόσο χρήσιμη!

Ήθη

Με αφορμή την τραγική δολοφονία της Αγγλίδας βουλεύτριας Τζο Κοξ, 41 ετών, από έναν φανατικό διάβασα σε μια νεκρολογία της ότι ζούσε με τον σύζυγο και τα δυο παιδιά της σε μια τροποποιημένη μαούνα στον Τάμεση (κάτι που δεν είναι σπάνιο στην Αγγλία) [εικόνα] και πήγαινε στη Βουλή των Κοινοτήτων με ποδήλατο. Προφανώς τα κοινοβουλευτικά ήθη διαφέρουν από χώρα σε χώρα.

Γραφειοκρατία

Η 'Καθημερινή' δημοσίευσε προ καιρού (22/5/2016) την ακόλουθη επιστολή, με τίτλο 'Η γραφειοκρατία και τα τρία ευρώ'. Είναι τόσο εύγλωττη που δεν χρειάζεται κανένα σχόλιο, αλλά γεννά μια πίκρα και μια απογοήτευση για το φαινόμενο που περιγράφει. Διαβάζει άραγε κανείς υπεύθυνος;

     Κύριε διευθυντά 

     Σε επαρχιακή πόλη ο υποθηκοφύλακας ζήτησε την προσκύρωση 2 τετραγωνικών εκατοστών από την παράπλευρη οδό για να μεταγράψει αγοραπωλησία οικοπέδου μέσα στο σχέδιο πόλεως! Τώρα πρέπει επιτροπή του δήμου να ορίσει την τιμή μονάδος και να συνεδριάσει το δημοτικό συμβούλιο για να πάρει απόφαση και να πραγματοποιηθεί η προσκύρωση. Το ποσόν ασήμαντο, δεν υπερβαίνει τα τρία ευρώ, αλλά ποιος υπολογίζει τις εργατοώρες, τον χρόνο καθυστέρησης, τα νεύρα των πολιτών; Η γραφειοκρατία νίκησε. Νομίζει κανείς ότι χωρίς πάταξη της γραφειοκρατίας μπορούν να γίνουν επενδύσεις;

     Σπύρος Λιβάνης
     Κόρινθος

Θέματα αίματος

Η Google μας πληροφορεί ότι σήμερα είναι η Παγκόσμια Ημέρα του Εθελοντή Αιμοδότη, που γιορτάζεται στην επέτειο των γενεθλίων του Karl Landsteiner (1868-1943). Ο άνθρωπος αυτός το 1901 περιέγραψε για πρώτη φορά το σύστημα των ομάδων αίματος (αργότερα πήρε και Νόμπελ για την ανακάλυψη αυτή). Ακόμη, χωρίς βέβαια να το γνωρίζει, έγινε αιτία να στραφώ στην Ιατρική (και τι θα γινόταν αυτή η άμοιρη η επιστήμη χωρίς την αφεντιά μου;;;). Θα πρέπει να ήμουν στη Β' Γυμνασίου όταν στα θέματα των τότε εισαγωγικών εξετάσεων για το πανεπιστήμιο έπεσαν και οι ομάδες αίματος και τα προβλήματα που δημιουργεί η ασυμβατότητά τους στα νεογνά κτλ. Είχε γίνει τότε σάλος διότι τάχα το συγκεκριμένο κεφάλαιο δεν περιλαμβανόταν στην εξεταστέα ύλη, κι αυτό μου έκανε εντύπωση διότι ήξερα το θέμα από το μάθημα της Ανθρωπολογίας στην Στ΄ Δημοτικού. «Για ένα τέτοιο θέμα διαμαρτύρονται;» είπα. «Αυτό ακόμη κι εγώ μπορώ να το γράψω». Δεν ήταν βέβαια η μόνη αιτία, αλλά η σκέψη σιγά-σιγά παγιώθηκε μέχρι να τελειώσω το Γυμνάσιο. Έχοντας δυο θείους γιατρούς (και τον μακαρίτη τον νουνό μου) δεν ήμουν και άσχετος με το κλίμα της ιατρικής, έστω κι αν οι συνθήκες σπουδών και εργασίας αλλάζουν από τη μία γενιά στην άλλη. Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ιστορία. Το αν η επιλογή αυτή ήταν η άριστη δυνατή για μένα ας μη το κρίνω εγώ.
     Για να ξαναγυρίσουμε όμως στην εθελοντική αιμοδοσία, πρόκειται για έναν θεσμό που πρέπει οπωσδήποτε να καλλιεργήσουμε και να στηρίξουμε με κάθε τρόπο. Η χώρα μας δεν καλύπτει γενικά τις ανάγκες της σε αίμα και αναγκάζεται να εισάγει και από άλλες χώρες, με πολύ σημαντικό κόστος. Από την άλλη, οι ανάγκες για μεταγγίσεις αυξάνονται καθώς η ιατρική γίνεται πιο επιθετική, όχι όμως πάντα με σωστές ενδείξεις, που σημαίνει ότι κι εδώ, όπως και σε τόσα άλλα θέματα, γίνεται κατάχρηση. Συνεπώς χρειάζεται σωστή εκπαίδευση τόσο του κοινού για την αξία της δωρεάς, όσο και του ιατρικού κόσμου για τη συνετή αξιοποίησή της.

"Ο του κόσμου άρχων"

Με την έναρξη του τρέχοντος μηνός έγιναν τα εγκαίνια της Gotthard, της μεγαλύτερης σήραγγας του κόσμου, μήκους 55 χιλιομέτρων, κάτω από τις Άλπεις. Είχα την ευκαιρία πριν αρκετά χρόνια να περάσω την οδική σήραγγα του ίδιου ορεινού όγκου, μήκους (μόνο...) 17 χιλιομέτρων, και είχα εντυπωσιασθεί από την ευκολία με την οποία βρίσκεται κανείς από την γερμανόφωνη στην ιταλόφωνη Ελβετία, έστω και χάνοντας κάτι από το πανόραμα των χιονισμένων βουνών. Τα εγκαίνια έγιναν παρουσία αρχηγών κρατών, με χαρές και πανηγύρια και εκδηλώσεις μνήμης για τους εργάτες που σκοτώθηκαν κατά την κατασκευή του τεράστιου αυτού τεχνικού έργου. Μέχρι εδώ ίσως δεν θα μπορούσε κανείς να ψέξει τα πράγματα. Δυστυχώς όμως, αρχίζοντας με μια ‘συμπροσευχή’ Καθολικού Ιερέα, Ραβίνου, Μουφτή και Προτεστάντισσας Κληρικού οι εορτασμοί συνεχίστηκαν με ποικίλα οργιαστικά δρώμενα και κατέληξαν σε μια απροκάλυπτη Σατανιστική τελετή, με λατρεία ενός τράγου με τεράστια κέρατα και άλλα τέτοια.   
     Προφανώς η επίσημη δήθεν Χριστιανική Ευρώπη προσκυνάει πλέον ολοφάνερα τον Σατανά, που της λέει, όπως τότε στους πειρασμούς του Κυρίου: «Σοὶ δώσω τὴν ἐξουσίαν ταύτην ἅπασαν καὶ τὴν δόξαν αὐτῶν, ὅτι ἐμοὶ παραδέδοται, καὶ ᾧ ἐὰν θέλω δίδωμι αὐτήν. Σὺ οὖν ἐὰν προσκυνήσῃς ἐνώπιόν μου, ἔσται σου πᾶσα» [Λουκ. 4:6-7]. Και όπως σημειώνει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης στην Αποκάλυψη, οι άρχοντες της γης «ἐξουσίαν ὡς βασιλεῖς μίαν ὥραν λαμβάνουσι μετὰ τοῦ θηρίου. Οὗτοι μίαν γνώμην ἔχουσι, καὶ τὴν δύναμιν καὶ τὴν ἐξουσίαν αὐτῶν τῷ θηρίῳ διδόασιν» [Αποκ. 17:12-13]. Αυτό αποδείχθηκε στη δαιμονική τελετή που σημάδεψε τα εγκαίνια της νέας σήραγγας (Σημ. Η σήραγγα λεγόταν αρχικά Sankt Gotthard, αλλά τι δουλειά έχει ο άγιος [Sankt] με τους διαβόλους;).
     Για όσους θέλουν περισσότερα στοιχεία, στην Ενωμένη Ρωμιοσύνη περιγράφονται αναλυτικά τα συμβάντα και υπάρχει ολόκληρο το σχετικό βίντεο. Τι άλλο να πούμε; Ο Θεός ας μας ελεήσει όλους.

Ιπτάμενα

Η Ρωσία παρουσίασε ένα νέο επιβατικό αεροσκάφος, το MC-21, που διαφημίζεται ότι είναι καλύτερο από τα Μπόινγκ ή τα Αίρμπας που κυριαρχούν στην αγορά εδώ και δεκαετίες, και θα είναι έτοιμο για πώληση τον επόμενο χρόνο. Την παρουσίαση έκανε ο ίδιος ο πρωθυπουργός Μεντβέντεφ. Διάβασα την είδηση στη Guardian, και τα 1500 και πλέον σχόλια που τη συνοδεύουν στην ιστοσελίδα είναι κυρίως πολιτικά (και πολωτικά), με αναφορές στη διαμάχη με την Ουκρανία, την προσάρτηση της Κριμαίας, το ποιος έρριξε την πτήση ΜΗ17, την εμπλοκή στη Συρία και άλλα παρόμοια. Στην ιστορία πάντα η εμπορεύσιμη παραγωγή μιας χώρας αποτελούσε μέσο για την άσκηση πολιτικής, με κυριώτερα παραδείγματα τα καύσιμα και τα πολεμικά όπλα, αλλά και τα ναρκωτικά. Σήμερα, με τη βοήθεια της μαζικής επικοινωνίας, η εμπορική πολιτική παίρνει πρόσθετες διαστάσεις, και αντί για λίγους και ‘ειδικούς’ ή ‘μυημένους’ στο κάθε θέμα, τον λόγο (και τις αντίστοιχες υποψίες) έχουν οι πάντες ανά τον κόσμο. Βλέπετε, η γνώση που πήγασε από εκείνο το αρχικό απαγορευμένο δένδρο σήμανε και το τέλος της αθωότητας για την ανθρωπότητα που ακολούθησε, με όλα τα παρεπόμενά της.
     Μια λεπτομερέστερη ιατροφιλοσοφική ανάλυση για τη Γνώση, την Ευθύνη και την Αθωότητα μπορείτε να βρείτε ΕΔΩ.

'Καιρός παντί πράγματι'

Η Μ. Κατσουνάκη αναφέρεται στο σημερινό της άρθρο, με τίτλο ‘Γλωσσοδέτης διαρκείας’ (Καθημερινή) στη συζήτηση για τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών που άρχισε πρόσφατα. Παραθέτει ένα απόσπασμα του Φ. Κακριδή για το θέμα, και το αντιγράφω:

     «Ενα τόσο σοβαρό και νευραλγικό παιδαγωγικό πρόβλημα δεν το συζητούμε δημόσια σε στιγμές πολιτικής αναταραχής, με κυβερνήτες ανερμάτιστους που δεν εμπνέουν εμπιστοσύνη, και δεν το συζητούμε δημόσια όσο η πατρίδα μας κινδυνεύει...».

     Να μια φράση που θα μπορούσαμε να τη γράψουμε σε κάποιο περίοπτο σημείο και να την δείχνουμε/επαναλαμβάνουμε κάθε φορά που βλέπουμε να έρχεται (τεχνηέντως και σκοπίμως;) στο προσκήνιο της δημοσιότητας κάποιο μεγάλο πρόβλημα (όχι μόνο παιδαγωγικό).

Διπλωματικές προτεραιότητες

Διαβάζω ότι η εν Αθήναις πρεσβεία των ΗΠΑ, προφανώς στα πλαίσια των διπλωματικών της καθηκόντων, καλεί άλλες ξένες πρεσβείες να στηρίξουν ενεργά την επικείμενη παρέλαση των ομοφυλοφίλων στην Αθήνα (Athens Pride), «ως μέρος της δέσμευσής μας για τα οικουμενικά ανθρώπινα δικαιώματα», όπως λέει. Μάλιστα. Όταν μια χώρα βρίσκεται σε κρίση εδώ και αρκετά χρόνια, και αναδεικνύονται καθημερινά θέματα όπως ανεργία, ελλείψεις υγειονομικού υλικού, πείνα, φτώχια, κατάργηση εργασιακών δικαιωμάτων (για να μη μιλήσουμε για οικονομική ισοπέδωση με συμφωνίες τύπου ΤΤΙΡ), το ‘οικουμενικό ανθρώπινο δικαίωμα’ που έχει αποκλειστική προτεραιότητα για τους υπερπόντιους 'προστάτες' είναι οι παρελάσεις των ομοφυλοφίλων. Τα υπόλοιπα είναι πολύ ψιλά γράμματα. Ακούσατε τίποτε εσείς γι' αυτά; 

‘Παρ’ ἐλπίδα πᾶσαν’

Έχω αναφέρει ξανά πριν μερικά χρόνια το παρακάτω απόσπασμα, παρμένο από το σημερινό Συναξάρι, και το ξαναγράφω λόγω επικαιρότητος: «Τῇ αὐτῇ ἡμέρα, μνήμη τῆς μετά φιλανθρωπίας ἐπενεχθείσης ἡμῖν φοβερᾶς ἀπειλῆς καί ἀνάγκης, ἐν τῇ τῶν Βαρβάρων ἐπιδρομῇ, ὄτε, μέλλοντας ὑπ’ αὐτῶν δικαίως αἰχμαλωτίζεσθαι καί φόνῳ μαχαίρας παραδίδοσθαι, ὁ οἰκτίρμων καί φιλάνθρωπος Κύριος, διά σπλάγχνα ἐλέους αὐτοῦ, παρ’ ἐλπίδα πᾶσαν ἐλυτρώσατο ἡμᾶς». Εκείνοι που κατέγραψαν με τόσο λιτό τρόπο τα γεγονότα δεν τα φαντάσθηκαν: τα βίωσαν προσωπικά και χειροπιαστά, και επέζησαν για να μας τα αφηγηθούν. Δεν αρνούνται τον φόβο, τον πανικό, την απόγνωση, το αδιέξοδο, δεν ισχυρίζονται ότι όλα αυτά πέρασαν εύκολα, όπως δεν αρνούνται και ότι ‘δικαίως’ θα πάθαιναν όλα εκείνα τα δεινά. Ωστόσο, η λύση δόθηκε ‘παρ’ ἐλπίδα πᾶσαν’, με τρόπο αναπάντεχο και ανεξήγητο για τα ανθρώπινα δεδομένα. Με θαύμα του Θεού. Και αυτό ομολογούν, και το θυμόμαστε κι εμείς μέχρι και σήμερα.
     Μήπως ως λαός θα πρέπει να ξεκινήσουμε από εκείνο το ‘δικαίως’, από την παραδοχή και ομολογία ότι ‘ἄξια ὧν ἐπράξαμεν ἀπολαμβάνομεν’, για να μπορούμε να ελπίζουμε και σε λύτρωση ‘παρ’ ἐλπίδα πᾶσαν’; Όλα αυτά βέβαια προϋποθέτουν την πίστη στον ‘οἰκτίρμονα καί φιλάνθρωπον Κύριον’. Την έχουμε;

Αρχαιότητες

Το ιστολόγιο του Ν. Σαραντάκου «Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» φιλοξενεί σήμερα ένα άρθρο και έναν εκτενή σχολιασμό από αναγνώστες για τη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών στο γυμνάσιο (με αφορμή τις προτάσεις 56 Πανεπιστημιακών για κατάργησή τους). Τον διάβασα με ενδιαφέρον και σημειώνω εδώ κάποιες σκέψεις μου. Νομίζω λοιπόν ότι η στάση μας απέναντι σε κάθε σχολικό μάθημα, από τη γλώσσα και τα θρησκευτικά μέχρι τη γυμναστική και τη μουσική, σε μεγάλο βαθμό διαμορφώνεται από τους καθηγητές που μας το διδάσκουν, την προσέγγιση και την αγάπη τους προς το μάθημα τους. Προσωπικά ευτύχησα να έχω σε όλο το γυμνάσιο γενικά καλούς φιλολόγους, και είχα και την κατ’ οίκον επικουρία του πατέρα μου και του παππού Γιάννη (σιδηροδρομικός ήταν ο μακαρίτης, αλλά ήξερε τον Τζάρτζανο απ’ έξω και μας εξέταζε δυο φορές το χρόνο, όταν είχαμε εξετάσεις στο σχολείο). Όταν γνώρισα καλούς μαθηματικούς ήταν μάλλον αργά.
     Τι μου έμεινε από τα αρχαία που διδάχθηκα πριν τόσες δεκαετίες; Κάποια από τα κείμενα του Ζούκη και μερικοί μύθοι του Αισώπου. Η αρχή της ‘Κύρου Αναβάσεως’, του ‘Υπέρ αδυνάτου’ λόγου του Λυσία και του ‘Κρίτωνα’. Το προοίμιο της Ιλιάδας και οι πρώτοι εκατό στίχοι της Οδύσσειας. Οι ύβρεις του Αχιλλέα προς τον Αγαμέμνονα (‘ω μιν αναιδίην επιειμένε, οινοβαρές, κυνός όμματ’ έχων κραδίην δ’ ελάφοιο’). Το προοίμιο της Ιστορίης του Ηροδότου. Οι αποστροφές του Οιδίποδα προς τον Τειρεσία (‘τυφλός τα τ’ ώτα τον τε νουν τα τ’ όμματ’ ει’) και του Ορέστη προς την Ιφιγένεια στην Ταυρίδα (‘ο ναυστολών εγώ ειμι τας συμφοράς, ούτος δε συμπλεί των εμών μόχθων χάριν’). Καλά δεν θα ήταν να διδασκόμασταν περισσότερα επιλεγμένα γνωμικά και αποσπάσματα, πρωτότυπα και σε μετάφραση, με λιγότερη έμφαση στη γραμματική και περισσότερη στο περιεχόμενο; Η κατανόηση του δευτέρου θα είχε πολύ μεγαλύτερη αξία, και θα μας έκανε να αγαπήσουμε και τη μορφή του πρωτοτύπου.
     Θα διακινδυνεύσω και μια πρόβλεψη. Όσο θα υπάρχουν Έλληνες, θα υπάρχει και κάποιας μορφής γλωσσικό ζήτημα. Είναι κάτι σαν τους ‘αιώνιους αντιπάλους’ στα γήπεδα, σαν την διπολική πολιτική μας, μια μόνιμη αφορμή διελκυστίνδας όπου η κάθε πλευρά αισθάνεται υποχρεωμένη να τραβήξει το σχοινί προς την αντίθετη κατεύθυνση, αγνοώντας τη μέση λύση, τη χρυσή τομή και τον κοινό τόπο της συνεννόησης. Ίσως διότι η μέση οδός θα αφαιρέσει τον λόγο ύπαρξης από πολλούς ακραίους, οποιασδήποτε πλευράς.
     Υστερόγραφο: Ο Τ. Θεοδωρόπουλος γράφει κι εκείνος κάτι συναφές στη σημερινή του επιφυλλίδα ("Γιατί χρειάζονται τα αρχαία ελληνικά;") στην Καθημερινή. Σίγουρα το θέμα δεν κλείνει εδώ...

Γενοκτονία

Αφήνοντας κατά μέρος τις ελληνικές κοινοβουλευτικές φαρσοκωμωδίες ας ρίξουμε ένα βλέμμα στο Γερμανικό κοινοβούλιο, το οποίο σήμερα αναγνώρισε επίσημα τη «γενοκτονία των Αρμενίων και άλλων Χριστιανικών μειονοτήτων τα έτη 1915-1916» από τους Τούρκους. Η ψηφοφορία έγινε με ανάταση της χειρός, και το αποτέλεσμα ήταν σχεδόν ομόφωνο υπέρ του ψηφίσματος, με μόνο μία αποχή και μία αρνητική ψήφο. Όπως αναμενόταν, αυτό ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων από το ‘σουλτανάτο’ του Ερντογάν, που ανακάλεσε τον Τούρκο πρεσβευτή για διαβουλεύσεις, ενώ οι υπουργοί του δήλωναν ότι η ψηφοφορία αυτή είναι άκυρη και χωρίς περιεχόμενο, διότι -- λένε -- τέτοια θέματα δεν αποφασίζονται από πολιτικούς αλλά από ιστορικούς (αλήθεια; ποιας εθνικότητος;).
     Ανοίγοντας τη συζήτηση ο πρόεδρος της Γερμανικής βουλής Norbert Lammert αναγνώρισε ότι η αναμόχλευση ιστορικών γεγονότων μπορεί να είναι επώδυνη, αλλά πρόσθεσε: «Όμως έχουμε δει ότι μια έντιμη και αυτοκριτική αξιολόγηση του παρελθόντος δεν θέτει σε κίνδυνο τις σχέσεις με άλλες χώρες, αλλά αποτελεί προϋπόθεση για κατανόηση, συμφιλίωση και συνεργασία». Κι ακόμη είπε ότι η σημερινή κυβέρνηση της Τουρκίας δεν είναι υπεύθυνη για ό,τι συνέβη πριν 100 χρόνια, «αλλά έχει μέρος της ευθύνης για ό,τι θα συμβεί στο μέλλον». Σοφές κουβέντες, από ψύχραιμους ανθρώπους. Καλό είναι να παίρνουμε κανένα σοβαρό παράδειγμα από άλλους και να βλέπουμε λίγο έξω από τις ιδεολογικές μας παρωπίδες.