Εδώ και τώρα, απαλλαγή!

Ζητώ συγνώμη για τη χρήση του παλιού πολιτικού συνθήματος, αλλά μια και έχει ληφθεί (ακόμη μια φορά) επίσημη απόφαση για την απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους, ας αφιερώσουμε μια ανάρτηση στο θέμα της διακοπής, λόγω και ειδικού επαγγελματικού ενδιαφέροντος. Μπορεί τα παρακάτω να αφορούν πολύ λίγους (ή και κανέναν) από τους αναγνώστες της σελίδας, αλλά απευθύνονται προς όλους. Κάποιοι μπορεί να κερδίσουν.
     Όπως όλες οι εξαρτήσεις, το κάπνισμα είναι εγκεφαλική υπόθεση. Έχει να κάνει με τη σύνδεση της νικοτίνης σε υποδοχείς του εγκεφάλου και τη δημιουργία μιας τεχνητής ‘ευφορικής’ κατάστασης, που διαταράσσεται όταν λείψει το αντίστοιχο φάρμακο. Επειδή ο βαθμός σύνδεσης και οι μεταβολές που προκαλεί διαφέρουν από άτομο σε άτομο, γι’ αυτό και η διακοπή μπορεί να είναι πιο δύσκολη ή πιο εύκολη, ανάλογα, κάτι που έχει να κάνει και με τον αριθμό των τσιγάρων και τη χρονική διάρκεια του καπνίσματος κτλ. Εκτός από τη φαρμακευτική εξάρτηση, το κάπνισμα είναι και ψυχική-συμπεριφορική εξάρτηση που συνδέεται με κοινές εκδηλώσεις της καθημερινής ζωής (καφές, φαγητό, συναναστροφές, οδήγηση κτλ). Όλα αυτά πρέπει να ληφθούν υπόψη στην προσπάθεια διακοπής. Διότι τελικά το ζητούμενο δεν είναι απλώς να αλλάξει χώρο ο καπνιστής ή να περιορίσει τη συνήθειά του, αλλά να αποφασίσει να απαλλαγεί οριστικά από αυτή, κάτι που όλοι σχεδόν οι χρήστες του καπνού επιθυμούν.
     Μεγάλο ρόλο, ίσως τον πρώτο, στη διακοπή παίζει η θέληση. Αυτοί που αποφασίζουν πώς ό,τι κι αν γίνει θα το κόψουν είναι εκείνοι που το πετυχαίνουν. Γι’ αυτό κάθε προσπάθεια πρέπει να αρχίζει με μια καλή συζήτηση του καπνιστή με τον εαυτό του για να πάρει την απόφαση αυτή. Μετά έρχονται τα πρακτικά ζητήματα. Μερικά από αυτά είναι τα ακόλουθα (το πρώτο πρόσωπο είναι σχήμα λόγου, μια και ο γράφων εκτός από παθητικά δεν έχει καπνίσει ποτέ):

• Ορίζουμε ημερομηνία διακοπής (όχι στο αόριστο και απώτερο μέλλον) και ετοιμαζόμαστε ψυχολογικά γι’ αυτήν.
• Απομακρύνουμε από το περιβάλλον μας αντικείμενα που σχετίζονται με το κάπνισμα (αναπτήρες, σταχτοδοχεία κτλ).
• Ζητούμε από τους δικούς μας ανθρώπους να μας ενισχύσουν στην απόφασή μας, να σεβαστούν την προσπάθειά μας και να μη μας βάζουν εμπόδια, π.χ. κερνώντας μας τσιγάρα ή λέγοντας ότι δεν θα τα καταφέρουμε κτλ.
• Εξετάζουμε υπό ποιες συνθήκες καπνίζουμε, και τροποποιούμε το αντίστοιχο περιβάλλον ώστε να μη συνδέεται με τον καπνό (π.χ. αλλάζουμε το είδος του καφέ που τόσα χρόνια πίναμε μαζί με το τσιγάρο)
• Αντί να καπνίζουμε μηχανικά και αυτόματα, σκεφτόμαστε κάθε φορά πριν ανάψουμε τσιγάρο και το αναβάλλουμε για αργότερα, μειώνοντας έτσι τον αριθμό των τσιγάρων που καπνίζουμε.
• Η διακοπή του καπνίσματος, ιδίως στους χρόνιους καπνιστές, σημαίνει αλλαγή του μεταβολισμού τους, που είχε μάθει να δουλεύει με την παρουσία νικοτίνης στον οργανισμό. Συνεπώς, για να αποφύγουμε την αύξηση βάρους που συχνά συνοδεύει τη διακοπή, πρέπει να αναδιατάξουμε το ημερήσιο πρόγραμμά μας (σωστή διατροφή, περισσότερη άσκηση κτλ) ώστε να αντισταθμίσουμε την αυξημένη όρεξη που προκαλεί η απομάκρυνση της νικοτίνης.
• Ο Mark Twain έλεγε χιουμοριστικά: «το να κόψεις το κάπνισμα είναι εύκολο, εγώ το έχω κάνει χιλιάδες φορές». Στην πράξη οι υποτροπές (το ‘ξανακύλισμα’) είναι συχνές, δεν πρέπει όμως να απογοητεύουν τον καπνιστή. Πόσες φορές δεν πέσαμε όταν μικροί προσπαθούσαμε να βαδίσουμε! Αυτό δεν μας εμπόδισε να δοκιμάσουμε ξανά. Όπως λένε οι Πατέρες: «Οσάκις αν πέσης, έγειραι και σωθήσει».
• Αν παρόλα αυτά οι προσπάθειες αποτυγχάνουν και η αποφασιστικότητά μας δεν φέρνει αποτέλεσμα, δεν βλάπτει να συμβουλευθούμε έναν πνευμονολόγο για πρόσθετη βοήθεια.

     Η υπόθεση της διακοπής του καπνίσματος δεν είναι εύκολη. Ωστόσο είναι από εκείνες τις ενέργειες που μπορεί να έχει τα μεγαλύτερα οφέλη υγείας (και οικονομίας, τόσο για το άτομο όσο και για το κράτος), και σε κάθε περίπτωση αξίζει τον κόπο. Όχι επειδή το είπε ένας υπουργός ή μια κυβέρνηση, αλλά αντικειμενικά και τεκμηριωμένα. Επιτέλους, ας αποφασίσουμε να ανασαίνουμε ελεύθερα χωρίς την οσμή του καπνού! 

 [Από την Καθημερινή]

Δημιουργία

Έχουμε συνηθίσει να ακούμε ή να διαβάζουμε θεωρίες και υποθέσεις για την προέλευση του σύμπαντος, καθώς και επιχειρήματα από κάθε πλευρά, συχνά παθιασμένα, για το αν ο Θεός δημιούργησε ή όχι τον κόσμο και το αν ο άνθρωπος προήλθε ή όχι από άλλα όντα ή όλα έγιναν όπως μας τα περιγράφει η βιβλική Γένεση, και μάλιστα σε έξι εικοσιτετράωρες ημέρες, όπως στην κυριολεξία ερμηνεύουν διάφοροι (κυρίως Προτεστάντες) «ευαγγελιστές» της λεγόμενης Bible Belt του Αμερικανικού Νότου. Εύκολα μπορεί κανείς να παρασυρθεί και να πάρει θέση στη μία ή την άλλη ακραία πλευρά στο δίλημμα ‘επιστήμη ή πίστη’, παραθεωρώντας την ουσιαστική συμφωνία των δυο. Ας δούμε λοιπόν τι λέει ο Μέγας Βασίλειος, ένας πανεπιστήμων της εποχής του, στους λόγους του στην Εξαήμερο:
     «Μάλιστα μὲν σὺ μετὰ τὸ πρόσταγμα τὸ δεσποτικὸν ἐπέγνως τοῦ ὕδατος τὰς κινήσεις, ὅτι τε περιρρεπές ἐστι καὶ ἀστήρικτον, καὶ πρὸς τὰ πρανῆ καὶ κοῖλα φέρεται κατὰ φύσιν· πρὸ τούτου δέ, πῶς εἶχε δυνάμεως πρὶν αὐτῷ τὸν ἐκ τοῦ προστάγματος τούτου ἐγγενέσθαι δρόμον, οὔτε εἶδες αὐτὸς, οὔτε ἰδόντος ἤκουσας. Νόησον γὰρ ὅτι Θεοῦ φωνὴ φύσεώς ἐστι ποιητική, καὶ τὸ γενόμενον τότε τῇ κτίσει πρόσταγμα τὴν πρὸς τὸ ἐφεξῆς ἀκολουθίαν τοῖς κτιζομένοις παρέσχετο». [Λόγ. Δ΄] Μετάφραση: «Εσύ γνώρισες τις κινήσεις του νερού, ότι δηλ. τρέχει εύκολα και δεν συγκρατείται και ότι από την φύση του τρέχει προς τα κατώτερα και τα κοίλα μέρη, μετά το δεσποτικό πρόσταγμα. Πώς όμως ήταν πριν από το πρόσταγμα (ποιες ιδιότητες είχε) ούτε εσύ το είδες, ούτε άκουσες από κάποιον που να το είδε. Κατάλαβε λοιπόν ότι η φωνή του Θεού δημιουργεί την φύση, και το πρόσταγμα που έγινε τότε προς την κτίση κανόνισε την από τότε και στο εξής τάξη των κτισμάτων». Με λίγα λόγια λέει ότι αυτό που ονομάζουμε «φύση» και «φυσικό» δεν έγινε αυτόματα και αυθόρμητα, αλλά με το δημιουργικό πρόσταγμα του Θεού. Αυτή είναι η ουσία του μηνύματος της Γενέσεως.
     Τις ιδιότητες της φύσης ερχόμαστε εμείς οι άνθρωποι να εξιχνιάσουμε και να ερμηνεύσουμε, και κάθε ερμηνεία μπορεί να γίνει αποδεκτή, διότι πάντα θα φθάνει μέχρι κάποιο κομβικό σημείο και πάντα θα αφήνει δυο ερωτήματα: Πώς έγινε η αμέσως προηγούμενη κατάσταση; Και γιατί προχώρησε έτσι και όχι κάπως αλλιώς; Το σημείο μπορεί να αλλάζει ή να μετατίθεται πιο πίσω στον χρόνο ανάλογα με την πρόοδο των γνώσεών μας, αλλά τα ερωτήματα δεν θα αλλάζουν, απλώς θα μετακινούνται. Με το πνεύμα αυτό καμία επιστημονική ερμηνεία περί του σύμπαντος δεν είναι ασυμβίβαστη με τη διήγηση της Γένεσης, η οποία δεν επιδιώκει να ερμηνεύσει τον κόσμο με επιστημονικούς όρους αλλά να τον παρουσιάσει ως έργο τέχνης ενός Δημιουργού, ο οποίος έκανε τα πάντα «καλά λίαν». Και πάλι ο Μ. Βασίλειος υπογραμμίζει ότι «Οὐ γὰρ ἐλαττοῦται ἡ ἐπὶ τοῖς μεγίστοις ἔκπληξις, ἐπειδὰν ὁ τρόπος καθ᾿ ὃν γίνεταί τι τῶν παραδόξων ἐξευρεθῇ», ήτοι δεν ελαττώνεται ο θαυμασμός μας για τα μεγαλεία της δημιουργίας όταν ανακαλυφθεί ο τρόπος με τον οποίο έγινε κάποιο από αυτά. Βέβαια το ζήτημα αυτό είναι αποκλειστικά θέμα πίστεως, και η αποδοχή ή απόρριψή του έχει ανάλογες συνέπειες και γεννά υποχρεώσεις τόσο προς τον Δημιουργό όσο και προς τα δημιουργήματά του. 

     [Βλέπε και παλαιότερο άρθρο ΕΔΩ]

Ημέρα του Αγέννητου Παιδιού

Η Εκκλησία της Ελλάδος καθιέρωσε με απόφασή της την Κυριακή μετά τα Χριστούγεννα ως ημέρα αφιερωμένη στην προστασία της ζωής του Αγέννητου Παιδιού. Και ο ‘προοδευτικός’ τύπος (βλέπε Εφημερίδα Συντακτών) έσπευσε να μιλήσει για ‘ιερό σκοταδισμό στις αμβλώσεις’, για ‘μία ακόμη κίνηση εναρμονισμένη πλήρως με τα πρότυπα της σύγχρονης ακροδεξιάς που αναδύεται τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως’. Δεν ωφελεί βέβαια να επιχειρηματολογήσει κανείς απέναντι σε ανθρώπους που βαφτίζουν ό,τι δεν συμφωνεί με την δική τους ιδεοληψία ως ‘Μεσαίωνα’ και ‘ακροδεξιά’: δόγμα τους είναι το «ου με πείσεις καν με πείσης». Ας σημειώσω μόνο ότι αν ως γιατρός δώσω σε έγκυο γυναίκα ένα φάρμακο που βλάπτει το έμβρυο θα είμαι υπόδικος για σοβαρό ιατρικό παράπτωμα (malpractice). Αν το κυοφορούμενο δεν είναι ανθρώπινη ζωή, τότε τι ακριβώς έβλαψα;  Και γιατί σε κάθε ακτινολογικό εργαστήριο υπάρχουν πινακίδες που προειδοποιούν τις έγκυες γυναίκες για τον κίνδυνο της ακτινοβολίας;  Δυστυχώς ο ‘προοδευτισμός’ μας φτάνει μέχρι το δικαίωμα του «έτσι θέλω»: εγώ διαχειρίζομαι το σώμα μου, κι αν αποφασίζω να καταστρέφω άλλες ζωές κατά βούλησιν, τότε κάνω ό,τι μπορώ για να αποποιηθώ τις ηθικές ευθύνες και τα αισθήματα ενοχής που δημιουργούν οι πράξεις μου. Και βέβαια αυτά δεν εξαλείφονται απλώς επειδή το επιτρέπει ένας νόμος.

Μετακινήσεις

Από τις πρώτες εξαγγελίες της κυβέρνησης ήταν η άμεση εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου («Αμήν, Παναΐα μου!» θα έλεγε ένας ηλικιωμένος Κύπριος φίλος, μακαρίτης πλέον). Ακολούθησε η πρόταση για ενοποίηση του Εθνικού Μετσοβείου Πολυτεχνείου με το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας, που όμως συναντά την αντίδραση των καθηγητών της Αρχιτεκτονικής (η μόνη σχολή που στεγάζεται ακόμη στο κλασικό και πολύπαθο κτίριο) διότι θα πρέπει να μετακινηθούν σε άλλη περιοχή, κοινώς να ξεβολευτούν. Συνδυάζοντας τα δυο θέματα ανέσυρα από την κασέλα της μνήμης μια ξεχασμένη ιστορία.

     Πριν μερικές δεκαετίες (τότε που ακόμη ήταν συνηθισμένο και ανεκτό το κάπνισμα στα νοσοκομεία...) στην κλινική όπου ειδικευόμουν είχε τεθεί το θέμα να χωρίσουν τα γραφεία των καπνιζόντων από εκείνα των μη καπνιστών συναδέλφων. Υπήρχαν δυο χώροι, ο ένας ακριβώς δίπλα στον άλλο, παρομοίων διαστάσεων και προδιαγραφών, που μπορούσαν κάλλιστα να εξυπηρετήσουν το αίτημα. Αντέδρασαν ωστόσο 1-2 γιατροί διότι θα έπρεπε (λόγω της συνήθειάς τους) να μετακινηθούν από το ένα γραφείο στο άλλο, πέντε μέτρα και μία πόρτα πιο πέρα. Έτσι η απλή αυτή και τόσο λογική κίνηση δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ λόγω της αδιαλλαξίας δυο ανθρώπων.

     Διαχρονικό το συμπέρασμα: Εδώ είναι Ελλάδα, κύριοι, όχι μπανανία. Ακούς εκεί να αποφασίζει το κράτος για το πού θα στεγάσει τους υπαλλήλους του!

Άσυλο

Η λέξη παράγεται από το στερητικό α + συλάω (= αποσπώ κάποιον με τη βία, λαφυραγωγώ). Είναι όρος που χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα για να δηλώνει την προστασία απέναντι στις διωκτικές αρχές ανθρώπων που κατέφευγαν σε ιερούς χώρους (εξ ου και ο αντίστοιχος αγγλικός όρος sanctuary που σημαίνει τόσο το ιερό όσο και το άσυλο). Στην πορεία του χρόνου ο όρος επεκτάθηκε και σε ιδρύματα που προσφέρουν καταφύγιο σε συγκεκριμένες ομάδες ατόμων (π.χ. άσυλο παιδιού, ανιάτων, παλαιότερα φρενοβλαβών κτλ.). Στις ημέρες μας χρησιμοποιείται κυρίως με δυο έννοιες. Αφενός δηλώνει την καταφυγή προσώπων σε άλλες χώρες για να αποφύγουν διωγμούς ή άλλες συνέπειες στην πατρίδα τους (π.χ. πολιτικό άσυλο), αφετέρου χαρακτηρίζει το ιδιότυπο καθεστώς ατιμωρησίας που επικρατεί στα ελληνικά πανεπιστήμια (πανεπιστημιακό άσυλο). Με το τελευταίο θα ασχοληθούμε για λίγο, λόγω επικαιρότητος.

     Θεωρητικά το πανεπιστημιακό άσυλο καλύπτει την ελεύθερη διακίνηση ιδεών: κανείς δεν μπορεί να διωχθεί νομικά διότι πρεσβεύει ή διδάσκει ή υποστηρίζει δημόσια τις όποιες ιδέες του. Αυτό λέει η θεωρία, διότι αν κανείς έχει περάσει από φοιτητικές συνελεύσεις γνωρίζει πόσο ‘ελεύθερη’ είναι η έκφραση άποψης αντίθετης με εκείνη της συνήθως ισχνής ‘πλειοψηφίας’ που υπάρχει στην αίθουσα. Όσες φορές στο παρελθόν έχει γίνει απόπειρα καθιέρωσης της υποχρεωτικής ψήφου των φοιτητών για θέματα όπως αποχές, καταλήψεις κτλ., οι πρώτοι που αντέδρασαν ήταν οι αυτοαποκαλούμενοι προοδευτικοί, δημοκράτες και λοιπές ‘δυνάμεις’. Άρα το άσυλο των ιδεών ισχύει μόνο με τη σχετική έννοια που του προσδίδουν αυτοί που το επικαλούνται.

     Εκτός από τις ιδέες όμως υπάρχουν και οι παραβάσεις. Κι εδώ μπορούμε να διακρίνουμε δυο κατηγορίες. Στους χώρους των πανεπιστημίων κινούνται και καταφεύγουν – εν ονόματι του ασύλου – κάθε είδους παράνομοι εξωπανεπιστημιακοί (ακούμε κατά κόρον για εμπόρους ναρκωτικών, αλλά και κάθε τόσο για ‘μπαχαλάκηδες’ και τρομοκράτες και εμπρηστές). Τα άτομα αυτά δεν ανήκουν στην ακαδημαϊκή κοινότητα και (θεωρητικά) μπορούν και πρέπει να διώκονται εντός και εκτός πανεπιστημίου για τις παράνομες ή και εγκληματικές πράξεις που διαπράττουν. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι κάθε είδους παραβατικές συμπεριφορές που εκδηλώνονται από μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας (συνήθως φοιτητές), κυρίως προς συναδέλφους των (άλλης ιδεολογικής απόκλισης) αλλά και προς καθηγητές και άλλα πρόσωπα. Κάθε τόσο βλέπουμε χαρακτηριστικά δείγματα όπως το χτίσιμο καθηγητών ή η εναπόθεση σκουπιδιών στα γραφεία τους, ο προπηλακισμός και η κακοποίηση διδασκόντων, η διακοπή μαθημάτων και συνελεύσεων και άλλα.

     Κι εδώ αρχίζουν τα δύσκολα. Διότι τις συμπεριφορές αυτές ένα μέρος του πολιτικού φάσματος τις θεωρεί θεμιτές, τις επιδοκιμάζει και τις καλλιεργεί συστηματικά, και αντιδρά σε οποιαδήποτε προσπάθεια περιστολής ή τιμωρίας τους. Δεν χρειάζεται προφητικές ικανότητες ούτε αποτελεί υψηλή πολιτική σκέψη το να κατονομάσεις την προέλευση του φαινομένου: ο όρος Αριστερά περιγράφει πλήρως και επαρκώς την κατάσταση (στα 45 χρόνια της μεταπολίτευσης δεν έχουμε δει παρόμοιες συμπεριφορές δεξιάς προέλευσης). Οι παρατάξεις της αριστεράς, εντός και εκτός πανεπιστημίου, δεν γνωρίζουν τον διάλογο ή την κοινή λογική. Όπλα τους είναι η φωνασκία, η λεκτική και η φυσική βία. Η αντίθετη άποψη παραδίδεται αυθωρεί στο πυρ το εξώτερο. Την έχουμε ζήσει ως φοιτητές μετά το 1974 την εικόνα αυτή, που είχε ως συνέπεια εκτός άλλων την αμετάκλητη φυγή στο εξωτερικό πολλών λαμπρών επιστημόνων που δεν μπορούσαν να ανεχθούν την οχλοκρατία μιας μειοψηφίας που επέβαλε καθημερινά το θέλημά της με την απειλή και την ύβρη. Στα πλαίσια δε της ‘ασυλίας’ των πράξεων αυτών η αριστερά παρέχει άσυλο και σε όλες τις παρανομίες της πρώτης κατηγορίας.

     Η νέα κυβέρνηση εξήγγειλε ως προτεραιότητα την κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου. Καλή και άγια η πρόθεση. Πώς όμως θα ξεριζώσεις τα ζιζάνια και συγχρόνως θα αποφύγεις το κάψιμο του χωραφιού που θα ακολουθήσει; Πώς εφαρμόζεις την νόμιμη και ευκταία απόφασή σου προστατεύοντας παράλληλα τους αθώους που θα υποστούν τη βάρβαρη οργή των παρανόμων; Ποιος καθηγητής ή φοιτητής θα καταγγείλει φοιτητές και μη που ασχημονούν σε βάρος του όταν ξέρει ότι αμέσως θα στοχοποιηθεί επικίνδυνα από τους ‘αλληλέγγυους’ συντρόφους; Ποιος δικαστής θα εκδώσει καταδικαστική απόφαση για ‘μπαχαλάκηδες’ και θα μπορεί στη συνέχεια να ζει ελεύθερος από τον φόβο της εκδίκησης; Δυστυχώς το καρκίνωμα είναι προχωρημένο και η εκτομή του ηράκλειος άθλος. Θα περιμένουμε να δούμε τις επόμενες κινήσεις, με την ευχή ο Θεός να βάλει το χέρι του, ώστε να μη ζήσουμε πάλι τα γνωστά Δεκεμβριανά του 2008. 

Νόημα ζωής

Ανάμεσα στα βιβλία που αγόρασα πρόσφατα στο Εδιμβούργο είναι και το ‘Man’s search for meaning’ του Viktor Frankl με τίτλο (ελληνικός τίτλος: ‘Το νόημα της ζωής’), που το διαβάζω αυτές τις μέρες. Ο συγγραφέας του ήταν  νευροψυχίατρος, ιδρυτής της Τρίτης Βιεννέζικης Σχολής Ψυχοθεραπείας (μετά τον Φρόιντ και τον Άντλερ), και πέρασε τρία χρόνια ως έγκλειστος των Ναζί στο Άουσβιτς και το Νταχάου, για να επιζήσει, να καταγράψει τις εμπειρίες του και να φτάσει να πεθάνει στα 93. Ανάμεσα στις σελίδες του βιβλίου βρίσκω κολλημένο (επίτηδες άραγε;) ένα μικρό κίτρινο χαρτάκι με γραμμένο στα αγγλικά το γνωστό απόφθεγμα: «Στη ζωή ένα 10% είναι ό,τι μας συμβαίνει και το υπόλοιπο 90% το πώς αντιδρούμε εμείς σ’ αυτό».  Δεν είναι άσχετο με το περιεχόμενο του βιβλίου, την αναζήτηση νοήματος και ελπίδας μέσα στα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης. Ο Frankl ήταν Εβραίος και δεν γνώριζε βέβαια το «Νά ’ναι ευλογημένο» της Ορθόδοξης ασκητικής παράδοσης, που αποδίδει την υγιή αντίδραση σε όσα μας συμβαίνουν. Αυτό δεν τον εμποδίζει να βιώνει με ‘τραγική αισιοδοξία’ (δική του έκφραση) την απανθρωπία που βλέπει ολόγυρά του και να κλείνει την αφήγησή του με τη φράση: «Η κορυφαία εμπειρία γι’ αυτόν που γυρίζει σπίτι του [έχοντας επιβιώσει στο στρατόπεδο] είναι η θαυμάσια αίσθηση ότι, μετά από όλα όσα υπέφερε, δεν υπάρχει πλέον τίποτε που να φοβάται εκτός από τον Θεό του». Όπως λέει, η έκθεση στην πείνα και την απόλυτη εξαθλίωση ξεσκεπάζει τους ανθρώπους και αποκαλύπτει τόσο τα γουρούνια όσο και τους αγίους. Ο Frankl δεν διστάζει να μιλήσει για αγίους, λέγοντας ότι αυτοί πάντα θα είναι μια μειονότητα, αλλά γι’ αυτό ακριβώς αποτελούν και τη μεγάλη πρόκληση να πάει κανείς μαζί  τους. Σε κάθε περίπτωση, ένα βιβλίο ιδιαίτερο.

Αιμοδοσία πάντα!

Έλαβα σήμερα μια τηλεφωνική υπενθύμιση από την Υπηρεσία Αιμοδοσίας ότι υπάρχει μεγάλη έλλειψη σε διαθέσιμο αίμα τόσο για τις συνήθεις όσο και για τις έκτακτες ανάγκες (που το καλοκαίρι είναι περισσότερες). Καταγράφω κι εγώ το σχετικό αίτημα, που είναι πάντοτε επίκαιρο, για μια προσφορά που μας εξομοιώνει -- κατά έναν μικρό τρόπο -- με τον Κύριο Ιησού Χριστό: κι Εκείνος αίμα δεν έδωσε για μας;

Αλλαγές

Πάντα όταν απουσιάζει κανείς κάτι χάνει και κάτι κερδίζει. Η τρέχουσα επικαιρότητα δεν τον αγγίζει όταν βρίσκεται εκτός συνόρων, έστω κι αν αυτό συμβαίνει σε περίοδο αυξημένου ενδιαφέροντος λόγω της μετεκλογικής περιόδου.  Κέρδος αυτό, παράγων ψυχικής ηρεμίας, ιδίως όταν συνδυάζεται με οκταήμερη περιοδεία στη γνωστή από παλιά αγγλική ύπαιθρο, με επισκέψεις-προσκυνήματα στο μοναστήρι του Essex για το μνημόσυνο του γέροντος Σωφρονίου, στην ακριτική Ορθόδοξη εκκλησία του Inverness με μια χούφτα ‘πρωτοχριστιανούς’ διαφόρων εθνοτήτων και στη μεγαλύτερη αλλά εξίσου αυθεντική και γνήσια ενορία του Εδιμβούργου με τους φιλόξενους πατέρες και αδελφούς της (και τον τάφο του παλαιού και σεβαστού π. John Moir στο Dean Cemetery), για να μη λησμονήσουμε και τον St Cuthbert, Ορθόδοξο άγιο του 7ου αιώνα, που ο τάφος του βρίσκεται μέσα στον τεράστιο καθεδρικό ναό του Durham. Δόξα τω Θεώ για την ευκαιρία αυτή.
     Επιστρέφοντας στα ίδια, διαπιστώνει κανείς ότι κάποια πράγματα δεν δείχνουν να αλλάζουν. Πρωί-πρωί στο ραδιόφωνο ακούω μια κυρία να κόπτεται για «εκλογική λεηλασία του παλιού ΠΑΣΟΚ» και για κεντροαριστερά και για σοσιαλδημοκρατία, λες και το ζητούμενο της πολιτικής ζωής του τόπου είναι η πάση θυσία συντήρηση ανθρωπίνων κατασκευασμάτων και όχι η συνολική πρόοδος του έθνους. Ευτυχώς όμως υπάρχει και η altera pars. Εκλέγεται πρόεδρος της νέας Βουλής σχεδόν παμψηφεί (283/300) ο Κώστας Τασούλας, που με εντυπωσιάζει με τον καλλιεργημένο λόγο του, με ιστορικές και λογοτεχνικές αναφορές. Μακάρι να σηματοδοτεί μια ‘καλή αλλοίωση’ στα ήθη του ελληνικού κοινοβουλίου, ώστε μια μέρα να μη διστάζουμε να το ξαναγράφουμε με κεφαλαίο Κ.  

 Από τις τοιχογραφίες της νέας τράπεζας στο μοναστήρι του Essex.

 Ο τάφος του Fr John Moir στο Εδιμβούργο.

Ο τάφος του Αγίου Cuthbert στον καθεδρικό ναό του Durham.

Προς νέο πρωθυπουργό

Επίτρεψέ μου να σου μιλήσω στον ενικό αριθμό, ως πρώτο πολίτη της χώρας στην οποία κι εγώ ανήκω. Αφού σε συγχαρώ για την επιτυχία σου, θέλω να σου προτείνω να φροντίσεις κάποια πράγματα που ίσως ακούγονται αυτονόητα σε προεκλογικές περιόδους, πολύ συχνά όμως λησμονούνται και παραβιάζονται την επαύριον, όταν εξασφαλισθεί η εξουσία.

• Τήρηση των νόμων προς κάθε κατεύθυνση: να αποδείξεις στην πράξη ότι δεν είσαι μέρος του φαύλου παρελθόντος, ακόμη κι αν στενοχωρηθούν μερικοί παλαιάς κοπής φίλοι και οπαδοί που περιμένουν εκδουλεύσεις.
• Ανοιχτή την πόρτα του γραφείου σου σε καθένα που θέλει καλόπιστη συνεννόηση, χωρίς υστεροβουλία. Δεν έχουμε ως χώρα την πολυτέλεια της ατέρμονης διαφωνίας.
• Εκείνο το σχεδόν μυθολογικό ‘συμβούλιο πολιτικών αρχηγών’ να γίνει τακτικό εθνικό όργανο, ιδίως όσον αφορά στην εξωτερική μας πολιτική. Η χώρα πρέπει να κυβερνάται, τουλάχιστον προς τα έξω, με στοιχειωδώς κοινή γραμμή πλεύσης. Η αξιοπιστία και το κύρος μας αυξάνονται όσο πιο συμπαγείς και σταθεροί δείχνουμε.
• Το κράτος πρέπει να έχει συνέχεια. Συνεπώς κρατούμε τα καλά και διορθώνουμε τα όντως στραβά, όχι με πνεύμα ξεθεμελιώματος [= επειδή απλώς τα έκαναν κάποιοι άλλοι] αλλά επειδή όντως μπορούν να γίνουν καλύτερα.
• Δεν χρειάζεται να μας θυμίζεις κάθε τόσο πόσο κακοί ήταν οι προηγούμενοι. Δείξε μας στην πράξη πόσο σωστός μπορείς να είσαι εσύ, και άφησε να κάνουμε τις συγκρίσεις μόνοι μας.
• Προς Θεού, μην αρχίσεις εκείνο το ‘βιολί’ με εξεταστικές επιτροπές και άλλες τέτοιες αναμοχλεύσεις ‘προγεγονότων αμαρτημάτων’. Κανένας δεν πιστεύει ότι διορθώνουν καταστάσεις: έχει αποδειχθεί επανειλημμένα ότι το μόνο που κάνουν είναι να σπαταλούν δημόσιο χρήμα και να βγάζουν αντικρουόμενα πορίσματα που απλώς πολώνουν το κλίμα.
• Σεβασμό στην πίστη, την ιστορία και την παράδοση του λαού μας.
• Συγχώρα με που θα το πω κι αυτό, αλλά αν κάπου στο γραφείο σου, σε περίοπτη θέση ή κρυμμένο πίσω από κάποια κουρτίνα, δεις ένα ‘καλάμι’, μη σκεφθείς ποτέ να το καβαλήσεις. Ο πειρασμός μπορεί να έρθει, αλλά αγνόησέ τον, και δεν θα χάσεις.

     Δεν ξέρω αν αυτός ο ‘πήχυς’ -- που βέβαια ισχύει και για τους συνεργάτες σου -- είναι ψηλός ή χαμηλός, αλλά τα παραπάνω είναι κάποια πράγματα που πολύς κόσμος στην Ελλάδα περιμένει εδώ και πολλά χρόνια. Καιρός δεν είναι να τα δούμε στην πράξη; Καλή επιτυχία!

Προς (πρώην και πάλιν) αντιπολιτευόμενο

Δεν έχει τόση σημασία το όνομά σου. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι για πολλά χρόνια είχες εξασκηθεί στον ρόλο αυτό: αντιδρούσες εκ προοιμίου σε κάθε πρόταση της τότε κυβέρνησης, πάντα της έβρισκες λάθη, δεν μπορούσες να δεχθείς ότι οι εισηγήσεις της ήταν αποτέλεσμα επώδυνων συμβιβασμών ανάμεσα σε δύσκολες επιλογές, κι αν δεν έφταναν όλα αυτά, κατέβαζες κόσμο στους δρόμους, φωνασκούσες, διαδήλωνες, έκαιγες αυτοκίνητα και κάδους απορριμμάτων, έσπαζες και καμιά βιτρίνα για έμφαση, ώστε να μη γίνει το δικό της. Την ήξερες καλά την τέχνη, και πολλοί σε θαύμαζαν γι’ αυτό.
     Κάποια στιγμή, πριν τέσσερα χρόνια, κατάφερες κι έγινες κυβέρνηση. Λίγο από την ανικανότητα και τα λάθη των άλλων, λίγο με τη δική σου επιδεξιότητα και λεξιμαγεία, και σε μεγάλο βαθμό εκμεταλλευόμενος τις ευρύτερες συγκυρίες, πήρες τα ηνία της χώρας στα χέρια σου. Είχες τάξει πολλά, τώρα ήταν η ευκαιρία να τα πραγματοποιήσεις. Πάνω στο μεθύσι της νίκης θεώρησες ότι ο τρόπος για να βγει κανείς από ένα τέλμα είναι να κλωτσάει όσο μπορεί περισσότερο προς κάθε κατεύθυνση. Το αποτέλεσμα ήταν να χωθείς κι εσύ και μαζί σου ολόκληρη η χώρα ακόμη πιο βαθιά στην κινούμενη λάσπη, και να διαπιστώσεις ότι άλλο είναι να φωνασκείς ως αντιπολιτευόμενος (χωρίς τις υποχρεώσεις και τις ευθύνες της διακυβέρνησης) και άλλο να κρατάς το τιμόνι της χώρας και να προσπαθείς να περάσεις τις Συμπληγάδες και τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη και τους Λαιστρυγόνες και τους Κύκλωπες. Έτσι τελικά αναμάσησες τις προεκλογικές υποσχέσεις σου, τις έντυσες με καινούργια φραστικά κοστούμια, έγλειψες εκεί όπου παλιότερα έφτυνες, συνομίλησες πειθήνια με όσους έβριζες μέχρι χθες (μέχρι και επαίνους έφθασες να εισπράττεις από την πλευρά τους), παρακάλεσες και αποδέχθηκες μέτρα και λύσεις που χθες μετά βδελυγμίας αποκήρυττες. Κι έφτασες, με τέσσερα χρόνια καθυστέρηση και με σημαντικό πρόσθετο οικονομικό κόστος για τη χώρα, να θριαμβολογείς για πράγματα που θα είχαν συμβεί πολύ νωρίτερα, αν δεν είχες αντισταθεί πεισματικά σε κάθε προσπάθεια της τότε κυβέρνησης.
     Τώρα ετοιμάζεσαι να καθήσεις και πάλι στην απέναντι πλευρά. Κι αν παλιότερα σου καταλογίζαμε το ελαφρυντικό της νιότης και της απειρίας («αμαρτίας νεότητος και αγνοίας σου», όπως θα έλεγε ο Δαβίδ), τώρα δεν υπάρχει δικαιολογία: τώρα έχεις κυβερνήσει πάνω από τέσσερα χρόνια, έχεις γευθεί όλα τα μεθυστικά αλλά και τα κατάπικρα ποτήρια της εξουσίας, έχεις καταλάβει (ελπίζω) ότι δεν αρκεί η όποια δική σου πρόθεση για να αλλάξεις τα πράγματα κατά το θέλημά σου. Έχεις μάθει ότι οι σκληρές πιέσεις, οι διαπραγματεύσεις, οι υποχωρήσεις και οι συμβιβασμοί είναι μέρος της πραγματικότητος. Κι ακόμη – πολύ σημαντικό – έχεις διαπιστώσει ότι δεν είναι ιδιαίτερα ευχάριστο, και φυσικά καθόλου δημιουργικό, να δέχεσαι συνεχώς σκληρή κριτική και ύβρεις και αντίδραση σε κάθε βήμα, ακόμη και στο πιο ευαίσθητο και δύσκολο.
     Αν η εμπειρία αυτή σε δίδαξε κάτι, κι αν αυτό το μεταμορφώσεις σε πράξη ως γόνιμη αντιπολίτευση πλέον, τότε ίσως να άξιζε τον συλλογικό μας κόπο η κυβερνητική σου θητεία. Το ελπίζουμε και το ευχόμαστε, για το καλό όλων μας και πρωτίστως της χώρας.

Επικίνδυνη γνώση

Κυριακή εκλογών σήμερα, δεν επιτρέπεται να επηρεάσουμε την ελεύθερη επιλογή των συμπολιτών μας, πέρα από το να τους προτρέψουμε να μην αμελήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα χάριν της παραλίας ή του βουνού, κι έτσι καταφεύγουμε σε ένα ουδέτερο θέμα.
     Γνώρισα τη Μαντάμ Κιουρί στα πρώτα γυμνασιακά χρόνια, όταν η βιογραφία της ήταν ένα από τα βιβλία στα οποία εξεταζόμασταν για το δίπλωμα Lower του Cambridge. Αργότερα, όταν ως τελειόφοιτος ιατρικής βρέθηκα στη Βαρσοβία με τα θερινά προγράμματα ανταλλαγής φοιτητών, είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ το σπίτι της στην παλιά πόλη, που είναι σήμερα μουσείο. Η ζωή της είναι εντυπωσιακή διότι αποτελεί παράδειγμα για το πώς γινόταν η επιστημονική έρευνα στον 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα, με απόλυτη αφοσίωση και σκληρή προσωπική δουλειά, χωρίς τη βοήθεια των αυτοματοποιημένων αναλυτών και των πανταχού παρόντων υπολογιστών, με στερήσεις και διαβίωση κυριολεκτικά ασκητική. Με τελικό αποτέλεσμα βέβαια για τη συγκεκριμένη γυναίκα δυο βραβεία Νομπέλ (μοναδική περίπτωση στην ιστορία), αλλά και τη λευχαιμία που της στοίχισε τη ζωή, λόγω της απροστάτευτης έκθεσης στα ραδιενεργά υλικά που η ίδια ανακάλυψε και χειρίσθηκε επί πολλά χρόνια.
     Τα θυμήθηκα όλα αυτά καθώς διάβαζα πρόσφατα ότι τα παλιά της σημειωματάρια από την εποχή του εργαστηρίου φυλάσσονται σε μολυβένιο κουτί διότι εκπέμπουν ακόμη δυνητικά επικίνδυνες δόσεις ακτινοβολίας. Παρόμοιες προφυλάξεις ισχύουν για πολλά από τα προσωπικά της είδη που εκτίθενται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: για να τα ακουμπήσει κανείς χρειάζεται να φοράει προστατευτική στολή και να υπογράψει, καλού-κακού, μια υπεύθυνη δήλωση ότι αναλαμβάνει τις ευθύνες για τις τυχόν συνέπειες. Αν μάλιστα σκεφθούμε ότι το πιο δραστικό ισότοπο του ραδίου που ανακάλυψε έχει ημιπερίοδο ζωής 1601 χρόνια, θα περάσουν ακόμη μερικές γενιές πριν αποπειραθεί κανείς να γυρίσει τις σελίδες στο σημειωματάριο. Κι αν λάβουμε υπόψη όσα γνωρίζουμε σήμερα για τους κινδύνους της ραδιενέργειας, θα λέγαμε ότι η ανακάλυψη αυτή ήταν κυριολεκτικά ένας ‘απαγορευμένος καρπός’, που δεν τον γεύεται κανείς ατιμώρητα.

Σύνδρομο ύβρεως

Μια και πλησίασαν πλέον οι πρώτες εκλογές στο κατακαλόκαιρο (μία και σήμερα!), ας γράψουμε κάτι πολιτικό, υπεράνω χρωμάτων και κομμάτων.
     Ο λόρδος David Owen είναι σύγχρονος Βρετανός πολιτικός (και γιατρός στο επάγγελμα) που χρημάτισε και μεσολαβητής στα Βαλκάνια την εποχή της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας. Δεν τον θυμήθηκα γι’ αυτό αλλά διότι έχει γράψει ένα βιβλίο (‘In Sickness and in Power’) όπου εκθέτει τα ιατρικά προβλήματα διαφόρων ηγετών της εποχής μας, και μεταξύ άλλων αναφέρεται και στο σύνδρομο της Ύβρεως. Όπως λέει, κάτι συμβαίνει με τη νοητική σταθερότητα μερικών ηγετών, που ο φιλόσοφος Bertrand Russell το περιέγραψε ως ‘μέθη της εξουσίας’. Η ‘υβριστική’ (= αλαζονική) συμπεριφορά που χαρακτηρίζεται από υπερβολική αυτοπεποίθηση είναι ένα είδος επαγγελματικού κινδύνου για ανθρώπους με εξουσία. Τα συμπτώματα του συνδρόμου είναι παράτολμες μορφές συμπεριφοράς, κακή κρίση και επιχειρησιακή ανεπάρκεια, και συχνά επιπλέκονται με αυταπάτες ότι οι ίδιοι είναι αλάθητοι και ότι εξαιρούνται από οποιαδήποτε υπαιτιότητα για τις πολιτικές τους πράξεις. Ο Owen αναφέρει ως παραδείγματα τον Τζωρτζ Μπους (νεότερο), τον Τόνι Μπλερ και τη Μάργκαρετ Θάτσερ. Στη γειτονιά μας αρκεί να σκεφθούμε τον Ερντογάν, ενώ τυχόν εγχώρια ονόματα αφήνονται στη φαντασία σας. Όπως γράφει στη βιβλιοκρισία της η Margaret Cook, «όλοι οι ηγέτες αναπτύσσουν το σύνδρομο σε κάποιο βαθμό, που εξαρτάται από την εξουσία που έχουν και τη διάρκειά της. Ένα από τα πιο ανατριχιαστικά διδάγματα της πολιτικής ιστορίας είναι ότι όσο περισσότερο παραμένουν στην κορυφή, τόσο περισσότερο οι πολιτικοί οποιουδήποτε χρώματος συγκλίνουν σε μια παραπλήσια τροχιά συμπεριφοράς. Αυτή η παρατήρηση έχει βαθιές συνέπειες για τον μελλοντικό σχεδιασμό των δημοκρατικών συστημάτων διακυβέρνησης». Που σημαίνει ότι θα πρέπει να υπάρχουν περιορισμοί στη διάρκεια της εξουσίας και να αποσύρονται υποχρεωτικά οι ‘παλιοί’, πριν πάρουν στο λαιμό τους τους υπηκόους τους.
     Αν έπρεπε να προσθέσω κάτι στα παραπάνω, θα ήταν ότι κάποιοι αναπτύσσουν το σύνδρομο και σε νεώτερη ηλικία, αλλά και σε πρωιμότερη φάση της πολιτικής τους διαδρομής, π.χ. όταν προαλείφονται για ηγετικές θέσεις. Και πάλι αφήνω τη φαντασία σας να συμπληρώσει τα κενά.

     Άντε, και καλό βόλι! (Για να μη θυμηθώ τον Κάτωνα τον πρεσβύτερο και την Καρχηδόνα...).

Σέλφι

Μια λέξη που εισέβαλε στο καθημερινό μας λεξιλόγιο με την πρόοδο της τεχνολογίας των κινητών, και που δηλώνει την αυτοφωτογράφιση (από το αγγλικό self, που σημαίνει το εγώ, τον εαυτό μου). Ως γνωστόν, τα σύγχρονα ‘έξυπνα’ κινητά δεν αρκούνται σε μία κάμερα για γενική χρήση, αλλά έχουν και μία στην πρόσοψη που εξυπηρετεί κυρίως τον εαυτό μας. Διαδεδομένη η μόδα της αυτοαπεικόνισης, που συνδέεται άμεσα με την άλλη μόδα της κοινωνικής δικτύωσης, αφού ο καθένας σπεύδει να αναρτήσει την κάθε φωτογραφία του ευκαίρως ακαίρως, ποζάροντας σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους, καταργώντας έτσι εθελουσίως την έννοια των προσωπικών δεδομένων και στιγμών.
     Η μόδα όμως αυτή έχει και άλλες παρενέργειες, πέρα από τη δημοσιοποίηση των πάντων. Οι αυτοφωτογράφοι, στην προσπάθειά τους να δείξουν τα... κατορθώματά τους, παίρνουν όλο και πιο ριψοκίνδυνες πόζες, ή αγνοούν τον περιβάλλοντα χώρο και τους κινδύνους του. Αποτέλεσμα είναι κάθε τόσο κάποιος να πέφτει στη θάλασσα ή σε γκρεμό ή από άλλο ύψος (μέχρι και στο φαράγγι Γκραν Κάνυον), και να χάνονται ζωές. Μάλιστα, σύμφωνα με ένα ινδικό ιατρικό περιοδικό, οι ‘σέλφις’ είναι πέντε φορές πιο φονικές από τις επιθέσεις καρχαριών, αφού στο χρονικό διάστημα από τον Οκτώβριο του 2011 ως τον Νοέμβριο του 2017 τουλάχιστον 259 άνθρωποι σκοτώθηκαν βγάζοντας σέλφι σε όλο τον κόσμο, σε σύγκριση με μόλις 50 ανθρώπους που σκοτώθηκαν από καρχαρίες την ίδια περίοδο. Μια ακόμη απόδειξη ότι η ματαιοδοξία και η αποθέωση του εγώ είναι θάνατος. Και ότι ο άνθρωπος είναι απίστευτα εφευρετικός στο να αυτοκαταστρέφεται.

Κατρακύλα

Αλλιώς λογάριαζα να αρχίσω τον μήνα, αλλά η επικαιρότητα προηγείται. Λοιπόν η Εφημερίδα των Συντακτών με περίσσιο καμάρι μας αναγγέλλει ότι στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών δυο ‘drag queen’ (σε απλά ελληνικά τραβεστί, δηλ. άνδρες που ντύνονται και βάφονται γυναικεία, αυτό που η ψυχιατρική ονομάζει παρενδυσία) διάβασαν παραμύθια (αναλόγου στυλ) και συνομίλησαν... ενημερωτικά με παιδιά σε μια ειδική προς τούτο εκδήλωση, με θέμα την αποδοχή της ‘διαφορετικότητας‘ (= πώς να γίνετε κι εσείς σαν και μας...). Μάλιστα, και εις ανώτερα!

     Δεν θα διατυπώσω προσωπική άποψη για την εκδήλωση και τους διοργανωτές της για να μην εκτραπώ από την κοσμιότητα και διακινδυνεύσω το έμφραγμα. Απλώς αναρωτιέμαι τι θα έγραφαν οι ‘προοδευτικές’ εφημερίδες και ιστοσελίδες αν π.χ. δυο κληρικοί μάζευαν παιδιά και τους διάβαζαν βίους αγίων, ή δυο μοναχές οργάνωναν μια σύναξη μικρών κοριτσιών και τους διηγούνταν ιστορίες από το Γεροντικό και τους μιλούσαν για τη μοναχική ζωή. Τέτοιες εκδηλώσεις θα παρουσίαζαν μια άλλου είδους διαφορετικότητα, που δεν έχει να κάνει με εκτροπές από το φυσιολογικό αλλά με επιλογή ενός τρόπου ζωής έξω από τον κοσμικό, με πρότυπο και στόχο την αγιότητα. Αλλά ξέχασα: αυτά είναι σκοταδισμός και μεσαίωνας. Μπορείτε να φαντασθείτε το φεστιβάλ που θα δεχόταν να περιλάβει τέτοιες απόπειρες στο πρόγραμμά του;

     Κι ακόμη μια απλή ερώτηση: Με αυτά και με κείνα, περιμένουμε να δούμε Θεού πρόσωπο στη σύγχρονη Ελλάδα;