Γνησιότητα

Δεν θα την χαρακτήριζα ως είδος υπό εξαφάνιση, αλλά σίγουρα είναι μια ποιότητα δυσεύρετη στον κόσμο και την εποχή μας, και για τον λόγο αυτό μας ξαφνιάζει ευχάριστα όταν τη συναντούμε. Πώς να την περιγράψει κανείς; Δύσκολος ο ορισμός, αλλά προϋποθέτει φυσικότητα, αυθορμητισμό, απλότητα, απουσία επιτήδευσης, υστεροβουλίας, μασκαρέματος, φτιασιδώματος. Όταν τα στοιχεία αυτά έχουν ως αποτέλεσμα ένα πεντανόστιμο πασχαλινό συμπόσιο με ποικίλες γεύσεις, τη μια καλύτερη από την άλλη, από τα χέρια της κυρα-Γεωργίας και των δυο γιών της, μέσα σε ένα ανόθευτο φυσικό περιβάλλον, με μουσικό επιστέγασμα την αυθεντική φωνή της κυρα-Ναυσικάς, και βέβαια με καλή και ευχάριστη παρέα, τότε η απόλαυση είναι ολοκληρωμένη. Μικροί και μεγάλοι απολαμβάνουμε την κάθε στιγμή, περιμένοντας για ‘κερασάκι’ τη φρέσκια χορτοτυρόπιττα που γίνεται μπροστά στα μάτια μας και ψήνεται στο τζάκι. Θα κάνουμε καιρό να δοκιμάσουμε τέτοια ικανοποίηση. Ευχαριστούμε όλους τους συντελεστές της εμπειρίας αυτής, και δοξάζουμε τον Θεό που υπάρχουν και μας δίνουν ένα αξιοζήλευτο μέτρο σύγκρισης γι’ αυτό που ονομάζουμε τρόπο ζωής.  

 

 

 

 

Οι στεναγμοί του Άδη

Σήμερον ὁ ᾍδης στένων βοᾷ· Συνέφερέ μοι, εἰ τὸν ἐκ Μαρίας γεννηθέντα, μὴ ὑπεδεξάμην· ἐλθὼν γὰρ ἐπ' ἐμέ, τὸ κράτος μου ἔλυσε, πύλας χαλκᾶς συνέτριψε, ψυχάς ἃς κατεῖχον τὸ πρίν, Θεὸς ὢν ἀνέστησε. Δόξα Κύριε τῷ Σταυρῷ σου, καὶ τῇ Ἀναστάσει σου.
     Σήμερον ὁ ᾍδης στένων βοᾷ· Κατελύθη μου ἡ ἐξουσία· ἐδεξάμην θνητόν ὥσπερ ἕνα τῶν θανόντων· τοῦτον δέ κατέχειν ὅλως οὐκ ἰσχύω, ἀλλ᾽ ἀπολῶ μετά τούτου ὧν ἐβασίλευον· ἐγώ εἶχον τούς νεκρούς ἀπ᾽ αἰῶνος, ἀλλά οὗτος ἰδού πάντας ἐγείρει. Δόξα, Κύριε, τῷ σταυρῷ σου καί τῇ ἀναστάσει σου
     Σήμερον ὁ ᾍδης στένων βοᾷ· Κατεπόθη μου τὸ κράτος, ὁ Ποιμὴν ἐσταυρώθη, καὶ τὸν Ἀδὰμ ἀνέστησεν· ὧν περ ἐβασίλευον ἐστέρημαι, καὶ οὓς κατέπιον ἰσχύσας, πάντας ἐξήμεσα, ἐκένωσε τοὺς τάφους ὁ σταυρωθείς, οὐκ ἰσχύει τοῦ θανάτου τὸ κράτος. Δόξα Κύριε τῷ Σταυρῷ σου, καὶ τῇ Ἀναστάσει σου. 

     Και το αντίστοιχο δοξαστικό, από τον μακαριστό Μητρ. Πατρών Νικόδημο Βαλληνδρά:

Ντροπής πράματα

Κάθε τόσο επανέρχεται στην ειδησεογραφία το φαινόμενο των τροπολογιών: ως ‘βιομηχανία’ έχει χαρακτηρισθεί (Καθημερινή 24/4), όχι άστοχα. Θα καταντούσε διασκεδαστικό αν δεν ήταν εξοργιστικό. Ποικίλα, άσχετα μεταξύ τους θέματα προσαρτώνται σε κάποιο νομοσχέδιο ανεξαρτήτως υπουργείου και περνούν από το ‘τελωνείο’ του κοινοβουλίου σαν λαθρεπιβάτες κρυμμένοι στην καρότσα κάποιου φορτηγού. Στα περισσότερα απ’ αυτά, αν όχι σε όλα, αν ψάξει κανείς κάτω από την επιφάνεια θα διακρίνει χροιά συμφεροντολογικής τακτοποίησης κάποιας εκκρεμότητος πελατειακής φύσεως. Και επειδή, ευκαιρίας δοθείσης, όλα τα κόμματα χρησιμοποιούν την τακτική αυτή προς ίδιον όφελος, δεν υπάρχει περίπτωση να κινηθεί το κοινοβούλιο για αλλαγή του ισχύοντος καθεστώτος. Κι αυτά σε πολίτευμα που αυτάρεσκα χαρακτηρίζεται ως δημοκρατικό.

     Τι θα πρέπει να γίνει; Να αναλάβει πρωτοβουλία το Συμβούλιο της Επικρατείας και να κηρύξει παράνομη και αντισυνταγματική τη διαδικασία αυτή. Για να κάνουμε έναν απλό παραλληλισμό με την εκπαίδευση, αν γράφω διαγώνισμα π.χ. στη γλώσσα, δεν μπορώ να αραδιάζω στην ίδια κόλλα και προβλήματα μαθηματικών ή θέματα φυσικής και να βαθμολογούμαι γι’ αυτά. Κάθε τροπολογία θα πρέπει να αναφέρεται και να συνδέεται άμεσα μόνο με τον νόμο που επιχειρεί να τροποποιήσει. Μόνο έτσι θα γίνεται φανερή η χρησιμότητα ή η σκοπιμότητά της και θα κρίνεται αν είναι ορθή και εύλογη ή καταφανώς πελατειακή. Επιτέλους, ή θέλουμε κράτος δικαίου ή κοροϊδεύουμε εαυτούς και αλλήλους!

[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή]

Λήθες και μνήμες

Υπάρχουν κάποια πράγματα που καλό είναι να ξεχνάμε:
     - τους επαίνους των άλλων, αλλά και τα πικρά λόγια τους
     - το κακό που μας έκαναν
     - το καλό που κάναμε
     - τα χρήματα που δανείσαμε
     - τους λογισμούς που μας ταλαιπώρησαν.
 
Αρκεί να θυμόμαστε:
     - το καλό που μας έκαναν, όσο μικρό κι αν ήταν
     - τα χρήματα που χρωστούμε
     - τις υποχρεώσεις μας.

Χωρίς λόγια

[Του Ηλ. Μακρή, Καθημερινή 21/4/2019]

Πάγκαλος

Δεν πρόκειται για τον δίκαιο Ιωσήφ της Παλαιάς Διαθήκης που εορτάζουμε σήμερα αλλά για τον ομώνυμο πρώην υπουργό. Ο Θεόδωρος Πάγκαλος έχει γίνει κατά καιρούς στόχος πολλών σχολίων και αντιδράσεων, όχι πάντα ευμενών, για τον χειρισμό διαφόρων θεμάτων και τον, ας πούμε, ιδιόρρυθμο τρόπο προσέγγισής του στα πράγματα. Ξαφνιάζει συνεπώς (όχι δυσάρεστα) το άρθρο του στην Καθημερινή, όπου εισηγείται δραστικά μέτρα για την αντιμετώπιση των καταλήψεων και των συναφών αντικοινωνικών φαινομένων και εγκληματικών πράξεων που έχουν λάβει επιδημικές διαστάσεις στη μεταπολιτευτική Ελλάδα. Πολύ καλά ως εδώ. Ωστόσο, για να πω την ‘κακία’ μου, τα προτείνει όλα αυτά από τα θεωρεία της δημόσιας ζωής και όχι από την πολιτική σκηνή, και εκ του ασφαλούς, γνωρίζοντας ότι δεν πρόκειται να του ζητήσει κανείς να τα εφαρμόσει, αναλαμβάνοντας το σχετικό κόστος. Άλλωστε, είχε την πολύ καλή ευκαιρία να το πράξει την εποχή που ήταν υπουργός δημοσίας τάξεως. Να ισχύει άραγε κι εδώ το «στερνή μου γνώση να σ’ είχα πρώτα»;

Ανθρωποθυσίες

Η σημερινή μέρα εορτασμού του Πάσχα από τη Δυτική Χριστιανοσύνη βάφτηκε με άφθονο αίμα στη μακρινή Σρι Λάνκα. Οκτώ βομβιστικές επιθέσεις σε εκκλησίες και ξενοδοχεία στην πρωτεύουσα και αλλού άφησαν πίσω τους συνολικά 207 νεκρούς και πάνω από 450 τραυματίες, ντόπιους και ξένους. Όπως ανακοινώθηκε, οφείλονται σε επιθέσεις αυτοκτονίας από μια εξτρεμιστική θρησκευτική ομάδα. Ανεξάρτητα από δογματικές διαφορές, σε κάποια μέρη του κόσμου ακόμη και στον 21ο αιώνα έχει κόστος να είσαι Χριστιανός.

Στερεότυπα

Διαβάζω προχθές στη Guardian ότι ένα δημοτικό σχολείο της Βαρκελώνης προχώρησε σε ‘βιβλιοκάθαρση’: ξεδιάλεξε και απομάκρυνε από τη νηπιακή βιβλιοθήκη του όσα (παιδικά) βιβλία θεωρήθηκαν ότι είναι ‘σεξιστικά’ και προάγουν ‘φυλετικά στερεότυπα’ (περίπου το ένα τρίτο των 600 βιβλίων). Τι σημαίνει αυτό; Ότι παρουσιάζουν τα αγόρια σαν αγόρια και τα κορίτσια σαν κορίτσια, με τις ανάλογες παραδοσιακές συμπεριφορές που, κατά τους ‘πεφωτισμένους’ παιδαγωγούς της Καταλωνίας, προωθούν απαρχαιωμένες νοοτροπίες επιβολής και υποταγής αντίστοιχα. Οι εκσυγχρονιστές αυτοί πιστεύουν ότι οι νοοτροπίες αυτές προάγουν τη βία εναντίον των γυναικών και τον κοινωνικό παραγκωνισμό των τελευταίων. Έτσι εξοβέλισαν την Κοκκινοσκουφίτσα, αλλά και την ιστορία του Αγίου Γεωργίου! Η είδηση γράφει ότι και άλλα σχολεία εξετάζουν το ενδεχόμενο να κάνουν το ίδιο. Προφανώς επίκειται... επιδημία. Τα συμπεράσματα αφήνονται στην κρίση των αναγνωστών.

Ματαιότης

Με τη σύζυγό μου βρεθήκαμε στο Παρίσι κατά λάθος πριν 34 χρόνια. Μια απεργία της τότε Ολυμπιακής οδήγησε σε ακύρωση κάποιων δρομολογίων (το δικό μας ήταν για τη Μασαλία), με αποτέλεσμα να μας βάλουν σε άλλη πτήση που θα μας πήγαινε στον προορισμό μας μέσω της Γαλλικής πρωτεύουσας, με στάση 2-3 ωρών. Τι προλαβαίνει κανείς να δει σε δυο ώρες σε μια τέτοια πόλη; Πήραμε ένα ταξί από το Σαρλ ντε Γκωλ και πήγαμε στη Νοτρ Νταμ, την Παναγία των Παρισίων, εμβληματικό μνημείο και πασίγνωστη από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Ουγκώ. Την περιεργασθήκαμε έσωθεν και έξωθεν, την προσθέσαμε (έστω και εκτός προγράμματος) στις ταξιδιωτικές μας αναμνήσεις, βγάλαμε τις φωτογραφίες μας (δεν υπάρχουν πλέον) και ξαναγυρίσαμε στο αεροδρόμιο για την επόμενη πτήση.
     Και χθες βράδυ, ανοίγοντας την τηλεόραση στις ειδήσεις, είδαμε τη στέγη του τεράστιου αυτού καθεδρικού ναού, ηλικίας 850 ετών, τυλιγμένη στις φλόγες και τον υψηλό οξύαιχμο πύργο του να σωριάζεται μέσα στο φλεγόμενο οικοδόμημα. Μάλλον σε ατύχημα οφείλεται η πυρκαγιά, όπως λένε τα Μέσα, και δεν πρόκειται να γλιτώσει τίποτε από το πλούσιο ξυλόγλυπτο εσωτερικό της. Μια μεγάλη πολιτισμική καταστροφή σε κάθε περίπτωση, που βέβαια μας θυμίζει με πολύ χτυπητό τρόπο ότι τα έργα των ανθρώπων, όσο περίτεχνα και μεγαλόπρεπα κι αν είναι, υπόκεινται στη φθορά, είτε προοδευτικά με την πάροδο του χρόνου είτε από αιφνίδιες καταστροφές μέσα σε λίγες στιγμές. Όπως άλλωστε και οι ίδιοι οι άνθρωποι. ‘Αληθώς ματαιότης τα σύμπαντα, ο δε βίος σκιά και ενύπνιον’.  

Δέηση

Στον απόηχο του τραγικού θανάτου του Ηλία, σταχυολογώ από τον Άμωμο (Ψαλμ. 118), παρήγορο ανάγνωσμα για κάθε δύσκολη περίσταση:

     «Ἐν τίνι κατορθώσει νεώτερος τὴν ὁδὸν αὐτοῦ; ἐν τῷ φυλάξασθαι τοὺς λόγους σου». Από μικρός εφύλαξε τους λόγους σου, και μ’ αυτούς ‘κατόρθωνε’ την οδό της ζωής του.
     «Ψαλτὰ ἦσάν μοι τὰ δικαιώματά σου ἐν τόπῳ παροικίας μου». Έψαλλε πάντα, όπου κι αν παροικούσε. Τόσες αγρυπνίες είχαμε ψάλει μαζί σε παλιότερες εποχές.
     «Πόσαι εἰσὶν αἱ ἡμέραι τοῦ δούλου σου;» Ποιος να το ξέρει, είτε για κείνον είτε για μας, είτε για οποιονδήποτε άλλο; Πριν μερικές εβδομάδες μιλήσαμε στο τηλέφωνο, μετά από πολύ καιρό, με αφορμή ένα ιατρικό ερώτημα για άλλο πρόσωπο. Ποιος φανταζόταν ότι θα ήταν η τελευταία φορά;
     «Παρὰ βραχὺ συνετέλεσάν με ἐν τῇ γῇ». Πολύ σύντομα βραχύνθηκε ο χρόνος της παροικίας του πάνω στη γη: δεν είχε πατήσει τα σαράντα. Κι ωστόσο «τελειωθεὶς ἐν ὀλίγῳ ἐπλήρωσε χρόνους μακρούς».
     «Ἐκολλήθη τῷ ἐδάφει ἡ ψυχή μου». Το σώμα του κατατσακίσθηκε από την απρόσμενη άγρια πτώση στη βαθιά ηπειρώτικη χαράδρα. Η ψυχή του όμως «ζήσεται καὶ αἰνέσει σε». Γι’ αυτό, Κύριε, «ζήτησον τὸν δοῦλόν σου Ηλίαν, ὅτι τὰς ἐντολάς σου οὐκ ἐπελάθετο».

Βασίλεμα

Διάβασα προχθές στο διαδικτυακό ‘Αντίφωνο’ ένα όμορφο κείμενο της Δήμητρας Σταύρου με τίτλο ‘Εις μνήμην αρχαίου ποιητή: Φῶς ἱλαρὸν’, που αναλύει την πασίγνωστη ‘επιλύχνιον ευχαριστίαν’. Πρόκειται για μια ποιητική εμβάθυνση σ' ένα από τα πρώτα υμνολογικά ακούσματα (και μαθήματα) της ζωής μας, που πάντα φέρνει στα ώτα της ψυχής την πατρώα φωνή που μας το δίδασκε τα καλοκαίρια. Με αφορμή ένα σχόλιο αναγνώστη (γιατί ονομάζουμε την ‘ηλίου δύσιν’ βασίλεμα;) έκανα μια εικασία για την προέλευση του όρου. Μετά το ‘Φῶς ἱλαρὸν’ στον εσπερινό του Σαββάτου ψάλλουμε το προκείμενο «Ὁ Κύριος ἐβασίλευσεν, εὐπρέπειαν ἐνεδύσατο». Εντελώς ηχητικά (όχι βέβαια νοηματικά) το ρήμα ‘ἐνεδύσατο’ (= ντύθηκε) παραπέμπει στη δύση, και σ' αυτό συντελεί και η ώρα του εσπερινού. Η εγγύτητα των δυο ρημάτων (‘ἐβασίλευσεν’, ‘ἐνεδύσατο’) σε συνδυασμό με τα χρυσά χρώματα του δειλινού, πιθανώς εξηγούν τη χρήση του ‘βασιλέματος’ με την έννοια της ‘δύσης’. Νομίζω ότι καλύτερο πάντρεμα του αισθητικού θαυμασμού με το μεταφυσικό δέος μπροστά στο κάλλος της δημιουργίας (η ‘εὐπρέπεια’ θυμίζει το «ἰδοὺ τὰ πάντα καλὰ λίαν» της Γενέσεως) δεν γινόταν.

Και δια του λόγου το ασφαλές, τρία βασιλέματα:

 Στο Λουτράκι (στο βάθος η Πελοπόννησος)

 Από το χωριό Λιβάδι, στις παρυφές του Χορτιάτη

 Απέναντι από την Κω.

Ακαδημαϊκά

Βρίσκεται στα χέρια μου αυτές τις μέρες το βιβλίο του καθηγητή Χ. Μπουντούλα, ενός διεθνούς φήμης Έλληνα καρδιολόγου, με τίτλο ‘Το Πανεπιστήμιο και η ιατρική εκπαίδευση’ (University Studio Press 2019). Ο συγγραφέας παρουσιάζει το θέμα του πολλές οπτικές γωνίες και διαφορετικές εμπειρίες: ως φοιτητής, ως ειδικευόμενος, ως καθηγητής στην Ελλάδα και στις ΗΠΑ και ως μέλος του Συμβουλίου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Η σφαιρικότητα αυτή, καθώς και το γεγονός ότι δεν έχει καμία εξάρτηση από το πανεπιστημιακό κατεστημένο για την περαιτέρω εξέλιξή του, τον κάνει αντικειμενικό ως παρατηρητή αλλά και αυστηρό στις κρίσεις του. Σημειώνω μερικές φράσεις από τον πρόλογό του:

     «Σε οποιοδήποτε σύστημα καλής εκπαίδευσης ενώνεται η εμπειρία του ώριμου δασκάλου με τον νεανικό ενθουσιασμό και τη δημιουργική φαντασία του φοιτητή... Η ανταλλαγή απόψεων είναι απαραίτητη για έναν ακαδημαϊκό δάσκαλο, γιατί η επιστήμη δεν έχει σύνορα... 

     Επειδή η εκπαίδευση αποτελεί καθοριστικό παράγοντα, από τον οποίο εξαρτάται το μέλλον της χώρας, ο προγραμματισμός της πρέπει να είναι υπερκομματικός. Για την εκπαίδευση πρέπει να υπάρχει μια μακροχρόνια στρατηγική που να τηρείται αυστηρά, ώστε η εκπαίδευση να μην επηρεάζεται από απρόσμενα γεγονότα... 

     Η κομματικοποίηση στα πανεπιστήμια αφαιρεί την ελεύθερη σκέψη από τον νέο, αφού αυτός ασπάζεται τις ιδέες του κόμματος, οι οποίες και καταστέλλουν τη δημιουργική του φαντασία. Η κομματικοποίηση στην ανώτατη εκπαίδευση, όπου υπήρχε ή εξακολουθεί να υπάρχει, είχε καταστρεπτικά αποτελέσματα, τα οποία ζήσαμε και ζούμε στη χώρα μας».  
     Και τέλος: «Η ιστορία δεν θα κρίνει μόνο αυτούς που κατά καιρούς φώναζαν, για να επιβάλουν τις απόψεις τους στην παιδεία, αλλά κι αυτούς που, ενώ είχαν αντίθετη άποψη, σιωπούσαν».

     Ίσως θα έπρεπε να διαβάσουν το βιβλίο όλοι οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι (ανεξαρτήτως σχολής), αλλά και οι εκάστοτε υπουργοί παιδείας. Αλλά μάλλον πολλά περιμένω...

Όλα σε θυμίζουν

Πρωί-πρωί ρίχνοντας μια ματιά στον κατάλογο των ασθενών της κλινικής βλέπω ένα οικείο όνομα: Νίκος Κ. Κοιτάζω και το πατρώνυμο για σιγουριά, αυτός πρέπει να είναι. Περνώ από το δωμάτιο, με βλέπει με πλατύ χαμόγελο. Γνωστοί παιδιόθεν, ο μακαρίτης ο πατέρας του ήταν ιερεύς στους Αγ. Αποστόλους πριν από τον δικό μου, και στη συνέχεια συνυπηρέτησαν επί χρόνια. Τώρα ανταμώνουμε στο ναό κάθε Μεγάλη Παρασκευή στον Επιτάφιο, μια και ζει εκτός Θεσσαλονίκης. Λέμε τα νέα μας, θυμόμαστε τους ζώντες και τους προαπελθόντες: «Πέντε χρόνια κλείνει σήμερα ο π. Κωνσταντίνος», του λέω. Εύχομαι καλή επιτυχία στην προγραμματισμένη επέμβασή του, εις το επανιδείν.

     Μια-δυο ώρες αργότερα χτυπάει το κινητό. Η γνώριμη φωνή της κυρα-Μαρίκας, αναλλοίωτη με τα χρόνια: «Διαβάζω το βιβλίο του πατέρα σου» λέει, «τι ωραία που γράφει! Να του φιλήσεις το χέρι εκ μέρους μου». Της θυμίζω ότι εδώ και πέντε χρόνια έχει εκδημήσει, στην ηλικία της δικαιολογείται να μη το θυμάται. «Σε καλή θέση να βρίσκεται!» εύχεται. Πρωτότυπο, αλλά ωραίο: Αμήν.

     Επιστρέφοντας παίρνω μια ακόμη κλήση από άλλον γνωστό. «Ελπίζω να μη κάνω λάθος στην ημερομηνία, αλλά πήρα να ευχηθώ για τον πατέρα σου». Κανένα λάθος, και τον ευχαριστώ από καρδιάς. 

     Πέντε χρόνια σαν και σήμερα... πώς πέρασαν; Την ευχή του νά ’χουμε όλοι! 

      Υστερόγραφο: «Ἐν πίστει καὶ ἀγάπῃ καὶ ἐλπίδι καὶ πραότητι καὶ ἁγνεία καὶ ἐν τῷ ἱερατικῷ ἀξιώματι εὐσεβῶς διέπρεψας, ἀείμνηστε· διὸ σε ὁ προαιώνιος Θεός, ᾧ καὶ ἐδούλευσας, αὐτὸς κατατάξει τὸ πνεῦμά σου ἐν τόπω φωτεινῷ καὶ τερπνῷ, ἔνθα οἱ δίκαιοι ἀναπαύονται· ἐντεύξῃ δὲ καὶ παρὰ Χριστοῦ τῇ κρίσει τὴν άφεσιν καὶ τὸ μέγα ἔλεος». (Από την νεκρώσιμο ακολουθία σε ιερείς).

Ύβρις και Νέμεσις

Η αναπαραγωγή είναι μια από τις μεγάλες ευλογίες του Θεού στον άνθρωπο, ένα μεγάλο βιολογικό θαύμα. Δεν είναι της παρούσης να αναπτύξουμε τις αναρίθμητες και πολύπλοκες πτυχές και διαστάσεις που έχει η δημιουργία μιας αυτόνομης νέας ζωής από δυο άσχετα μεταξύ τους κύτταρα που προέρχονται από δυο ετερόφυλους γονείς, οι οποίοι συμβάλλουν όχι μόνο σωματικά/βιολογικά αλλά και συναισθηματικά και ψυχικά στο μεγάλο μυστήριο. Ας εστιάσουμε εδώ στο γεγονός ότι, όπως και σε άλλα θέματα, όταν ο άνθρωπος αποφασίζει να παραβιάσει την φυσική τάξη, τότε δεν υπάρχει όριο στην αυθαιρεσία του.
     Παίρνω αφορμή από την είδηση που διαβάζω ότι στην Αμερική μια γυναίκα 61 ετών γέννησε (ως παρένθετη μητέρα) ένα μωρό για λογαριασμό του γιού της και του ‘συζύγου’ του, με ωάριο που προερχόταν από την αδελφή του ‘συζύγου’. Ο νους σταματάει μπροστά στο μπέρδεμα αυτό: το βρέφος (το μόνο αθώο πρόσωπο στην όλη ιστορία) έχει μητέρα... τη γιαγιά του, αλλά συγχρόνως και τη θεία του! Ας αφήσουμε κατά μέρος τη δεοντολογία της μητρότητας στα 61 (μετά την εμμηνόπαυση, και με φαρμακευτική υποβοήθηση). Η όλη υπόθεση είναι ένα παράδειγμα ανάδειξης ποικίλων εγωισμών: των ομοφύλων ‘γονέων’, της γιαγιάς-μητέρας, των γιατρών και του λοιπού προσωπικού για το επιστημονικό τους κατόρθωμα. Και όλα αυτά με ποιο σκοπό; Τη δημιουργία ενός βρέφους, με το οποίο θα μπορούν να παίζουν για μερικά χρόνια οι δυο ‘μπαμπάδες’, όπως μ’ ένα κουτάβι ή ένα γατάκι. Τι άλλο μπορούν να προσφέρουν στο παιδί αυτό, που όταν θα μεγαλώσει λίγο θα έχει να αντιμετωπίσει τον ψυχοκοινωνικό κυκεώνα των οικογενειακών του σχέσεων;
     Για τους αρχαίους Έλληνες ‘ύβρις’ ήταν η κάθε μορφής προσβλητική συμπεριφορά απέναντι στους θεούς και την φυσική τάξη, που οδηγούσε αργά ή γρήγορα στην Νέμεσι, την τιμωρία. Σήμερα η Ύβρις έχει αναχθεί σε σύγχρονη θεότητα και τρόπο ζωής. Το «έτσι θέλω, έτσι κάνω» είναι κυρίαρχο σύνθημα και παίρνει και δικαιωματικές διαστάσεις: δικαίωμα των πάντων να γίνουν γονείς, ανεξάρτητα από τρόπους, συνθήκες και προϋποθέσεις. Δεν είναι βέβαια άμοιρη ευθυνών και η επιστήμη, που συμπράττει σε κάθε είδους επιθυμία του ανθρώπου, επί χρήμασι (η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο είναι δαπανηρή, άρα και επικερδής υπόθεση). Αυτή έχει χωρισθεί προ πολλού από την «δικαιοσύνην και την άλλην αρετήν», και επομένως μπορεί να χαρακτηρισθεί ως «πανουργία και ου σοφία». Το ερώτημα που απομένει είναι ποια μορφή θα πάρει η Νέμεσις όταν θα έρθει.   

Αρχαιολογικά

Ένα θέμα που ανέκυψε τις μέρες αυτές, όχι για πρώτη φορά, και δεν το έχουμε αναδείξει καθόλου είναι η αρχαία Ελλάδα. Ή μάλλον οι αρχαιότητες της Ελλάδος. Παράλειψη! Θα έλεγε κανείς ότι από μια άποψη οι δυο λέξεις είναι συνώνυμες: πολλοί ξένοι π.χ. στο άκουσμα ‘Ελλάδα’ αυτόματα κολλάνε και το επίθετο ‘αρχαία’. Αλλά κι εμείς οι γηγενείς εκεί καταφεύγουμε όταν θέλουμε να ανεβάσουμε το ηθικό μας, να αποστρέψουμε το βλέμμα από τον μίζερο 21ο αιώνα και να καυχηθούμε απέναντι σε τρίτους («με τις αρχαιότητες φτιάχνουν άλλο Γαλαξία των Ελλήνων οι κοινότητες», τραγουδάει ο Σαββόπουλος). Έστω κι αν αγνοούμε εν πολλοίς τη συνεισφορά των προγόνων μας στον παγκόσμιο πολιτισμό.
     Το θέμα ανακινήθηκε τελευταία με την απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου ότι τα 2/3 του Πειραιά είναι ζώνη αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, κάτι που έχει σοβαρές συνέπειες για τις επενδύσεις των Κινέζων στο πρώτο λιμάνι της χώρας (όπως αντίστοιχα και για εκείνες στο Ελληνικό, ή για την κατασκευή του μετρό τη Θεσσαλονίκης ή για άλλα έργα γενικότερου ενδιαφέροντος και μεγάλου οικονομικού κόστους και αντικρίσματος). Πολλοί βλέπουν πολιτικές/ιδεολογικές διαστάσεις στην απόφαση του ΚΑΣ («Τώρα ανακάλυψαν οι αρχαιολόγοι τον Πειραιά;»), ωστόσο εδώ ας δούμε λίγο το πράγμα από κάποια απόσταση.
     Αναμφίβολα πολλά μεγάλα αστικά κέντρα της Ελλάδας κάθονται πάνω σε οικισμούς παλαιοτέρων εποχών, κι άν ήταν να χτιστεί σήμερα εξαρχής η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, η Κόρινθος, η Λάρισα και τόσες άλλες πόλεις, το ΚΑΣ θα έπρεπε να είναι στημένο σε κάθε γωνία και να ‘κόβει’ τις άδειες δόμησης διότι κάποιο αρχαίο θα κατέστρεφαν ή θα συγκάλυπταν τα νεότερα κτίσματα (ο πονηρός εαυτός μου υποπτεύεται ότι πιθανώς θα εφευρισκόταν κάποιο ’ειδικό τέλος νομιμοποίησης’ που θα προσπερνούσε την ακαμψία της γραφειοκρατίας). Το βασικό όμως ερώτημα παραμένει: τι κάνουμε με τον υποχθόνιο αρχαιολογικό μας πλούτο;
     Μια πεζή και κυνική λύση θα ήταν να τον αγνοήσουμε: αρκετές αρχαιότητες έχουμε διαθέσιμες, ας φροντίσουμε να τις συντηρούμε, να τις αναδεικνύουμε και να τις προσφέρουμε στους επισκέπτες τους με την μεγαλύτερη δυνατή άνεση, χωρίς να τους θέτουμε συνδικαλιστικά προσκόμματα (γράφε λουκέτα) ή πρακτικές δυσχέρειες στην πρόσβαση. Στο άλλο άκρο, εκείνο της ιδεαλιστικής ουτοπίας, θα μπορούσαμε να κηρύξουμε ολόκληρη τη χώρα διατηρητέο αρχαιολογικό πάρκο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς (υπό την αιγίδα της UNESCO), που να προστατεύεται από ξένες επιβουλές, παρεμβάσεις, εισβολές αλλοφύλων, και του οποίου οι κάτοικοι θα μιλούν μόνο την αττική διάλεκτο χάριν των τουριστών που θα επισκέπτονται το πάρκο έναντι αδρού τιμήματος (που θα είναι άλλωστε και το μόνο έσοδο της χώρας).
     Κάπου ανάμεσα στον κυνισμό και την ουτοπία θα πρέπει να αναζητήσουμε τη χρυσή τομή, που θα σέβεται το παρελθόν, αλλά θα αφήνει δυνατότητες και για το μέλλον. Διότι προς τα εκεί πορευόμαστε, όχι προς τα πίσω.