Μομφή και δυσπιστία

Λέξεις που τις ακούσαμε τις τελευταίες μέρες, που συνταγματικά αποτελούν μέρος του ‘οπλοστασίου’ των κομμάτων και συνήθως δίνουν αφορμή για ένα κοινοβουλευτικό show, όχι καθαρά πολιτικό (με την αριστοτελική έννοια του όρου) αλλά εντυπωσιασμού και οπαδικής συσπείρωσης (κάτι σαν οργανωμένη κερκίδα φιλάθλων σε ποδοσφαιρικό αγώνα). Τι εντυπώσεις θα σχημάτιζε ένας αφελής εξωγήινος παρατηρητής, ξένος προς την ελληνική πραγματικότητα, παρακολουθώντας το σχετικό τριήμερο ‘υπερθέαμα’;

     - Για όσα κακά, φυσικά, μετεωρολογικά, γεωλογικά ή ανθρώπινα, συμβαίνουν στον τόπο (σε οποιαδήποτε χρονική περίοδο) φταίει αποκλειστικά η (εκάστοτε) κυβέρνηση.

     - Γενικά τίποτε καλό δεν έγινε στον τόπο, κι αν τυχόν κάτι ‘ξέφυγε’, αυτό είχε ξεκινήσει επί της προηγούμενης κυβέρνησης (αν αυτή τώρα είναι αντιπολίτευση).

     - Η (εκάστοτε) κυβέρνηση είναι η χειρότερη των ΧΧ τελευταίων ετών (βάζουμε τον αριθμό που μας εξυπηρετεί).

     Αυτά για τον εξωγήινο επισκέπτη. Εμείς οι γηγενείς που έχουμε δει το θέατρο πάλιν και πολλάκις (καμία σχέση με τον ομόηχο αθυρόστομο Κρητικό) ούτως ή άλλως μικρό καλάθι προσδοκιών κρατούσαμε από πριν. Έτσι, από τις δυο λέξεις του τίτλου κρατούμε τη δυσπιστία προς τους πολιτικούς, ιδίως όταν υποδύονται τον δημόσιο κατήγορο (ιδιαίτερα προσφιλής ο ρόλος, και χωρίς καμία ευθύνη). Και μάλιστα όταν έχουμε δει τη δική τους πολιτεία κατά τον χρόνο άσκησης κυβερνητικής εξουσίας. Ευχαριστούμε, δεν θα (ξανα)πάρουμε. 

Blame game

 Στη δημόσια γλώσσα φαίνεται να μας αρέσουν τα αγγλικά, και η ομοιοκατάληκτη έκφραση του τίτλου (= το παιχνίδι της επίρριψης ευθυνών) είναι της μόδας στις μέρες μας. Η παρακάτω ιστορία, με διάφορες παραλλαγές, είναι αρκετά γνωστή στους αγγλόφωνους. Ίσως στη χώρα μας θα πρέπει να τη διδάσκουμε σε μικρούς και μεγάλους, ως μέρος της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης όλων.
     «Ήταν τέσσερεις άνθρωποι που λέγονταν Καθένας, Κάποιος, Οποιοσδήποτε και Κανένας. Έπρεπε να γίνει μια σημαντική δουλειά, και ο Καθένας ήταν σίγουρος ότι Κάποιος θα την έκαμνε. Οποιοσδήποτε θα μπορούσε να την κάνει, αλλά Κανένας δεν την έκανε. Ο Καθένας σκέφθηκε ότι Οποιοσδήποτε μπορούσε να την κάνει, αλλά Κανένας δεν αντιλήφθηκε ότι ο Καθένας δεν θα την έκαμνε. Τελικά ο Καθένας θύμωσε και κατηγορούσε Κάποιον όταν Κανένας δεν έκανε κάτι που Οποιοσδήποτε θα μπορούσε να είχε κάνει».
     Σας θυμίζει κάτι; Πυρκαγιές, πλημμύρες, χιονοθύελλες, αποκλεισμούς δρόμων; (για να περιορισθούμε σε πρόσφατα και γνωστά φαινόμενα). Καθένας από τους εμπλεκόμενους πιστεύει ότι Κάποιος άλλος ήταν υπεύθυνος για κάτι που Οποιοσδήποτε θα μπορούσε να είχε κάνει, αλλά δεν το έκανε Κανένας. Έχουμε ξαναγράψει εδώ ότι η λέξη ‘υπεύθυνος’ έχει δυο σημασίες: από τη μία την εξουσία για κάτι και από την άλλη την ευθύνη και την υπαιτιότητα γι’ αυτό το κάτι. Την εξουσία όλοι την ορέγονται, την υπαιτιότητα πολύ λίγοι την αποδέχονται όταν το κάτι δεν πάει καλά.
     Θα μπορούσαμε να συμπληρώσουμε το σχόλιο με κάτι παρόμοιο. Αν κάτι πρέπει Κάποτε να γίνει, δεν ωφελεί να λέμε ότι μπορεί να γίνει Οποτεδήποτε, διότι έτσι δεν θα γίνει Ποτέ. Εφόσον μπορεί να γίνει Σήμερα, ας μη μένει για το αόριστο μέλλον. Όπως μαθαίναμε κάποτε στο σχολείο, η αναβολή σημαίνει συνήθως ματαίωση. 

     Αν προσέχαμε λίγο περισσότερο τις έννοιες της ευθύνης και της έγκαιρης εκτέλεσης κάποιων απαραιτήτων πραγμάτων, ο κόσμος γύρω μας θα ήταν πολύ καλύτερος.

 

Διαμαρτυρίες

Διαβάζουμε σε πρόσφατο δημοσίευμα ότι η εταιρεία Ντίσνεϊ σχεδιάζει να ξαναγυρίσει σε ταινία την πασίγνωστη Χιονάτη. Στο άκουσμα της είδησης έσπευσαν να αντιδράσουν διάφοροι προβάλλοντας ως επιχείρημα ότι ο μύθος της Χιονάτης διαιωνίζει συγκεκριμένα κοινωνικά στερεότυπα, θίγει τους νάνους κτλ. Ακόμη δεν έμαθα αν διαμαρτυρήθηκαν οι ανά τον κόσμο ξανθιές, καστανές ή κοκκινομάλλες επειδή παραδοσιακά (π.χ. στα παλιά κινούμενα σχέδια της ίδιας εταιρείας) η Χιονάτη έχει μαύρα μαλλιά. Πιστεύω ότι είναι θέμα χρόνου. Στα πλαίσια του γενικού αναθεωρητισμού των πάντων θα τη γλίτωναν τα παραμύθια;

     Πάνε αρκετές δεκαετίες που ασχολήθηκα τελευταία φορά με τη Χιονάτη, τον Κοντορεβιθούλη, τη Σταχτοπούτα και τον Παπουτσωμένο Γάτο (πού είστε, σκύλοι, να κατέβετε στο πεζοδρόμιο;). Ωστόσο δεν θυμάμαι κάτι αρνητικό για τους εφτά νάνους (πέρα από το ότι ένας ήταν υπναράς και κάποιος άλλος φταρνιζόταν εύκολα). Και δουλευταράδες ήταν και φρόντισαν την πριγκίπισσα σαν τα μάτια τους. Προφανώς όμως η κάθε είδους διαμαρτυρία για πραγματικές ή φανταστικές  'διακρίσεις' αποτελεί είδηση και μέσο αυτοπροβολής, ανεξάρτητα από το αντικείμενό της, συνήθως χωρίς συνέπειες για τον διαμαρτυρόμενο, που προβάλλει το κόμπλεξ του εις βάρος άλλων ανέξοδα.

     Με τον αναθεωρητισμό θα πρέπει να ασχοληθούμε κάποτε περισσότερο, αλλά προς το παρόν ας τολμήσω μια πρόβλεψη. Ίσως τελικά να βγάλει κι ένα καλό αυτή η αρρώστια. Κάποια στιγμή θα υπάρξει η «πλησμονή των απάντων» που αναφέρει ο Ισοκράτης, και το εκκρεμές θα φθάσει στο άλλο άκρο. Όπως στην κλασική ελληνική ταινία ‘Το ξύλο βγήκε από τον Παράδεισο’ από εκεί που κανένας καθηγητής δεν τολμούσε να δείρει μαθήτρια ξαφνικά όλοι αρχίζουν να χαστουκίζουν δεξιά κι αριστερά, έτσι και στα κοινωνικά δρώμενα: στο σημείο κορεσμού οι πολλοί θα διεκδικήσουν κι αυτοί τα δικά τους δικαιώματα απέναντι στους ποικιλόμορφους διαμαρτυρομένους, οι οποίοι θα γευθούν τις δυσάρεστες όψιμες επιπτώσεις της συμπλεγματικής συμπεριφοράς τους.   

Για να γελάσει λίγο το χείλι μας...

Σε μια κίνηση συμπαράστασης στον δοκιμαζόμενο από την κακοκαιρία Ελπίς ελληνικό λαό, ο πρόεδρος Ερντογάν ζήτησε σε όλους τους τόνους την παραίτηση της ελληνικής κυβέρνησης ως υπεύθυνης για το χάος που επεκράτησε στην πρωτεύουσα με την πρόσφατη χιονοκαταιγίδα, αίτημα με το οποίο έσπευσε να συμφωνήσει σύσσωμη η ελληνική αντιπολίτευση. Ο πρόεδρος στη συνέχεια διευκρίνισε ότι αναφερόταν στην Κωνσταντινούπολη. Ωστόσο, κάποιοι αναλυτές ερμηνεύουν τη δήλωση αυτή ως έμμεση παραδοχή ότι πρωτεύουσα της Ελλάδος δεν είναι (μόνο) η Αθήνα. Αναμένονται εξελίξεις.
     [Ελπίζω να μην το πάρει κανείς στα σοβαρά και δημιουργηθεί διπλωματικό επεισόδιο…]

 

Μετά την αρρώστια

 Πρόσφατα είχα την προσωπική εμπειρία της νόσου Covid. Λίγα δέκατα και πονόλαιμος οδήγησαν στον σχετικό έλεγχο, και το θετικό τεστ με οδήγησε σε εγκλεισμό στο σπίτι, σε ‘υγειονομικό διαζύγιο’, όπως το χαρακτήρισε φίλος ψυχίατρος. Αν και αμφότεροι τριπλά εμβολιασμένοι, θα ήταν το λιγότερο άβολο να είμαστε ασθενείς ταυτόχρονα. Έτσι έμεινα περιορισμένος στο μισό σπίτι και έκανα χρήση των ανεξάντλητων μουσικών επιλογών του YouTube, μαζί με διάβασμα και γράψιμο και άλλες ανειλημμένες βιβλιοϋποχρεώσεις και σερφάρισμα στο διαδίκτυο. Πέρα από βιταμίνες και αντιπυρετικά δεν πήρα καταρχήν τίποτε άλλο. Από την τέταρτη μέρα ανέπτυξα έναν βαθύ παραγωγικό βήχα τύπου βρογχίτιδας και πρόσθεσα λίγη αντιβίωση. Κουραστικός και επώδυνος ώρες-ώρες ο βήχας, παρά τη λήψη πολλών αφεψημάτων και άλλων μέσων, με έκανε να νοσταλγήσω το παλιό θαυματουργό ‘γιατρικό’ της παιδικής μου ηλικίας, τις βεντούζες. Όσοι δεν τις έχετε δοκιμάσει, δεν ξέρετε τι χάσατε. Είμαι σίγουρος ότι μια δόση θα μου θεράπευε όλα τα συμπτώματα στο άψε-σβήσε. Σήμερα, δέκα μέρες μετά την έναρξη, επανήλθα στον κόσμο. Δόξα τω Θεώ.
     Διδάγματα από τη νόσο; Μην την υποτιμάτε. Χωρίς τα εμβόλια δεν ξέρω πού θα βρισκόμουν τώρα. Πανάκεια δεν είναι, αλλά και μόνο η αποτροπή σοβαρής νόσου και άλλων χειροτέρων συνεπειών είναι πολύ ουσιαστικό κέρδος (σήμερα ανακοινώθηκαν 110 θάνατοι). Το πιο αποτελεσματικό φάρμακο για τον πονόλαιμο, από οποιαδήποτε αιτία, είναι η γαργάρα με λίγο τσίπουρο, που ενεργεί ως τοπικό αναισθητικό και εξασφαλίζει ύπνο ήσυχο από ερεθιστικό βήχα. Και το πιο χρήσιμο βοήθημα εν γένει; Ένας άνθρωπος δίπλα σας, που να μη σας αφήνει ‘σε χλωρό κλαδί’ με τη φροντίδα του. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στο δικό μου πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης ‘έτερον ήμισυ’, κοντά στα τόσα άλλα που της χρωστάω. Δόξα τω Θεώ και πάλι.

Κροκοδείλια

 Εδώ και καιρό απασχολούν τη δημοσιότητα, μεταξύ άλλων, πράξεις βίας κατά γυναικών, με πιο πρόσφατη μια καταγγελία νέας κοπέλας για βιασμό. Η συζήτηση συνήθως στρέφεται γύρω από τα θύματα και τους δράστες. Εδώ ας ρίξουμε μια ματιά στην ευρύτερη εικόνα, χωρίς διάθεση σχολιασμού ή κριτικής κάποιου συγκεκριμένου επεισοδίου.  
     Διαβάζοντας χθες κάτι άλλο σε γνωστή ειδησεογραφική ιστοσελίδα βλέπω στην παράπλευρη στήλη έναν τίτλο: ‘Η κόρη της [όνομα γνωστού μοντέλου] μεγάλωσε και κόβει την ανάσα με τις αναλογίες της’. Δεν έχει σημασία το όνομα, αλλά ο τρόπος της προβολής. Ο τίτλος δεν μας καλεί να δούμε πόσο όμορφη έγινε ή να διαβάσουμε π.χ. αν είναι καλή μαθήτρια ή αθλήτρια ή οτιδήποτε άλλο. Εστιάζει στις ‘αναλογίες’ της, μετατρέποντας τη 17χρονη κοπέλα σε ‘μεζεδάκι’ για κατανάλωση. Μας προσκαλεί ευθέως και χωρίς περιστροφές στο «ἐπιθυμῆσαι», εκείνο που ο Κύριος καταδικάζει στην επί του όρους ομιλία του: «Πᾶς ὁ βλέπων γυναῖκα πρὸς τὸ ἐπιθυμῆσαι αὐτὴν ἤδη ἐμοίχευσεν αὐτὴν ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ». Με άλλα λόγια, δημιουργεί ένα κλίμα επιθυμίας, η οποία «συλλαβοῦσα τίκτει ἁμαρτίαν», που αρχίζει από την ‘παρενόχληση’ και σε ακραίες περιπτώσεις φθάνει στο έγκλημα. Με θύμα κάθε τυχούσα κοπέλα -- κόρη, αδελφή, φίλη -- που θα τύχει να βρεθεί σε ‘λάθος τόπο και χρόνο’. Και τότε είναι πολύ αργά για δάκρυα.
     Το εν λόγω παράδειγμα είναι επίκαιρο και πολύ χαρακτηριστικό, αλλά δυστυχώς όχι μοναδικό. Από ανάλογα ερεθίσματα βρίθει ο κόσμος γύρω μας, όπου κι αν κοιτάξουμε. Τα ποικίλα μέσα ενημέρωσης ξεχειλίζουν από αυτά: πολλά έχουν ως μόνο σκοπό ύπαρξης την προαγωγή της ηδονοβλεψίας. Όταν όμως συμβεί το κακό, είναι τα πρώτα που κινούν το δάχτυλο προς τους φυσικούς αυτουργούς. Αγνοώντας αιδημόνως ότι το ‘χωράφι’ του βιασμού το έχουν καλλιεργήσει τα ίδια συστηματικά επί χρόνια. Πόση υποκρισία μπορούμε να αντέξουμε ως κοινωνία;

«Φορολογήστε μας!»

 Δεν είναι ακριβώς συνηθισμένη είδηση. Όπως διαβάζουμε, μια ομάδα 102 εκατομμυριούχων υπογράφει μια ανοικτή επιστολή, με την οποία ζητεί από τις κυβερνήσεις όλου του κόσμου να φορολογήσουν τους πλουσίους. Μεταξύ άλλων λένε ότι το ισχύον φορολογικό σύστημα είναι ‘στημένο’ για χάρη τους και θα πρέπει να αναθωρηθεί ώστε να κάνει τη φορολογία πιο δίκαια για τους σκληρά εργαζόμενους και να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στην πολιτική. «Παρόλο που ο κόσμος έχει υποφέρει απίστευτα τα δυο τελευταία χρόνια, οι περισσότεροι από μας έχουμε δει τον πλούτο μας να αυξάνει, κι ωστόσο δεν μπορούμε ειλικρινά να πούμε ότι πληρώνουμε το μερίδιο των φόρων που μας αναλογεί. Όλες οι χώρες του κόσμου πρέπει να απαιτήσουν να πληρώσουμε το μερίδιό μας. Φορολογήστε εμάς τους πλουσίους, και φορολογήστε μας τώρα».
     Οι υπογράφοντες λένε ότι ένας ετήσιος ‘φόρος πλούτου’ σε άτομα με περιουσίες άνω των 5 εκ. δολαρίων θα μπορούσε να συγκεντρώσει πάνω από 2,5 τρισεκατομμύρια δολάρια. Ένα τέτοιο ποσό θα μπορούσε να βγάλει 2,3 δισεκατομμύρια ανθρώπους από τη φτώχεια, να κατασκευάσει εμβόλια για όλο τον κόσμο και να εξασφαλίσει υγειονομική φροντίδα και κοινωνική προστασία για όλους τους πολίτες των χωρών με χαμηλά και μεσαία εισοδήματα.
     Δεν ξέρω αν οι κυβερνήσεις και τα υπουργεία οικονομικών θέλουν να κάνουν κάτι τέτοιο αλλά διστάζουν. Ο πονηρός εαυτός μου σκέφτεται μήπως η παραπάνω κίνηση των 102 αποτελεί μια χειρονομία τύπου δημόσιων σχέσεων, για τα μάτια του κόσμου, ενώ άλλα λένε πίσω από κλειστές πόρτες σε υπουργούς. Μια τρίτη σκέψη είναι ότι οι υπουργοί δεν μπορούν να συμφωνήσουν μεταξύ τους για το ποια μορφή θα πάρει ο φόρος αυτός και ποιος θα τον εισπράττει. Αν ισχύει το τελευταίο, φοβούμαι ότι θα αργήσουμε πολύ να αξιοποιήσουμε την γενναιόδωρη πρόσκληση των μεγιστάνων του πλούτου. Γιατί ως χώρα δεν κάνουμε εμείς την αρχή;

Ραφάλ και κόμματα

 

 Παρακολούθησα διαδικτυακά σε πραγματικό χρόνο -- παράπλευρο όφελος του υγειονομικού εγκλεισμού στο σπίτι -- την άφιξη των έξι μαχητικών Ραφάλ στην Αθήνα και στη συνέχεια στην Τανάγρα. Εργαλεία πολέμου βέβαια, ή στην καλύτερη περίπτωση αποτροπής πολέμου, και θα ήταν ευχής έργο αν αποτελούσαν περιττά αποκτήματα. Η πραγματικότητα όμως έχει άλλες απαιτήσεις, και δεν μπορούμε να την αγνοούμε και να είμαστε αιθεροβάμονες όταν έχουμε το είδος των γειτόνων που μας έλαχε. Οι Λατίνοι έλεγαν ‘Si vis pacem, para bellum’ (= αν θέλεις ειρήνη, ετοίμαζε πόλεμο). Εμείς ευχόμαστε σε κάθε περίπτωση να μένουμε στην προετοιμασία και η αποτροπή να είναι το όριο χρήσης και αυτών και των υπολοίπων οπλικών συστημάτων.
     Δεν αντέχω όμως να μη σχολιάσω τις δηλώσεις των εκπροσώπων της αντιπολίτευσης. Όλες ανεξαιρέτως αποπνέουν το αισωπικό άρωμα «Όμφακές εισι»: αφού δεν είναι δικό μας κατόρθωμα, ας το ευτελίσουμε όσο γίνεται. Η κοσμιότητα δεν επιτρέπει να τις χαρακτηρίσουμε με κατάλληλους όρους, μπορούμε όμως να φαντασθούμε τις ουρανομήκεις θριαμβολογίες που θα συνόδευαν κάποια ανάλογη δική τους κίνηση. Η πολιτική μικρότητα είναι τόσο μεγάλη που δεν τους επιτρέπει να βλέπουν πέρα από το στενό κομματικό οπτικό πεδίο, χωρίς να αντιλαμβάνονται τον κόσμο που τους προσπερνά αδιάφορα. Δεν είμαι διορισμένος συνήγορος της κυβέρνησης ή του πρωθυπουργού, ούτε επικροτώ όλες τις πολιτικές που εφαρμόζουν, αλλά οι καθημερινές δηλώσεις των ‘άλλων’ αποτελούν την καλύτερη διαφήμιση των πρώτων. Σε κάθε τόνο μας φωνάζουν: «Προς Θεού, μη μας ψηφίσετε ποτέ!»  Βλέπετε; Και να το ήθελε κανείς, δεν του το επιτρέπουν οι ίδιοι.

Ευχαριστίες

 Πολλά, πάμπολλα τα τηλεφωνήματα σε μέρες εορτών όπως η χθεσινή του Αγίου Αντωνίου. Εκτός από τους συγγενείς και φίλους και γνωστούς και συναδέλφους υπάρχουν και οι ασθενείς που συγκινούν με το ενδιαφέρον και την ευγνωμοσύνη τους. Ξεχωρίζω φέτος κάποιες κλήσεις ηλικιωμένων γυναικών, καθεμία με το δικό της νόημα.
     Η μία πρέπει πλέον να είναι στα 90. Πριν πολλά χρόνια είχε ένα ασυνήθιστο πνευμονικό πρόβλημα που χρειάσθηκε παρατεταμένη θεραπεία, αλλά πήγε καλά. Από τότε την έβλεπα κάθε χρόνο, περισσότερο κοινωνικά. Τελευταία με την πανδημία είχαμε χάσει την επαφή: την είχα σκεφτεί πριν μια εβδομάδα. Και να που χθες εμφανίσθηκε τηλεφωνικά, για τις ευχές και για να «χτυπήσει κάρτα» στη μνήμη μου.
     Της δεύτερης αναγνωρίζω τον αριθμό. Είχα στη φροντίδα μου τον ηλικιωμένο σύζυγό της, που τελικά άφησε τον κόσμο εδώ και μια δεκαετία. Η ίδια, με τα δικά της προβλήματα που τα αντιπαρέρχεται με μεγάλη θέληση και γυναικεία υπομονή, δεν παραλείπει να διατηρεί την επικοινωνία, που εγώ συχνά ξεχνάω.
     Μια τρίτη όμως πραγματικά μου φέρνει δάκρυα στα μάτια. Ήταν η πρώτη ασθενής με Covid που είδα στο σπίτι πριν δυο χρόνια και χρειάσθηκε να στείλω στο νοσοκομείο. Παρά την μεγάλη ηλικία και τα υποκείμενα νοσήματά της εξήλθε βελτιωμένη μετά από μερικές μέρες, και το γεγονός ότι δυο χρόνια τώρα είναι καλά δείχνει ότι δεν μπορούμε να κάνουμε προβλέψεις και ότι Άλλος είναι «ὁ χρόνους μετρῶν τοῖς ζῶσι, καὶ καιροὺς θανάτου ἱστῶν, κατάγων εἰς ᾍδου καὶ ἀνάγων, δεσμεύων ἐν ἀσθενείᾳ, καὶ ἀπολύων ἐν δυναστείᾳ..., ὁ τοὺς θανάτου κέντρῳ πληγέντας ἀναστάσεως ἐλπίσι ζωογονῶν», όπως ομολογούμε στη γονυκλισία της Πεντηκοστής. Σε ανάρρωση και ο ίδιος αυτές τις μέρες από την ίδια νόσο, δέχομαι το τηλεφώνημά της όπως ο Νώε το κλαδί της ελιάς, ως ένα χαρμόσυνο και ελπιδοφόρο μήνυμα.
     Για καθεμιά από αυτές τις ιδιαίτερες περιπτώσεις, και για χίλιες-δυο άλλες, και για όλους τους ανθρώπους που μας θυμούνται και μας αγαπούν, στον Θεό ανήκουν η δόξα και οι ευχαριστίες μας. Όχι μόνο οι εόρτιες ημέρες, αλλά η κάθε μέρα θα πρέπει να είναι Ημέρα Ευχαριστιών για όλους μας.

Ό,τι λάμπει...

 Δεν έχω καμία σχέση με τα λεγόμενα κρυπτονομίσματα ούτε την παραμικρή γνώση γι’ αυτά. Και μόνο το γεγονός ότι η αξία τους δημιουργείται με άγνωστο τρόπο και φτάνει τις δεκάδες χιλιάδες λίρες το ‘κομμάτι’ τα κάνει ύποπτα. Μαθαίνω όμως σήμερα από τη Guardian ότι η ‘όρυξή’ τους (mining είναι ο αγγλικός όρος) βασίζεται σε ειδικό εξοπλισμό (hardware) τεράστιας υπολογιστικής ισχύος και ανάλογα τεραστίων αναγκών σε ενέργεια. Στο γειτονικό Κοσυφοπέδιο, μια από τις φτωχότερες χώρες της Ευρώπης, η αντίστοιχη ασχολία είχε μέχρι τώρα μεγάλες διαστάσεις, λόγω της μεγάλης παραγωγής ενέργειας από λιγνίτη, που επιδοτούνταν από το κράτος. Πολλοί είχαν επενδύσει στον σχετικό εξοπλισμό σε μια προσπάθεια πλουτισμού. Τώρα η χώρα αναγκάζεται να επιβάλει επειγόντως μια ολική απαγόρευση στη διαδικασία αυτή, τουλάχιστον προσωρινά, για να αντιμετωπίσει την ενεργειακή κρίση που χτυπάει και τη δική της πόρτα. Κι αυτό προκάλεσε πανικό στους ενδιαφερομένους, που προσπαθούν είτε να πουλήσουν είτε να βγάλουν στο εξωτερικό τα μηχανήματά τους.
     Βέβαια ο Μαμωνάς, που τον χρησιμοποιούμε ως συνώνυμο της απληστίας, είναι πλούσιος σε δολώματα προς τους ανθρώπους, αλλά δεν έχει καμία απολύτως φερεγγυότητα -- το αντίθετο μάλιστα. Οτιδήποτε υπόσχεται μεγάλο κέρδος (όπως τα κάθε είδους τυχερά και χρηματιστηριακά παίγνια) έχει άυλη, δηλαδή σαθρή βάση, και καταρρέει με μεγαλύτερη ευκολία απ’ ό,τι χτίζεται. Κι ενώ θα νόμιζε κανείς ότι με δεδομένη την παγκόσμια ενεργειακή κρίση θα έμπαινε κάποιος περιορισμός σε περιττές ενεργοβόρες δραστηριότητες, αυτό δεν φαίνεται να συμβαίνει. Προφανώς η λάμψη του (υποθετικού) χρυσού δεν αφήνει να βλέπουμε οποιοδήποτε άλλο πρόβλημα. Έστω κι αν είναι αέρας κοπανιστός.   

Η επόμενη ημέρα

 Διαβάζω ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο της Τασούλας Καραϊσκάκη με τίτλο ‘Κοινή και η μετά την πανδημία μοίρα’ [Καθημερινή 14/1]. Αρχίζει με μια γενική διαπίστωση: «Ποτέ άλλοτε στη μεταπολεμική εποχή δεν ήταν τόσο εμφανής η διασύνδεση των πολύπλοκων συστημάτων που κάνουν τον κόσμο να λειτουργεί. Ποτέ άλλοτε στην πρόσφατη ιστορία η συμπεριφορά και η τύχη του ενός δεν συνδέθηκε τόσο στενά με τη στάση ζωής και τη μοίρα των άλλων. Η υγεία από ατομική υπόθεση έγινε κοινωνική. Η ασθένεια απέκτησε ξανά μια ηθική διάσταση». Κάτι που θυμίζει αυτό που έγραφε πριν τέσσερεις αιώνες ο John Donne, ότι «κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί, ολόκληρο από μόνο του». Είμαστε «καθ᾿ εἷς ἀλλήλων μέλη» [Ρωμ. 12:5], και οφείλουμε να συμπάσχουμε με όλους, όπως όταν πονάει ένα οποιοδήποτε μέλος του σώματος υποφέρει όλο το σώμα. Ή τουλάχιστον έτσι θα έπρεπε να κάνουμε.
     Στην πράξη όμως άλλα βλέπουμε. Ενώ θα περίμενε κανείς σε ατομικό, κρατικό, παγκόσμιο, ακόμη και εκκλησιαστικό επίπεδο να υπάρξει η συνειδητοποίηση ότι η μοίρα όλων μας είναι κοινή και ότι ανά πάσα στιγμή είτε ως μεμονωμένα άτομα είτε ως κοινωνίες είτε ως υδρόγειος μπορεί να καταρρεύσουμε από κάτι εντελώς απρόβλεπτο, οι συμπεριφορές μας εξακολουθούν να είναι το ίδιο αδιάφορες όπως και πριν. Έτσι, οι εγωισμοί, οι αντεγκλήσεις, οι διεκδικήσεις, οι διαξιφισμοί, οι προκλήσεις με κάθε αφορμή, συνεχίζουν να εκδηλώνονται και να φθάνουν μέχρι και σε απειλές και φόβους για πολέμους σε επίπεδο υπερδυνάμεων. Ενώ οι φυσικές καταστροφές προστίθενται καθημερινά στο φορτίο της περιρρέουσας επιδημίας, ενώ ο μισός πλανήτης πεθαίνει από ανέχεια και πείνα και αρρώστιες, όλοι μας, μικροί και μεγάλοι, συντηρούμε τις κατεστημένες μας νοοτροπίες και ιδεοληψίες και κοιτάζουμε να περισώσουμε τον εγωκεντρικό τρόπο της ζωής μας, χωρίς να σκεφτόμαστε τι μας περιμένει. Και την επόμενη στιγμή «αἰφνίδιος ἡμῖν ἐφίσταται ὄλεθρος» [Α΄ Θεσ. 5:3], από οποιαδήποτε αιτία. Πρόχειρο παράδειγμα η ολοκαίνουργια Φεράρι που προχθές μετατράπηκε σε μια άμορφη καμμένη μάζα μαζί με τον οδηγό της, πριν κάνει ούτε δυο χιλιόμετρα στο δρόμο.  
     Η αρθρογράφος καταλήγει: «Στο αβέβαιο μεταπανδημικό σύμπαν, το περισσότερο ή λιγότερο φωτεινό, η αναγνώριση της κοινής μοίρας θα ήταν ίσως η πιο χρήσιμη μνήμη στην αποκλιμάκωση των συγκρούσεων». Πολύ καλό σαν ευχή, έστω κι αν οι ορατοί οιωνοί δεν το υπόσχονται.

Ακαδημαϊκά

 Έχουμε κατ’ επανάληψιν αναφερθεί στα όσα συμβαίνουν υπό την άνομη αιγίδα του ‘πανεπιστημιακού ασύλου’, που αποτελεί το μεγαλύτερο όνειδος της μεταπολιτευτικής Ελλάδας. Θα μπορούσε να γραφεί ιδιαίτερη Μαύρη Βίβλος με τα ποικίλα κατορθώματα αντιεξουσιαστών και άλλων ‘φοιτητών’ (αλλά και καθηγητών) στον χώρο των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της χώρας. Όπως όμως τα ώριμα φρούτα κάποια στιγμή πέφτουν από τα δέντρα, έτσι και όλες αυτές οι διαδικασίες έχουν ένα τέλος: κάποια στιγμή το απόστημα σπάζει, η δυσωδία του πύου γίνεται αντιληπτή ακόμη και από όσους προηγουμένως το αμφισβητούσαν ή και το ανέχονταν, και επέρχεται κάθαρση. Μπορεί αυτή να είναι επώδυνη για κάποιους που είχαν μάθει αλλιώς και καλλιεργούσαν τη σήψη προς ίδιον όφελος, αλλά τελικά ο όλος οργανισμός (τα ιδρύματα και η ακαδημαϊκή κοινότητα και η ευρύτερη κοινωνία) εξυγιαίνεται. Ας ελπίσουμε ότι τα πρόσφατα συμβάντα στην ΑΣΟΕΕ και η εκκαθάριση ‘καταλήψεων’ στο Αριστοτέλειο είναι σημεία μιας τέτοιας πορείας προς την κάθαρση, ώστε να μπορούμε στο εξής να γράφουμε τα πανεπιστήμιά μας με κεφαλαίο Π, χωρίς να ντρεπόμαστε.

Ρήγματα και σχίσματα

 Διάβασα προχθές το έμπονο μήνυμα του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου για το ρήγμα μεταξύ των Ορθοδόξων Εκκλησιών, με αφορμή την πρόσφατη ίδρυση εξαρχίας του Πατριαρχείου Μόσχας στην Αφρική, η οποία με τη σειρά της απορρέει από την αναγνώριση της αυτόνομης εκκλησίας της Ουκρανίας από το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας. Δεν ωφελεί, ούτε είμαι αρμόδιος να αναζητήσω «τις ήρξατο χειρών αδίκων» στην όλη υπόθεση. Δυστυχώς ο διάβολος, με τα πολλά ποδάρια του, κάνει τις ανώτερες εκκλησιαστικές ηγεσίες, εκούσια ή ακούσια, συμμάχους των πολιτικοστρατιωτικών υπερδυνάμεων, συμπαρασύροντάς τες στα παιχνίδια παγκόσμιας κυριαρχίας που υποδαυλίζει. Οι ‘μεγάλοι’ του κόσμου τούτου αντιλαμβάνονται πόσο ισχυρό είναι το θρησκευτικό συναίσθημα των λαών και επιχειρούν να το χειραγωγήσουν για τους δικούς τους ηγεμονικούς σκοπούς. Και όσο περισσότερο μπλέκουν τα πράγματα, και όσο μεγαλύτερες διαστάσεις παίρνουν, τόσο τα χάσματα γίνονται βαθύτερα και ευρύτερα, και η γεφύρωσή τους καταντά ολοένα και δυσκολότερη. Όπως γράφει ο Αναστάσιος (που γνωρίζει καλά την Αφρική, αφού διακόνησε επί χρόνια στην εκεί ιεραποστολή), «στο εξής οι απλοί Αφρικανοί θα καλούνται να προσέλθουν στην Ορθοδοξία από δύο Ορθόδοξα Πατριαρχεία, χωρίς να έχουν μυστηριακή κοινωνία μεταξύ τους», με αποτέλεσμα τον σκανδαλισμό τους.
     Δική μου σκέψη: Όταν ακούμε στις ιερές ακολουθίες την δέηση «Ὑπὲρ τῆς τῶν πάντων ἑνώσεως», θα πρέπει νοερά να εισάγουμε τον προσδιορισμό «εξαιρέτως των Ορθοδόξων». Αν οι εκκλησιαστικές ηγεσίες κοινωνούσαν συνοδικά, με Ορθόδοξο φρόνημα και με γνήσια αγάπη και αλληλοκατανόηση, αφήνοντας κατά μέρος ιστορικά πρωτεία και προνόμια και «τῇ τιμῇ ἀλλήλας προηγούμεναι», θα μπορούσαμε να δούμε ακόμη και μια διαφορετική παγκόσμια τάξη πραγμάτων, αφού «μείζων ἐστὶν ὁ ἐν ἡμῖν ἢ ὁ ἐν τῷ κόσμῳ».