Εάλω!

Δεν ξέρω αν υπάρχει άλλο έθνος που να τιμά, τουλάχιστον στην ιστορική του μνήμη, την άλωση της πάλαι ποτέ πρωτεύουσάς του, που έγινε αφορμή για μια σκλαβιά τετρακοσίων χρόνων. Το γεγονός έχει τη σημασία του, και αποτελεί πηγή κάποιας στοιχειώδους εθνικής αυτογνωσίας, έστω και παροδικής, έστω κι αν οι ερμηνείες και οι προεκτάσεις που του δίνονται μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με την οπτική γωνία των διαφόρων ερμηνευτών. Ας το κρατήσουμε ως υπόμνηση των συνεπειών της αποστασίας μας από την πατρογονική πίστη, όπως οι Τρεις Παίδες στην κάμινο της Βαβυλώνας ομολογούσαν την αποστασία του δικού τους έθνους από τον Θεό και αποδέχονταν την δίκαια τιμωρία Του. Κάτι που θυμόταν και ο πρώτος μετά την Άλωση Πατριάρχης Γεννάδιος Σχολάριος στην προσευχή που απηύθυνε μετά από κάθε λειτουργία, καλώντας έτσι σε συναίσθηση και διόρθωση τους πιστούς. Διότι καλός είναι ο ευσεβής πόθος ότι 'πάλι με χρόνους με καιρούς, πάλι δικά μας θάναι', αλλά με την προϋπόθεση να το αξίζουμε κιόλας.

Επίκαιρες απορίες

• Το επίσημο όργανο του παλαιολιθικού κόμματος Ελλάδας αντέδρασε στις εξαγγελίες για μείωση της διδακτέας ύλης στα θετικά μαθήματα με τον ‘αχτύπητο’ τίτλο: «Απαξιώνουν τη μόρφωση για τα παιδιά του λαού. Το σχολείο που διαμορφώνει η κυβέρνηση χτυπά τα μυαλά των παιδιών του λαού, που τα θέλουν να ζουν μες στην αμάθεια, να τα μάθουν ότι ένα δίκιο υπάρχει, αυτό των πλουσίων, μια κοινωνία, ο καπιταλισμός». Πιο οξυδερκής ανάλυση δεν μπορούσε να υπάρξει! Θα ήθελα όμως πολύ να μάθω ποια θα ήταν η αντίδρασή του σε τυχόν αύξηση της ύλης. Αν θυμάμαι καλά από τα φοιτητικά μου χρόνια, η κλασική διαμαρτυρία ήταν για την ‘εντατικοποίηση των σπουδών’. Πόσα άλλαξαν από τότε...

• Τα χρήματα που κατατέθηκαν σε λογαριασμό πρώην υπουργού δεν ήταν μίζα--προς Θεού, δεν υπάρχει τέτοια ελληνική λέξη! Ήταν χορηγία, έξοχη ελληνική έννοια, κατευθείαν από τον Χρυσό Αιώνα του Περικλέους. Γνωρίζουμε όμως ότι οι διάφοροι ‘χορηγοί’ αγώνων, από τους κατασκευαστές αθλητικών ειδών μέχρι τους παραγωγούς οινοπνευματωδών και μη ποτών, στην καλύτερη περίπτωση εξασφαλίζουν (με το ανάλογο τίμημα) το μονοπώλιο στην διαφήμιση και χρήση των ειδών τους. Άραγε οι ‘χορηγοί’ των πολιτικών προσώπων δίνουν λεφτά μόνο για να συγχωρεθούν τα πεθαμένα τους;

Η γάτα με τις εννιά ουρές

Στο κλασικό ιστορικό μυθιστόρημα ‘Ανταρσία του Μπάουντι’ των Nordhoff και Hall ο αυτόπτης αφηγητής περιγράφει τη δραματική μαστίγωση ενός στασιαστή ναύτη με το φοβερό μαστίγιο με τις εννιά λωρίδες που έφερε το όνομα του τίτλου. Η βάρκα με τον κατάδικο και τον τιμωρό του κάνει το γύρο των αγκυροβολημένων πλοίων, ώστε όλοι οι ναύτες να πάρουν γεύση του ‘θεάματος’, αλλά και να παραδειγματισθούν να μη κάνουν τα ίδια. Το θύμα έχει καταδικαστεί να δεχθεί «Οχτώ ντουζίνες», αλλά λίγο πριν τελειώσει τη δεύτερη, ο ναύκληρος που επιβλέπει την εκτέλεση της ποινής αναφέρει στον υπεύθυνο ναύαρχο: «Είναι νεκρός, σερ!». «Κάνε το καθήκον σου!» είναι η σκληρή προσταγή, και ο ναύκληρος συνεχίζει τη γύρα, μαστιγώνοντας ανελέητα έναν νεκρό. Ο ναύαρχος στρέφεται και λέει στον αφηγητή, νεαρό ναυτικό δόκιμο, με την άψογη λογική του δέκατου όγδοου αιώνα: «Να θυμάσαι, δεν υπάρχουν πιο δίκαιοι νόμοι από τους νόμους της θάλασσας».

Θυμήθηκα το επεισόδιο, που είχα διαβάσει πριν τριάντα και πλέον χρόνια, καθώς ακούω να εξαγγέλλεται η μία δέσμη σκληρών μέτρων μετά την άλλη, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα που μπορεί να έχουν στα ‘θύματα’, δηλ. στον απλό κόσμο. Δεν φαίνεται να έχουν αλλάξει και πολλά πράγματα. Σήμερα η ‘γάτα με τις εννιά ουρές’ έχει οικονομικό και ασφαλιστικό περιεχόμενο, αλλά ξεσχίζει τα σώματα και τις ψυχές των ανθρώπων με την ίδια ευκολία που το έκανε και το πέτσινο μαστίγιο. Για τους ‘ναυάρχους’ δεν έχει σημασία αν τα θύματα θα πεθάνουν, κυριολεκτικά ή μεταφορικά. Σημασία έχει κυρίως η τήρηση των 'μέτρων', που σχεδιάζονται επί χάρτου, από ανθρώπους με γεμάτες τσέπες και στομάχια, και επιβάλλονται επί ζώντων και ετοιμοθανάτων. Κι όποιος αντέξει.

Αθλητικές ειδήσεις

Ο παρουσιαστής του ραδιοφωνικού προγράμματος αναγγέλλει ότι θα ακολουθήσουν αθλητικές ειδήσεις. Ποια είναι η πρώτη της ημέρας; Η ανταλλαγή δηκτικών ανακοινώσεων μεταξύ των μεγαλομετόχων του Παναθηναϊκού. Η δεύτερη; Το επικείμενο ‘κρίσιμο’ διοικητικό συμβούλιο του Ολυμπιακού. Και είχαμε μια σκασίλα και για τη μία και για την άλλη... Να λοιπόν μια πρόχειρη ιδέα. Αντί να διαβάζει τέτοιες ανακοινώσεις κάποιος εκφωνητής, να μεταδίδονται ζωντανές (‘live’ σε απλά ελληνικά), και μάλιστα σε απευθείας αντιπαράθεση, κάτι σαν πολιτικό debate. Και τρεις ειδικοί να σχολιάζουν τα λεγόμενα. Αφού αυτές οι χρηματοοικονομικές αψιμαχίες πήραν τη θέση των αθλημάτων, ας μπουν και σε κάποιο συνδρομητικό κανάλι, αρκεί να πάψουν να απασχολούν τα δελτία αθλητικών ειδήσεων. Μήπως και ξαναβρεί ο αθλητισμός το νόημά του.

Ιδεολογίες

Όσοι αρέσκονται να πιστεύουν σε ιδεολογίες ταυτισμένες με πρόσωπα ή χώρες ή καθεστώτα υπαρκτών ή ανύπαρκτων -ισμών κάθε είδους, μπορούν να διαβάσουν τον ‘Κινέζικο Δράκο’ του Στ. Ψυχάρη (Βήμα 23/5/2010), και να επανεκτιμήσουν τις θέσεις τους. Ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα:

"Οι λίγοι Έλληνες δημοσιογράφοι που είχαν εξασφαλίσει την άδεια από τις κινεζικές αρχές να ταξιδέψουν τον Μάιο του 1973 στο Πεκίνο, με την ευκαιρία της εκεί επισκέψεως ελληνικής αντιπροσωπείας με επικεφαλής τον αντιπρόεδρο της δικτατορικής κυβερνήσεως Ν. Μακαρέζο, έμειναν κατάπληκτοι από τη θερμότητα της υποδοχής στην πρωτεύουσα της Κίνας.
«... Σας μεταφέρω τους θερμούς χαιρετισμούς των Εργατών και του Λαού της Κίνας και του Μεγάλου Προέδρου Μάο προς τους εργάτες και τον Λαό της Ελλάδας και τον Μεγάλο Πρόεδρο Παπαδόπουλο...» έλεγε στην προσφώνησή του προς τον Ν. Μακαρέζο ο αντιπρόεδρος της Κίνας. Και με την υπόκρουση μουσικής του απηγορευμένου στην Αθήνα Μίκη Θεοδωράκη, ο αντιπρόεδρος της απριλιανής δικτατορίας απαντούσε σε ανάλογο ύφος για «... χαιρετισμούς των Εργατών (!) και του Λαού της Ελλάδας και του Μεγάλου Προέδρου Παπαδόπουλου προς τους Εργάτες και τον Λαό της Κίνας και τον Μεγάλο Πρόεδρο Μάο...»!

Φυσικά και οι δύο αντιπρόεδροι προφανώς δεν πίστευαν όσα έλεγαν. Σκοπιμότητες υπηρετούσαν- ήταν η εποχή που η άκρα Δεξιά (στο πρόσωπο του Ρίτσαρντ Νίξον) και η άκρα Αριστερά (στο πρόσωπο του Μάο Τσε Τουνγκ) έπαιζαν πινγκ πονγκ εναντίον της Μόσχας..."

Μαγεία

"Ο ήλιος έγνω την δύσιν αυτού..."

Το ηλιοβασίλεμα του Θερμαϊκού, ένα θαύμα που μας προσφέρεται καθημερινά, και που δεν κάνουμε τον κόπο να το απολαμβάνουμε πιο συχνά. Κι ας έχουμε την παραλία μόλις δυο βήματα μακριά. Ντροπή μας!

Ιερές αγελάδες

Όχι, δεν πρόκειται για τα άκακα αυτά ζώα που τιμώνται σε βαθμό ειδωλολατρίας στην Ινδία. Στη μεταφορική τους έννοια σημαίνουν καθετί που--σωστά ή εσφαλμένα--το θεωρούμε αξιοσέβαστο, απαραβίαστο, δεν το αγγίζουμε μη τυχόν και θίξουμε κάποια ‘θεότητα’. Εδώ ας εξειδικεύσουμε το θέμα στα εισοδήματα. Κανείς δεν πολυσυζητούσε γι’ αυτά: τα αφήναμε να ‘φαίνονται’ στον τρόπο της ζωής μας, δήθεν αδιάφορα, έστω κι αν δεν κάναμε λόγο γι’ αυτά (πάντα όμως είχαμε κάτι να πούμε για άλλους), ίσως μάλιστα και να κλαιγόμασταν μισοκακόμοιρα. Τώρα η κρίση τα έβγαλε στη φόρα. Να λοιπόν οι γιατροί (στην πυρά!), να τα λαϊκά ‘είδωλα’ με τις παράπλευρες πολιτικές απώλειες, αλλά και οι μισθωτοί; Ναι, καλά ακούσατε. Αυτοί οι άνθρωποι που πάντα ακούγαμε ότι είναι οι στυλοβάτες της οικονομίας διότι «Δεν μπορούν να κρύψουν τίποτε», τώρα μαθαίνουμε ότι είχαν αδήλωτα τα εισοδήματα από τους μισθούς τους. Όχι ένας και δυο, αλλά εκατοντάδες χιλιάδες. Θα μείνει τίποτε όρθιο;

Κρίση σημαίνει γενική ανατροπή ενός παλαιού καθεστώτος. Αργά ή γρήγορα όλα βγαίνουν στο φως, συχνά με τραυματικό τρόπο. Όσο πιο σύντομα το καταλάβουμε, τόσο καλύτερα. Κι αντί να διαπομπεύουμε άλλους και να χαιρεκακούμε για την ‘πτώση’ τους, ας φροντίσουμε να βάλουμε σε τάξη τα ημέτερα, εκούσια, αθόρυβα και ειλικρινά. Μόνο έτσι θα βγει κάποιο θετικό αποτέλεσμα από την ‘σφαγή των ιερών αγελάδων’.

[Το σκίτσο είναι του Τολιάδη από το Έθνος]

Δημιουργίες

Εορτή της Πεντηκοστής σήμερα, γενέθλια ημέρα της Εκκλησίας, η δημιουργία ενός ζωντανού οργανισμού 2000 ετών, στον οποίο μας αξίωσε ο Θεός να μετέχουμε κι εμείς από την ημέρα της βάπτισής μας. Όπως λέει και το ωραίο τριαδικό τροπάριο του Αγ. Ιωάννου του Δαμασκηνού, από τον κανόνα του Πάσχα:

«Πάτερ Παντοκράτορ και Λόγε και Πνεύμα,
τρισίν ενιζομένη εν υποστάσεσι φύσις,
υπερούσιε και υπέρθεε, εις σε βεβαπτίσμεθα,
και σε ευλογούμεν εις πάντας τους αιώνας».

Μια άλλη ‘Δημιουργία' μας επεφύλαξε ως ‘κέρασμα’ το μεσημέρι η ΕΤ1, το ομώνυμο ορατόριο του Haydn, σε μια μοναδική συναυλία που έγινε πέρυσι για τα 200 χρόνια από τον θάνατο του συνθέτη, σε φανταστικό χώρο (έναν πύργο στο Eisenstadt της Γερμανίας), με εξαιρετικούς μουσικούς και χορωδούς και μαέστρο. Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει στον μπάσο-βαρίτονο Thomas Quasthoff: η εντυπωσιακή φωνή του (αν δεν τον έβλεπες, θα ορκιζόσουν ότι ακούς τον Dietrich Fischer-Dieskau) δεν σε άφηνε να προσέξεις ότι τα μπράτσα του είναι υποτυπώδη, με τρία δάχτυλα το καθένα, και το ύψος του μόλις 1,20 μ.: είναι ένα από τα ‘παιδιά της θαλιδομίδης’, που γεννήθηκαν με την κατάσταση που ονομάζουμε φωκομελία, δηλ. με κοντά άκρα, σαν της φώκιας. Η ελλιπής σωματική του διάπλαση δεν τον εμπόδισε να γίνει ένας από τους καλύτερους λυρικούς ερμηνευτές και καθηγητής της φωνητικής σε μεγάλα μουσικά σχολεία του κόσμου. Ακόμη ένα παράδειγμα θέλησης και επιμονής, κόντρα στις αντιξοότητες που μας επιφυλάσσει η πραγματικότητα.

Κάλαμος συντετριμμένος

Οι προμηθευτές ορθοπεδικού υλικού έχουν εξαγγείλει ότι θα σταματήσουν να εφοδιάζουν τα δημόσια νοσοκομεία, μια και δεν πληρώνονται για το υλικό που τους παρέχουν. Δεν είναι της στιγμής να αναλύσει κανείς πώς ξεκίνησε και πώς συντηρείται αυτό το φαινόμενο, με τις διάφορες 'συνιστώσες' του (λέξη πολύ της μόδας). Ωστόσο, κοιτάζοντας αυτές τις φωτογραφίες που πήρα κάποτε, σκέφτηκα ότι χωρίς αυτό το υλικό το πόδι του συνανθρώπου μας θα παρέμενε για πάντα 'κάλαμος συντετριμμένος και κατεαγμένος'. Τώρα βαδίζει 'επ' αμφοτέρας τα ιγνύας'.

Κατασκευασμένες υπεραξίες

Η αγγλική γλώσσα χρησιμοποιεί τον όρο ‘philistine’ (= Φιλισταίος) για να χαρακτηρίσει τους αγροίκους και αδαείς περί την τέχνην. Διαβάζοντας σήμερα τις εφημερίδες για τους πέντε κλεμμένους πίνακες στο Παρίσι, αισθάνομαι κάπως σαν ‘Φιλισταίος’ κι εγώ. Σε τι ακριβώς έγκειται η αμύθητη χρηματική αξία ενός πίνακα; Από τί είναι φτιαγμένος; Από πλατίνα; Ποιος και πώς κοστολογεί ένα ζωγραφισμένο κομμάτι καμβά, με αποτέλεσμα το κόστος πέντε τέτοιων καμβάδων να φτάνει, κατά μια εφημερίδα, τα 100 εκατομμύρια Ευρώ, ενώ άλλη να το εκτοξεύει μέχρι και στα 500; Ποιον να πιστέψουμε; Κι ύστερα κατηγορούμε το ελληνικό κράτος που δεν ξέρει πόσα πληρώνει τους υπαλλήλους του.

Αραβικές νύχτες

Μια και βρίσκεται στην επικαιρότητα το "άνοιγμά" μας προς τον αραβικό κόσμο, ιδού δυο επίκαιρα σκίτσα, του Α. Πετρουλάκη και του Ηλ. Μακρή αντίστοιχα, από τη σημερινή Καθημερινή. Τα βρήκα ιδιαίτερα επιτυχημένα.

Το σταυρόλεξο των Times

Ξαναδιάβασα πρόσφατα ένα πολύ καλό θρίλερ του 1970, το ‘Running Blind’ του μακαρίτη Desmond Bagley. Χωρίς να χρειάζεται να μπω στις λεπτομέρειες, η υπόθεση περιστρέφεται γύρω από το κυνήγι μιας μυστηριώδους ηλεκτρονικής συσκευής που όμως είναι τελείως άχρηστη, με αποτέλεσμα να απασχολούνται πολλοί πράκτορες από διάφορες χώρες με μια χίμαιρα. Ο συγγραφέας παραλληλίζει την επιχείρηση αυτή με το καθημερινό σταυρόλεξο των Times: ένας ειδικός χρειάζεται κάπου οχτώ ώρες για να το συντάξει, και στη συνέχεια δέκα χιλιάδες αναγνώστες ασχολούνται από 1-2 ώρες ο καθένας για να το λύσουν. Μ’ ένα λόγο, πετάει κανείς ένα δόλωμα που αποσπά την προσοχή πολλών ανθρώπων από άλλα ζητήματα.

Αυτό δεν γίνεται κάθε μέρα με τα Μέσα; Άλλοτε ακούσια και άλλοτε (ίσως πιο συχνά) εκούσια, μας σερβίρουν μια ‘είδηση’ σε περίοπτη θέση, στήνουν μια συζήτηση γύρω απ’ αυτήν, αλιεύουν γνώμες ειδικών και μη, την διαψεύδουν αλλά χωρίς να απομακρύνονται και πολύ, μέχρι να βρουν την επόμενη. Στο μεταξύ άλλα θέματα πολύ πιο σημαντικά μπορεί να έχουν λαθροπεράσει από τα περιθώρια της επικαιρότητας. Και του δημοσίου ενδιαφέροντος.

Αντισυνταγματικότητα

Ας με διορθώσουν οι πλέον ειδικοί αν κάνω λάθος και αδικώ τον υπέρτατο νόμο της χώρας. Ωστόσο, έχω την ολοένα αυξανόμενη εντύπωση ότι το Σύνταγμα αποτελεί ένα είδος ‘άλλοθι’ για συγκάλυψη ποικίλων ανομιών κι ένα έσχατο (και όπως φαίνεται δυνατό) ‘χαρτί’ για να κωλυσιεργεί κανείς επ’ αόριστον στην ελληνική επικράτεια.

Παίρνω αφορμή για τη σκέψη αυτή από κάτι που άκουσα από φαρμακευτικό αντιπρόσωπο, ότι δηλ. κάποια εταιρεία κατήγγειλε ως ‘αντισυνταγματική’ την πρόσφατη μείωση των τιμών των φαρμάκων. Μπορεί να σφάλλω, αλλά ο φάντης με το ρετσινόλαδο ποια ακριβώς σχέση έχουν; Το Σύνταγμα καθορίζει το πολίτευμα, ρυθμίζει τις θεμελιώδεις λειτουργίες του κράτους, διακρίνει τις εξουσίες, και γενικά καταπιάνεται με τέτοια ανώτερα θέματα. Απ’ όσο ξέρω, δεν ασχολείται με τις τιμές του ψωμιού, των οπωροκηπευτικών, των καυσίμων και λοιπών αγαθών και υπηρεσιών. Συνεπώς η καραμέλα της ‘αντισυνταγματικότητας’ έχει μάλλον περιορισμένη έως μηδενική εφαρμογή στην περίπτωση των φαρμάκων.

Από την άλλη μεριά, θα περίμενα μια πιο στιβαρή προσήλωση στο Σύνταγμα από τις τεταγμένες εξουσίες, και πιο ουσιαστική και άμεση εφαρμογή του εκεί που αναφανδόν καταλύεται, όπως στις εθνικές οδούς που τους κλείνει ο κάθε δήμαρχος, νομάρχης ή τοπικός παράγων που γράφει στα παλαιότερα των υποδημάτων του όλους τους υπόλοιπους χρήστες των δρόμων προκειμένου να διασφαλίσει τα προσωπικά ή τοπικιστικά του συμφέροντα. Αν την Εγνατία οδό την έκλειναν ένστολοι Έλληνες πολίτες με άρματα μάχης, ποιές σκέψεις θα περνούσαν από το μυαλό των ‘δημοκρατών’ της άλλης πλευράς; Γιατί η λέξη ‘πραξικόπημα’ αναφέρεται μόνο σε στρατιωτικούς; Αυτό που κάνουν κάποιοι στον κόμβο της Σιάτιστας (ή όπου αλλού), εν ονόματι της αντίρρησής τους στον 'Καλλικράτη', πώς ακριβώς ονομάζεται;

Καλή γειτονία;

Ακούσαμε κατά κόρον αυτές τις μέρες για την υπογραφή ‘εικοσιενός [sic] συμφωνιών’ (από πότε άλλαξε φύλο η καημένη η συμφωνία;), αλλά ούτε κουβέντα για τη συμφωνία για ‘εξάλειψη εχθρικών αναφορών από τα μελλοντικά σχολικά βιβλία των δύο χωρών’ (πάλι για ‘συνωστισμό σε παραλίες’ θα μιλάμε, ενώ φημολογείται ότι ο Νικηταράς θα μετονομασθεί σε ‘Τουρκοδίαιτο’ για λόγους πολιτικής ορθότητος). Όσο για τις ‘άοπλες υπερπτήσεις’ στο Αιγαίο, μπορούμε να σκεφθούμε ότι ο γείτονας θα διασχίζει την αυλή μας χωρίς τη χατζάρα του και θα έχει την απαίτηση να μην έχουμε κι εμείς οπλισμό; Ευτυχώς που κάποιοι βλέπουν λίγο περισσότερα απ’ όσα η οργανωμένη προπαγάνδα συστηματικά καλλιεργεί. Διαβάστε το βραχύ και εύστοχο κείμενο του Βασίλη Χιώτη στο χθεσινό Βήμα, ('Ο Τούρκος δεν αλλάζει') και αναρωτηθείτε ποιος κερδίζει και ποιος χάνει από τέτοιες εκδηλώσεις επικοινωνιακής φιλίας.

Ένα ξεχωριστό μήνυμα

Πριν μερικούς μήνες έγραψα στη στήλη αυτή για την Dorothy. Πρόσφατα πήρα ένα από τα τακτικά της μηνύματα, με μια ιδιαίτερη νότα. Μου θυμίζει ότι συμπληρώνονται τις μέρες αυτές δέκα χρόνια από τότε που γνωριστήκαμε, κάτω από δύσκολες γι’ αυτήν περιστάσεις υγείας, και με ευχαριστεί για όλα αυτά τα χρόνια που πέρασαν, προσθέτοντας με καμάρι ότι «από εκείνη την πρώτη συνάντηση δεν έπιασα ούτε ένα τσιγάρο» (το πρόβλημά της ήταν βαριά αποφρακτική πνευμονοπάθεια). Τόση ευγνωμοσύνη που με κάνει να αισθάνομαι άσχημα για τη δική μου λήθη.

Πάμπολλοι είναι οι άρρωστοι που πέρασαν από την επαγγελματική μου ‘δικαιοδοσία’ όλα αυτά τα χρόνια. Από τους περισσότερους δεν είχα ξανά νέα. Όχι ευχαριστίες--αυτές ανήκουν μόνο στον Θεό που δίνει σε όλους μας τις όποιες γνώσεις και ικανότητές μας. Ωστόσο η πληροφόρηση ότι πήγαν καλά ικανοποιεί μια βασική ανάγκη, μας δίνει μια ώθηση να συνεχίσουμε να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας. Ίσως συχνότερα μαθαίνουμε τα άσχημα νέα, που καμιά φορά μας αφήνουν μια πικρή αίσθηση αδυναμίας, ίσως και αποτυχίας. ‘Ίνα μη υπεραιρώμεθα’.

‘Σε πότισα δολάρια...’

Σε ξένο ιατρικό περιοδικό διάβασα πρόσφατα ότι σε μεγάλη φαρμακευτική εταιρεία επιβλήθηκε από τον γενικό εισαγγελέα των ΗΠΑ τεράστιο πρόστιμο (520 εκατομμύρια δολάρια) διότι προωθούσε γνωστό ψυχοφάρμακο για ενδείξεις εκτός από τις εγκεκριμένες. Έτσι, ενώ το φάρμακο είχε έγκριση μόνο για ψυχωσικές διαταραχές και βραχυπρόθεσμη θεραπεία της σχιζοφρένειας, η παραγωγός εταιρεία το συνιστούσε στους γιατρούς για χρήση σε επιθετικότητα, νόσο Alzheimer, άγχος, διαταραχή προσοχής με υπερκινητικότητα (σε παιδιά), άνοια, κατάθλιψη, μετατραυματικό στρες και αϋπνία. Με μια κουβέντα: δια πάσαν νόσον. Και με το ανάλογο κέρδος (σχεδόν 5 δισεκατομμύρια δολάρια το 2009, σύμφωνα με το δημοσίευμα).

Αν γράφονται τα παραπάνω δεν είναι για να καταγγελθεί μια συγκεκριμένη εταιρεία ή φάρμακο, αλλά για να επισημανθεί μια βασική πηγή σπατάλης (που μπορεί να αφορά σε πολλά και διάφορα φαρμακευτικά σκευάσματα). Ποια θα ήταν η σωστή αντίδραση; Όταν μια τέτοια πρακτική εντοπίζεται και καταδικάζεται σε μια χώρα που διαθέτει αξιόπιστους μηχανισμούς ελέγχου όπως οι ΗΠΑ, δεν θα πρέπει τα ευρήματα της έρευνας να αξιοποιούνται και από άλλες χώρες και να λαμβάνονται ανάλογα μέτρα; Κατ’ αναλογίαν, πώς υιοθετούμε πολύ γρήγορα τα θετικά αποτελέσματα των ιατρικών ερευνών που γίνονται αλλού;

Και σε ευρύτερο πλαίσιο, αν θέλουμε πραγματικά να εξυγιάνουμε τα οικονομικά μας, δεν θα πρέπει να κάνουμε το ίδιο όχι μόνο με φαρμακευτικές εταιρείες, αλλά και με τράπεζες όπως η Goldman Sachs που τώρα βρίσκεται στο δικαστικό προσκήνιο για παράνομες πρακτικές στις ΗΠΑ και αλλού; Γιατί τα πρόστιμα να πληρώνονται μόνο στις ΗΠΑ, όταν οι πρακτικές της τράπεζας είχαν άμεσες επιπτώσεις στη δική μας οικονομική ζωή;

Προπαγάνδα και ενημέρωση

Στα απολυταρχικά καθεστώτα η προπαγάνδα αποτελεί την 'ήπια' μορφή πειθαναγκασμού, που παραδίδει τη θέση της στο μαστίγιο όταν δεν επιτυγχάνει τον σκοπό της (κατά το λεγόμενο ότι όπου δεν ισχύει λόγος πίπτει ράβδος). Στα φιλελεύθερα δημοκρατικά (ή και σοσιαλιστικά) καθεστώτα δεν υπάρχει φυσικά τέτοιο φρούτο--Θεός φυλάξοι! Εκεί έχουμε τον βομβαρδισμό της κατευθυνόμενης ειδησεολογίας με κάθε πρόσφορο μέσον, σε βαθμό κορεσμού, ώσπου στο τέλος πιστεύουμε την 'είδηση' και την αποδεχόμαστε ως ό,τι καλύτερο μπορούσε να μας συμβεί. Όπως την σημερινή πολυδιαφημισμένη επίσκεψη των εξ ανατολών γειτόνων μας. Ούτε οι τρεις μάγοι με τα δώρα να ήταν.

Αντί να πλάσω δικές μου θεωρίες και εικασίες για την επίσκεψη και τα σημαινόμενά της, ένθεν και ένθεν του Αιγαίου και πιο μακριά ακόμη, παραπέμπω στον Σερ Βασίλειο Μαρκεζίνη. Δεν βλάπτει να ακούμε τις φωνές ανθρώπων που ζουν ίσως πιο κοντά στα πράγματα και έχουν μάθει να διαβάζουν πίσω από τα φαινόμενα, και να σκέφτονται. Πριν είναι πολύ αργά.

‘Κακείνα μη αφιέναι’

Το είπαμε ξανά. Πολυδιάστατη η κρίση, πολλοί και διαπλεκόμενοι (ή αλληλοσυγκρουόμενοι) οι επιδιωκόμενοι σκοποί, εύκολα μας κάνουν να νιώθουμε σαν πιόνια (και ίσως αυτό να μας βολεύει). Ωστόσο η οικονομική κρίση μας έκανε να σκεφθούμε και τις πολιτικές και κοινωνικές και προσωπικές μας αδυναμίες. Αν δεν είμασταν ο ‘αδύναμος κρίκος’ της Ευρωζώνης, δεν θα μας έβαζαν στο στόχαστρο οι κερδοσκόποι χρηματιστές που επιδιώκουν να ξηλώσουν το κοινό νόμισμα. Ας επωφεληθούμε λοιπόν από τη δύσκολη περίσταση για να κάνουμε κάτι καλύτερο για την κοινωνία μας. Τα οικονομικά μέτρα και οι θυσίες που αυτά συνεπάγονται--γράφε μείωση της ανέμελης καλοπέρασης που συνηθίσαμε--δεν θα πετύχουν τίποτε αν δεν συνοδευθούν από μια συνειδητή προσπάθεια όλων μας για αλλαγή--τι ξεφτισμένη λέξη κι αυτή!

Ας δεχθούμε λοιπόν τη γνώμη του Εμμ. Ροΐδη, ότι το μόνο που χρειάζεται η Ελλάδα είναι να εφαρμοσθούν οι νόμοι που ήδη υπάρχουν εν υπνώσει. Ας δοκιμάσουμε--πιλοτικά--να το κάνουμε πράξη ΟΛΟΙ και συνειδητά, π.χ. για έξι μήνες. Παντού. Από τις αποδείξεις που θα κόβουμε όλοι μέχρι τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας ή τον αντίστοιχο δημοσιοϋπαλληλικό. Χωρίς φωνές. Χωρίς αυτοκαταστροφικές διαμαρτυρίες. Χωρίς αλληλοενοχοποιήσεις. Ας μάθουμε να ζούμε ‘αλλιώς’. Με πίστη, αισιοδοξία και αυτοσυγκράτηση. Κι ας καταγράψουμε τη διαφορά.

Ευγνωμοσύνη στους εκβιαστές μας

Ιδιαίτερες ευχαριστίες χρωστούμε τον δήμαρχο και τους περί αυτόν δημότες της Πυλαίας, που είχαν την φαεινή ιδέα χθες, Δευτέρα πρωί, με τη γνωστή κίνηση στους δρόμους, να αποκλείσουν τον περιφερειακό της Θεσσαλονίκης, απαιτώντας την αυτοτέλεια του δήμου τους εν όψει του 'Καλλικράτη'. Τους συγχαίρουμε για την λαμπρή αυτή πρωτοβουλία. Το γεγονός της ταλαιπωρίας ΟΛΩΝ των άλλων οδηγών (και του συνολικού κόστους σε καύσιμα, χρόνο, ρύπανση, αγανάκτηση) έχει τελείως δευτερεύουσα σημασία μπροστά σ' ένα τόσο μεγάλο σκοπό. Μπράβο, παιδιά! Και εις ανώτερα.
Ανάλογη ευγνωμοσύνη χρωστούμε και προς όσους κρατούν κλειστό τον ΧΥΤΑ της Μαυρορράχης τόσες μέρες τώρα, με ανάλογο αίτημα, και με αποτέλεσμα τη συσσώρευση των σκουπιδιών στα πεζοδρόμιά μας. Βλέπετε, ο εκβιασμός είναι αδίκημα όταν διαπράττεται από μεμονωμένα άτομα, αλλά παραμένει ατιμώρητος ως δημόσια ενέργεια. Μέχρι πότε;

Ψυχή ζώσα

Ας αποκομίσουμε κι ένα ‘παράπλευρο κέρδος’ από την τραγωδία της οδού Σταδίου. Απ’ όσα διάβασα και άκουσα σχετικά σε όλα τα Μέσα, οι πάντες μιλούν και γράφουν για τέσσερεις ζωές που χάθηκαν στην πυρπόληση της τράπεζας: έναν άνδρα, δυο γυναίκες και ένα κυοφορούμενο έμβρυο. Ας γραφεί στα πρακτικά, παρακαλώ: το έμβρυο είναι ανθρώπινη ΖΩΗ. Με κεφαλαία γράμματα. Και την επόμενη φορά που θα γίνεται λόγος (σε παρέα, επίσημη ή ανεπίσημη διαβούλευση, τηλεμαχία κτλ) για το δικαίωμα ή όχι στην έκτρωση, ας θυμηθούμε όλοι και το επιχείρημα αυτό: ότι στην καμμένη τράπεζα χάθηκαν, κατά γενική και δημόσια ομολογία, τέσσερεις ανθρώπινες ζωές. Εκτός κι αν χρησιμοποιούμε το νεκρό έμβρυο μόνο για την αριθμητική μεγιστοποίηση της τραγωδίας.

[Είχα γράψει τα παραπάνω χθες, όταν άρχισα να βλέπω σε εφημερίδες να αναφέρονται σε τρεις ζωές. Λέτε να αναθεώρησαν την εκτίμηση της ζωής εν ονόματι της πολιτικής ορθότητος; Ή μήπως εξαντλήθηκε ήδη η χρησιμότητα του εμβρύου;]

Αυτουργία

Δεν έχω καμία σχέση με την τράπεζα που πυρπολήθηκε στην Αθήνα παίρνοντας στον θάνατο τέσσερεις ψυχές. Ωστόσο, διαβάζοντας επώνυμα κείμενα και ακούγοντας φωνές διαμαρτυρίας με έμφαση κυρίως σε ‘ηθικούς αυτουργούς’ (λες και τη βενζίνη και τις μολότωφ δεν τις πέταξαν ενσυνείδητα ανθρώπινα χέρια), είπα να αναζητήσω την πιο βαθιά ρίζα της τραγωδίας.
Λοιπόν, τι είδους αρχιτέκτονας ήταν αυτός που πήγε και ‘φύτεψε’ νεοκλασικό κτίριο χωρίς προδιαγραφές ασφαλείας μέσα στην οδό Σταδίου πριν από ένα και πλέον αιώνα; Δεν διείδε ο άνθρωπος ότι μια μέρα ΘΑ το αγόραζε συγκεκριμένη τράπεζα, ότι από μπροστά του ΘΑ περνούσαν όλες οι μεγάλες πορείες διαμαρτυρίας, ότι ανάμεσά τους ΘΑ παρεισέφρυαν αντιεξουσιαστές, εγκληματίες, προβοκάτορες με εμπρηστικά ένστικτα, ότι η τράπεζα ΘΑ ανάγκαζε τους εργαζομένους να δουλέψουν σε μέρα απεργίας; Τέτοια έλλειψη προφητικού χαρίσματος από έναν πολεοδόμο; Να του αφαιρεθεί η άδεια επαγγέλματος αυθωρεί και παραχρήμα!

Σημ. Παραθέτω και την τελική παράγραφο από το σημερινό κείμενο του Δ. Ρηγόπουλου (Κοιμισμένοι, ξεχασμένοι και ωραίοι, Καθημερινή 8/5/2010), για προβληματισμό:
«Αλλά το κίνημα τρομάζει και ξεσηκώνεται μόνο όταν η σφαίρα προέρχεται από όπλο αστυνομικού ή των φονιάδων των λαών στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν ή οπουδήποτε αλλού.
Όλοι γνωρίζουμε πολύ καλά ότι αυτήν τη στιγμή δεν θα υπήρχε Αθήνα αν οι τρεις αδικοχαμένοι τραπεζοϋπάλληλοι ήταν θύματα αστυνομικής βίας. «Ευτυχώς» το έγκλημα διαπράχθηκε από «μπάχαλους», «προβοκάτορες», τους «έξω από μας». Κι έτσι ωραία θα συνεχίσουμε τις ζωές μας... Και την επόμενη φορά που θα «χτίσουμε» καθηγητές Πανεπιστημίου στα γραφεία τους, θα απαγορεύσουμε σε τουρίστες να κοιμηθούν στην καμπίνα τους, ξένους επισκέπτες να ανεβούν στην Ακρόπολη ή, το πιο απλό, μια χούφτα διαδηλωτών να μπλοκάρουν για πολλοστή φορά το κέντρο της πόλης, θα προσπεράσουμε αδιάφορα. Κοιμισμένοι, ξεχασμένοι και ωραίοι. Σαν Έλληνες».

Λαϊκή μούσα και πολιτικά διλήμματα

Δεν με συγκινεί ιδιαίτερα το λεγόμενο λαϊκό άσμα. Ωστόσο, δεν μπορώ να μη θαυμάσω την λιτή ακρίβεια με την οποία περιγράφει τη χθεσινή διαγραφή της πρώην δημάρχου Αθηναίων, πρώην ΥπΕξ και πρώην εσωκομματικής αντιπάλου του από τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης το ακόλουθο δίστιχο (με μικρή φραστική τροποποίηση του πρωτοτύπου):

«Για μένα έκλεισε το θέμα, στην αυλή μου δεν χωράς
και δε με νοιάζει τι θα κάνεις, δε με νοιάζει πού θα πας».

Στην αντίπερα πολιτική όχθη, θυμάστε το δίλημμα ‘Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα’ που κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε πέρυσι το καλοκαίρι; Νομίζω ότι πλέον δεν απαιτείται η διάζευξη--τα διεστώτα έγιναν ένα.

Ύστερες σκέψεις

Στον απόηχο της χθεσινής τραγικής ημέρας, σκέφτομαι ότι ίσως η πιο ‘ηχηρή’ διαμαρτυρία (οξύμωρο!) θα ήταν αυτή που έκαναν οι Αθηναίοι όταν μπήκαν οι Γερμανοί το 1941: όλοι κλεισμένοι στα σπίτια, με κλειστές πόρτες και παράθυρα, μια τέλεια σιγή. Κάτι τέτοιο μπορεί να ‘κραύγαζε’ πιο δυνατά, και χωρίς θύματα. Μια αντίσταση τύπου Γκάντι, που στάθηκε ικανή να κατεδαφίσει μια αυτοκρατορία.

Σ’ ένα διαφορετικό επίπεδο, μου άρεσε πολύ το βιβλίο του π. Νεκτάριου Αντωνόπουλου ‘Υπεύθυνοι για όλα’ που διάβασα προ καιρού. Όχι μόνο σε πνευματικά, αλλά και σε κοσμικά θέματα, κανένας μας δεν είναι αμέτοχος και άμοιρος ευθυνών στον κόσμο. Κι αν προσπαθούμε να τις επιμερίσουμε με ποσοστά, ρίχνοντας περισσότερη ενοχή σε άλλους, ας σκεφθούμε: Αν κατείχα μεγαλύτερη θέση ή εξουσία, μήπως κι εγώ θα ‘φρόντιζα’ να καρπωθώ περισσότερα (αυξάνοντας έτσι το μερίδιο της ευθύνης μου); Καθώς παρόμοιες αυτοκριτικές φωνές πληθαίνουν γύρω μας, ας ελπίσουμε ότι μπορούν να οδηγήσουν σε μια αυτογνωσία δημιουργική, που θα κυοφορήσει μια πιο υπεύθυνη στάση ζωής από όλους μας, με λιγότερα εισαγόμενα σκουπίδια (τηλεοπτικά, εμπορικά, οικονομικά, που αλλοτριώνουν τη ζωή μας σε ... 'lifestyle') και περισσότερη γνησιότητα και ειλικρίνεια και ‘αφελότητα καρδίας’. Γένοιτο!

Το όνειδος του να είσαι έλληνας

Ας μην τη γράφουμε πλέον με κεφαλαίο την εθνικότητά μας. Ας αφήσουμε το προνόμιο αυτό για την παλαιότερη Ελλάδα, κλασική, ελληνιστική, βυζαντινή και μεταβυζαντινή, ακόμη και για την Ελλάδα του 20ού αιώνα (τουλάχιστον στο μεγαλύτερο μέρος του). Αλλά για τον 21ο; Για τί ακριβώς να καυχηθούμε στον καιρό μας; Ίσως για το Euro 2004, ίσως για την Ολυμπιάδα, ίσως για το μπάσκετ, την ενόργανη γυμναστική και την υδατοσφαίρισή μας. Αλλά για πολιτικό πολιτισμό; Για δημόσιους άνδρες; Για πνευματικά αναστήματα; (Ας εξαιρέσουμε τους ασκητές και τους γεροντάδες--αυτοί ήταν και είναι πολίτες ενός άλλου κόσμου). Για θεσμούς, μικρούς και μεγάλους; Για δημόσιο λόγο και ήθος; Για δημοκρατία; Ας καγχάσουμε πικρά. Αν δημοκρατία σημαίνει να μη ξέρεις αν θα φτάσεις στο σπίτι σου σώος και χωρίς ταλαιπωρία, αν σημαίνει ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να δεχθείς πέτρες, μολότωφ, δακρυγόνα ή ρόπαλα, αν σημαίνει ότι υπερισχύει το ‘δίκαιο’ των μειοψηφιών, αν σημαίνει συνεχή αντιδικία και αντιπαράθεση χωρίς διάθεση συνεννόησης σε οποιαδήποτε βαθμίδα διοίκησης ή ευθύνης, αν σημαίνει πλήρη απουσία πνευματικών αξιών και αλληλοσεβασμού, τότε ναι, το ‘πολίτευμα’ της χώρας αυτής μπορεί να χαρακτηρισθεί δημοκρατικό. Να το χαιρόμαστε.

Απλά Μαθήματα Καθημερινής Οικονομίας

Σε μια εποχή δύσκολη, όπου το κάθε Ευρώ ‘μετράει’, κάνετε μια έξυπνη οικονομική κίνηση.

ΚΟΨΤΕ ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ!

Τα Ευρώ του τσιγάρου χαρίστε τα στο εισόδημά σας (και στην υγεία σας).

Σκεφθείτε: μια μέση κατανάλωση 3-4 Ευρώ τη μέρα σε τσιγάρα σημαίνει περίπου 1300 Ευρώ το χρόνο. Με τη διακοπή το ποσό αυτό γίνεται άμεσο όφελος στην τσέπη σας. Κανένας υπουργός και κανένα ‘μέτρο’ δεν πρόκειται να σας χαρίσει τόσα χρήματα!

Όσο περισσότερο καπνίζετε, τόσο μεγαλύτερο το κέρδος από τη διακοπή.

Όσο νωρίτερα το αποφασίσετε, τόσο μεγαλύτερο το όφελος.

Χώρια η οικονομία από τις λιγότερες επισκέψεις σε γιατρούς.

Κάνετε την κρίση ευκαιρία κέρδους για τα οικονομικά σας και για την υγεία σας!

ΥΓ. Επειδή υποπτεύομαι ότι πολλοί από τους τακτικούς αναγνώστες δεν έχουν καμία σχέση με το κάπνισμα (και άρα δεν έχουν να... κερδίσουν κάτι), υπενθυμίζω ότι κανένα μέτρο δεν είναι το ίδιο ευεργετικό για όλους! Τι να κάνουμε; Αυτά έχει η ζωή!

Συμβούλιο Πολιτικών Αρχηγών

Ένας θεσμός που λειτουργεί όπως και τόσοι άλλοι στη χώρα: κατά το δοκούν. Πιο συχνά τον αξιοποιούμε με το να τον αρνούμαστε ή να τον αποφεύγουμε παρά με το να συμμετέχουμε και να βγάζουμε κάτι χρήσιμο για το καλό του τόπου. Αντί να συγκαλούμε το συμβούλιο ΠΡΙΝ από τη λήψη μεγάλων αποφάσεων, είναι πιο βολικό να το συγκαλούμε ΜΕΤΑ, και όποιος έρθει (όπως σήμερα). Οι Πορτογάλοι μας προσπέρασαν στη στροφή: ο πρωθυπουργός κάλεσε τον αρχηγό της αντιπολίτευσης, οργάνωσαν κοινό μέτωπο, και από εκεί και πέρα κάθε άλλος ας καθορίσει τη στάση του. Πόσο εύκολες θα ήταν οι κερδοσκοπικές προσβολές αν έβρισκαν απέναντί τους ένα πιο συμπαγές πολιτικό τείχος; Μια υποθετική ερώτηση κάνω.

Ο παππούς Γιάννης και η πείνα

Κάθε χρόνο τέτοια μέρα πηγαίνει ο νους μας στον παππού Γιάννη, που απεδήμησε από τον κόσμο αυτό ξημερώματα Πρωτομαγιάς το 1977, στα 86 του. Τα καλά του πολλά, η ανάμνησή του πάντα με αγάπη και ευγνωμοσύνη. Σήμα κατατεθέν του η φράση του Αποστόλου Παύλου που είχε υπογραμμισμένη στην Καινή Διαθήκη του: ‘Ου γαρ οφείλουσι τα τέκνα τοις γονεύσι θησαυρίζειν, αλλ’ οι γονείς τοις τέκνοις’. Το εφάρμοζε όσο ήταν γερός ψωνίζοντας άφθονα για το σπίτι μόλις έπαιρνε τη σύνταξή του κάθε μήνα. Αξέχαστη ρήση του, όποτε εκδηλώναμε ιδιοτροπίες στο φαγητό: «Θα έλθει καμιά πείνα και θα δείτε». Κάτι παραπάνω από μας ήξερε. Τώρα που η σκέψη της πείνας αρχίζει να συζητιέται σαν μελλοντική προοπτική στην ελληνική κοινωνία, η ρήση του επανέρχεται στη μνήμη με μια ιδιαίτερη αμεσότητα. Ελπίζουμε να μη μας ξεχνά εκεί που βρίσκεται.

ΣΗΜ. Σκέφτηκα τα παραπάνω διαβάζοντας τις προάλλες το διδακτικό σημείωμα του Κ. Ζούλα με τίτλο 'Η γεύση του ψωμιού' (Καθημερινή 22/4/2010). Το συνιστώ.