Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος

Αν θέλουμε να είμαστε σοβαροί στις διακηρύξεις μας για πρόληψη, υγεία, και δεν ξέρω τι άλλο, ας αρχίσουμε από το 'νέφος μέσα μας'. Μέχρι να μάθουμε ακριβώς τί ζημιά και σε πόσο κόσμο προκαλούν οι προσμίξεις ορυκτελαίου στο ηλιέλαιο ή γύψου στο αλεύρι ή ό,τι άλλο 'φοριέται' σε επίπεδο δημοσιογραφικής 'μόδας', ας ασχοληθούμε σοβαρά με τον ΕΝΑ και πασίγνωστο παράγοντα κινδύνου (όχι μόνο για καρκίνο) που κυκλοφορεί ελεύθερα και θερίζει ανεξαρτήτως εποχής, και είναι αποκλειστικά στο χέρι μας. Δεν είναι θέμα φανατισμού: ας δούμε απλά την νοσηρή πραγματικότητα στις αληθινές διαστάσεις της. Και ας ακολουθήσουμε το παράδειγμα των Ισπανών, που στην είσοδο του εντυπωσιακού κεντρικού σιδηροδρομικού σταθμού της Μαδρίτης έβαλαν το γνωστό απαγορευτικό σήμα. Και το σέβονται.

Προτεραιότητες

Δυστυχώς η στάση των πολιτικών (προσώπων και κομμάτων) μπροστά στο φαινόμενο της ασύδοτης βίας στον ‘ακαδημαϊκό’ χώρο είναι χλιαρή και νερόβραστη (ανάλογη με εκείνη που δείχνουν και για το εθνικό ζήτημα του ‘ονόματος’) όταν δεν είναι αναφανδόν κατάπτυστη. Όταν κάποιοι με κουκούλες ξυλοκοπούν πρυτάνεις και υπαλλήλους του πανεπιστημίου, πετροβολούν σχολές, καίνε αυτοκίνητα και τράπεζες, δεν κάνεις φιλολογική συζήτηση για το αν πρόκειται για διαμαρτυρόμενους φοιτητές, εκτροχιασμένους αριστεριστές ή κυβερνητικούς προβοκάτορες. Φροντίζεις να συλλάβεις όσο γίνεται περισσότερους, να τους ξεσκουφώσεις δημόσια, να πεις τα ονόματά τους (χωρίς ηλίθιες παρεμβάσεις τύπου ‘προσωπικών δεδομένων’) και να φανερώσεις τις ιδιότητες και τις όποιες διασυνδέσεις τους. Και να αναλάβεις ακέραιες τις συνέπειες. Οι ‘οξύτατες αντιπαραθέσεις’ στη βουλή αποτελούν μόνο φωνητική προπόνηση των συνομιλητών.

Η διπλωματία των παχέων λόγων

Ως πότε θα βασιζόμαστε στη ‘σκληρή γλώσσα’ (όπως αρέσκονται να την αποκαλούν οι δημοσιογράφοι) έναντι των βλέψεων των βορείων γειτόνων μας, ενώ κάθε βράδυ θα περνούμε ανερυθρίαστα τα σύνορα για να παίξουμε στο καζίνο τους και ενώ στα σύνορα δεν θα υπάρχει πρακτικά κανένας έλεγχος; (Πριν πολλά χρόνια σε οδική εκδρομή προς το Βελιγράδι το μόνο κώλυμα ήταν ότι οι ρόδες του λεωφορείου μας έπρεπε να περάσουν από τον ‘λάκκο’ της απολύμανσης για τον τότε φόβο του αφθώδους πυρετού). Ανεξάρτητα από τα όποια πολιτικά παίγνια, δεν μπορούμε να βάλουμε π.χ. για ένα μήνα ένα λουκέτο στα σύνορα, τόσο για εισερχομένους όσο και για εξερχομένους (εμπόρους, επιχειρηματίες, διαμαρτυρόμενους ‘Συνασπισμένους’, καζινόβιους, λαθρεμπόρους κ.α.) και να δούμε ποιος έχει να κερδίσει από την όλη ιστορία; Ίσως έτσι να καταλάβουμε ως κράτος ποια μέτρα αποδίδουν και ποια όχι σ’ αυτού του είδους το πόκερ. Εκτός αν τα ‘όπλα’ μας (βλ. ‘Ου γαρ εική την μάχαιραν φορεί’) είναι άσφαιρα και μόνο για επίδειξη.

Ερασιτέχνες και επαγγελματίες

Πώς χάνουν οι λέξεις το νόημά τους, ειδικά στην πλούσια γλώσσα μας… Λέμε κάποιον περιφρονητικά ερασιτέχνη, και αντί να εννοούμε ότι είναι ‘εραστής της τέχνης’ (δηλ. ότι κάνει κάτι κυρίως από μεράκι, γιατί το αγαπάει), συνήθως υπονοούμε ότι κάνει δουλειά πρόχειρη, όποτε και όπως του αρέσει, μ’ ένα λόγο είναι ‘τσαπατσούλης’. Όσο για τον επαγγελματία, συχνά τον βλέπουμε σαν ‘έμπορο’ ή οικονομικό εκμεταλλευτή (‘στυγνός επαγγελματίας’) και όχι ως ένα εκπαιδευμένο πρόσωπο που επιτελεί μια εργασία, τέχνη ή υπηρεσία με βάση συγκεκριμένους επιστημονικούς αλλά και δεοντολογικούς κανόνες και ευσυνειδησία. Κι έχουμε συνηθίσει τόσο πολύ να βλέπουμε ‘ερασιτέχνες’ και ‘επαγγελματίες’ με τις αρνητικές τους έννοιες, ώστε παραξενευόμαστε (ή και νιώθουμε κάπως περίεργα) όταν τους συναντούμε στην κυριολεκτική τους εκδοχή, που είναι πιο ασυνήθιστη. Και όμως, έχουμε ανάγκη από περισσότερους ‘ερασιτέχνες επαγγελματίες’, σε κάθε χώρο (νοσοκομεία, υπηρεσίες, αστυνομία, δημόσια υγεία, ελέγχους τροφίμων κ.ο.κ).

Παιδική πορνογραφία (μόνο;)

Το σχόλιο που ακολουθεί ας μην αναγνωσθεί ως πουριτανικό ή ηθικοπλαστικό κήρυγμα, αλλά ως απορία. Δεν μπορείς να ψεκάζεις συνεχώς τον κόσμο με φαγουρόσκονη, και να έχεις συγχρόνως την απαίτηση κανένας να μη ξύνεται. Που σημαίνει ότι όταν η καθημερινή πραγματικότητα (έντυπη, τηλεοπτική, διαφημιστική, ενδυματική κτλ.) εκθειάζει και ειδωλοποιεί το σεξ και αποτελεί για τους θεατές της—εκούσιους και ακούσιους—το οπτικό ισοδύναμο του άσματος των Σειρήνων της Οδύσσειας, αργά ή γρήγορα για κάποιους από τους θεατές αυτούς οι πάντες και τα πάντα (άνδρες, γυναίκες, παιδιά, φίλοι, συνεργάτες ή συμμαθητές, ξένοι ή συγγενείς, ανεξαρτήτως χρώματος ή εθνικής προέλευσης) γίνονται στόχοι αθεμίτου ενδιαφέροντος. Μήπως, αντί να μας ‘ξαφνιάζει’ η ενασχόληση κάποιων ενηλίκων με την παιδική πορνογραφία, θα πρέπει κάποτε να αναλογισθούμε την συλλογική ευθύνη της ανοχής ημών των υπολοίπων στα ευρύτερα φαινόμενα της επιδειξιομανίας (από τη μία) και οφθαλμολαγνείας (από την άλλη); Χωρίς με κανένα τρόπο να δικαιώνουμε τους εκάστοτε δράστες, μήπως θα πρέπει να ασχοληθούμε και με τα βαθύτερα αίτια;

[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή 31/5/2008]

Ανεμομαζώματα, διαβολοσκορπίσματα

Αντιγράφω την εικόνα από τη χθεσινή 'Καθημερινή': μιλάει μόνη της. Αν έχει κανείς την απορία για το πώς εκτοξεύονται οι τιμές του πετρελαίου και των λοιπών αγαθών στα ύψη, ας κοιτάξει τους 'φτιαγμένους' αυτούς χρηματιστές. Στο κυνήγι του κέρδους πάση θυσία, δημιουργούν πλαστές καταστάσεις και βάζουν το χέρι τους όλο και πιο βαθιά στις τσέπες όλων μας. Προσπαθώντας να βγάλουν χρήμα εκ ου μη όντος, δεν καταλαβαίνουν ότι όσο πιο εύκολα κερδίζεται κάτι, εξίσου εύκολα χάνεται, όπως το λέει η λαϊκή σοφία. Κι ύστερα, δώστου κλάματα για μαύρες Δευτέρες ή μωβ Τρίτες ή όποιες άλλες 'αποφράδες' ημέρες.

Τραγική ανευθυνότητα ή ψυχική νόσος;

Ακούγοντας την τραγική είδηση για τον θάνατο 9χρονου από ακατάσχετη αιμορραγία, και με αφορμή τον ‘εισαγγελικό’ τρόπο με τον οποίο προβλήθηκε αυτή από ένα τουλάχιστον τηλεοπτικό παρουσιαστή (ας τον αφήσουμε ακατονόμαστο), σκέφτομαι ότι όποιος κάνει τέτοιες παρουσιάσεις θα πρέπει να ‘καταδικάζεται’ να περάσει υποχρεωτικά ένα 24ωρο μέσα σε ασθενοφόρο του ΕΚΑΒ, άλλο ένα σε πολυσύχναστο Κέντρο Υγείας, κι ένα ακόμη στο Τμήμα Επειγόντων μεγάλου νοσοκομείου. Είναι πολύ βολικό να κρίνεις το σύστημα φορώντας ατσαλάκωτο κοστούμι και γραβάτα: είναι τελείως άλλη ιστορία να φοράς τα πράσινα του χειρουργείου ή την άσπρη μπλούζα και να είσαι υπεύθυνος για τη ζωή ή τον θάνατο ενός, πέντε, δέκα ή περισσοτέρων ανθρώπων. Κι ακόμη, άλλο είναι να μετράς τα χιλιόμετρα από το Καπανδρίτι στο ΚΑΤ επί χάρτου ή στην οθόνη του GPS και άλλο να τα διατρέχεις στην πράξη με τις όποιες συνθήκες κυκλοφορίας επικρατούν στη δεδομένη στιγμή.
Όλοι θα θέλαμε σε περίπτωση ανάγκης να έχουμε σε απόσταση σφυρίχτρας περιπολικό, ασθενοφόρο, πυροσβεστικό αεροπλάνο και ελικόπτερο παντός καιρού. Ακόμη, κάποιοι μπορεί να πιστεύουν ότι ζουν στον φανταστικό πλανήτη Κρύπτον (πατρίδα του Σούπερμαν), όπου όλα γίνονται με ταχύτητες μεταξύ ήχου και φωτός. Το να μπερδεύουμε όμως δημόσια τις φαντασιώσεις μας με την πραγματικότητα αποτελεί ψυχική νόσο, όταν δεν είναι ασύγγνωστο δεοντολογικό σφάλμα.

Υπερβολές και δημοσιογράφοι

Όπως μας πληροφορεί γουρλώνοντας τα μάτια (κατ’ επίκλησιν εξόφθαλμος!) ο εκφωνητής, εκατοντάδες χιλιάδες γυναίκες μένουν απροστάτευτες απέναντι στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας διότι, λέει, το ‘κακό’ ΙΚΑ κωλυσιεργεί στην εφαρμογή του εμβολίου αντι-HPV. Αυτό που δεν λένε οι διαφημιστές του εμβολίου είναι ότι παρέχει μόνο 70% προστασία (διότι δεν καλύπτει όλα τα στελέχη του HPV), και ότι ακόμη και οι εμβολιασμένες γυναίκες θα πρέπει να συνεχίσουν να ελέγχονται με τεστ Παπανικολάου (σύμφωνα με τις συστάσεις του CDC των ΗΠΑ). Σε τέτοιες λεπτομέρειες θα μείνουμε τώρα;

Και μια οικονομική σύγκριση. Το πλήρες εμβόλιο κοστίζει περίπου όσο 250 πακέτα τσιγάρα. Δοκιμάστε όμως να πείσετε μια καπνίστρια να πληρώσει για να εμβολιασθεί. Βλέπετε, το δεύτερο είναι δουλειά του κράτους. Άσχετα αν οι καρκίνοι του πνεύμονα είναι πολύ πιο συχνοί (και θανατηφόροι) από εκείνους του τραχήλου της μήτρας, και μπορεί να προληφθούν πολύ φθηνότερα και πιο αποτελεσματικά.

‘Ου γαρ εική την μάχαιραν φορεί’

Και πάλι εμπρησμοί σε αστυνομικά αυτοκίνητα, και πάλι νυκτερινά επεισόδια με ‘κουκουλοφόρους’ (τι επάγγελμα κι αυτό…, στα βαρέα και ανθυγιεινά πρέπει να το εντάξουν), και πάλι παρα-αθλητικές εκδηλώσεις εντός και εκτός γηπέδων, με καταγγελίες για αδράνεια της αστυνομίας. Κάποτε σεβόμασταν την ιδιότητα και το έργο του αστυνομικού. Τώρα τον λυπόμαστε (όταν δεν τον ελεεινολογούμε), διότι ό,τι κι αν συμβεί τα χέρια του είναι δεμένα (και από προστάτης θα βρεθεί υπόδικος). Η επαγγελματικά ορθή αντίδραση ενός αστυνομικού στον κουκουλοφόρο που πλησιάζει με μολότωφ στο χέρι θα ήταν να του προτείνει το όπλο, κι αν κάνει μια κίνηση ακόμη να ρίξει μια πάνω από το κεφάλι του, και τη δεύτερη στα πόδια του. Εκτός κι αν το όπλο έχει --με άνωθεν διαταγή--διακοσμητικό χαρακτήρα, κάτι που εκ του ασφαλούς γνωρίζει ο κουκουλοφόρος. Συνέπεια ενός τέτοιου επαγγελματισμού θα είναι να αποκηρύξει τον αστυνομικό μετά βδελυγμίας την επομένη ‘σύσσωμος ο πολιτικός κόσμος’, αριστερός και δεξιός, για την προστασία του οποίου φροντίζει μέρα-νύχτα. Έστω και 'άσφαιρος'.

Ο Μάιος μας έφθασε...

Αδέλφια, ξεχαστήκαμε! Τα σαράντα χρόνια από την ιστορική εκείνη αποφοίτηση πλησιάζουν, και κανένας δεν έκανε ακόμη την κίνηση της επανασύνδεσης. Τι περιμένετε, να γράψουμε κι άλλες 'αναχωρήσεις' εκτός από τους δυο που ήδη γνωρίζουμε (Πέτρος και Παναγιώτης);
[Όχι, δεν έκανα λάθος στη φωτογραφία, που είναι του 1967, αλλά προτίμησα αυτή διότι είμαστε περισσότεροι. Εξάλλου εκείνη του 1968 την έχω ξαναβάλει (βλέπε Τεσσαράκοντα παρά ένα (25/9/2007)].

Το ταρατατζούµ της ενημέρωσης

Έχει καταντήσει σχεδόν γενικός κανόνας στο ραδιόφωνο (ιδίως στα σύντομα δελτία ή τις ποικίλες ενημερωτικές, αλλά καθόλου ‘εξημερωτικές’, εκπομπές) οι ειδήσεις­—όσο τραγικές κι αν είναι—να αναγγέλλονται µε μουσική υπόκρουση είτε από φανφάρες και τυμπανοκρουσίες είτε από ελαφρά και ανέμελα τραγουδάκια του συρμού, τελείως άσχετα προς το πνεύμα της ειδησεολογίας. Ο τόνος της φωνής των εκφωνητών/τριών πολλές φορές θυμίζει µάλλον αναμετάδοση επίδειξης μόδας ή φεστιβάλ τραγουδιού παρά σοβαρή ενημέρωση (ίσως διότι οι ίδιοι άνθρωποι μπορεί να κάνουν πότε τη μια δουλειά και πότε την άλλη). Το φαινόμενο µας φέρνει στο νου το παλιό άσμα του Μιχάλη Βιολάρη µε την επωδό ‘Δόξα τω Θεώ, καλά περνάμε’, έστω κι αν γύρω µας υπάρχουν χήρες και ορφανά, τσουνάμι και Ναργκίς, πόλεμοι και εγκληματικές ενέργειες, λιμοί, λοιμοί, σεισμοί και καταποντισμοί. Άλλωστε, χωρίς όλα αυτά πώς θα καταλαβαίναμε εμείς οι άλλοι ότι ‘καλά περνάμε’;

Το μάτι της βελόνας

Απορία εποχούμενου σκύλου

Ο σκύλος έχει κολλημένο το μουσούδι του στο πίσω τζάμι του αυτοκινήτου που τον μεταφέρει και κοιτάζει γεμάτος απορία το πλήθος των οχημάτων που προσπαθούν να προχωρήσουν στον συνωστισμένο Περιφερειακό. Πού πάνε όλοι αυτοί οι οδηγοί; Και πώς γίνεται με την πρώτη υποψία συννεφιάς ή με κάποιες ψιχάλες στον αέρα να αυξάνεται ο αριθμός των αυτοκινήτων στους δρόμους; Πρωί-πρωί σήμερα η ουρά που ‘περίμενε’ στην ανατολική είσοδο της πόλης ήταν διπλάσια σε μήκος από το συνηθισμένο. Λες και κάποιοι βλέπουν τον καιρό και αποφασίζουν να βγάλουν τα οχήματα για πλύσιμο (‘Κουράγιο, θα βρέξει!). Ή πολλές κυρίες (ίσως και κύριοι) αποφασίζουν ότι δεν μπορούν να βρέξουν τα μαλλιά ή να λασπώσουν τα παπούτσια τους, και πού να κουβαλάνε ομπρέλα; Κατά τα άλλα, ούτε η τιμή του πετρελαίου, ούτε οι πρόσθετοι ρύποι στην ατμόσφαιρα, ούτε ο γενικός χαμός στο μποτιλιάρισμα φαίνεται να τους πτοούν. ‘Πάνε ή δεν πάνε γυρεύοντας;’ αναρωτιέται ο σκύλος και ρίχνει ένα γάβγισμα προς τον οδηγό που τον μεταφέρει, αλλά εκείνος προτιμά να τον αγνοήσει. ‘Δεν καταλαβαίνει ότι προτιμώ να τρέχω με τα πόδια μου;’ ξανασκέφτεται ο σκύλος, και συνεχίζει τον μονότονο ρεμβασμό του μέσα από το βρεγμένο πίσω τζάμι του ακινητοποιημένου αυτοκινήτου.

(Σημείωση: Κάποτε μου έλεγε ένας σεβάσμιος Άγγλος μοναχός που είχε ζήσει χρόνια στην Ελλάδα και μιλάει πολύ καλά τη γλώσσα μας: ‘Εσείς στην Ελλάδα είστε περίεργοι: λέτε ότι έχει πολλή κίνηση όταν στο δρόμο δεν κινείται τίποτε!’ Κάτι ήξερε).

Ηλιοβασίλεμα στη Σαντορίνη

Έστω κι αν πάμπολλοι το έχουν φωτογραφίσει, 'ο ήλιος έγνω την δύσιν αυτού'.

Ο υπουργός, ο δικαστής και το βιβλίο

Η βράβευση ενός βιβλίου δεν το κάνει αυτόματα και κατάλληλο για ανάγνωση, τουλάχιστον από όλες τις ηλικίες και κατηγορίες αναγνωστών. Δυστυχώς η συνταγή της ‘επιτυχίας’ στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία (όπως μπορεί να δείξει ένα πρόχειρο τυχαίο φυλλομέτρημα σε βιβλιοπωλείο) είναι η χυδαιότητα τόσο στη σκέψη (τι εικόνες σερβίρει στον αναγνώστη) όσο και στο λόγο (τι γλώσσα μιλάει ο συγγραφέας και οι ‘ήρωές’ του). Μια ανάγνωση παλαιότερης κριτικής για το βιβλίο που αυτές τις μέρες κάνει ζιγκ-ζαγκ στις ειδήσεις δεν μου έδειξε κάτι διαφορετικό. Συνεπώς ξενίζει (το λιγότερο) η παρέμβαση υπουργού για να ‘τραβήξει το αυτί’ του δικαστικού που αιτιολογημένα σύστησε την απομάκρυνση του βιβλίου από τις σχολικές βιβλιοθήκες (προσοχή στη διευκρίνηση). Και ακόμη, πώς ερμηνεύεται η υποδοχή της ενέργειας αυτής από την ‘προοδευτική’ μερίδα του τύπου που έσπευσε να σχολιάσει ότι ‘επιτέλους ο υπουργός στέκεται στο ύψος των περιστάσεων’ (ενώ για προηγούμενες υπουργικές παρεμβάσεις για άλλα θέματα είχαμε ακούσει θυελλώδεις πολιτικές και δημοσιογραφικές διαμαρτυρίες για ανοίκειες παρεμβάσεις και παρεμπόδιση του έργου της δικαιοσύνης); Ας αποφασίσουμε επιτέλους: θέλουμε ή δεν θέλουμε οι υπουργοί να ελέγχουν τους δικαστές; Ή θα εφαρμόσουμε κι εδώ τη λογική του ανεμόμυλου που υπαγορεύει κάθε θέμα να το γυρίζουμε κατά το δοκούν;

Η δυστυχία της Ελλάδας

Εκεί που σκέφτεται κανείς—ανέμελα και μακριά από καθημερινές σκοτούρες—πόσο όμορφη είναι η Ελλάδα, τουλάχιστον ως τουριστικός προορισμός, μαζεύει από γύρω του μια σειρά εικόνες και μηνύματα που του δείχνουν μιαν άλλη πραγματικότητα. Ένας απίστευτος ερασιτεχνισμός—όχι για πρώτη φορά—από την πλευρά των ανθρώπων που υποτίθεται ότι εξ επαγγέλματος μας προστατεύουν (καλά, δεν βλέπουν τουλάχιστον αστυνομικές ταινίες;) στοιχίζει τη ζωή ενός οδηγού λεωφορείου. Ένα ‘φεστιβάλ για την αποποινικοποίηση της κάνναβης’ (λες και είχαμε λυμένα όλα τα άλλα προβλήματά μας) σε συνδυασμό με μια μικρονοϊκά εγκληματική νοοτροπία ‘περί ακαδημαϊκού ασύλου’ οδηγεί σε λεηλασία μιας ακόμη πανεπιστημιακής σχολής και του περιεχομένου της (κι ύστερα απορούμε γιατί οι επιστήμονες καταφεύγουν στο εξωτερικό: εκεί οι σχολές κλειδώνονται το βράδυ). Κάποιοι δημοσιογράφοι διαμαρτύρονται για την φημολογούμενη στράτευση στα 18: θα προτιμούσαν τον στρατό επαγγελματικό (το ένα βέβαια δεν αναιρεί το άλλο), ώστε κάποιοι να κάνουν τη δουλειά και οι υπόλοιποι να μη ξέρουν ούτε από ποια μεριά πιάνουν το όπλο. Τελικά η δυστυχία της Ελλάδας φαίνεται πώς είναι ότι κατοικείται από τους Έλληνες, αυτή την ιστορική φυλή που θυμίζει τον Δρα Τζέκυλ και τον κ. Χάιντ, που μόλις πάει κάτι να καταφέρει κλωτσάει το επίτευγμα όπως η αγελάδα την καρδάρα με το γάλα. Και πάλι από την αρχή…