Το τελευταίο στάδιο

 

 

 

 

Καθώς παρακολουθούσα σήμερα την εξόδιο ακολουθία του μακαριστού π. Θεοφίλου Ζησοπούλου, σκεφτόμουν τον τελευταίο δύσκολο δρόμο που διέτρεξε μέσα στον έσχατο μήνα της εγκόσμιας ζωής του στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Πόσοι άλλοι ασθενείς μας καθημερινά, από ποικίλες αφορμές και καταστάσεις, περνούν οδυνηρές και βασανιστικές μέρες, περισσότερες ή λιγότερες, σε κλινικές και νοσοκομεία, συχνά με τελικό αποτέλεσμα αίσιο, μερικές φορές παραδίδοντας το πνεύμα. Θα έλεγε κανείς ότι όπως οι αρχαίοι Χριστιανοί μάρτυρες στο ρωμαϊκό Κολοσσαίο, καταξιώνουν την προηγούμενη ζωή τους με ένα σχεδόν μαρτυρικό τέλος. Ο εκλιπών αγωνίσθηκε τον ‘καλόν αγώνα’ της πίστης, της προσφοράς και της θυσίας, και τον επισφράγισε με τον πιο αγωνιστικό τρόπο, εξαντλώντας τα περιθώρια αντοχής του σκηνώματός του. Ας έχουμε την ευχή του. 

Παλιά μας τέχνη...

Τίποτε δεν έχουμε καταλάβει προφανώς στην Ελλάδα. Ακούμε ότι ξαναρχίζουν αγροτικές κινητοποιήσεις στη Θεσσαλία, την Ημαθία και αλλού, με την υποκίνηση του Παλαιολιθικού Κόμματος Ελλάδος και των ασπόνδων φίλων του. Χωρίς να υποτιμούμε ούτε τους κόπους των αγροτών ούτε τη σπουδαιότητα του έργου τους για την συντήρηση όλων μας (το έχουμε ξαναπεί: με πτυχία και παροχή ‘υπηρεσιών’ δεν ζει κανένας, όλοι ψωμί πρέπει να φάμε), θα πρέπει να τους θυμίσουμε ότι οι φουσκωμένες επιδοτήσεις που απολάμβαναν τόσα χρόνια αποτελούσαν εύκολη μορφή ‘ρουσφετιού’ εκ μέρους των εκάστοτε κυβερνώντων, κάτι που με κάθε τρόπο καταδικάζουν όλοι, όσο βρίσκονται στην αντιπολίτευση. Ή επιθυμούμε στ’ αλήθεια κράτος δικαίου ή κάτι άλλο έχουμε στο μυαλό μας.

Χωρίς λόγια

[Σκίτσο Α. Πετρουλάκη, Καθημερινή 27/1/2013]

Αχαριστία;

«Ξέρεις, οι συγγενείς του Ν. που πέθανε προ καιρού αρνούνται να πληρώσουν οποιονδήποτε γιατρό. Πάρε τις αποδείξεις σου για να τις ακυρώσεις».

     Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά. Κάθε τόσο βρίσκεται και κάποιος που αρνείται (για διαφόρους λόγους, όχι όμως για πραγματική οικονομική αδυναμία) να καταβάλλει νόμιμες αμοιβές για εκτελεσθείσες ιατρικές πράξεις, για τις οποίες έχουν ήδη κοπεί οι πρέπουσες αποδείξεις. Τα ποσά δεν είναι συνήθως σημαντικά: ούτε χωρίς αυτά θα φτωχύνεις, ούτε μ’ αυτά θα πλουτίσεις. Γι’ αυτό και δεν τα διεκδικείς ποτέ, με κανένα τρόπο, αποφεύγοντας το παράδειγμα του Χάροντα στους ‘Νεκρικούς διαλόγους’ του Λουκιανού («Απόδος, ω κατάρατε, τα πορθμεία!»). Αυτό που σε πειράζει περισσότερο είναι η ίδια η χειρονομία, η όλη στάση των συγγενών απέναντι στον χρόνο που αφιέρωσες για να μιλάς μαζί τους όποτε σε αναζητούσαν, στην όποια προσπάθεια έκανες να βοηθήσεις μια κατάσταση που είχε ξεκινήσει με πολύ δύσκολες προοπτικές και πήγαινε από το κακό στο χειρότερο, χωρίς περιθώρια τελικής επιβίωσης. Κάτι που εκείνοι δεν μπορούσαν να αποδεχθούν, όσες εξηγήσεις κι αν τους έδινες (γι' αυτό και το ερωτηματικό στη λέξη του τίτλου). Έτσι, έστω και με μια στυφή γεύση στο στόμα, αφήνεις τον Λουκιανό και επιλέγεις τον Σωκράτη: «Έασον αυτούς χαίρειν».   

Τα του Καίσαρος

Στην εποχή του ρωμαϊκού imperium υπήρχε η ανώτατη αρχή αναφοράς, ο εκάστοτε Καίσαρας, και ένα από τα προνόμια του Ρωμαίου πολίτη ήταν και η δυνατότητά του να προσφεύγει στην ανώτατη αυτή αρχή, που υπερέβαινε κάθε άλλη τοπική εξουσία ή δικαιοδοσία. Έτσι, ακόμη και ο Απόστολος Παύλος, διαβλέποντας ότι η όποια δίκη σχεδίαζαν οι ιουδαίοι με τον τοπικό έπαρχο θα ήταν παρωδία με προκαθορισμένο το αποτέλεσμα, είπε το «Καίσαρα επικαλούμαι».
     Αυτά γίνονταν στη Ρώμη του 1ου αιώνα. Στην παγκόσμια σκακιέρα του 21ου αιώνα η Ελλάδα βρίσκεται υπό την οικονομική ηγεμονία του ΔΝΤ και της λοιπής τρόικας. Όταν λοιπόν οι ‘Καίσαρες’ των οργάνων αυτών ομολογούν, όπως διαβάζουμε, ότι οι συνταγές τους είναι λάθος, αλλά παρόλα αυτά επιμένουν να συνεχίσουμε να τρώμε το φαγητό που έκαψαν για λογαριασμό μας, σε ποια αρχή μπορούμε να προσφύγουμε; Οι κοσμικές επιλογές είναι περίπου εξαντλημένες. Άραγε, αν επιτέλους αρχίζαμε να αποδίδουμε τα του Θεού τω Θεώ, μήπως και τα του Καίσαρος θα έβρισκαν πιο φυσικά τον δρόμο τους;    

Ανάγκες

Διαβάζω αυτές τις μέρες το πολύ ωραίο ‘Σχεδόν άγιοι’ του π. Τύχωνος Σεβκούνωφ (Εκδόσεις Εν πλω, 2012), όπου συναντώ την ακόλουθη παράγραφο:
     «Η βασική αρχή του κομμουνισμού είναι: ‘από τον καθένα ανάλογα με τις ικανότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του’. Όμως τις ‘ικανότητες’ και τις ‘ανάγκες’, όπως πάντα, κάποια επιτροπή δεν θα τις καθορίσει; Και ποια επιτροπή;... Πιθανόν η τρόικα! [Σημ. Αναφέρεται στη Σοβιετική Ένωση της δεκαετίας του 1930] Θα με καλέσουν λοιπόν και μου πουν: ‘Λοιπόν, Ναθαναήλ, τι ικανότητες έχεις; Θα μπορέσεις να πριονίσεις είκοσι κυβικά μέτρα ξύλο τη μέρα! Και τι ανάγκες έχεις; Φασολάδα...’ Ορίστε λοιπόν η βασική αρχή...» [σελ. 85].
     

     Οι εποχές μπορεί να αλλάζουν, τα κοινωνικά συστήματα μπορεί να μην έχουν τα ίδια ονόματα, η φιλοσοφία όμως και τα μέσα επιβολής της ξεπερνούν τα σύνορα εποχών και συστημάτων, κι έχουν τον τρόπο τους να επιβιώνουν, εις βάρος πάντα των άλλων.

Ευλογία

Κάποιος έγραψε κάποτε ότι κάθε παιδί που γεννιέται είναι μια ακόμη απόδειξη ότι ο Θεός δεν έπαψε να αγαπά τον κόσμο. Αν το να έχεις ανίψια είναι καλύτερο από το να έχεις παιδιά (καθότι πιο εύκολο...), τότε το να αποκτάς εγγόνια από τα ανίψια σου είναι μια χαρά και μια ευλογία που δύσκολα περιγράφεται. Μας τη χάρισε σήμερα η Αλίκη, με τον νεοφερμένο γιόκα της. Να ζήσουν, να τους χαιρόμαστε, και σε άλλα με υγεία! Δόξα τω Θεώ! 

Τούμπανα και κρυφά καμάρια

Διάβαζα σήμερα στο διαδίκτυο για τη συνέντευξη του διάσημου ποδηλάτη Λανς Άρμστρονγκ σε αμερικανικό πρόγραμμα, όπου απεκάλυψε ότι κατά καιρούς έκανε χρήση ερυθροποιητίνης και αναβολικών (το κοινώς λεγόμενο ντοπάρισμα) στα πλαίσια της προετοιμασίας του για μεγάλους αγώνες, όπως ο φημισμένος και πολύ δύσκολος γύρος της Γαλλίας (Tour de France), τον οποίο είχε κερδίσει επτά φορές. Ένας αναγνώστης σχολίαζε την είδηση με τον ακόλουθο τρόπο: "Είναι προφανές ότι αθλητές αυτού του επιπέδου κάνουν χρήση αναβολικών, και με τον ένα ή τον άλλο τρόπο το γνωρίζουν όλοι.. Γιατί κάποιοι πεθαίνουν από έκπληξη όταν ανακαλύπτουν κάτι;"
     Μα, ακριβώς για τον ίδιο λόγο που πεθαίνουν από έκπληξη οι εφοριακοί (και οι δημοσιογράφοι...) όταν ανακαλύπτουν ότι άνθρωποι που, σύμφωνα με τις δηλώσεις τους, ζούνε κάτω από το όριο της φτώχειας, διαθέτουν Πόρσε, σκάφη, πισίνες και εκατομμύρια σε ξένες τράπεζες. Προφανώς η προέκταση της σκέψης από το φαίνεσθαι στην αιτία του φαινομένου είναι μια νοητική διεργασία που ξεφεύγει από τις δυνατότητες των ασχολουμένων με τα δημόσια έσοδα (ή τον έλεγχο του ντόπινγκ, αντίστοιχα). Κι ύστερα εμφανιζόμαστε και θιγμένοι όταν η Τρόικα μας εγκαλεί για κάτι τέτοιες αβλεψίες. Οπωσδήποτε το κράτος θα αύξανε σημαντικά τα έσοδά του αν οι αρμόδιοι έκαναν τον κόπο να διαβάζουν τα περιοδικά 'lifestyle' και να βλέπουν πώς ζουν οι νεόπτωχοι. Υπάρχει άραγε τέτοια βούληση;

Διαδικασία

Πώς το λέει η ελληνική παροιμία; Δεν ξέρουν να μοιράσουν δυο γαϊδάρων άχυρα. Δεν χρειάζεται να τους περιγράψω αλλιώς: τόσες μέρες ψάχνουν δια της μεθόδου της κολοκυθιάς να βρουν με πόσες κάλπες και με πόσες ψηφοφορίες θα επιλύσουν ένα ζήτημα που σε κάθε πολιτισμένη χώρα θα το είχε λύσει ένας εισαγγελέας με έναν δικαστικό κλητήρα, χωρίς να προσφύγει στο κοινοβούλιο. Εδώ πρόεδροι Βουλής, αρχηγοί κομμάτων, βουλευτές και εκπρόσωποι κάθε είδους αγωνίζονται ‘επί της διαδικασίας’, προσπαθώντας να αναβάλουν την ενασχόληση με την ουσία. Οι ευσχήμονες δηλώσεις, μπροστά σε κάμερες, φλας και μικρόφωνα και με την παρουσία του αρχηγού του κράτους, περί ‘προστασίας της δημοκρατίας’ απλώς επιτείνουν το αίσθημα ναυτίας που αισθάνεται κανείς κάθε φορά που τους ακούει.

     Τα έλεγα αυτά κάποια στιγμή σε συνάδελφο. «Ξέρουν πολύ καλά τι λένε και τι κάνουν, όλα αυτά είναι για τα μάτια του κόσμου», μου απάντησε. Φοβούμαι ότι η εναλλακτική αυτή ερμηνεία απλώς αφαιρεί και το ελαφρυντικό του ακαταλογίστου από τους λεγάμενους.

Αντιγραφές

Το παρακάτω ανέκδοτο αναφέρεται κυρίως στη γραφειοκρατία, αλλά επειδή οι κάθε είδους αντιγραφές (ιδίως εκείνες με τα λι-στικάκια) είναι στην ημερήσια διάταξη, έχει την επικαιρότητά του.

    Ο διευθυντής μιας δημόσιας υπηρεσίας (αφήστε τη φαντασία σας ελεύθερη) επισκέπτεται για πρώτη φορά το αρχείο της υπηρεσίας του και βρίσκεται σ' ένα τεράστιο χώρο γεμάτο χαρτοπάνινους μισοσχισμένους φακέλλους που ξεχειλίζουν από έγγραφα κάθε ηλικίας και χρώματος και καλύπτονται από παχύ στρώμα σκόνης, πάνω στο οποίο κυκλοφορούν ανενόχλητες και ευχαριστημένες κατσαρίδες και αράχνες. Βήχοντας από τη σκόνη και πνιγμένος από αγανάκτηση ("Δεν είναι κατάσταση αυτή για τον 21ο αιώνα!") αναθέτει σε έναν υπάλληλο την εκκαθάριση και ταξινόμηση του χάους. Μετά από μήνες σχολαστικής και επίπονης εργασίας ο υπάλληλος περήφανος παρουσιάζει τον χώρο εντελώς μεταμορφωμένο, καθαρό, και τα πάντα σε πλήρη τάξη. Ενθουσιασμένος ο διευθυντής του αυξάνει πάραυτα τον μισθό και τον συγχαίρει. Ο υπάλληλος ρωτάει: "Τι να κάνω με όλα αυτά;", δείχνοντας μια τεράστια στοίβα από χαρτιά. "Είναι άχρηστα;" ρωτάει ο διευθυντής. "Απολύτως", απαντά ο υπάλληλος. Ο διευθυντής ξύνει το κεφάλι του και του λέει: "Φωτοτύπησέ τα εις τριπλούν και κάψε τα πρωτότυπα".

     Είπαμε, τα πρωτότυπα μας φταίνε. Τώρα όλοι πρέπει να δουλεύουν με... γενόσημα.

Αναψυχή

Διάβασα φευγαλέα, και μάλλον δύσπιστα, στην κυλιόμενη ταινία των τηλεοπτικών ειδήσεων τη σχετική αναγγελία, και την επιβεβαίωσα αργότερα από αλλού. Με τροπολογία (τι επινόηση κι αυτή! πραγματικό μαγικό ραβδάκι που λύνει ένα σωρό προβλήματα στην ελληνική επικράτεια) απαλλάσσονται από την έκτακτη εισφορά (φόρος πολυτελείας) τα σκάφη αναψυχής ιδιωτικής χρήσης. Απόλυτα απαραίτητο μέτρο, μια φορολογική ανάσα, βρε αδερφέ, για τους... μικροεισοδηματίες που 'δένουν' το καλοκαίρι στη Μύκονο και το χειμώνα στο Μόντε Κάρλο, ώστε να είναι πιο κοντά στο Chamonix και στο St Moritz. Όσο για τις ψαρόβαρκες και τις μηχανότρατες των νησιωτών, θα φοροακρωτηριασθούν κανονικά, αφού (κατά τη λογική του νόμου) αυτές είναι που θαλασσόπνιγαν τα ταμεία του κράτους τόσα χρόνια. Κάθε κατεργάρης στον πάγκο του!

Αποσταθεροποίηση

Αφορμή για το παρακάτω (πιο εκτενές από τα συνηθισμένα) κείμενο αποτέλεσε η πρωινή είδηση για ριπές με Καλάσνικοφ εναντίον πολιτικών στόχων στο κέντρο της Αθήνας (είχαν προηγηθεί γκαζάκια και μολότωφ, ευτυχώς όλα χωρίς θύματα). Δεν ξέρω πώς αντέδρασαν άλλοι, εμένα όμως με έβαλε σε σκέψεις.
     Δεν υπήρξα ποτέ κομματικό όργανο, με οποιαδήποτε ιδιότητα. Στην καλύτερη περίπτωση θεωρώ τα κόμματα αναγκαίο κακό για το πολίτευμα. Ας πούμε ότι αποτελούν μια θεσμική προσπάθεια ταξινόμησης διαφορετικών πολιτικών απόψεων, ώστε αντί να έχει κανείς να επιλέξει στις κάλπες ανάμεσα σε Χ εκατομμύρια λύσεις (όσοι και οι ψηφοφόροι), αυτές να περιορίζονται σε έναν αριθμό π.χ. μεταξύ 5 και 20.
     Για να έχει λόγο ύπαρξης ένα κόμμα πρέπει να προτείνει κάτι διαφορετικό από τα άλλα. Αυτό δεν είναι βέβαια κακό, αλλά είναι ανοικτό και σε καταχρήσεις. Έτσι, ο κομματικός εγωισμός συχνά δεν επιτρέπει να δεχθούμε ότι η άλλη πλευρά μπορεί σε κάποια πράγματα να έχει δίκαιο και να βρούμε έτσι κοινό τόπο συζήτησης. Αν η δογματική προσέγγιση λέει π.χ. ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι εξ ορισμού κακός ή ότι «εμείς με την παρούσα κυβέρνηση δεν συζητούμε», τότε οι πόρτες είναι a priori κλειστές.
     Μέσα σ’ ένα τέτοιο σκηνικό λειτουργεί το ελληνικό πολιτικό σύστημα τους τελευταίους μήνες, με πρόσθετο καθοριστικό παράγοντα την ‘ανάγκη’ (ας την βάλω σε εισαγωγικά) να κάνουμε ως κράτος όλα όσα δεν κάναμε τα προηγούμενα 30 (και βάλε...) χρόνια. Υπό την πίεση αυτή, η μεν κυβέρνηση επείγεται να δείξει ‘καλό πρόσωπο’ προς τους πιστωτές, έστω και με καταχρηστικές ενέργειες του τύπου ‘κατεπείγουσες πράξεις νομοθετικού περιεχομένου’, η δε αντιπολίτευση, πατώντας ακριβώς πάνω σ’ αυτές τις καταχρηστικές ενέργειες, αντιμάχεται το όλο πρόγραμμα της κυβέρνησης που το θεωρεί έκνομο και αντισυνταγματικό.
     Υπό τις περιστάσεις αυτές, ποιος θα είχε συμφέρον να αποσταθεροποιήσει το σύστημα; Η κυβέρνηση έχει την εύκολη απάντηση ότι «για όλα φταίει ο ΣΥΡΙΖΑ», ενώ η αξιωματική αντιπολίτευση επικαλείται το ‘δεξιό παρακράτος’. Είναι ενδιαφέρον ότι και οι δυο στις δηλώσεις τους μιλούν για ‘εμφυλιοπολεμικό κλίμα’. Ας θυμηθούμε όμως ότι, με όποια πλευρά κι αν συνταχθεί κανείς στον ιστορικό Εμφύλιο, δεν μπορεί να αρνηθεί την ύπαρξη και δράση του ξένου παράγοντα (ακριβέστερα, σε πληθυντικό αριθμό). Το κλασικό ερώτημα των αστυνομικών μυθιστορημάτων («Ποιος έχει να ωφεληθεί από το έγκλημα;») θα πρέπει να τεθεί και εδώ, με όση ψυχραιμία επιτρέπουν οι περιστάσεις, και να εξετασθεί με όλες τις υποθέσεις ανοικτές. Η ‘προβοκάτσια’ (καθιερωμένος όρος για την εσκεμμένη δημιουργία καταστάσεων και την πρόκληση τεχνητού πολιτικού κλίματος) δεν είναι άγνωστος μηχανισμός πίεσης σε κανένα χώρο του ιδεολογικού φάσματος. Την ξέρουν πολύ καλά τόσο οι ‘φιλελεύθεροι’ όσο και οι κάθε είδους ‘σοσιαλιστές’, και αποτελεί βασικό στοιχείο προπαγάνδας, που μπορεί να ασκείται είτε με ένα ‘αθώο’ δημοσίευμα στον τύπο είτε με μερικές σφαίρες στα παράθυρα ενός γραφείου. Τι πιο εύκολο για να σπείρεις τη διχόνοια σ’ έναν λαό που την κουβαλάει και στα γονίδιά του;
     Το δυστύχημα είναι ότι σπάνια τέτοιες υποθέσεις ή υποψίες επιδέχονται απόδειξη, κάτι που άνετα συμβαίνει στα μυθιστορήματα έπειτα από 200-τόσες σελίδες. Έτσι, υποκινούμενοι από όποια πλευρά και μη διαβλέποντας την υφέρπουσα σκοπιμότητα (που μπορεί να απέχει αρκετά από το τελικό εκτελεστικό όργανο), οι Έλληνες προτιμούμε να αλληλοτρωγόμαστε αντί να σχηματίζουμε ΕΝΑ σύνολο, ανθεκτικό και δύσπεπτο για τον κάθε επίβουλο. Ως πότε;  

Άστρο Θανάτου

Τί άλλο θα σκεφτούν να ζητήσουν οι Αμερικανοί; Όπως μας πληροφορεί η Guardian, 34.400 υπογραφές συγκέντρωσε το διαδικτυακό αίτημα προς την κυβέρνηση των ΗΠΑ ‘να εξασφαλίσει χρήματα και άλλους πόρους για να αρχίσει ως το 2016 την κατασκευή ενός Άστρου Θανάτου, που θα αποτελεί μια πλατφόρμα υπεροχής στο διάστημα και ένα οπλικό σύστημα και θα ενισχύσει την εθνική μας άμυνα’. Κάτι τέτοια νέα ενισχύουν την πίστη μου σ’ αυτό που είχε πει ο Αϊνστάιν για το σύμπαν και την ανθρώπινη βλακεία (για το πρώτο δεν ήταν σίγουρος ότι είναι άπειρο...).
    Η ονομασία του φανταστικού αυτού υπερόπλου προέρχεται από τη σειρά ταινιών ‘Πόλεμος των Άστρων’. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, το εκτιμώμενο κόστος ενός τέτοιου εγχειρήματος είναι 850 τετράκις εκατομμύρια δολλάρια. Προσπαθήστε να μετρήσετε τα μηδενικά (δεκαπέντε μετά το αρχικό 850). Έπειτα σκεφθείτε πόσα τρις (όχι τετράκις) εκατομμύρια είναι το δημόσιο έλλειμμα των ΗΠΑ. Αν τα καταφέρετε ως εκεί χωρίς να πάθετε αποπληξία, αναλογισθείτε το μέγεθος της λόξας των ανθρώπων αυτών, που υποστηρίζουν ότι ένα τέτοιο εγχείρημα θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας στη βιομηχανία, τον κατασκευαστικό τομέα, το διάστημα και άλλα τέτοια χρήσιμα. Ευτυχώς το αίτημα απορρίφθηκε από τον Λευκό Οίκο, διότι ‘είναι πολύ ακριβό, έχει σφάλματα στη σύλληψή του, και δεν συνάδει με την πολιτική μας να μην καταστρέφουμε πλανήτες’. Ωστόσο, μην παραξενευθείτε αν το δείτε να εμφανίζεται ξανά στο μέλλον...

Χωρίς λόγια

Μου το έστειλαν σήμερα:

Μηνύματα

Το Πρωτοχρονιάτικο μήνυμα που μου έτυχε φέτος ήταν το ακόλουθο: 

‘Μπορεί ξαφνικά κάτι άσχημο να πέσει επάνω σου.

Αμέσως να πεις: «Νά ’ναι ευλογημένο, Θεέ μου».’

     Κι όταν το άσχημο ή το δύσκολο δεν έχει να κάνει με σένα αλλά με τον άρρωστο; Πόσο θυμάσαι να το πεις όταν τα πρόσωπα και οι περιστάσεις σε φορτίζουν σε βαθμό κακουργήματος; Πόσο πιο ‘φυσικά’ (από κεκτημένη συνήθεια) βγαίνει από μέσα σου η οργή, η πικρία, η αγανάκτηση προς όλους τους γύρω, δικαίους και αδίκους; Και πόσο εύκολο είναι, υπό το κράτος τέτοιων αρνητικών συναισθημάτων, με φουντωμένο το μυαλό, να κάνεις ένα λάθος, να βάλεις σε κίνδυνο τόσο τον εαυτό σου όσο και τις ζωές άλλων;  Όταν εκ των υστέρων βλέπεις πόσο αδικαιολόγητη ήταν η αγανάκτησή σου και πόσο ασήμαντα είναι τα δικά σου δήθεν προβλήματα μπροστά στις θανατηφόρες ή βασανιστικές αρρώστιες ή τις σοβαρές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι άλλοι, νιώθεις τόσο μικρός, τόσο φτωχός, γιατί ακριβώς είσαι τόσο αχάριστος...     

 ‘Πρόσθες ημίν πίστιν, και τούτο το έτος’.

Μήτηρ μαθήσεως

Πρόκειται για την επανάληψη βεβαίως. Γνωστό το αρχαίο εκπαιδευτικό δόγμα, η κατάχρηση του οποίου οδήγησε στην... ψιττακία (απόπειρα γλωσσικής κάθαρσης της παπαγαλίας). Εν προκειμένω αναφέρομαι στη δημόσια ζωή του τόπου. Όπως τα παλιά σήριαλ και οι ελληνικές ταινίες που παίζονται και ξαναπαίζονται μέχρι που να φέρνουν ναυτία, έτσι και τα πολιτικά ήθη. Καταλήψεις και ανακαταλήψεις, δηλώσεις και αντιδηλώσεις, ραγδαίες και σφοδρές αντεγκλήσεις και εξελίξεις, κατάχρηση αναπνοής και σιέλου σε βίαια αντιπαράθεση, εισαγγελείς και ανακριτές, επιτροπές και προανακρίσεις, όλα τα έχουμε ξαναδεί. Ακόμη και τα CD και τα ‘στικάκια’ δεν είναι καινούργια παιχνίδια (πριν πέντε χρόνια ασχολούμασταν με το ροδαλό DVD κάποιου Ζαχόπουλου). Όλα μας έχουν απασχολήσει στις σελίδες αυτές, είτε προς τέρψιν είτε προς αγανάκτησιν, δεν μας δίδαξαν όμως απολύτως τίποτε. Φοβούμαι ότι η όποια διασκέδαση μπορεί να μας πρόσφεραν κάποτε έχει προ πολλού εκλείψει, ενώ η ναυτία από τα παλιά σήριαλ δεν συγκρίνεται με τη γενικευμένη παράλυση που προκαλούν τα δρώμενα που κατακλύζουν τα δελτία ειδήσεων. Την μάθηση μπορούμε να την ξεχάσουμε. Ακόμη και οι παλαιοί εκφωνητές έχουν ξεμείνει από λέξεις. Η Έλλη Στάη μιλούσε απόψε για ‘ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις στην υπόθεση της λίστας Λαγκάρντ’, που αποδείχθηκε ότι ήταν η εξής μία: διαπιστώθηκε ο χρόνος αντιγραφής του ‘στικ’. Η συνέχεια στο επόμενο. 

Ματαίωση

«Έχει καρκίνο σε τελικό στάδιο. Μήπως μπορείς να του γράψεις οξυγόνο για το σπίτι;»     

     Ο ασθενής, εξήντα και κάτι, είχε χειρουργηθεί πριν μερικά χρόνια για καρκίνο. Κάποια στιγμή έγινε η υποτροπή, έκανε τις χημειοθεραπείες του, με επιτυχία μέχρι ένα σημείο, αναβάλλοντας έτσι την έλευση του τέλους. Τώρα όμως τα περιθώρια στενεύουν αισθητά. Τον τελευταίο καιρό στα ενοχλήματά του προστέθηκε και η δύσπνοια. Άλλες θεραπευτικές επιλογές δεν υπάρχουν, μόνο ανακουφιστικά μέτρα ενδείκνυνται πλέον. Τον εξετάζω, βλέπω τις ακτινογραφίες του, το τέλος του δρόμου είναι πλέον ορατό. Συμπληρώνω τη γνωμάτευση του οξυγόνου, που ζητάει υποχρεωτικά να δηλώσω και την προτεινόμενη διάρκεια της θεραπείας. Γράφω συμβατικά τρεις μήνες--ζήτημα είναι αν το ‘λαδάκι του’ θα φτάσει για τρεις εβδομάδες. Το εξηγώ στους δικούς του, το καταλαβαίνουν (νομίζω). Η ορατή πραγματικότητα δεν μπορεί βέβαια να διαψευσθεί με ένα φύλλο χαρτί. Αυτό είναι απλώς ένα νήμα μιας κάποιας ελπίδας, για τον άρρωστο, για εκείνους, για τον γιατρό. Όπως τόσα άλλα που κάνουμε καθημερινά, μη μπορώντας να αποδεχθούμε την πραγματικότητα του επικειμένου θανάτου (ακόμη και περιττές χημειοθεραπείες). Αυτά που η ψυχολογία χαρακτηρίζει ως ‘ματαιώσεις’: αμυντικοί μηχανισμοί, ενέργειες συμβολικές που προσπαθούν να ξορκίσουν και να αποτρέψουν κάτι κακό («χτύπα ξύλο!»). Εις μάτην.

Ζητείται διερμηνεία

Από τον χθεσινό 'Φαληρέα' της Καθημερινής αντιγράφω το ακόλουθο:

Το έγγραφο στο οποίο βρήκα το παρακάτω θαυμάσιο δείγμα γλωσσικής σαφήνειας φέρει τον τίτλο «Οδηγίες για τον υπολογισμό του Γενικού Μέσου Όρου στην Α΄ τάξη Γενικού Λυκείου και Εσπερινού Λυκείου για το σχολικό έτος 2012-2013». Υπογράφεται από τον υφυπουργό Παιδείας Θεόδωρο Παπαθεοδώρου και απευθύνεται προς τους εκπαιδευτικούς: «Ο Γενικός Μέσος Όρος προκύπτει από τη διαίρεση του αθροίσματος των βαθμών ετήσιας επίδοσης των μη κλαδικών μαθημάτων και των γινομένων των βαθμών ετήσιας επίδοσης των κλαδικών μαθημάτων πολλαπλασιαζομένων επί το πλήθος των κλάδων του μαθήματος, διά του πλήθους των μη κλαδικών μαθημάτων και των κλάδων των μαθημάτων». Έχω τη φρικτή υποψία ότι -εν αγνοία βεβαίως των καθηγητών- η διατύπωση του μαθηματικού τύπου αποτελεί μέρος της διαδικασίας για την αξιολόγησή τους από το υπουργείο! Διότι ας μου επιτραπεί να αμφιβάλω αν η παράγραφος θα είναι κατανοητή από ορισμένους εκπαιδευτικούς, από αυτούς που παρήγαγε το πανεπιστήμιο της Μεταπολίτευσης...

Ας μου επιτραπεί να συμπληρώσω κι εγώ ότι ακόμη και προ της Μεταπολίτευσης η απόπειρα ερμηνείας και εφαρμογής τέτοιου εγγράφου θα 'έκοβε' πολλούς φιλολόγους (ή ενδεχομένως και μαθηματικούς...). Αν αυτό είναι δείγμα γραφής της δημόσιας διοίκησης, τότε, κατά τον Δάντη, ας εγκαταλείψουν κάθε ελπίδα όσοι εισέρχονται σ' αυτήν.

Ενισχύσεις

Από τα θαυμάσια κείμενα της σημερινής εορτής:
‘Ισχύσατε χείρες ανειμέναι και γόνατα παραλελυμένα. 
Παρακαλέσατε και είπατε τοις ολιγοψύχοις τη διανοία: ισχύσατε και μη φοβείσθε. 
Ιδού ο Θεός ημών κρίσιν ανταποδίδωσι, και ανταποδώσει, αυτός ήξει και σώσει ημάς’ 
[Ησαΐας]
‘Ομολογούμεν την χάριν, κηρύττομεν τον έλεον, ου κρύπτομεν την ευεργεσίαν’ 
[Αγ. Σωφρόνιος Ιεροσολύμων]

Διάλογοι παραμυθίας

Ο άρρωστος είναι απόμαχος γιατρός, μεγάλης ηλικίας, αλλά πλήρως διαυγής και γνώστης της καταστάσεώς του. Ανίατο το πρόβλημά του, και για άλλη μια φορά έχει ανάγκη για ανακουφιστική παρακέντηση θώρακος. Είναι όμως και ανυπόμονος. «Πόσο υγρό έβγαλες;» με ρωτάει κάθε τόσο.

    «Θα σου το πω σε δράμια για να μη μας καταλάβουν», του αστειεύομαι. Αυτές που υποτίθεται ότι ‘δεν πρέπει να καταλάβουν’ είναι η κόρη του, συνάδελφος κι αυτή, αρκετά χρόνια νεώτερη από μένα, και η νοσηλεύτρια που είναι ακόμη πιο μικρή. Για λίγες στιγμές εμείς οι δυο ‘μεγάλοι’ πλέκουμε μια αθώα συνωμοσία απέναντι στις δυο ‘μικρές’, και το διασκεδάζουμε.

   «Τι είναι τα δράμια;» ρωτάει η κόρη, μάλλον ξαφνιασμένη. Χαμογελάω. Καθώς στέκομαι πίσω από τον ασθενή για την παρακέντηση δεν βλέπω τη δική του όψη, αλλά είμαι σίγουρος ότι χαμογελάει κι εκείνος.

    «Το κάθε κιλό έχει 312,5 απ’ αυτά», της λέω, «και η οκά είχε τετρακόσια».

    «Η οκά τι ήταν;»

    «Μέτρο βάρους στην Οθωμανική εποχή, πριν από το κιλό», της απαντώ.

    «Και πολύ αργότερα», συμπληρώνει ο άρρωστος.

    «Και βέβαια», λέω. «Την εγκαταλείψαμε στα τέλη της δεκαετίας του 60».

    «Εσείς πού τα μάθατε αυτά, γιατρέ;» με ρωτάει περίεργη η νεαρή νοσηλεύτρια.

     «Στο σχολείο, στο μάθημα της αριθμητικής, μαθαίναμε να μετατρέπουμε τις οκάδες σε κιλά και αντίστροφα. Μια οκά είχε 1280 γραμμάρια. Όλα αυτά γίνονταν πριν γεννηθείτε εσείς οι δυο. Ακόμη και στο μπακάλη μπορούσες τότε να ψωνίσεις με οκάδες. Τώρα μαζί με τα δράμια χάθηκαν και οι μπακάληδες».

     «Πόσο υγρό έβγαλες;» ξαναρωτάει ο ανυπόμονος άρρωστος.

     «Πέρασα το κιλό και κοντεύω την οκά», του λέω για να ικανοποιήσω την ανυπομονησία του.

     «Εσείς από ποιο μέρος είστε, γιατρέ;» έρχεται η επόμενη ερώτηση της κόρης, για να διασκεδάσει τον χρόνο και το άγχος της αναμονής.

     «Μισός από εδώ, μισός από αλλού», απαντώ αινιγματικά.

     «Από εφτά πόλεις που μαλώνανε», λέει ο γιατρός ασθενής.

     Τέτοια ‘ανοίγματα’ δεν δίνονται συχνά, και βέβαια δεν αφήνονται να περάσουν αναπάντητα. Του δίνω την απάντηση σε ηρωικό εξάμετρο, απαγγέλλοντας:

       «Επτά πόλεις μάρναντο σοφήν περί ρίζαν Ομήρου,

       Σμύρνη, Χίος, Κολοφών, Ιθάκη, Πύλος, Άργος, Αθήνη».

     Οι δυο κοπέλες με κοιτάζουν παραξενεμένες. Τώρα το χαμόγελο του άρρωστου γιατρού έχει πλατύνει. Τις κοιτάζει με κατανόηση.

     «Μάλλον διαφορετικά πράγματα μαθαίναμε κάποτε στο σχολείο», λέει. 

     Η παρακέντηση έχει τελειώσει. Σχεδόν μιάμιση οκά το προϊόν της. Προσωρινά ανακουφισμένος ο ασθενής, παροδικά ικανοποιημένοι οι υπόλοιποι. Κρίμα που τελείωσε μια τέτοια πρωτότυπη συζήτηση. Ποιος ξέρει πού αλλού θα μπορούσε να φτάσει. Ίσως την επόμενη φορά, αν υπάρξει.

Οδηγοί τυφλοί

Έκανα τις παρακάτω σκέψεις την (όχι πολύ μακρινή) εποχή που την επικαιρότητα μονοπωλούσαν οι τυφλοί που οδηγούσαν αυτοκίνητα, τρακτέρ, φορτηγά και κάθε άλλο μέσο. Ήταν κι αυτό ένα μόνο από τα συμπτώματα ενός ευρύτερου κοινωνικού φαινομένου, που σε κάθε χώρο παίρνει και κάπως διαφορετική απόχρωση, αλλά ακούει στο γενικό όνομα ‘απάτη’. Ας ‘κοστολογήσουμε’ λοιπόν το φαινόμενο στη γενική του μορφή. Ένας απατεώνας (κάθε είδους) βλάπτει με πολλούς τρόπους το σύνολο, από τους οποίους η οικονομική αφαίμαξη του κοινού ταμείου ίσως είναι ο πιο ανώδυνος. Με τις ενέργειές του υποσκάπτει και γκρεμίζει το αίσθημα εμπιστοσύνης σε υπηρεσίες, θεσμούς και επαγγελματικούς κλάδους, που καλούνται να αποδεικνύουν ανά πάσα στιγμή την εντιμότητά τους (άλλωστε η γενίκευση του τύπου «Όλοι ίδιοι είναι» είναι πολύ συνηθισμένο συμπέρασμα κάθε τέτοιας αποκάλυψης, και βέβαια πολύ συχνά είναι λανθασμένη). Δίνει το παράδειγμα και σε άλλους για να πράττουν τα όμοια («Γιατί εκείνος και όχι κι εγώ;»). Κι ακόμη, η όποια προσπάθεια εξυγίανσης και κάθαρσης του συστήματος ταλαιπωρεί όλους τους γνησίως και ειλικρινώς αναξιοπαθούντες, που υποβάλλονται σε περίσσιους κόπους για να αποδείξουν τις πραγματικές τους ανάγκες (π.χ. νέες πιστοποιήσεις αναπηρίας). Για να μη φτάσουμε βέβαια στις οριζόντιες περικοπές μισθών και συντάξεων στις οποίες καταφεύγουν τα κατασπαταλημένα ταμεία. Βαριές και βαθιές οι συνέπειες μιας απλής ‘απάτης’.

Λιστικά

Κακή κληρονομιά μας επεφύλασσε το 2012: απ’ ό,τι φαίνεται, η επώνυμη ‘λίστα’ (πώς να το κάνουμε; άλλο είναι να λέγεσαι Λαγκάρντ--όπως Λακόστ--κι άλλο να είσαι ένα απλό γενόσημο) θα μας ταλαιπωρήσει για πολύ καιρό. Οι προτάσεις για το πώς να ερευνηθεί το περιεχόμενό της, για το αν περικλείει ποινικές ή και πολιτικές ευθύνες, για το αν θα αποφέρει ή όχι και πόσα ωφέλη στα άδεια ταμεία του κράτους και αν θα στείλει κάποιους (όποιους...) στο εδώλιο, είναι ήδη ποικίλες και διχάζουν το κοινοβούλιο. Ας κατεβάσω κι εγώ τη δική μου, για το μόνο και απλό μέτρο που θα μειώσει (έστω και την δωδεκάτη ώρα) τη ζημιά: απόλυτη εκ των προτέρων άρση της ασυλίας και της παραγραφής για κάθε είδους αδίκημα που σχετίζεται με την άσκηση κρατικής εξουσίας από οποιοδήποτε πρόσωπο, και διερεύνηση μόνο από τους εισαγγελείς (όχι τους βουλευτές) προς κάθε κατεύθυνση, χωρίς πολλή δημοσιότητα, χωρίς διαρροές και σχετικό κουτσομπολιό. Όταν υπάρχει τελικό εύρημα, να ανακοινώνεται τελεσίδικα και να παραπέμπονται οι αντίστοιχοι ένοχοι. Να τελειώνουμε μια και καλή. Αρκετά τράβηξε αυτό το οπωσδήποτε φάλτσο βιολί!

‘L’état c’est moi’

Ακούγεται ίσως παράδοξο, αλλά ας το συλλογισθούμε λιγάκι. Πόσο διαφορετικά θα σκεφτόμασταν και θα ενεργούσαμε ως υπεύθυνοι πολίτες αν αντιμετωπίζαμε κάθε σχέση μας με το κράτος με τη λογική ότι ‘Το κράτος είμαι εγώ’; Όχι με την Λουδοβίκειο έννοια του ‘Αποφασίζω, διατάσσω, κάνω ό,τι μου καπνίσει και δεν δίνω λογαριασμό σε κανένα’, αλλά με την έννοια ότι ‘Είμαι κι εγώ μέρος του κράτους’, και συνεπώς αν κάτι δεν πάει καλά, έχω κι εγώ την ευθύνη μου (ίσως όχι στον ίδιο τομέα, αλλά σε κάποιον άλλο, για τον οποίο κάποιος άλλος πολίτης θα διαμαρτυρηθεί για το ‘κράτος’). Κι ακόμη, αν το κράτος βελτιωθεί σε κάτι, πρώτος εγώ έχω να κερδίσω, αν χειροτερέψει, θα χάσω κι εγώ αυτά που μου απέμειναν. Μήπως έτσι καταφέρουμε κάτι καλύτερο τον καινούργιο χρόνο.

Ξυπνήματα

Οδηγώντας πρωί Πρωτοχρονιάς ακούω από το ραδιόφωνο το ακόλουθο ρεφρέν (της Λίνας Νικολακοπούλου):

‘Αν δε σε βρουν χαράματα, πώς θες ν’ ακούς τ’ αηδόνια;

Η αγάπη πέντε γράμματα, μα τα διαβάζεις χρόνια.’

     
     Αν έπρεπε να βγάλω κάποιο δίδαγμα από το άκουσμα αυτό, ποιο θα ήταν; Ότι για να απολαύσεις κάτι ανώτερο, έστω και αισθητικά, χρειάζεται να θυσιάσεις κάτι, ακόμη κι αν είναι απόλυτα θεμιτό και το δικαιούσαι (π.χ. την άνεση του πρωινού ύπνου). Κι ακόμη, ότι η αξία ενός πράγματος δεν έχει σχέση με το τυπικό του μέγεθος: κάτι φαινομενικά ‘μικρό’ μπορεί να το μαθαίνεις μια ζωή, και να σε κάνει ευτυχισμένο κάθε μέρα, και για πάντα.