95 χρόνια ελευθερίας (26/10/2007)

Απόμακρα, ‘μέσα στον ύπνο τον βαθύ’ (κυριολεκτικά και μεταφορικά), αντήχησαν οι 21 κανονιοβολισμοί στις 7.30 το πρωί, θυμίζοντάς μας ότι η Θεσσαλονίκη καταγράφει σήμερα 95 χρόνια ελεύθερη και ελληνική, μετά από 482 χρόνια Οθωμανικής κυριαρχίας (1430-1912). Καλό είναι, έστω και μια φορά το χρόνο, να θυμόμαστε τους αριθμούς αυτούς, τη σημασία τους, και το τίμημα που κατέβαλαν οι πρόγονοί μας σε βάρος δουλείας, σε διωγμούς, αγώνες, και ανθρώπινες θυσίες, για να απολαμβάνουμε εμείς σήμερα την πολυτέλεια της γκρίνιας και της φαγωμάρας. Να τιμούμε τη μνήμη των ανθρώπων που φύτεψαν και πότισαν το δέντρο της ελευθερίας αυτής. Και να απευθύνουμε με κάθε ευκαιρία προς τον προστάτη Άγιο της πόλης μας εκείνο τον δραματικό ύμνο: ‘Τείχος ωχυρωμένον ημίν…, οικιστής και υπέρμαχος εχρημάτισας τη ση πόλει, Δημήτριε, ην λυτρωθείσαν ένδοξε, Θεού ευδοκήσαντος, δια παντός ελευθέραν ταις σαις πρεσβείαις διάσωσον’. Είθε.

Η Καλιφόρνια στις φλόγες (24/10/2007)

Δεν έχουμε βέβαια μονοπώλιο στις πυρκαγιές των δασών. Η φωτιά δεν κάνει διακρίσεις σε λαούς φυλές και γλώσσες. Αυτό το είδαμε και άλλες φορές και σε πολλές χώρες, και έχοντας την πείρα (παλαιά και ιδίως πρόσφατη) της τραγωδίας αυτής δεν μπορούμε να μη θλιβόμαστε και να μη συμπάσχουμε με τους ανθρώπους που βλέπουν τα σπίτια, το καταπράσινο περιβάλλον, ακόμη και τους ανθρώπους τους να χάνονται στις φλόγες. Δεν ξέρω αν οι Αμερικανοί πολιτικοί και δημοσιογράφοι εκμεταλλεύονται τέτοια τραγικά γεγονότα για να αυτοπροβληθούν ή να κάνουν αντιπολίτευση. Το εύλογο ερώτημα όμως προς όλους τους εγχώριους αυτεπάγγελτους ‘εισαγγελείς’ είναι: φταίει άραγε η έλλειψη εναέριων μέσων ή ανθρώπινου δυναμικού ή συντονισμού για την βιβλική καταστροφή στην πλουσιότερη πολιτεία των ΗΠΑ; Ίσως πρέπει κάποτε να καταλάβουμε ότι πάντα υπάρχει κάποιο όριο στις ανθρώπινες δυνατότητες, όσο προηγμένες και εύπορες κι αν είναι. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα γίνεται κάθε δυνατή προσπάθεια, ούτε ότι τυχόν ευθύνες δεν θα πρέπει να αποδίδονται εκεί που υπάρχουν. Ωστόσο, όταν καταστρέφεται ένας τόπος από οποιαδήποτε αιτία, το πρώτο ζητούμενο είναι να σταματήσει το κακό, με περισσότερη δουλειά και λιγότερες κραυγές και αλληλοκατηγορίες. Οι ‘νεκροψίες’ και τα ‘δικαστήρια’ μπορούν να γίνουν στην κατάλληλη ώρα, και σίγουρα όχι εν βρασμώ ψυχής.

Τηλεφωνικές παρενοχλήσεις (23/10/2007)

Πόσες πιστωτικές κάρτες σας έχουν πουλήσει από το τηλέφωνο; Πόσα καταναλωτικά δάνεια; Πόσες δωρεάν συνδέσεις στη μια ή την άλλη εταιρεία παροχής υπηρεσιών τηλεφωνίας ή ADSL; Πόσες φορές σας ξύπνησαν μεσημέρι ή σας διέκοψαν στην απογευματινή εργασία σας για το σκοπό αυτό; Το φαινόμενο έχει πάρει σχεδόν επιδημικές διαστάσεις. Σήμερα έλαβα τηλεφώνημα προσφοράς σε ώρα ιατρείου από υπάλληλο τηλεφωνικής εταιρείας στην οποία έχω κάνει αίτηση διακοπής της παροχής των υπηρεσιών της (βλ. κείμενο Τηλε-παγίδες, και ακόμη περιμένω στο ακουστικό μου): προφανώς δεν είχε ιδέα ότι είχα προηγούμενη σύνδεση (‘μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου’), και του εξήγησα—σε όχι ιδιαίτερα ήπιο τόνο—ότι δεν θέλω να ακούσω τίποτε για την εταιρεία του. Οι υπάλληλοι βέβαια εντολές εκτελούν, αλλά καλό είναι να μεταφέρουν στα αφεντικά τους τη δυσαρέσκεια που δημιουργούν με τις παρενοχλήσεις αυτές. Νομίζουν ότι δεν ξέρουμε πού να βρούμε τις υπηρεσίες τους αν το θελήσουμε; Και πώς θα φαινόταν στους ανθρώπους αυτούς αν τους προσφέραμε τηλεφωνικά π.χ. μια βρογχοσκόπηση (ή άλλη ιατρική πράξη) στη μισή τιμή, μεταξύ 2-4 μ.μ.;

Πάντως, για όσους ενδιαφέρονται, έχω στα χέρια μου επιστολή της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα που λέει ότι ‘σύμφωνα με το άρθρο 11 του Ν. 3471/2006 η πραγματοποίηση μη ζητηθεισών επικοινωνιών με οποιοδήποτε μέσο ηλεκτρονικής επικοινωνίας, με ή χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, για σκοπούς απευθείας εμπορικής προώθησης προϊόντων ή υπηρεσιών και για κάθε είδους διαφημιστικούς σκοπούς, επιτρέπεται μόνο αν ο συνδρομητής συγκατατεθεί εκ των προτέρων ρητώς’. Να μια διάταξη που θα μπορούσε να φανεί χρήσιμη σε όποιον θα ήθελε να εμπλακεί νομικά στο θέμα.

Ενεργειακή σπατάλη (22/10/2007)

Ο Bill Bryson γράφει στο βιβλίο του ‘Notes from a big country’ ότι σύμφωνα με μια στατιστική το 5% της ενέργειας που καταναλώνεται στις ΗΠΑ οφείλεται σε υπολογιστές που μένουν αναμμένοι όλη τη νύχτα. Το βιβλίο δημοσιεύθηκε το 1998, και από τότε πιθανώς τα ποσοστά άλλαξαν (δεν πιστεύω να έπεσαν). Δεν χρειάζεται να ζηλεύουμε τους Αμερικανούς στο θέμα αυτό: κάθε βράδυ βλέπω σε γειτονική τράπεζα 3-4 οθόνες υπολογιστών να καίνε υπομονετικά και ακατάπαυστα, και δεν νομίζω ότι πρόκειται για μεμονωμένη περίπτωση. Το κακό με την ηλεκτρική ενέργεια είναι ότι είναι τόσο ‘καθαρή’ (από την οπτική γωνία του τελικού χρήστη) που δεν φέρνει στο νου τις υψικαμίνους του Αλιβερίου ή της Πτολεμαΐδας. Και όμως, δεν γεννιέται εκ του μηδενός: χρειάζεται λιγνίτη, και αυτός εκπέμπει διοξείδιο του άνθρακα και ανεβάζει τη θερμοκρασία του ‘θερμοκηπίου’ μέσα στο οποίο ζούμε. Καλές είναι οι συζητήσεις για Κυότο και για Ρίο και για όποια άλλη παγκόσμια διάσκεψη για το περιβάλλον, την υπερθέρμανση του πλανήτη, τους πάγους που λιώνουν και τις τρύπες του όζοντος. Δεν αφορούν όμως μόνο τις κυβερνήσεις ή τη βιομηχανία, αλλά τον καθένα μας. Τόσο φοβερό είναι να περιμένουν οι υπάλληλοι 15-20 δευτερόλεπτα μέχρι να ζεσταθούν οι υπολογιστές το πρωί πριν ξεκινήσουν την εργασία της ημέρας; Ευτυχώς τα περισσότερα καταστήματα ηλεκτρικών συσκευών δεν αφήνουν ανοικτές όλες τις τηλεοράσεις (όπως έκαναν κάποτε). Δεν θα ήταν άσχημο να τις κλείνουν και στη διάρκεια της ημέρας.

Φαρμακευτικές καταχρήσεις (21/10/2007)

Όχι για πρώτη φορά (και φαντάζομαι ότι δεν θα είναι ούτε η τελευταία) οι φαρμακευτικές δαπάνες απασχολούν τις εφημερίδες, και τα αρμόδια κρατικά όργανα. Είναι πράγματι αξιοπερίεργο πώς στην Ελλάδα ευδοκιμούν φαρμακεία περισσότερα από τα μπακάλικα και τα περίπτερα μαζί, ενώ στο εξωτερικό τα ψάχνεις με το τηλεσκόπιο. Αυτό και μόνο δεν προβληματίζει τους υπευθύνους; Η μηχανοργάνωση είναι βέβαια απαραίτητη για να βρει κανείς τον μίτο στον λαβύρινθο. Ίσως όμως ένα πιο ουσιαστικό βήμα (όχι μόνο για τον έλεγχο του φαρμάκου) θα πρέπει να είναι η καθιέρωση ενιαίου φορέα ασφάλισης υγείας, με ίσα δικαιώματα και παροχές για όλους τους πολίτες, οι οποίοι να μη μπορούν να προμηθεύονται φάρμακα ή οποιαδήποτε άλλη υπηρεσία αν δεν είναι εφοδιασμένοι με το προσωπικό τους βιβλιάριο, κάρτα υγείας ή όποιο άλλο πρόσφορο μέσο. Επίσης, η διάθεση φαρμάκων ονομαστικά στον ασθενή στην ποσότητα που χρειάζεται (π.χ. 10 δισκία) και όχι με την εμπορική συσκευασία που μπορεί να περιέχει υποχρεωτικά 20 ή 30 (κάτι που κάνουν όλες οι πολιτισμένες χώρες). Τέλος, ο τακτικός δειγματοληπτικός έλεγχος ασφαλισμένων και φαρμακείων ως προς την τήρηση των κανόνων διάθεσης των φαρμάκων, και η επιβολή κυρώσεων σε όλους τους παραβάτες (ναι, και στους ασθενείς) είναι μέτρα απαραίτητα για την αποφυγή της κατάχρησης. Δεν αναφέρομαι στην παράνομη εμπορία των φαρμάκων εντός και εκτός Ελλάδος, που προφανώς συναγωνίζεται το λαθρεμπόριο των καυσίμων σε αποδοτικότητα για τους εμπλεκομένους στο ευγενές αυτό σπορ. Να πιστέψω ότι δεν γνωρίζουν οι αρμόδιοι πώς και πού μπορούν να πατάξουν το φαινόμενο; Ή μήπως και εδώ κολλάμε στην περίφημη πολιτική βούληση;

Η αποκαθήλωση της Μάριον Τζόουνς (21/10/2007)

Το φαινόμενο του τίτλου είναι απλώς το πιο πρόσφατο—και φανταχτερό—επεισόδιο στο πολύ γνωστό σήριαλ του ντόπινγκ. Κάποτε, επί ανυπάρκτου σοσιαλισμού, γινόταν πολύς θόρυβος για τις γυναικείες ομάδες κολύμβησης της Ανατολικής Γερμανίας, που από τα πολλά στεροειδή δεν ήξεραν πλέον σε πιο φύλο ανήκαν. Στην πορεία των πραγμάτων αποδείχθηκε ότι και η άλλη πλευρά είχε εξίσου λερωμένη τη φωλιά της: μόνο τα κίνητρα άλλαζαν (η δόξα της ιδεολογίας στη μια περίπτωση, το χρύσωμα της τσέπης στην άλλη). Σίγουρα έχουμε ξεφύγει πολύ από την εποχή του πρώτου Περσικού Πολέμου, όταν ο αξιωματικός του Πέρση στρατηγού Μαρδόνιου, μαθαίνοντας ότι το έπαθλο των Ελλήνων στους Ολυμπιακούς αγώνες ήταν ένας απλός κότινος, αναφώνησε: ‘Παπαί, Μαρδόνιε, κοίους επ’ άνδρας ήγαγες μαχησομένους ημέας, οι ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιεύνται αλλά περί αρετής!’. Το σύγχρονο ‘παιχνίδι’ είναι πολύ χοντρό (οικονομικά) και με πολλούς κρίκους (προπονητές, ‘γιατρούς’, σπόνσορες, μάνατζερ, και να μη ξεχνούμε και τα ‘Μέσα’ και τους δημοσιογράφους, που με την ίδια ευκολία και απληστία ανεγείρουν και κατεδαφίζουν ‘είδωλα’). Πιθανώτατα ο αθλητής σε πολλές περιπτώσεις είναι το θύμα της υπόθεσης, υπό την πίεση όλων των άλλων. Οπωσδήποτε ο πρωταθλητισμός και τα ρεκόρ έχουν τραυματίσει βαθιά τον αθλητισμό. Ο Ισοκράτης είχε την απάντηση, όταν συμβούλευε τον Δημόνικο να ασκεί ‘των περί το σώμα γυμνασίων μη τα προς την ρώμην αλλά τα προς την υγείαν’ και να ‘λήγει των πόνων έτι πονείν δυνάμενος’. Αυτό προφανώς δεν έχει καμιά σχέση με το ‘γρηγορότερα, ψηλότερα, δυνατότερα’ των σημερινών αγώνων. Μήπως ηθικά και φιλοσοφικά έχουν πάψει να είναι Ολυμπιακοί;

Οι παρελάσεις και η αλεπού (18/10/2007)

Το παραμύθι το έχουμε ακούσει τόσες φορές που θα καταντούσε βαρετό αν δεν προκαλούσε ναυτία: ‘Τι χρειάζονται οι παρελάσεις και οι εθνικές επέτειοι;’ Οι ‘συνήθεις ύποπτοι’ πολιτικοί βγαίνουν στα κανάλια και πιπιλίζουν τη γνωστή καραμέλα. Από κοντά και οι δημοσιογράφοι, έτοιμοι πάντα να συδαυλίσουν τη φωτιά, αρκεί να ‘βγάλουν είδηση’ (ποιος μίλησε υπέρ, ποιόν θα χαρακτηρίσουμε ‘φασίστα’ κτλ.). Ακούσια μου θυμίζουν μια αληθινή ιστορία. Κάποτε, στο Κέντρο Εκπαιδεύσεως που υπηρετούσα τη θητεία μου, είδα στο στήθος ενός αξιωματικού ένα διακριτικό που δεν είχα ξανασυναντήσει, και τον ρώτησα γιατί δεν το έφεραν και οι υπόλοιποι αξιωματικοί του Κέντρου, ενώ είχαν όλοι υποστεί την ανάλογη σκληρή εκπαίδευση. «Επειδή κάποιοι υψηλόβαθμοι στο Επιτελείο δεν το είχαν αποκτήσει, αποφάσισαν την κατάργησή του», ήταν η απάντηση, που θυμίζει τα αισθήματα μειονεξίας της Αισωπικής αλεπούς με την κομμένη ουρά. Δεν γνωρίζω αν μεταξύ των πολιτικών και των δημοσιογράφων κάποιοι αισθάνονται μειονεκτικά απέναντι στις παρελάσεις, και για να μην είναι μόνοι θέλουν να φέρουν και τους υπόλοιπους Έλληνες στα μέτρα τους. Είναι μια σκέψη μόνο, που πιθανώς δίνει στο όλο θέμα και μια ψυχαναλυτική ερμηνεία.

Ιατρός και ζωγράφος (18/10/2007)

Ο λόγος βέβαια για τον Απόστολο και Ευαγγελιστή Λουκά που εορτάζεται σήμερα. Είναι ενδιαφέρουσα η περιγραφή που κάνει γι’ αυτόν ο συναξαριστής, ότι ήταν ‘Ιατρός την τέχνην, και άκρως την ζωγραφικήν επιστάμενος επιστήμην’. Φαίνεται ότι οι όροι ‘επιστήμη’ και ‘τέχνη’ δεν είχαν πάντα την ίδια σημασία που έχουν στην εποχή μας. Το ότι βέβαια η ιατρική είναι τέχνη, και μάλιστα ‘μακρή’, το ακούσαμε από την πρώτη μέρα μας στη σχολή, αλλά το βλέπουμε όλο και λιγότερο να γίνεται πράξη. Η τέχνη της ανάπτυξης μιας σχέσης εμπιστοσύνης με τον άρρωστο, της εκμαίευσης ενός καλού ιστορικού, της ανεύρεσης λεπτών κλινικών σημείων, της σωστής επικοινωνίας με τον πάσχοντα και της συμπόρευσης μαζί του στη διαδρομή της νόσου αναπτύσσεται με τη συνεχή επαφή και πρακτική εξάσκηση. Και βέβαια προϋποθέτει την ύπαρξη Δασκάλων (τυχεροί όσοι τους συνάντησαν στα χρόνια της ανάπτυξής τους). Δυστυχώς η έννοια και ο θεσμός της μαθητείας στην ιατρική έχει εκλείψει στην εποχή της ψηφιακής πληροφορίας, της τυχαιοποιημένης μελέτης, και της μαζικής παραγωγής ιατρών. Ούτε η πληροφορία ούτε η μελέτη είναι κακές, δεν κάνουν όμως μόνες τους ένα γιατρό.

Ο σκοπός της σκοπιάς (17/10/2007)

Όπως μας πληροφορεί κάποια εφημερίδα στο χθεσινό φύλλο της, ο στρατός σκέφτεται να περιορίσει τις υπάρχουσες σκοπιές και να τις αντικαταστήσει με κάμερες ασφαλείας. Θέλω να πιστεύω ότι αυτό οφείλεται μάλλον στην έλλειψη επαρκούς προσωπικού από ποικίλες αιτίες (υπογεννητικότητα, αποφυγή στράτευσης, μείωση θητείας) και όχι σε διάθεση απαλλαγής των στρατευμένων από την μόνη (σχεδόν) αυστηρά στρατιωτική υπηρεσία που επιτελούν στη διάρκεια της θητείας τους. Η σκοπιά στο στρατό (σε καιρό ειρήνης και μακριά από σύνορα) δεν εξυπηρετεί πρωτίστως λόγους ασφαλείας. Αποτελεί άσκηση αυτοπεποίθησης, ψυχικής ωρίμανσης και ανάπτυξης προσωπικής υπευθυνότητας και προσφοράς προς το σύνολο στο οποίο ανήκει ο στρατευμένος. Αν αυτό του δώσουν να καταλάβει από την πρώτη του σκοπιά, θα βγει ωριμότερος από την εμπειρία αυτή. Αν την ‘φορτωθεί’ με την αίσθηση της αγγαρείας, τότε απλώς θα προσθέσει ένα ακόμη ‘τραύμα’ στα διάφορα συμπλέγματα που ήδη έχει σωρευμένα μέσα του.

Τηλε-παγίδες (15/10/2007)

Κάποτε ήταν μόνο ο ΟΤΕ. Καλός ή κακός, με τα όποια προβλήματά του, ήταν μονοκράτορας στο χώρο του, και όλοι τον θεωρούσαμε δεδομένο και αναντικατάστατο, όπως το κυκλοφοριακό χάος και τη ρύπανση. Κάποια στιγμή το ‘μονοπώλιο’ μπήκε στο στόχο, και εισήλθαν και οι τηλεπικοινωνίες στον στίβο του ανταγωνισμού. Ωραία, σκεφθήκαμε όλοι μας. Θα πέσουν οι τιμές και θα βελτιωθούν οι υπηρεσίες. Έτσι φάνηκε αρχικά, και διάφοροι παίκτες φρόντισαν να πλουτίσουν το παιχνίδι (και τις τσέπες τους), τάζοντας φτηνές προσφορές. Μέχρι και το πάγιο μπορούν να μας καταργήσουν. Αλήθεια; Για ξανασκεφθείτε το ζήτημα, και μη βιαστείτε να αποφασίσετε. Διότι στα ‘ψιλά γράμματα’ του συμβολαίου που θα υπογράψετε για να πετύχετε την απαλλαγή από το πάγιο (και την ένταξη στο αρ-πάγιο) προβλέπεται ότι (αντιγράφω κατά λέξη) ‘καθ’ όλη τη διάρκεια της σύμβασης ο πελάτης δεν έχει τη δυνατότητα διεκπεραίωσης κλήσεων ορισμένων αριθμών, κλήσεων αριθμού ΕΠΑΚ ή ευρυζωνικής πρόσβασης μέσω άλλου παρόχου, εφόσον έχει τηλεπικοινωνιακή σύνδεση ΧΨΖ’. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι χάνετε την πρόσβαση σε όποια προηγούμενη σύνδεσή σας στο Διαδίκτυο και αναγκάζεστε να ενταχθείτε στο ευρυζωνικό πρόγραμμα του συγκεκριμένου παρόχου (έστω κι αν τον επιλέξατε μόνο για υπηρεσίες σταθερής τηλεφωνίας), συχνά χωρίς προειδοποίηση ώστε να λάβετε τα μέτρα σας. Στο μεταξύ η συνδρομή σας στον πρώτο πάροχο ‘τρέχει’, εσείς όμως δεν έχετε πρόσβαση στο Διαδίκτυο (όπως συμβαίνει αυτές τις μέρες και στον γράφοντα). Εφόσον αποφασίσετε να αναλάβετε δράση, οπλισθείτε με υπομονή: μπορεί να χρειασθεί αρκετός καιρός για να αποκατασταθεί η τάξη (περιμένω ακόμη να δω τον βαθμό της αποκατάστασης). Ωστόσο, μια συμβουλή: εφόσον διαπιστώσετε ότι ο πάροχός σας δεν είναι εντάξει στις υποχρεώσεις του, κάνετε τον κόπο να αναφέρετε το γεγονός στην Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών & Ταχυδρομείων (και στον δικηγόρο σας: μπορεί να τον χρειασθείτε), με συγκεκριμένα στοιχεία. Και βέβαια, ενημερώστε τον πάροχό σας ότι η ΕΕΤΤ έχει την υπόθεση στα χέρια της. Και ο άγιος φοβέρα θέλει…

Κρυπτογραφική καθημερινότητα (13/10/2007)

Καλώς μας ήλθαν τα νέα ομιλούντα λεωφορεία του ΟΑΣΘ. Για όσους ανήκουμε στην εποχή των εισπρακτόρων αποτελούν μια εκσυγχρονισμένη ανάμνηση των αναγγελιών τύπου ‘Πλατεία Δικαστηρίων! Τέρμα τα μπλε εισιτήρια!’ (για τους υπόλοιπους οι έξη αυτές λέξεις χρειάζονται αποκρυπτογράφηση). Ωστόσο τις προάλλες δεν μπόρεσα να κρατήσω ένα γέλιο όταν άκουσα την ‘γλυκίονα μέλιτος’ ηλεκτρονική φωνή να αναγγέλλει: ‘Επόμενη στάση – Next stop: 424 Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο Έψιλον’. Δύσκολο ήταν να ρωτήσει κάποιος αρμόδιος και να μάθει ότι το γράμμα Ε σημαίνει ‘Εκπαιδεύσεως’; Κι αν έλεγαν τη στάση ακόμη απλούστερα ‘Στρατιωτικό Νοσοκομείο’ (που είναι ήδη Πρώην, μια και μεταφέρθηκε); Χώρια που για τον ξενόφωνο ακροατή του ‘Next stop’ το υπόλοιπο μακρύ μήνυμα θα πρέπει να είναι τελείως ακατανόητο. Όπως κι εκείνο το ‘O.N.R. Kavala’ που συναντά κανείς φεύγοντας από το Δερβένι προς ανατολάς. Υπάρχει ξένος που χωρίς θεία φώτιση θα μάντευε ότι σημαίνει ‘Old National Road’ (Παλαιά Εθνική Οδός);

Ονειρική πραγματικότητα (12/10/2007)

Για όσους έχουν ζήσει όλη τους τη ζωή με ψέματα, η αλήθεια είναι πικρή, σκληρή και γενικά δύσπεπτη. Βρίσκουν ευκολότερο να ξανακλείσουν τα μάτια, να τραβήξουν τις κουρτίνες πίσω από τις οποίες απολάμβαναν την ονειρική ‘πραγματικότητα’, ή να χώσουν το κεφάλι στην άμμο. Μοιάζουν με τον άνθρωπο του σπηλαίου στον Πλάτωνα που βγαίνει στο φως και στραβώνεται. Στην Ελλάδα το μεγαλύτερο δημόσιο ψέμα τα τελευταία 45 χρόνια είναι το ‘τζάμπα’. Αν μας δίνουν κάτι δωρεάν (π.χ. παιδεία, υγεία, κοινωνικές ασφαλίσεις κτλ), αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει κόστος. Κι αν για όλα τα πράγματα το πραγματικό κόστος έχει πολλαπλασιασθεί μέσα στα χρόνια αυτά, θα ήταν τραγικά αφελές (αν όχι γελοίο) να πιστεύει κανείς ότι το πραγματικό κόστος των ‘δωρεάν’ κοινωνικών αγαθών έχει παραμείνει στα επίπεδα του περασμένου αιώνα. Και όμως με το παραμύθι αυτό κοιμάται και ξυπνάει ένας ολόκληρος λαός, χρόνια τώρα. Το ακόμη τραγικότερο είναι ότι οι υποτιθέμενοι υπεύθυνοι φορείς (π.χ. συνδικαλιστικά σωματεία και πολιτικά κόμματα, είτε είναι εξουσίας είτε απλώς φασαρίας) φροντίζουν να συγκαλύπτουν την αλήθεια που γνωρίζουν καλά και να συντηρούν το ψέμα του ‘τζάμπα’ διότι έτσι βολεύει: αλήθεια και εξουσία δεν συμβιβάζονται.

Γιατί γράφω (11/10/2007)

Σ’ ένα δοκίμιό του με τίτλο ‘Why I Write’ o George Orwell, ο γνωστός συγγραφέας της ‘Φάρμας των ζώων’ και του ‘1984’, ανέπτυξε το 1947 τι τον ωθούσε στο γράψιμο και ποιες αρχές ακολουθούσε. Θα ήταν υπερβολή να ισχυρισθώ ότι κάνω το ίδιο, αλλά βρήκα τις απόψεις του ενδιαφέρουσες. Αφού αρχίζει με την παραδοχή ότι, εκτός από τον βιοπορισμό, υπάρχουν τέσσερα βασικά κίνητρα για το γράψιμο (εγωισμός, αισθητικός ενθουσιασμός, ιστορική παρόρμηση και πολιτικός σκοπός—με την ευρύτερη δυνατή έννοια), συνοψίζει τη δική του φιλοσοφία ως εξής: 

     «Αυτό που ήθελα περισσότερο τα τελευταία δέκα χρόνια ήταν να κάνω το πολιτικό γράψιμο τέχνη. Η αφετηρία μου είναι πάντα μια αίσθηση αδικίας. Όταν κάθομαι να γράψω ένα βιβλίο δεν λέω μέσα μου ‘Θα δημιουργήσω ένα έργο τέχνης’. Το γράφω διότι υπάρχει κάποιο ψέμα που θέλω να ξεσκεπάσω, κάποιο γεγονός στο οποίο θέλω να τραβήξω την προσοχή, και η αρχική μου έγνοια είναι να βρω ακροατήριο. Δεν θα μπορούσα όμως να γράψω ένα βιβλίο, ούτε καν ένα μεγάλο άρθρο περιοδικού, αν δεν αποτελούσε συγχρόνως και μια αισθητική εμπειρία… Δεν μπορώ, και δεν θέλω, να εγκαταλείψω τελείως την άποψη για τον κόσμο που απέκτησα στην παιδική μου ηλικία. Όσο είμαι ζωντανός και γερός θα συνεχίσω να ενδιαφέρομαι ζωηρά για το στυλ του γραψίματος, να αγαπώ την επιφάνεια της γης, και να ευχαριστιέμαι με στέρεα αντικείμενα και άχρηστες πληροφορίες». 

     Ο επιτυχημένος συγκερασμός του δίκαιου σκοπού με την καλλιέπεια είναι δύσκολη τέχνη, που ξεχωρίζει τους καλούς από τους μέτριους γραφείς. Όποιος ενδιαφέρεται να διαβάσει ολόκληρο το δοκίμιο του Orwell, μπορεί να το βρει ελεύθερα στο Διαδίκτυο, απ’ όπου και πήρα το απόσπασμα (η μετάφραση δική μου).

Κινητά τηλέφωνα (9/10/2007)

Θυμούμαι την πρώτη φορά, πριν μερικά χρόνια, που είδα μια κατά πάντα σοβαρή μεσόκοπη Γερμανίδα, καθισμένη στην αίθουσα αναμονής του αεροδρομίου του Μονάχου, να μιλάει μόνη της, με ακροατή τον αέρα. Σκέφτηκα ότι κάποια βίδα θα της είχε χαλαρώσει, μέχρι που πρόσεξα το ακουστικό της και συνειδητοποίησα ότι χρησιμοποιούσε ‘hands free’. Το θέαμα μας έχει γίνει πλέον οικείο. Αυτό που δεν παύει να είναι τελείως ανοίκειο είναι η κατάχρηση του κινητού τηλεφώνου (με ή χωρίς hands free), τόσο από πλευράς διάρκειας όσο και από πλευράς περιεχομένου των συνομιλιών. Το φαινόμενο παίρνει ιδιαίτερες διαστάσεις σε κλειστούς δημόσιους χώρους, όπως είναι τα μέσα συγκοινωνίας. Σήμερα, σε μια διαδρομή 20 λεπτών με αστικό λεωφορείο, παρακολούθησα (θέλοντας και μη) τον ατέρμονα μονόλογο μιας νεαράς που εξάντλησε τα οικογενειακά, αισθηματικά, εργασιακά, περιουσιακά και άλλα προβλήματά της, διανθισμένο με διάφορες χυδαιότητες και με πλήρη αδιαφορία για το ποιοί και πόσοι άλλοι την άκουγαν. Σκέφτηκα να της ζητήσω να βάλει ανοικτή ακρόαση, ώστε να γνωρίζουμε και οι υπόλοιποι τι ακριβώς γίνεται και να μη προσπαθούμε να μαντέψουμε από τα συμφραζόμενα. Δυστυχώς κατέβηκε από το λεωφορείο συνεχίζοντας τη συνδιάλεξη, κι έτσι δεν κατάφερα να μάθω τι σκόπευε να κάνει για κείνο τον εργολάβο που έκτισε με πρόσοψη σε δικό της οικόπεδο και της έφαγε μέτρα. Κρίμα.

Αριστείον ανδρείας (7/10/2007)

Ο κυρ Βασίλης είναι απόμαχος πυροσβέστης. Σε μεγάλη ηλικία, με βαριά αναπνευστική νόσο, με καλεί κάθε τόσο στο σπίτι για να του γράφω τα φάρμακα, μερεμέτια για τη μόνιμη δύσπνοιά του. Την τελευταία φορά με δέχτηκε για πρώτη φορά στην κρεβατοκάμαρα αντί για το σαλόνι. Πρόσεξα στον τοίχο πάνω από την οικογενειακή κλίνη (μοναχική, μετά τον πρόσφατο θάνατο της συζύγου του) ένα κορνιζωμένο ‘Αριστείον’ της Ακαδημίας Αθηνών. Πριν τριάντα τόσα χρόνια, λέει το αρχαιοπρεπές επιγραμματικό κείμενο, διέσωσε κάποιον εγκλωβισμένο σε φλεγόμενο κτίριο. Αμέσως η κορνίζα εκείνη έγινε ένα μικρό παράθυρο στην ιστορία του αρρώστου μου. Η κώφωσή του δεν μου επέτρεψε να μάθω λεπτομέρειες, αλλά με τη φαντασία μου τον είδα πάνω στην εκτέλεση του καθήκοντος, έναν ήρωα που ξέφυγε από τα όρια της καθημερινότητας. Μια εικόνα που το γηρασμένο, δυσπνοϊκό, τρεμάμενο παρουσιαστικό του δεν θα μου έφερνε ποτέ στο νου, που είναι εθισμένος σε ‘ήρωες’ χολυγουντιανού τύπου. Ίσως πρέπει να αναζητούμε σε κάθε άρρωστό μας εκείνο τον μοναδικό φεγγίτη που θα μας αποκαλύπτει το πραγματικό τους κόσμο. Θα τους σεβόμαστε και θα τους προσέχουμε λίγο περισσότερο.

Ελεύθερο επάγγελμα και γιατροί του ΕΣΥ (6/10/2007)

Πληροφορούμαστε από τα Μέσα ότι το Υπουργείο Υγείας μελετά το ενδεχόμενο να επιτρέψει την άσκηση ελευθέρου επαγγέλματος σε γιατρούς πλήρους απασχόλησης του ΕΣΥ. Με άλλα λόγια, αντί να βελτιώσουμε την κατάσταση, την γυρίζουμε εκεί που ήταν πριν 26 χρόνια, με τα πρόσθετα αρνητικά στοιχεία του ιατρικού υπερπληθωρισμού και την αλλαγή των συνθηκών της ‘αγοράς υγείας’ που δημιουργήθηκε στο διάστημα αυτό. Οι λίγο παλαιότεροι από μας θυμόμαστε τις γενικές εφημερίες που άρχιζαν με όλες τις νοσοκομειακές κλίνες ήδη κατειλημμένες από προσωπικούς πελάτες καθηγητών, διευθυντών και επιμελητών. Αντί να θεσμοθετήσουμε τον χρηματισμό προκειμένου να εξασφαλισθεί η εισαγωγή ή η φροντίδα στη διάρκεια της νοσηλείας, πότε θα προωθήσουμε επιτέλους την ενιαία ασφάλιση υγείας, ανεξάρτητη από επαγγελματική δραστηριότητα και συνταξιοδοτική κάλυψη; Το ένα καλλιεργεί τις πελατειακές σχέσεις και τον αθέμιτο ανταγωνισμό στον ιατρικό χώρο, ενώ δεν εξαλείφει με κανένα τρόπο το ‘φακελάκι’. Το άλλο προάγει την γνήσια ισότητα στην φροντίδα υγείας, ανάλογη με τις ιατρονοσηλευτικές ανάγκες του αρρώστου και όχι με το ταμείο στο οποίο ανήκει. Οι ασθένειες δεν κάνουν ταξικές διακρίσεις: αυτές τις κάνουν οι ασφαλιστές, οι οικονομολόγοι και οι πολιτικοί. Κάθε χρώματος, δυστυχώς.

Προσωπικά δεδομένα και έγκλημα (6/10/2007)

Φαίνεται ότι οι ‘γνωστοί άγνωστοι’ (όπως προσφυώς και προσφιλώς του ονομάζουν τα ‘Μέσα’) είναι πιο γνωστοί απ’ ό,τι νομίζαμε. Έτσι μόνο εξηγείται η άμεση επέμβαση της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, με την ομόθυμη συμπαράσταση όλου του πολιτικού κόσμου, για τη συγκάλυψη της ταυτότητας του ληστή τραπέζης που ανήκε, λέει, ‘στον αντιεξουσιαστικό χώρο’. Οι ιδιοκτήτες των αυτοκινήτων και καταστημάτων που ολοκαυτώνονται κάθε τόσο στο βωμό της ‘αντιεξουσίας’ δεν έχουν καμιά ανεξάρτητη αρχή και κανένα πολιτικό κόμμα να τους προστατέψει ή υποστηρίξει από τους ‘θύτες’. Μήπως από δω και πέρα πρέπει να μιλούμε για ‘ακατονόμαστους επώνυμους’, για να είμαστε πιο κοντά στην αλήθεια;

Χορτάτος σκύλος και πίτα ολάκερη (5/10/2007)

Ενώ ακούγονται, γράφονται και φημολογούνται πολλά για το ασφαλιστικό και για το αν έχει παρελθόν, παρόν ή μέλλον, και ενώ διάφορα κόμματα και συνδικάτα αποτάσσονται μετά βδελυγμίας τον διάλογο (κοινωνική ευαισθησία λέγεται αυτό στη μοντέρνα γλώσσα), παράλληλα τα δελτία ειδήσεων (5/10/2007) μας δείχνουν ότι στην ποιότητα ζωής τις 4 από τις 5 πρώτες θέσεις κατέχουν Σκανδιναβικές χώρες. Κανείς δεν λέει πόσες είναι οι ασφαλιστικές κρατήσεις και πόσοι οι φορολογικοί συντελεστές στις χώρες αυτές (π.χ. 40-60% στη Δανία), που τους επιτρέπουν να αποδίδουν κοινωνικές παροχές δυσθεώρητες στους Μεσογειακούς λαούς. Μα τόσο ανόητοι είναι αυτοί οι άνθρωποι και πληρώνουν τέτοιους φόρους; Δεν έρχονται κι από δω να τους δείξουμε πώς είναι δυνατό να ζούμε κάτω από το όριο της φτώχιας και ταυτόχρονα να είμαστε πρώτοι στις εισαγωγές ουίσκι; Ως πότε θα κοροϊδεύουμε εαυτούς και αλλήλους;

Αι εκλογαί, των εκλογών… ω εκλογαί! (4/10/2007)

Δεν προλάβαμε ακόμη να μάθουμε τα ονόματα των νέων υπουργών, και οι εφημερίδες (μερικές τουλάχιστον) βάλθηκαν να πιπιλίζουν και πάλι τη λέξη ‘εκλογές’. Πριν από τρεις μόλις εβδομάδες ο ‘αφέντης’ λαός ψήφισε Βουλή και κυβέρνηση για τέσσερα χρόνια, όπως προβλέπει το Σύνταγμα. Ελπίζω η επόμενη πρόσκληση σε εκλογές να γίνει τον Αύγουστο του 2011 για τον Σεπτέμβριο του 2011, Θεού θέλοντος. Όχι νωρίτερα. Αν μάλιστα στην επικείμενη αλλαγή του εκλογικού νόμου προστεθεί και παράταση της κάθε κυβερνητικής θητείας στα πέντε χρόνια (όπως έχουν κάποιες λίγο πιο σοβαρές χώρες), ακόμη καλύτερα. Δεν έχουμε ως χώρα την πολυτέλεια να σπαταλούμε τον καιρό και τα χρήματά μας σε προ- και εκλογικές κομματικές προπονήσεις. Ούτε να κάνουμε ένα βήμα μπρος και δυο πίσω κάθε τρεις και λίγο.

Diabolus ex machina

Ο δαίμων της TELLεπικοινωνίAS άφησε τον γράφοντα χωρίς σύνδεση από 4/10/07 και μέχρι νεοτέρας. Τα κείμενα που φέρουν ημερομηνία στον τίτλο γράφτηκαν στην περίοδο αυτή, με αφορμή τρέχοντα γεγονότα, για να αναρτηθούν στη συνέχεια. Ελπίζω στην κατανόηση των αναγνωστών και την ταχεία αποκατάσταση. Άλλωστε, κάποια θέματα έχουν την κακή συνέχεια να είναι πάντα επίκαιρα, έστω κι αν φεύγουν από τα πρωτοσέλιδα και τα ‘παράθυρα’.

Οδηγώντας στην Ελλάδα

Τι μπορεί να γράψει κανείς για τον οδηγό που μεσημεριάτικα προσπερνάει ανερχόμενος πάνω στο τυφλό ‘S’ του δρόμου για το Πανόραμα, στο ύψος του ‘Αγίου Λουκά’, από την αριστερή λωρίδα, τρία Ι.Χ. κι ένα φορτηγό χωρίς να δίνει σημασία αν βλέπει ή όχι απέναντι; Όσοι χρησιμοποιούμε καθημερινά τον δρόμο αυτό έχουμε δει πολλές φορές οχήματα να διακοσμούν κάθε τόσο τα δέντρα της στροφής, οριζόντια, κάθετα ή διαγώνια, σε ποικίλους βαθμούς βιαίας διάλυσης, μεμονωμένα ή με παρτενέρ. Και τον ασυνείδητο ‘γιάπη’ να καλεί στο κινητό τη οδική βοήθεια και να βλαστημάει την ώρα και τη στιγμή. Αν δεν είναι οριζόντιος σε κανένα φορείο.
Τελικά με λεφτά μπορείς να αποκτήσεις Μερτσέντες, όχι όμως και οδηγική συμπεριφορά. Βιβλία και κομπιούτερ, αλλά όχι γνώσεις, και βέβαια ποτέ Παιδεία. Παρέες, αλλά σίγουρα όχι κοινωνική συνείδηση. Όσο για κοινό μυαλό, πού το πουλάνε αυτό το είδος;

Η είδηση της ημέρας

Πριν αρκετά χρόνια το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα της Νότιας Αφρικής ανήγγειλε: 'There is no news tonight'. Φαντάζομαι ότι αυτό θα αποτέλεσε από μόνο του είδηση. Σίγουρα ήταν καλύτερο από πολλές 'ειδήσεις' ιδίως νεοελληνικού τύπου. Τελικά ο πληθωρισμός σε όλα τα επαγγέλματα (είτε σε γιατρούς είτε σε δημοσιογράφους) μάλλον είναι αντιστρόφως ανάλογος της ποιότητας. [Σημ. Το περιστατικό έχει δημοσιευθεί παλαιότερα στη στήλη Notes and Queries της εφημερίδας The Guardian. Όποιος ενδιαφέρεται για καλό αγγλικό χιούμορ μπορεί να αναζητήσει τη σελίδα αυτή στην διεύθυνση http://www.guardian.co.uk/ και δεν θα χάσει].

Στο Blog-αστρο

• Βλέποντας σ’ ένα αρχειακό DVD τον Ρότζερ Μουρ να οδηγεί μια Λάντσια Φλαμίνια, αναζήτησα το ιστορικό αυτό όχημα στο Διαδίκτυο. Από τις πολλές εικόνες που βρήκα, παραθέτω μία, για τους φίλους της μάρκας. Άλλου είδους νοσταλγία…
• Ένα από τα αρχαία κείμενα που κάποτε είχαμε την ευτυχία να διδασκόμαστε στα σχολεία μας ήταν οι παραινέσεις του Ισοκράτη ‘Προς Δημόνικον’. Ακούσια μου ήρθε στη μνήμη μια από αυτές: ‘Ευλαβού τας διαβολάς καν ψευδείς ώσιν. οι γαρ πολλοί την μεν αλήθειαν αγνοούσι, προς δε την δόξαν αποβλέπουσι’. Σε μοντέρνα πολιτική-δημοσιογραφική γλώσσα αντί για τη λέξη ‘διαβολάς’ μπορούμε να διαβάσουμε ‘διαρροές’, ‘φήμες’, ‘σενάρια’, ‘υποθέσεις’ ή άλλους ανάλογους όρους: το νόημα θα είναι το ίδιο. Οι πολλοί χωρίς να ξέρουν ή να ενδιαφέρονται για την αλήθεια αποβλέπουν μόνο στη δημιουργία εντυπώσεων (ή την κατασκευή ‘ειδήσεων’).
• Άκουσα Κυριακή μεσημέρι στο κρατικό ραδιόφωνο παλιό γνωστό στέλεχος της αριστεράς να μιλάει για διώξεις και παρανομία στη δικτατορία του Μεταξά, αλλά και στην πιο πρόσφατη χούντα. Όλοι οι διωγμοί ανθρώπων για τα ‘πιστεύω’ τους, από τον Νέρωνα και τον Διοκλητιανό μέχρι τον Μακάρθι και τον Πινοσέτ, καταδικάζονται ασυζητητί. Αναρωτιέμαι όμως, ως σκεπτόμενος (και πολύ μεταγενέστερος) πολίτης, αν καθεστώτα όπως εκείνο της 4ης Αυγούστου θα έβρισκαν, έστω και επίπλαστο, λόγο ύπαρξης αν δεν υπήρχε στην ‘απέναντι πλευρά’ το δέος του ζοφερού σταλινικού μοντέλου. Ευτυχές γεγονός είναι ότι όσοι επεδίωξαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να στρέψουν την πορεία της χώρας προς τα εκεί σήμερα απολαμβάνουν όλες τις ελευθερίες και τα προνόμια μιας δημοκρατικής χώρας. Ανάμεσά τους και το δικαίωμα να νοσταλγούν τις θλιβερές εποχές που ζούσαν ως παράνομοι. Θα έδιναν άραγε οι ίδιοι ανάλογο δικαίωμα στους ‘απέναντι’ αν οι συνθήκες ήταν αντίστροφες;
• Για να μη μένουμε στον πολιτικό ζόφο, μου έκανε εντύπωση το διπλό σταυροκόπημα του Δημήτρη Σαλπιγγίδη μετά το τέρμα του σε βάρος του ΠΑΟΚ. Ευγνωμοσύνη ή αίτηση συγγνώμης για το ‘φιλοδώρημά’ του στην παλιά του ομάδα; Κύριος οίδε.