Ονομάτων επίσκεψις

Εδώ και πολλά χρόνια είχαμε πρωτοακούσει τον όρο ‘απομυθοποίηση’. Συνήθως αναφερόταν σε σύγχρονες βιογραφίες παλαιών προσωπικοτήτων της ιστορίας, που έβλεπαν και περιέγραφαν με διαφορετικό πρίσμα τα πρόσωπα αυτά, κατά κανόνα μειώνοντας τα όποια θετικά τους στοιχεία και αναδεικνύοντας τα αρνητικά, που οι παλαιότεροι ιστορικοί είτε εντελώς αγνοούσαν είτε σκόπιμα αποσιωπούσαν. Σταδιακά αυτού του είδους η αποδόμηση έχει επεκταθεί σε ποικίλους τομείς. Έχουμε γράψει για το πώς επηρεάζει την κλασική λογοτεχνία, με την αφαίρεση ή παραποίηση λέξεων ή φράσεων που θεωρούνται ‘ρατσιστικές’ ή ‘σεξιστικές’ ή οτιδήποτε άλλο ‘-ιστικό’. Στις αγγλοσαξονικές χώρες έχουμε δει να αποκαθηλώνονται αγάλματα ανθρώπων που είχαν στο παρελθόν συνδεθεί με τη δουλεία ή με άλλες ‘αποικιοκρατικές’ πρακτικές. Δυο πρόσφατα παραδείγματα πάνε ακόμη παραπέρα. Έτσι, η Αμερικανική Ορνιθολογική Εταιρεία σχεδιάζει να μετονομάσει ογδόντα είδη πουλιών που τα επίσημα ονόματά τους σχετίζονται με πρόσωπα που δεν άρεσαν σε κάποιους. Τώρα βλέπω ότι και οι αστρονόμοιαντιμετωπίζουν παρόμοια διλήμματα, μια και προτείνεται να φύγει το όνομα του Μαγγελάνου από δυο αστρικά νεφελώματα (σε αποστάσεις εκατοντάδων χιλιάδων ετών φωτός από τη Γη), διότι η αποστολή του Φερδινάνδου κατά τον πρώτο περίπλου της γης το 1519 έκανε σφαγές στις Φιλιππίνες. Και έπεται συνέχεια…

     Το θέμα δεν είναι βέβαια αστείο, αλλά εμείς ας γελάσουμε και λίγο. Ας σκεφθούμε π.χ. ότι τα περισσότερα αστρικά σώματα έχουν μυθικά ή ειδωλολατρικά ονόματα. Εν ονόματι της ιστορίας ή της χριστιανικής πίστης, δεν θα πρέπει όλα αυτά να τα αφαιρέσουμε από το επιστημονικό λεξιλόγιο, ώστε να πάψουν οι αστρονόμοι να ασχολούνται με τον Δία, την Αφροδίτη, τον Προκύωνα ή τον Αλντεμπαράν;

     Κι ακόμη, βαθιά προβληματισμένος από την αυξανόμενη αυτή πρακτική, σκέφτομαι και τη φίλη μου την Πέρσα. Επειδή το όνομά της ακουστικά σχετίζεται με τους Περσικούς πολέμους, και διαμέσου των αιώνων με το σημερινό ισλαμικό Ιράν, μήπως πρέπει να της συστήσω να αλλάξει όνομα; Όχι για άλλο λόγο, αλλά για να μη βρεθεί κάποια στιγμή μπλεγμένη…

     Και μια που μιλούμε για ονόματα, ξέρουμε ότι ο γνωστός επιχειρηματίας Έλον Μασκ αγόρασε προ καιρού το Twitter και το μετονόμασε σε Χ. Τι έγινε όμως; Επειδή το γράμμα Χ από μόνο του δεν παραπέμπει εύκολα σε κάτι άλλο από τον γνωστό ‘άγνωστο Χ’ που όλοι ξέραμε από τα μαθηματικά, συνήθως διαβάζουμε σε διάφορες ειδήσεις π.χ. ότι «ο τάδε έγραψε στο Χ (πρώην Twitter)…». Κι έτσι το παλιό όνομα εξακολουθεί να εμφανίζεται τακτικά, εκδικούμενο με την συνεχή παρουσία του τον νέο ‘νονό’ του.