Η απάτη της εικόνας

«Το είδα με τα μάτια μου», λέμε όταν θέλουμε να βεβαιώσουμε κάτι ως αληθινό. Σήμερα συνηθέστερα βλέπουμε με τα τηλεοπτικά ‘μάτια’, που η αλήθεια τους μόνο ως δεδομένη δεν μπορεί να θεωρηθεί. Πέρα από τη μεροληψία στην επιλογή των εικόνων που βλέπουμε στα λεγόμενα ‘Δελτία Ειδήσεων’, υπάρχουν και άλλα πρακτικά τεχνάσματα με τα οποία ο αποπροσανατολισμός γίνεται τόσο πλήρης και οφθαλμοφανής που σχεδόν τον αγνοείς. Έτσι π.χ. το ρεπορτάζ για ένα προσεχές ευρωπαϊκό οικονομικό συμβούλιο ανακυκλώνει εικόνες από προηγούμενες συνεδριάσεις, με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται τέως ευρωπαίοι υπουργοί σε ενεργούς ρόλους (χωρίς να κάνει τον κόπο ο υπεύθυνος σταθμός να σημειώσει ότι πρόκειται για πλάνα αρχείου). Ακόμη, η παράθεση γεγονότων ή επικειμένων καταστάσεων, μέτρων κτλ. δεν γίνεται με χρονική σειρά αλλά με διάφορα πρωθύστερα, με αποτέλεσμα συχνά να βλέπουμε ‘τα τ’ εόντα τα τ’ εσόμενα προ τ’ εόντα’ χωρίς να ξέρουμε ποια είναι τετελεσμένα και ποια είναι μελλούμενα. Οι τίτλοι στο κάτω μέρος της οθόνης όχι σπάνια δεν έχουν καμιά σχέση με τις εικόνες. Τη σύγχυση επιτείνει η ανάμιξη της αναγγελίας των ειδήσεων με τον σχολιασμό από ποικίλους εικοτολόγους, που αναπτύσσουν πραγματικές ή συχνότερα υποθετικές προεκτάσεις των γεγονότων, συνήθως με τόνους εκφοβισμού του κοινού. Αν προσθέσουμε στο σκηνικό αυτό τη γλώσσα του σώματος των περισσοτέρων εκφωνητών (σήκωμα των φρυδιών, γούρλωμα των ματιών, κινήσεις χεριών και άρση της φωνής), καθώς και το φόντο που συνήθως δείχνει άσχετες κινούμενες παραστάσεις από πολλές πηγές, τότε αναρωτιέται κανείς αν υπάρχει περίπτωση να αποκομίσει κάτι ουσιαστικό από μια τέτοια παράσταση, που θυμίζει περισσότερο ανάκριση τρίτου βαθμού παρά ενημερωτική εκπομπή.