Το σταυρόλεξο της ζωής

Η μέρα ήταν από εκείνες που αφήνουν μια πικρή επίγευση στο στόμα, και σε κάνουν να θέλεις να τις ξεχάσεις. Αν μπορούσε να την διαγράψει τελείως από την ιστορία, να κάνει ένα ‘Undo’ όπως στον υπολογιστή, να επαναφέρει τα πράγματα σε κάποια προηγούμενη στιγμή, να αποφύγει κάτι, να προλάβει κάτι άλλο, να δώσει μια οδηγία που ίσως να έκανε τη διαφορά… Αλλά αυτά γίνονται μόνο στα κομπιούτερ. Η ζωή δεν έχει τέτοιες δικλείδες ασφαλείας, δεν ρωτάει για επιβεβαίωση («Είστε σίγουρος ότι θέλετε να…;») πριν από κάθε ενέργεια. Η αναπάντεχη ανακοπή του ηλικιωμένου αρρώστου και η ανεπιτυχής προσπάθεια αναζωογόνησης τον είχαν αποσυντονίσει. Αυτό είχε ως συνέπεια να μιλήσει άπρεπα στην επόμενη ασθενή, που βέβαια δεν ήταν και ό,τι πιο εύκολο: μια φλύαρη γριά που επέμενε να ανοίγει το στόμα της κάθε τρία δευτερόλεπτα, ακόμη κι όταν της έλεγε να μείνει για λίγο ακίνητη ενώ προσπαθούσε με τη βελόνα να βρει το υγρό χωρίς να της τρυπήσει τον πνεύμονα. Τελικά μόλις και μετά βίας είχε καταφέρει να πάρει ένα μικρό δείγμα από την μεγάλη ποσότητα που του έδειχναν οι υπέρηχοι. Αγανακτισμένος με τον εαυτό του και αηδιασμένος από την άρρωστη (ή μήπως ανάποδα;) είχε εγκαταλείψει το δωμάτιο με το δείγμα του, και υποσχέθηκε μέσα του να μην ξαναπατήσει εκεί. Είπαμε: μια μέρα που καλύτερα να έλειπε.

     Η απραξία στο απογευματινό ιατρείο σχεδόν ποτέ δεν του βελτίωνε τη διάθεση, αλλά ειδικά σήμερα ήταν ευπρόσδεκτη: δεν είχε όρεξη για άλλους καυγάδες με δύσκολους ασθενείς. Κάτι θα πήγαινε στραβά, μια καινούργια πίκρα θα ερχόταν να προστεθεί στις προηγούμενες. Έτσι το σταυρόλεξο που βρέθηκε απρόσμενα μπροστά του μέσα στις σελίδες ενός παλιού περιοδικού ήταν μια διέξοδος, κάτι που θα έστρεφε το μυαλό του σε μια πρακτική διανοητική πρόκληση που δεν θα είχε σχέση με ιατρική, με αρρώστιες και με δυσάρεστα συμβάματα. Ακόμη κι αν δεν ‘βγαίνει’ ένα σταυρόλεξο, δεν κινδυνεύουν ζωές, δεν ανακύπτουν ηθικά διλήμματα, δεν υπάρχει κανένας φόβος για κρίσιμα λάθη και ενδεχόμενες ευθύνες. Αθώο πράγμα, δίχως άγχος. Μάλιστα το συγκεκριμένο αποδείχθηκε πιο δύσκολο και απαιτητικό απ’ ό,τι το φανταζόταν. Ασυνήθιστες λέξεις, έξυπνοι αλλά και αινιγματικοί ορισμοί, του πήρε περισσότερο χρόνο απ’ όσο περίμενε. Χρειάστηκε να κάνει και διαλείμματα για να καθαρίζει το μυαλό. Όταν τελείωσε, το κράτησε στα χέρια και πέρασε το μάτι του πάνω από τα συμπληρωμένα τετράγωνα με ικανοποίηση, και με την αίσθηση ότι η όλη άσκηση είχε τελικά ψυχοθεραπευτικό αποτέλεσμα.

     Για πρώτη φορά αναλογίσθηκε την πιθανή σχέση ανάμεσα στις λέξεις που απάρτιζαν αυτό το ‘κρυπτογράφημα’. Τις κοίταξε μία-μία με διαφορετικό μάτι. Πόσο ενδιαφέρον μπορεί να παρουσιάζει τελικά ένα τυχαίο άθροισμα λέξεων, που το μόνο κοινό τους σημείο είναι ότι ταίριασαν με τόσο αρμονικό τρόπο μέσα σ’ ένα τετράγωνο πλαίσιο! Τι θα μπορούσε να συνδέει ουσιαστικά όπως καφάσια, μήτρες, φανός, ακίς, τόπια, οδύνη, χαλασιά με επίθετα του τύπου επίορκες, ακίνδυνα, ακαταμάχητος, ικανή, κεφάτο, ανιαρά και αρχικά οργανισμών όπως ΕΑΤ, ΣΕΗ, ΟΠΑΠ, ΑΤΕ και ΡΙΚ; Ο σκηνοθέτης Ζακ Τατί πώς κόλλαγε με τον ‘αρχηγό των Κοζάκων’ Αταμάν ή τον Τυδέα, πατέρα του Διομήδη και έναν από τους ‘Επτά επί Θήβας’, ή τον ποδοσφαιριστή Μέσι, ή το ‘αηδόνι της Αργεντινής’ Σόσα (δυο αργεντίνοι στο ίδιο σταυρόλεξο; Καλό αυτό!); Η αλιάδα (σκορδαλιά σε απλά ελληνικά) είχε καμιά σχέση με τα ντόρτια ή τον αζαυρίτη (ορυκτό του χαλκού με βαθύ μπλε χρώμα);

     Η φαντασία του άρχισε να καλπάζει. Αυτό ήταν! Θα επιχειρούσε να στήσει μια ιστορία βασισμένη στα στοιχεία του σταυρολέξου! Ιδέα μοναδική, που δεν την είχε ξανασυναντήσει σε όσα βιβλία και ιστοσελίδες για τη ‘δημιουργική γραφή’ είχε διαβάσει μέχρι τώρα. Είχε στα χέρια του τουλάχιστον τρία ονόματα για τους πρωταγωνιστές (Αλ, Ντιάνα, Αναστασία) και άλλα τρία τοπωνύμια (Χάιφα, Ιταλία, Σαλαμίνα). Άλλα στοιχεία όπως οστά, ατομικά, καράτι, ήχοι, μιγάς, εκατοστό, τσάντα, ατού, ανιόν θα ήταν ‘προσανάμματα’ για την πλοκή. Θα έπρεπε να αποφασίσει αν η ιστορία θα ήταν περιπετειώδης ή ρομαντική, χαλαρή ή πιο έντονη, διασκεδαστική ή συναρπαστική, διήγημα ή μυθιστόρημα, αλλά αυτά ήταν λεπτομέρειες: η βασική ιδέα ήταν που μετρούσε. Θα δυσκολευόταν ίσως να ταιριάσει μέσα σ’ ένα μοντέρνο σκηνικό τον Τυδέα, την Κολχίδα (Αία), την αρχαία μνα και τον τραγοπόδαρο ‘θεό’ Πάνα: κάτι θα σκεφτόταν και γι’ αυτά.

     Ύστερα από μια δέκατη ανάγνωση, άρχισε να φιλοσοφεί τα πράγματα. Η ιστορία βρισκόταν ήδη μπροστά στα μάτια του. Τόσες ανόμοιες λέξεις, ρήματα, ουσιαστικά, μόρια, επίθετα, κύρια ονόματα, αρχικά, ελληνικά και ξένα, αρχαία και νέα, πρόσωπα, ζώα και πράγματα από τις πιο απίθανες γωνιές της γης… Μια μικρογραφία του σύμπαντος κόσμου, της ίδιας της ζωής, όπου η διαφορά, η παραλλαγή και η ποικιλία είναι βασικό στοιχείο κάλλους, αέναο ‘δείγμα γραφής’ του ίδιου δημιουργικού χεριού, καλειδοσκόπιο που αλλάζει συνεχώς όψεις και μορφές, χωρίς ποτέ να επαναλαμβάνεται πανομοιότυπα. Η κάθε επόμενη στιγμή μπορεί να φέρει μαζί της τη λιακάδα ή την ομίχλη, τον θρίαμβο ή την τραγωδία, πάντως την ανατροπή του σκηνικού (όπως και η κάθε επόμενη λέξη στο σταυρόλεξο μπορεί να είναι τελείως άσχετη με όλες τις προηγούμενες). Δεν χρειάζεται να είναι κανείς Ηράκλειτος για να διακρίνει ότι ‘τα πάντα ρει’, ότι όλα κυλούν και αναδιατάσσονται, πεθαίνουν και γεννώνται, αποδομούν και αναπλάθουν το περιβάλλον μας, είτε ζωντανό είτε άψυχο, και χαρίζουν κάθε στιγμή καινούργιες συγκινήσεις και ενδιαφέροντα. Και βέβαια η αγανάκτηση (ξαναθυμήθηκε την πρωινή του περιπέτεια) δεν λύνει κανένα πρόβλημα, απεναντίας προσθέτει άγχος και θολώνει την κρίση. Πώς έλεγε εκείνο το αρχαίο λογοπαίγνιο του Παλλάδα που τους μάθαινε η φιλόλογος στο Γυμνάσιο; «Εἰ τὸ φέρον σὲ φέρει, φέρε καὶ φέρου˙ εἰ δ’ ἀγανακτεῖς, καὶ σαυτόν λυπεῖς καὶ τὸ φέρον σὲ φέρει». Ξεχασμένο μάθημα, που ισχύει το ίδιο σε όλες τις εποχές.

ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ!