Ύποπτοι και αθώοι

Ξαναδιάβασα προ καιρού ένα παλιό διήγημα της μακαρίτισσας Άγκαθα Κρίστι, με τίτλο ‘Οι τέσσερεις ύποπτοι’ (1933). Δεν χρειάζεται να αποκαλύψω το ‘μυστήριο’, αλλά κέντρο της πλοκής είναι η αφήγηση ενός παλαίμαχου επιθεωρητή της αστυνομίας για έναν φόνο για τον οποίο τέσσερα πρόσωπα ήσαν εξίσου ύποπτα, επί πολλά χρόνια, χωρίς να μπορεί να αποδειχθεί ούτε η ενοχή ούτε η αθωότητά τους. «Δεν σε νοιάζει τόσο για τον ένοχο, όσο για τους αθώους που βρίσκονται στη σκιά της υποψίας των άλλων», μονολογεί ο επιθεωρητής, και που—προσθέτω εγώ επεκτείνοντας τη σκέψη στο παρόν—συχνά γίνονται στόχοι διαβολής, αμφισβήτησης, γενίκευσης («Ίδιοι είναι όλοι»). Με αφορμή έναν βουλευτή, υπουργό, ηγούμενο, γενικό γραμματέα, γιατρό, εισαγγελέα (ή όποιον άλλο) η μπάλα παίρνει—δικαίως ή αδίκως—όλους τους πολιτικούς, κληρικούς, δημοσίους υπαλλήλους, γιατρούς, δικαστικούς. Και ίσως αυτό είναι το χειρότερο, από ανθρωπίνης πλευράς: η καχυποψία απέναντι στους συνανθρώπους μας, σε όποια θέση κι αν βρίσκονται, όποια υπηρεσία κι αν επιτελούν, που μας κάνει να τους βλέπουμε ως ανέντιμους εξ ορισμού, ‘από χέρι’.

Ένας μακαρίτης γυμνασιάρχης μας έλεγε (και δυσκολευόμασταν τότε να το καταλάβουμε) ότι θα προτιμούσε να μείνουν ατιμώρητοι δέκα ένοχοι παρά να τιμωρηθεί ένας αθώος. Διαβάζοντας το διήγημα και συλλογιζόμενος την περιρρέουσα ατμόσφαιρα των ημερών, θυμήθηκα τη γνώμη του αυτή, και η περίεργη, κάπως στριγγιά φωνή του αντήχησε ξανά στ’ αυτιά μου να απαγγέλλει τους κανόνες της τριγωνομετρίας.