Δίκαιο και ηθική του πολέμου

Στη ζοφερή ατμόσφαιρα που ζούμε, ακούμε μεταξύ άλλων και για έρευνα από το Διεθνές Δικαστήριο για τυχόν διάπραξη εγκλημάτων πολέμου κατά την εισβολή στην Ουκρανία. Κατά τη γνώμη μου αυτές οι δυο λέξεις αποτελούν έναν οξύμωρο πλεονασμό, αφού ο πόλεμος είναι από μόνος του Έγκλημα, που όμως φαίνεται να έχουμε αποδεχθεί και υιοθετήσει ως μέρος μιας ‘φυσιολογικής’ πραγματικότητας. Δεν ξέρω τι ακριβώς προβλέπει το διεθνές δίκαιο, αλλά αντιγράφω από τη Wikipedia: ‘Το δίκαιο για διεξαγωγή πολέμου (jus ad bellum) υπαγορεύει ποιες περιστάσεις δικαιολογούν μια αρμόδια εξουσία να κηρύξει πόλεμο σε ένα άλλο έθνος. Υπάρχουν έξι κύρια κριτήρια για την κήρυξη ενός δικαίου πολέμου: (1) ένας δίκαιος πόλεμος πρέπει να κηρύττεται από μια νόμιμη εξουσία, (2) πρέπει να υπάρχει μια δίκαια αιτία αρκετά σοβαρή ώστε να δικαιολογεί τη βία σε μεγάλη κλίμακα, (3) ο δίκαιος εμπόλεμος πρέπει να έχει νόμιμες προθέσεις, δηλ. να επιδιώκει να προαγάγει το καλό και να περιστείλει το κακό, (4) ένας δίκαιος εμπόλεμος πρέπει να έχει μια λογική πιθανότητα επιτυχίας, (5) ο πόλεμος πρέπει να είναι το έσχατο μέσο, και (6) ο επιδιωκόμενος σκοπός πρέπει να είναι ανάλογος προς τα μέσα που χρησιμοποιούνται’. Ακόμη και με αυτά τα συμβατικά κριτήρια μπορεί κανείς σοβαρά να αμφισβητήσει τη νομιμότητα και το δίκαιο του πολέμου που παρακολουθούμε αυτές τις μέρες.

 

[Η αποθέωση του πολέμου, Vasily Vereschagin 1871]

     Πολλά θα μπορούσε κανείς να σκεφθεί και να γράψει πάνω στο θέμα, αλλά βρίσκω ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τα λόγια του αστρονόμου Carl Sagan, που μιλώντας στο πανεπιστήμιο Cornell της Νέας Υόρκης (1994) περιέγραψε τη Γη ως μια ‘χλωμή μπλε κουκίδα’ στο Σύμπαν:

     «Το σύνολο της χαράς και του πόνου μας, οι χιλιάδες θρησκείες, ιδεολογίες και οικονομικά δόγματα, κάθε κυνηγός και συλλέκτης, κάθε ήρωας και δειλός, κάθε δημιουργός και καταστροφέας πολιτισμών, κάθε βασιλιάς και χωριάτης, κάθε νεαρό ερωτευμένο ζευγάρι, κάθε παιδί με ελπίδες, κάθε μητέρα και πατέρας, κάθε εφευρέτης και εξερευνητής, κάθε ηθικοδιδάσκαλος, κάθε διεφθαρμένος πολιτικός, κάθε σούπερσταρ, κάθε μεγάλος ηγέτης, κάθε άγιος και αμαρτωλός στην ιστορία τους είδους μας, έζησαν εκεί, πάνω σ’ ένα μόριο σκόνης που αιωρείται πάνω σε μια ηλιαχτίδα… Σκεφθείτε τους ποταμούς αιμάτων που έχυσαν όλοι εκείνοι οι στρατηγοί και αυτοκράτορες, ώστε με δόξα και θρίαμβο να γίνουν στιγμιαίοι κύριοι ενός κλάσματος αυτής της κουκίδας» [δική μου η υπογράμμιση]. Το απόγειο της ανθρώπινης ματαιοδοξίας.