Υπεραξίες

 Διαβάσαμε τελευταία για έναν πίνακα ζωγραφικής που επρόκειτο να βγει σε δημοπρασία στη Μαδρίτη ως έργο κάποιου μαθητή του Ισπανού ζωγράφου Χοσέ ντε Ριμπέρα, του 17^ου αιώνα. Υπολόγιζαν ότι η αρχική του τιμή θα ήταν κάπου 1500 ευρώ. Την τελευταία στιγμή οι ειδικοί αποφάνθηκαν ότι μπορεί να πρόκειται για ένα άγνωστο έργο του διάσημου Καραβάτζιο, κάτι που αμέσως θα πρόσθετε αρκετά μηδενικά στην τιμή του—για 150 εκατομμύρια μιλούσαν πλέον. Έτσι ο πίνακας αποσύρθηκε από τη δημοπρασία εν αναμονή πληρέστερης εκτίμησης της καλλιτεχνικής του αξίας, του ιστορικού του ενδιαφέροντος και φυσικά της ανακοστολόγησής του.

     Με αφορμή την είδηση ξανακάνω σκέψεις που είχα εκφράσει κατά καιρούς σε ανάλογες περιπτώσεις. Ποια είναι η πραγματική αξία ενός πίνακα (ή άλλου έργου τέχνης); Έχει να κάνει με την αισθητική του ποιότητα, με την παλαιότητα ή με την πατρότητά του; Αν ο καλλιτέχνης δεν λέγεται Καραβάτζιο αλλά Χατζηπαπαδόπουλος (υποθετικό όνομα), αλλάζει η ποιότητα αυτή; Παύει να έχει καλλιτεχνικό ενδιαφέρον; Το πασίγνωστο Adagio του Albinoni έχασε τη μουσική του μαγεία όταν μάθαμε ότι στην πραγματικότητα το συνέθεσε στα μέσα του 20ού αιώνα ο Remo Giazotto; Κι αν τη Μόνα Λίζα δεν την είχε απεικονίσει ο Ντα Βίντσι αλλά κάποιος ανώνυμος ζωγράφος, θα έπαυε να είναι τόσο αινιγματική και περιζήτητη; Ακόμη κι αν δεχθούμε ως ‘αντικειμενικές’ (απαραίτητα τα εισαγωγικά) τις φουσκωμένες τιμές που πιάνουν τέτοια έργα στις δημοπρασίες, αυτές καθόλου δεν πρόκειται να ωφελήσουν τους καλλιτέχνες, που συνήθως έχουν αναχωρήσει από τον κόσμο αυτό και απολαμβάνουν από απόσταση την εικονική ματαιότητα που άφησαν πίσω τους.  

     Ζητώ συγγνώμη από τους ειδικούς και τους φιλότεχνους γι’ αυτή την τόσο πεζή θεώρηση των αριστουργημάτων της τέχνης. Ωστόσο τα ποσά που ακούγονται παραπέμπουν κυρίως σε μια ιδιαίτερη μορφή κερδοσκοπίας. Τουλάχιστον αν ένα μέρος τους πήγαινε σε κάποιο ταμείο στήριξης απόρων εν ζωή καλλιτεχνών ή άλλων αναξιοπαθούντων, ίσως θα μπορούσε να δικαιολογηθεί η τεχνητή υπεραξία των πινάκων και άλλων συναφών αντικειμένων.