Αμφισβήτηση

Κάθε έννοια ή κατάσταση έχει δυο όψεις, ας τις ονομάσουμε συμβατικά θετική και αρνητική. Ακόμη και η υγεία μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες: αν κανείς, με την πεποίθηση ότι είναι υγιής, κάνει πράγματα παράτολμα ή αδιαφορεί παντελώς για τη συντήρηση αυτής της καλής υγείας, τι τον ωφελεί η υγεία του; Αντίθετα, ένας που πάσχει π.χ. από διαβήτη ή καρδιοπάθεια και ζει σύμφωνα με τους περιορισμούς που του βάζει η πάθησή του, κερδίζει από την αρρώστια, που γενικά είναι απευκταία.

     Και ερχόμαστε στην έννοια του τίτλου. Ο σκεπτόμενος άνθρωπος έχει το προνόμιο να υποβάλλει σε κρίση καθετί που έρχεται στην αντίληψή του. Του προσφέρουν κάτι, και σκέφτεται αν θα είναι καλύτερο να το αποδεχθεί ή να το απορρίψει. Με βάση την παιδεία του, τις πρότερες εμπειρίες του, τη νοητική του ανάπτυξη και την φυσική του ευφυΐα βάζει στη ζυγαριά του νου τα υπέρ και τα κατά της όποιας πρότασης και καταλήγει σε μια απόφαση. Αυτή στη συνέχεια μπορεί να αποδειχθεί σωστή ή λαθεμένη, ή να έχει απώτερες συνέπειες που δεν μπορούσε να προβλέψει.

     Αυτή η διαδικασία της λογικής κρίσης εμπεριέχει σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό το στοιχείο της αμφισβήτησης. Αν κάτι το θεωρούμε εκ των προτέρων ως ορθό, το δεχόμαστε χωρίς συζήτηση. Στο άλλο άκρο, αν κάτι το θεωρούμε τελείως λάθος, το απορρίπτουμε ‘από χέρι’. Οι δυσκολίες αρχίζουν εκεί που δεν μπορεί κανείς να χαρακτηρίσει κάτι ως άσπρο ή μαύρο και πρέπει να διαλέξει ανάμεσα σε αποχρώσεις του γκρι, να ζυγίσει το κόστος με το όφελος, τη ζημία με το κέρδος. Κι αυτό συμβαίνει πολύ συχνά, αφού λίγες είναι οι απόλυτες επιλογές στη ζωή. Και ίσως λιγότερες στην ιατρική πράξη. Το Ιπποκρατικό «ωφελέειν ή (τουλάχιστον) μη βλάπτειν» εμπεριέχει και το δίλημμα αυτό.

     Η αμφισβήτηση μπορεί να είναι υγιής και να οδηγεί τελικά σε καλύτερες λύσεις, ή να είναι παθολογική και να πηγαίνει χέρι-χέρι με την καχυποψία και την παράνοια. Κι εδώ ερχόμαστε στο κλίμα της εποχής μας, που, περισσότερο από κάθε άλλη, χαρακτηρίζεται από την τάση αυτή. Έχουμε φτάσει να αμφιβάλλουμε για τα πάντα, να βλέπουμε παντού αόρατους εχθρούς και κακόβουλα σχέδια, να υποπτευόμαστε τον καθένα, ακόμη και «τους Δαναούς δώρα φέροντας» όπως ο Ομηρικός Λαοκόων. Υποπτευόμαστε την αρρώστια (ότι δεν υπάρχει), υποπτευόμαστε και το εμβόλιο (ότι θα γίνει για το κακό μας). Δυσπιστούμε απέναντι στο κράτος και διαμαρτυρόμαστε όταν δεν κάνει κάτι, δυσπιστούμε και διαμαρτυρόμαστε και όταν κάνει. Θεωρούμε οποιαδήποτε ενέργεια ως Δούρειο ίππο για επίτευξη ύπουλων σκοπών και σχεδίων. Και όλα αυτά μέσα σε μια πραγματικότητα που κυριαρχείται από καθημερινούς αριθμούς ασθενών, διασωληνωμένων και νεκρών, όχι σε κάποια στενή και μακρινή γωνιά της γης αλλά σε κάθε χώρα, ανεξάρτητα από γλώσσα, φυλή, θρήσκευμα και χρώμα δέρματος.

     Η παθολογική αμφισβήτηση και καχυποψία δεν είναι αυτόματη και φυσική για τον καθένα. Έχει ρίζες και παράγοντες που τη συντηρούν και την προάγουν συστηματικά: κομματικούς, συνδικαλιστικούς, και δυστυχώς και θρησκευτικούς. Τα αποτελέσματά της είναι εκδηλώσεις κοινωνικής άρνησης (π.χ. κινήματα κατά της μάσκας και των εμβολίων ή η πρόσφατη απεργία της ΑΔΕΔΥ εν μέσω πανδημίας) που βέβαια δεν λύνουν κανένα πρόβλημα, αλλά διαιωνίζουν μια κατάσταση. Και δημιουργούν ένα κλίμα διχασμού και αντιπαλότητας που όσο πάει βαθαίνει και πλαταίνει.

     Θεού θέλοντος, η πανδημία κάποια στιγμή, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, θα υποχωρήσει. Το ‘σχίσμα’ όμως που θα αφήσει πίσω της θα είναι διαρκείας και δυσίατο, όσο δεν βάζουμε στη σκέψη μας ‘καλό λογισμό’, όπως λένε οι ασκητές. Επιτέλους, ας αναλογισθούμε κάποια στιγμή ότι ‘οι άλλοι’ (όλοι) ίσως δεν θέλουν το κακό μας. Ότι δεν είναι υποχρεωτικά επίβουλοι. Και ότι σε τελευταία ανάλυση, ή πιστεύουμε ότι υπέρτατη εξουσία στον κόσμο είναι ο Θεός και τίποτε δεν είναι ικανό να εμποδίσει ή να ανατρέψει τα σχέδιά του ή θεωρούμε ότι τα πάντα είναι στα χέρια του πονηρού και είμαστε έρμαια των δικών του κακών προθέσεων.