Δεισιδαιμονίες

 Ο Ιωάννης Λεβαδεύς Νικολαΐδης (1800 ή 1805 - 1871) δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός. Κι εγώ τον πρωτοσυνάντησα όταν έπιασα στα χέρια μου σε φωτοτυπημένο αντίγραφο το μεγάλο του έργο ‘Το κάτοπτρον της κοινωνίας’ (δώρο συναδέλφου). Αναζητώντας πληροφορίες γι’ αυτόν βρήκα ότι καταγόταν από τη Λιβαδειά (εξ ου και το όνομά του), ότι σπούδασε ιατρική και φιλοσοφία, ότι διετέλεσε καθηγητής φυσιολογίας, υγιεινής και παθολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1837-1848) και άσκησε την ιατρική στην Κωνσταντινούπολη επί σειρά ετών. Το παραπάνω έργο του (δημοσιευμένο το 1865) δείχνει την ευρυμάθειά του καθώς αναφέρει και συνθέτει πλείστα όσα περιστατικά και κείμενα από Παλαιά και Καινή Διαθήκη, από Πατέρες, αλλά και από θύραθεν συγγραφείς, τόσο αρχαίους όσο και νεωτέρους. Αποτελεί μια εκτεταμένη (380 σελίδες) πραγματεία πάνω στα ήθη των ανθρώπων και επισημαίνει θετικά και αρνητικά φαινόμενα, ερμηνεύοντας και κρίνοντάς τα με φιλοσοφικό, αλλά συχνά και θεολογικό πρίσμα. Αντιγράφω (στη γλώσσα της εποχής) ένα απόσπασμα που το βρίσκω ιδιαίτερα επίκαιρο:

     «Μη φροντίζων περί αποφυγής του κινδύνου ο δεισιδαίμων, καταφοβιζόμενος δε υπό τυχαίων περιστάσεων ή μετεωρικών φαινομένων, απελπίζεται και εγκαταλιμπάνεται παρευθύς, μη φανεί ότι αντιτείνει και θεομαχεί κολαζόμενος. Ούτως οι Οθωμανοί εκλαμβάνοντες τον λοιμόν ως θεομηνίαν, ουδαμώς προφυλάττονται, διο και κατά εκατοντάδας και χιλιάδας αποθνήσκουσιν».

     Επεξηγηματικά, ο όρος ‘δεισιδαίμων’ δεν σημαίνει τον προληπτικό, αλλά τον νοσηρά θρησκόληπτο, ενώ στην εποχή μας θα μπορούσε να είναι συνώνυμος του συνωμοσιολόγου. Το φαινόμενο είναι μάλλον διαχρονικό, και βέβαια δεν περιορίζεται στους Οθωμανούς. Γνήσιος ιατροφιλόσοφος ο Λεβαδεύς.