Αφορμή για το παρακάτω σημείωμα μου έδωσε ένα πρόσφατο άρθρο που προκάλεσε μακρά αψιμαχία κάποιων σχολιαστών, για το ποιος φταίει για την οικονομική κρίση που περάσαμε την περασμένη δεκαετία. Όσα γράφονται δεν αποτελούν συνηγορία ή κατηγορία προσώπων, αλλά γενικές σκέψεις που μπορεί να έχουν εφαρμογή σε πολλές καταστάσεις (π.χ. Τέμπη).
Όταν εξετάζει κανείς ένα συμβάν, είναι εντελώς αφελές – και συνήθως μυωπικό – να στρέφει το δάχτυλο αποκλειστικά σε 1-2 πρόσωπα αποκλείοντας από το οπτικό πεδίο του οποιονδήποτε και οτιδήποτε άλλο. Ένα τέτοιο μοντέλο ισχύει π.χ. όταν κάποιος παίρνει στα χέρια του ένα αντικείμενο καλό, όμορφο, λειτουργικό, και το χρησιμοποιεί με τρόπο ακατάλληλο ή το πετάει αριστερά-δεξιά (μη πολιτικοί όροι). Αν αυτό σπάσει και αχρηστευθεί, η ευθύνη είναι μονοσήμαντα δική του. Τι γίνεται όμως αν το αντικείμενο έχει περάσει προηγουμένως από διάφορα χέρια, καθένα από τα οποία το μεταχειρίσθηκε κατά το δοκούν, άλλοτε καλύτερα και άλλοτε χειρότερα; Μπορεί να σπάσει στα χέρια του τελευταίου χρήστη, ωστόσο η φθορά του ήταν προοδευτική και η αντοχή του διαρκώς φθίνουσα. Και φυσικά ο κάθε χρήστης θα έπρεπε να λαμβάνει υπόψη του την κατάσταση του αντικειμένου και να το μεταχειρίζεται ανάλογα, ή να προσπαθεί να το βελτιώσει.
Αυτό το υπεραπλουστευμένο παράδειγμα αναφέρεται σε ένα υλικό αντικείμενο. Τι γίνεται όμως όταν τη θέση του αντικειμένου έχει μια επιχείρηση, ένας οργανισμός, ένα κράτος ολόκληρο; Τώρα το ‘αντικείμενο’ είναι πολυσύνθετο, αποτελείται από εκατοντάδες και χιλιάδες επιμέρους δομές και λειτουργίες, καθεμία από τις οποίες στελεχώνεται και εξυπηρετείται από εκατομμύρια ανθρώπους διαφόρου βαθμού ικανότητας, κατάρτισης και υπευθυνότητας. Επιπλέον, η διαχείρισή του αλλάζει χέρια με κάθε εκλογική διαδικασία ή κυβερνητικό ανασχηματισμό, που συχνά σημαίνει αλλαγή στους κανόνες, τη νοοτροπία και τον τρόπο χειρισμού του. Έτσι, σε μια δεδομένη στιγμή η εικόνα του είναι μια σύνθεση ποικίλων πρακτικών που εκτείνονται σε βάθος δεκαετιών. Η απομόνωση μιας στατικής εικόνας για κριτική αξιολόγηση μπορεί να αποτελεί εύκολη (και πολιτικώς συμφέρουσα) λύση, σίγουρα όμως δεν αντανακλά την πραγματικότητα. Το ίδιο ισχύει και με την επιλογή μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου (π.χ. τι έγινε από το 2020 ή από το 2015 κλπ.), που σκόπιμα παραβλέπει και αποσιωπά την προϊστορία της κατάστασης. Είναι περιττό να αναφέρω τρέχοντα παραδείγματα αυτής της πρακτικής.
Ως προς το συγκεκριμένο θέμα της οικονομικής κρίσης, ένα από τα σημεία που επανειλημμένα έχουμε αναδείξει εδώ είναι ότι την αποτελούσαν δυο ομάδες προβλημάτων. Υπήρχαν εκείνα που οφείλονταν αποκλειστικά σε δικές μας παλιές αμαρτίες και παθογένειες και που θα έπρεπε να τα διορθώσουμε ακόμη κι αν δεν υπήρχαν μνημονιακές υποχρεώσεις. Υπήρχαν όμως και τα βάρη που μας επέβαλαν άλλοι (η γνωστή ‘τρόικα’) ακριβώς επειδή δεν διορθώναμε τα πρώτα (τότε τα λέγαμε πανωτόκια). Από τα δεύτερα φαίνεται ότι έχουμε προς ώρας απαλλαγεί (χωρίς να σημαίνει ότι αποδεσμευθήκαμε τελείως). Με τα πρώτα όμως τι κάνουμε; Η διόρθωσή τους απαιτεί πρωτίστως αυτογνωσία και παραδοχή ότι όλοι κάναμε λάθη και ιδεολογικούς αυτοσχεδιασμούς και καταχρήσεις, είτε οικονομικές είτε διοικητικές και οργανωτικές. Οι αλληλοκατηγορίες είναι ο καλύτερος τρόπος για να μη κάνουμε τίποτε ουσιαστικό. Αν συνεχίσουμε την ίδια τακτική, δεν θα αργήσουμε να ξαναβρούμε μνημόνια και πανωτόκια στο δρόμο μας. Και τότε σίγουρα δεν θα μας φταίνε κάποιοι άλλοι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου