Κοινωνική αγωγή

 Πρωθυπουργός και υπουργός παιδείας ανακοίνωσαν χθες από τη Θεσσαλονίκη το ‘Εθνικό σχέδιο κατά της σχολικής βίας’, με στόχο την καταπολέμηση φαινομένων όπως ο εκφοβισμός μεταξύ εφήβων. Μετά από πενήντα χρόνια ασυδοσίας και ατιμωρησίας στα σχολεία, τα προβλεπόμενα μέτρα, που περιλαμβάνουν και την επαναφορά κάποιων ποινών για τους παραβάτες μαθητές, αποτελούν θετικά βήματα, τουλάχιστον επί χάρτου. Απομένει βέβαια να δούμε πώς θα εφαρμοσθούν, ώστε να αλλάξει το άσχημο κλίμα που κυριαρχεί στην ειδησεογραφία κάθε τόσο, και να μην έχουν την τύχη της… πανεπιστημιακής αστυνομίας. 

     Ας κάνουμε μια αναδρομή στο παρελθόν, μια και η προϊούσα ηλικία μας κάνει νοσταλγικούς. Η δασκάλα που έχει μείνει στη μνήμη και την καρδιά μου ήταν η κυρία Μαρία. Μας παρέλαβε στην Τρίτη Δημοτικού, συνέχισε μαζί μας και στην Τετάρτη και σε ένα μέρος της Πέμπτης. Στο τότε αναγνωστικό της Τρίτης πρωταγωνιστές ήταν ο Κωστάκης και η Ελενίτσα. Μια από τις χαρακτηριστικές φράσεις που απηύθυνε ο πατέρας στον Κωστάκη σε κάποιο κεφάλαιο ήταν: «Τι να τα κάνουμε, παιδί μου, τα γράμματα όταν λείπει η καλή συμπεριφορά;» Από το στόμα της κυρίας Μαρίας πολλές φορές ακούσαμε να επαναλαμβάνεται η παιδαγωγική αυτή παρατήρηση όποτε προέκυπτε κάποιο πρόβλημα είτε με συγκεκριμένο συμμαθητή μας είτε με τη διαγωγή ολόκληρης της τάξης. Η ποινή, αν χρειαζόταν, ερχόταν μετά την ευγενική αυτή υπενθύμιση.

     Γιατί η ανάμνηση; Παραδοσιακά οι φορείς της κοινωνικής αγωγής των παιδιών ήταν η οικογένεια, το σχολείο και η Εκκλησία. Από εκεί παίρναμε κανόνες και παραδείγματα συμπεριφοράς μέσα στον στενότερο και τον ευρύτερο κύκλο μας καθώς μεγαλώναμε. Φυσικά δεν ήταν παντού και πάντοτε ιδανικά τα  πράγματα. Σε κάθε εποχή υπήρχαν και σφάλματα και εξαιρέσεις και κακά πρότυπα. Γενικά όμως έμπαιναν κάποια όρια ανάμεσα στο σωστό και το λάθος, το νόμιμο και την παράβαση. Υπήρχε η επιβράβευση για το πρώτο και η ποινή για τη δεύτερη. Και ο καθένας έκανε τις επιλογές του, εν γνώσει των συνεπειών. Και την τιμωρία τη δεχόμασταν αδιαμαρτύρητα όταν ξέραμε ότι μας άξιζε.

     Στα χρόνια που ακολούθησαν οι τρεις θεσμοί προοδευτικά απαξιώθηκαν και η επίδρασή τους μειώθηκε μέχρις εξαντλήσεως. Σ’ αυτό σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι μεταβαλλόμενες κοινωνικές συνθήκες, οι έξωθεν επιδράσεις παραγόντων αγνώστων σε προηγούμενες εποχές (π.χ. ψηφιακή τεχνολογία), αλλά και η αρνητική παρουσία του κράτους που άφησε την παιδεία (υπό την ευρύτερη έννοια) να ακολουθεί τον εύκολο κατήφορο, χωρίς να κάνει τίποτε για να αναχαιτίσει την πτώση. Δεν πρέπει να αφήσουμε απ’ έξω τις ‘ευλογίες’ των αριστερών κομμάτων, που ανοιχτά υπέθαλψαν την αντίδραση σε κάθε προσπάθεια επιβολής στοιχειώδους πειθαρχίας. 

     Κι έτσι σήμερα, με καθυστέρηση δεκαετιών, προσπαθούμε να σβήσουμε μια πυρκαγιά που θα έπρεπε να έχει προληφθεί εγκαίρως. Και όπως συμβαίνει με όλες τις πυρκαγιές, όσο μεγαλύτερη έκταση έχουν πάρει, τόσο πιο δύσκολη είναι η αντιμετώπισή τους. Ευχόμενοι να επιτύχει κατά το δυνατόν η προσπάθεια, ευχαριστούμε και μακαρίζουμε «τοὺς γονεῖς ημῶν καὶ διδασκάλους καὶ πάντας τοὺς προαπελθόντας πατέρας» που φρόντισαν να μας «παιδεύσουν ἐπὶ τὸ συμφέρον».