Φαυλοκρατία

Κάθε τόσο διαβάζουμε ή ακούμε για αμφίβολης νομιμότητας ή κανονικότητας συναλλαγές ανθρώπων της εξουσίας (π.χ. υπουργών) με παράγοντες της οικονομίας (π.χ. τραπεζίτες) [ενδεικτικά, δείτε το πρόσφατο άρθρο του Χ. Τσούκα στην Καθημερινή]. Τέτοιες ειδήσεις γεννούν, ως εικός, το ανάλογο κοινωνικό σούσουρο, και χρησιμοποιούνται ως όπλα αντιπαράθεσης μεταξύ πολιτικών παρατάξεων, με ακλόνητα επιχειρήματα όπως «Έτσι κάνατε κι εσείς» ή «Ναι, αλλά εσείς κάνατε περισσότερα» ή «Ναι, αλλά εσείς λέγατε ότι δεν κάνετε τέτοια». Δεν χρειάζεται να εγκλωβίσουμε τον λόγο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις· ας δούμε το φαινόμενο στη γενική του μορφή. 
     Σ’ έναν ιδεατό κόσμο, «όμορφο, ηθικό κι αγγελικά πλασμένο», η δημόσια διοίκηση με τις διάφορες υποδιαιρέσεις της (π.χ. σχολεία, τράπεζες, υπηρεσίες κοινής ωφελείας, δικαιοσύνη, αστυνομία, εφορίες κ.τ.λ.) θα λειτουργούσε με αξιοκρατία και αυτοτέλεια, και με το ανάλογο θεσμικό κύρος. Τι σημαίνει αυτό; Έστω π.χ. ότι ένας διευθυντής διαπιστώνει ότι οι υπάλληλοί του δεν ανταποκρίνονται στα καθήκοντά τους: θα έχει το δικαίωμα να τους ελέγξει πειθαρχικά ή και να επιβάλει κυρώσεις (ή αντίστροφα να τους επιβραβεύσει για καλή απόδοση) χωρίς να δέχεται παρενοχλήσεις κάποιου κομματικού στελέχους ή κυβερνητικού παράγοντα για το ότι επετέλεσε το αυτονόητο υπηρεσιακό καθήκον του. Ένας αστυνομικός θα μπορεί να επιβάλλει τον νόμο εκεί που αυτός φανερά καταπατείται χωρίς να φοβάται δυσμενή μετάθεση ή να περιμένει ειδική πολιτική εντολή (έχουμε γράψει παλιότερα ότι στη Βρετανία ο τελευταίος τροχονόμος μπορεί π.χ. να κάνει αλκοτέστ σε υπουργό ή μέλος της βασιλικής οικογένειας και να του αφαιρέσει το δίπλωμα αν τον βρει πάνω από το όριο). Ο τραπεζίτης θα μπορεί να αρνηθεί το δάνειο ή τη ‘διευκόλυνση’ στον μεγαλόσχημο όπως και στον έσχατο πελάτη εφόσον δεν πληροί τα κριτήρια για τη λήψη του. Ο εισαγγελέας θα μπορεί να διώξει κυβερνητικό παράγοντα χωρίς κωλύματα άνωθεν. Όλα αυτά βέβαια με την βασική προϋπόθεση ότι καθένας από αυτούς τους δημόσιους λειτουργούς κατέχει τη θέση του βάσει αξιακών προσόντων και ανεξάρτητα από πολιτικές διασυνδέσεις, και λειτουργεί πρωτίστως με υπηρεσιακά κριτήρια. Είπαμε: ιδεατός κόσμος. 
     Βέβαια σε κάθε αθέμιτη παροχή υπάρχει αυτός που την επιδιώκει ή την απαιτεί κι αυτός που την προσφέρει. Υπάρχει ο δωροδότης και ο δωρολήπτης. Η συναλλαγή μπορεί να γίνεται σε είδος (με ανταπόδοση εξυπηρέτησης, συχνά επίσης παράνομης) ή να μεταφράζεται σε (συνήθως όχι ευκαταφρόνητο) οικονομικό τίμημα. Υπάρχει η παλιά ιστορία, από την εποχή της δραχμής, που κάποιος επεδίωκε μεταγραφή του τέκνου του από αλλοδαπό πανεπιστήμιο μέσω του τότε ΔΙΚΑΤΣΑ και έλεγε στον εξεταστή: «Εγώ βάζω τα έξι μηδενικά, εσείς βάλτε μπροστά όποιο ψηφίο θέλετε». Ποιος μπορεί να ξέρει αν το ‘παζάρι’ σε κάθε μεμονωμένη υπόθεση ξεκινάει από την προσφορά ή την ζήτηση; Αν π.χ. κάποιος κάποτε δώσει δώρο για να πετύχει αυτό που θέλει, δεν ανοίγει την όρεξη του αποδέκτη ώστε στη συνέχεια εκείνος να απαιτεί το δώρο ως προϋπόθεση για να προσφέρει μια υπηρεσία, ακόμη και σύννομη; Κι αν κάποιος λειτουργός θέτει τέτοιους όρους για να κάνει τη δουλειά του, δεν δημιουργεί τη γενική εντύπωση ότι «έτσι κάνουν όλοι», διαιωνίζοντας με τον τρόπο αυτό την φαύλη κατάσταση και ‘χρωματίζοντας’ με το ίδιο μαύρο πινέλο ακόμη και τους έντιμους συναδέλφους του;  
     Τελικά είναι μπερδεμένο το κουβάρι της διαφθοράς. Γι’ αυτό και το καλύτερο αντίδοτο είναι να γίνουν τα ‘νήματα’ της κοινωνίας όσο γίνεται πιο ανθεκτικά από πολύ νωρίς, ώστε να μη μπερδεύονται μεταξύ τους. Κι αυτό μας οδηγεί στην παιδεία, από τα πρώτα ακόμη βήματά της. Τότε που ο γονιός απαιτεί καλύτερη μεταχείριση για το βλαστάρι του και υπακούει πειθήνια σε κάθε ιδιοτροπία του και απειλεί τον εκπαιδευτικό που τολμά να διορθώσει ή να σωφρονίσει το καμάρι του [βλέπε κι ΕΔΩ]. Διότι δυστυχώς οι ρίζες της διαφθοράς είναι βαθιές και πολυπλόκαμες, όπως και της αγριάδας στους κήπους. Καταφέρατε ποτέ να ξεβοτανίσετε με επιτυχία την αυλή σας; Όπως ψάλλουμε στους Αναβαθμούς του δ΄ ήχου, «εκ νεότητός μου πολλά πολεμεί με πάθη».