Επειδή ξαφνικά ήρθε στη μόδα η Ιθάκη, και επειδή το ομώνυμο ποίημα του Καβάφη έχει υποστεί ποικίλες φιλολογικές, και πλέον και πολιτικές αναλύσεις, ας πάμε λίγο πιο πίσω και ας αφήσουμε να μας μιλήσει ο πρώτος διδάξας, ο Όμηρος, στον οποίο τα χρωστάμε όλα. Ας δούμε δυο μικρά αποσπάσματα από την Οδύσσεια που έχουν τη σημασία τους [η μετάφραση είναι των Καζαντζάκη-Κακριδή που δεν μου αρέσει ιδιαίτερα, αλλά τη βρήκα πρόχειρη στο διαδίκτυο]:
«Aλλ᾿ ὅτε δὴ ἔτος ἦλθε περιπλομένων ἐνιαυτῶν, τῷ οἱ ἐπεκλώσαντο θεοὶ οἶκόνδε νέεσθαι εἰς Ἰθάκην, οὐδ᾿ ἔνθα πεφυγμένος ἦεν ἀέθλων καὶ μετὰ οἷσι φίλοισι» [Οδύσσεια α: 16-19]. [«Όμως τα χρόνια πια σα γύρισαν κι ήρθε ο καιρός που του 'χαν κλώσει οι θεοί να ιδεί το σπίτι του φτασμένος στην Ιθάκη, ουδέ κι εκεί μαθές του απόλειψαν οι αγώνες, κι ας βρισκόταν μες στους δικούς του πια»]. Αυτό που λέγαμε προχθές: δεν βγήκαμε σε καθαρό ξέφωτο, ακόμη κι αν δεχθούμε το χρονικό ορόσημο του τέλους της ‘Εντατικής’.
«Oἷον δή νυ θεοὺς βροτοὶ αἰτιόωνται: ἐξ ἡμέων γάρ φασι κάκ᾿ ἔμμεναι, οἱ δὲ καὶ αὐτοὶ σφῇσιν ἀτασθαλίῃσιν ὑπὲρ μόρον ἄλγε᾿ ἔχουσιν» [α: 32-34] [«Με τους θεούς τα βάζουνε πάντα οι θνητοί, πως τάχα τις συφορές εμείς τους στέλνουμε· μα κι οι αδικίες τους είναι που πάνω απ᾿ το γραφτό σε βάσανα τους ρίχνουν»].
Όπου ‘θεοί’ διαβάστε οι ‘ξένοι’, οι ‘άλλοι’, οι ‘προηγούμενοι’, πάντως όχι ‘εμείς’, που ποτέ δεν βλέπουμε τις δικές μας ατασθαλίες. Οι ‘εμείς’ μπορεί να είμαστε είτε οι εκάστοτε πολιτικοί ή άλλοι άρχοντες είτε οι πολίτες, που αρνούμαστε να αποδεχθούμε τις προσωπικές μας ευθύνες και τα φορτώνουμε όλα στους ‘θεούς’, στους ‘άλλους’. Βλέπετε, εκτός από τον Όμηρο έχει λόγο και ο Αίσωπος με τις πήρες του.
Ηθικό και πρακτικό δίδαγμα: όσοι δεν θέλησαν να διαβάσουν Όμηρο (και Αίσωπο) στην πρέπουσα ηλικία αναγκάζονται εκ των πραγμάτων να ανατρέξουν σ’ αυτόν με μερικές δεκαετίες καθυστέρηση. Από την παιδεία (ή την έλλειψή της) αρχίζουν όλα τα στραβά μας.
«Aλλ᾿ ὅτε δὴ ἔτος ἦλθε περιπλομένων ἐνιαυτῶν, τῷ οἱ ἐπεκλώσαντο θεοὶ οἶκόνδε νέεσθαι εἰς Ἰθάκην, οὐδ᾿ ἔνθα πεφυγμένος ἦεν ἀέθλων καὶ μετὰ οἷσι φίλοισι» [Οδύσσεια α: 16-19]. [«Όμως τα χρόνια πια σα γύρισαν κι ήρθε ο καιρός που του 'χαν κλώσει οι θεοί να ιδεί το σπίτι του φτασμένος στην Ιθάκη, ουδέ κι εκεί μαθές του απόλειψαν οι αγώνες, κι ας βρισκόταν μες στους δικούς του πια»]. Αυτό που λέγαμε προχθές: δεν βγήκαμε σε καθαρό ξέφωτο, ακόμη κι αν δεχθούμε το χρονικό ορόσημο του τέλους της ‘Εντατικής’.
«Oἷον δή νυ θεοὺς βροτοὶ αἰτιόωνται: ἐξ ἡμέων γάρ φασι κάκ᾿ ἔμμεναι, οἱ δὲ καὶ αὐτοὶ σφῇσιν ἀτασθαλίῃσιν ὑπὲρ μόρον ἄλγε᾿ ἔχουσιν» [α: 32-34] [«Με τους θεούς τα βάζουνε πάντα οι θνητοί, πως τάχα τις συφορές εμείς τους στέλνουμε· μα κι οι αδικίες τους είναι που πάνω απ᾿ το γραφτό σε βάσανα τους ρίχνουν»].
Όπου ‘θεοί’ διαβάστε οι ‘ξένοι’, οι ‘άλλοι’, οι ‘προηγούμενοι’, πάντως όχι ‘εμείς’, που ποτέ δεν βλέπουμε τις δικές μας ατασθαλίες. Οι ‘εμείς’ μπορεί να είμαστε είτε οι εκάστοτε πολιτικοί ή άλλοι άρχοντες είτε οι πολίτες, που αρνούμαστε να αποδεχθούμε τις προσωπικές μας ευθύνες και τα φορτώνουμε όλα στους ‘θεούς’, στους ‘άλλους’. Βλέπετε, εκτός από τον Όμηρο έχει λόγο και ο Αίσωπος με τις πήρες του.
Ηθικό και πρακτικό δίδαγμα: όσοι δεν θέλησαν να διαβάσουν Όμηρο (και Αίσωπο) στην πρέπουσα ηλικία αναγκάζονται εκ των πραγμάτων να ανατρέξουν σ’ αυτόν με μερικές δεκαετίες καθυστέρηση. Από την παιδεία (ή την έλλειψή της) αρχίζουν όλα τα στραβά μας.
2 σχόλια:
Πολύ εύστοχες οι παρατηρήσεις!
Δεν υπαρχει χειροτερο πραγμα απο το να δινεις πλουτη και δυναμη σε ανετοιμους ανθρωπους.Αυτο εγινε εδω στην Ελλαδα.Απο τα χωρια πληθη βρεθηκαν με λεφτα κι ανεσεις.Δικαιωματα τα ειπαν.Ανετοιμοι σε ολα.Αγραμματοι..προσφατα γραμματισμενοι αλλα αρκεφτοι στον πλουτο..με καταγωγη χωριου φρεσκια..απειροι..ανιστοριτοι..ακαλιεργητοι..ακομψοι..αγενεις..απληστοι.Δικαιωματα τα ειπαν.Υποχρεωσεις δεν υπηρχαν ..αν κι αυτα πανε μαζι..αλλα δεν συμφαιρει το δευτερο στην βαρβαρη απληστεια...Ποιος Ομηρος νιαζει τον ξελυγωμενο??? Ιδου το τελος...της ασυμετρης βαρβαροτητας χωρις Ομηρους...
Δημοσίευση σχολίου