Αυτοσυγκράτηση

Είναι μια λέξη που την ακούμε δημόσια κάθε τόσο, συνήθως όταν οξύνεται μια κατάσταση π.χ. μεταξύ δυο κρατών, και οι απ’ έξω ‘συνήθεις ύποπτοι’ την συνιστούν και στα δύο μέρη, για να μην υπάρξει επικίνδυνη κλιμάκωση και τα πράγματα ξεφύγουν από τα λόγια και αρχίσουν τα όργανα. Δεν είναι κακή σαν ιδέα, το αντίθετο μάλιστα. Γιατί όμως να μας απασχολήσει εδώ;

     Στην εποχή μας γινόμαστε καθημερινά μάρτυρες φαινομένων που περνούν τα όρια της κοινωνικά αποδεκτής συμπεριφοράς και γίνονται ποινικά αδικήματα κάθε είδους. Τέτοια γεγονότα γίνονται πρωτοσέλιδα, συχνά παρουσιάζονται με λεπτομέρειες που αποτελούν πρακτικά επανάληψη του μαρτυρίου των θυμάτων (η ανωνυμία έναντι τρίτων δυστυχώς δεν προστατεύει τα θύματα από το δράμα που βιώνουν μέσα τους), και όλα αυτά εν ονόματι της ελευθερίας της έκφρασης και του τύπου.

     Γραμματικά και εννοιολογικά συγγενής με την αυτοσυγκράτηση είναι ο όρος εγκράτεια. Και οι δυο δηλώνουν στην πράξη ότι χαλιναγωγούμε τον εαυτό μας. Δεν εξωτερικεύουμε με λόγια ή έργα καθετί που περνάει από το νου μας ή σχεδιάζουμε με τη φαντασία μας. Δεν κάνουμε όλες τις ενδόμυχες επιθυμίες μας πράξεις, όχι μόνο διότι το απαγορεύει κάποιος ανθρώπινος νόμος που φοβόμαστε να παραβούμε, αλλά διότι, κατά τον Απόστολο Παύλο, «πάντα μοι ἔξεστιν, ἀλλ᾿ οὐ πάντα συμφέρει· πάντα μοι ἔξεστιν, ἀλλ᾿ οὐκ ἐγὼ ἐξουσιασθήσομαι ὑπό τινος» [Α΄  Κορ. 6:12], και επιπλέον «πάντα μοι ἔξεστιν, ἀλλ᾿ οὐ πάντα οἰκοδομεῖ» [Α΄ Κορ. 10:23], όχι μόνο τον εαυτό μας αλλά και τους άλλους. Βάζουμε οι ίδιοι όρια στα λόγια και στα έργα μας, μετρώντας τις συνέπειες που αυτά μπορεί να έχουν όχι μόνο για μας, αλλά και για τους γύρω μας. Τι συναισθήματα ή επιθυμίες προκαλούμε με τη συμπεριφορά μας σε άλλους, που εκείνοι ίσως να μην είναι σε θέση να ελέγξουν;

     Δυστυχώς στη σκέψη πολλών η λέξη ‘εγκράτεια’ ακούγεται σαν ηθικολογία θρησκευτικής απόχρωσης και γίνεται αντικείμενο χλεύης και απόρριψης από ένα κοινό που δεν θέλει τέτοιες επιρροές στη ζωή του. Όταν όμως επικρατήσει η κοινωνική ακράτεια με τις επιμέρους αξιόποινες εκδηλώσεις της, τότε οι ίδιοι που την υπέθαλψαν ως ελεύθερο τρόπο ζωής και έκφρασης φωνάζουν για ‘αυτοσυγκράτηση’. Λες και είναι εύκολο να βάλεις χαλινάρι σ’ ένα άλογο ενώ μέχρι τώρα το μαστίγωνες για να καλπάζει. Και συνεχίζεις να το μαστιγώνεις.