Γένη γλωσσών

 Στο ιστολόγιο ‘Ακτίνες’ διαβάζω ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του κ. Κ.Γ. Παπαδημητρακόπουλου με τίτλο ‘Γιατί μέ… Greeκlish;’ και εν πολλοίς συμφωνώ με όσα γράφει. Ας καταγράψω μερικές δικές μου παρατηρήσεις.      

     Δεν ξέρω αν υπάρχει συστηματικός και σκόπιμος μισελληνισμός πίσω από τις όποιες προσπάθειες για μετάλλαξη του ελληνικού αλφαβήτου, ή απλώς μια τάση προς μια πιο εύκολη γλωσσική λύση (υπάρχουν και μερικοί Έλληνες που μετά ζήλου υποστηρίζουν την καθιέρωση της φωνητικής ορθογραφίας, ως δήθεν πιο… ‘δημοκρατικής’, διότι δεν στερεί από τους αναλφάβητους την δημόσια αποδοχή!...). Ο μακαρίτης καθηγητής νευρολογίας Στ. Μπαλογιάννης έλεγε ότι οι γλώσσες, όπως και τα μαθηματικά, είναι αντίδοτο για τις διάφορες άνοιες που κατατρύχουν τον σύγχρονο άνθρωπο. Με το πνεύμα αυτό, η έμφαση στην ορθογραφία ιδίως στις μικρές ηλικίες αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο για τη σωστή διάπλαση του εγκεφάλου. Χρέος των εκπαιδευτικών – όχι μόνο των φιλολόγων – αλλά και όλων των δημοσίων προσώπων (π.χ. πολιτικών, δημοσιογράφων, εκφωνητών και παρουσιαστών) είναι να ενθαρρύνουν και να καλλιεργούν την ορθή χρήση της ελληνικής γλώσσας σε κάθε γνωστικό αντικείμενο.

     Ο αρθρογράφος κάπου χαρακτηρίζει την αγγλική γλώσσα «πολύ πτωχή». Δεν συμφωνώ με τον χαρακτηρισμό, και είμαι βέβαιος ότι συντάσσονται μαζί μου όλοι όσοι ασχολούνται σοβαρά με τη μετάφραση από και προς τη γλώσσα αυτή. Η αγγλική δεν θα είχε την διάδοση που έχει ως διεθνής γλώσσα αν υστερούσε σε εκφραστικές δυνατότητες. Κάθε γλώσσα είναι προϊόν και έκφανση της κοινωνίας και του πολιτισμού που την δημιούργησε, και έχει τον δικό της πλούτο. Δεν ‘ανεβάζουμε’ τη δική μας γλώσσα με το να ‘βραχύνουμε’ κάποια άλλη. Ως Έλληνες, χωρίς να περιφρονούμε τις άλλες γλώσσες, σεβόμαστε και εκτιμούμε την δική μας διότι είναι το ‘γάλα’ με το οποίο τραφήκαμε από τη γέννησή μας και συνεχίζουμε να τρεφόμαστε. Νομίζω ότι αυτή είναι ‘ικανή και αναγκαία συνθήκη’, όπως θα το έθεταν οι μαθηματικοί. Δεν χρειάζεται κανένα άλλο δικαιολογητικό.

Κοκορομαχίες

Φαίνεται ότι την ησυχία και την ειρήνη δεν την αγαπούν πολλοί. Είτε κράτη, είτε κομματικές φατρίες, είτε κοινωνικές τάξεις, είτε μεμονωμένα πρόσωπα, αρέσκονται περισσότερο στην ταραχή, τη σύγκρουση, τις αψιμαχίες. Για να περιορισθούμε στην εγχώρια επικαιρότητα, ως τώρα κυριαρχούσαν οι αρχηγικοί διαγκωνισμοί μέσα στα δυο κύρια κόμματα της αντιπολίτευσης: ο ένας αγώνας δείχνει να τελείωσε, το σήριαλ του άλλου έχει ακόμη αρκετά επεισόδια. Ωστόσο, ακόμη και το κυβερνών κόμμα δεν έχει ‘ανοσία’ απέναντι σε φαινόμενα γκρίνιας (εσωστρέφεια την ονομάζουν στην καθώς πρέπει γλώσσα). Έτσι πρόσφατα ακούμε και βλέπουμε έναν ακήρυκτο φραστικό πόλεμο μεταξύ πρωθυπουργών, νυν, τέως και πρώην. Κάτι είπε ο ένας, απάντησε πλάγια ο άλλος, πήγε ο ένας σε μια εκδήλωση, στην οποία δεν πήγαν οι άλλοι δύο, και πάει λέγοντας. Με τους δημοσιογράφους να τρίβουν τα χέρια τους, μια και το καλό κλίμα (οπουδήποτε) γενικά δεν παράγει ειδήσεις.

     Για να είμαστε σοβαροί: Νομίζω ότι οι πρωθυπουργοί της χώρας, εν ενεργεία και εν αποστρατεία, θα έπρεπε να έχουν την δυνατότητα αλλά και την βούληση άμεσης και ιδιαίτερης επικοινωνίας μεταξύ τους για θέματα μείζονος σημασίας, χωρίς δημόσια υπονοούμενα και χωρίς την ‘μεσολάβηση’ των μέσων ενημέρωσης. Ο ανορθόδοξος πόλεμος με δηλώσεις ευθείες ή ‘από σπόντα’, δεν κάνει τίποτε άλλο από το να γεμίζει φύλλα εφημερίδων, δελτία ειδήσεων και ιστοσελίδες με κουτσομπολιό, παραπολιτικές αναλύσεις και σπέκουλες, και να ρίχνει λάδι στη φωτιά. Προάγοντας έτσι τα εθνικά συμφέροντα. 

     Προϋπόθεση βέβαια για κάτι τέτοιο θα ήταν να παραγκωνισθούν οι εκατέρωθεν εγωισμοί και οι μνησικακίες για παρελθόντα γεγονότα. Δύσκολο το άθλημα.

Χάσμα γενεών

Προ καιρού διάβασα στην Καθημερινή ένα ενδιαφέρον άρθρο του Άρη Αλεξανδρή με τίτλο ‘Η γενιάτης αναλγησίας’ (5/10/24). Το θέμα ήταν η βίαια συμπεριφορά των νέων στην εποχή μας, και αν φταίνε οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί ή κάποιος άλλος γι’ αυτήν. Μου γεννήθηκαν κάποια ερωτήματα. Γιατί στη δική μας εποχή φοιτούσαμε σε γυμνασιακά τμήματα των 50-60 ατόμων και οι καθηγητές και οι καθηγήτριές μας δεν είχαν ιδιαίτερη δυσκολία να μας βάζουν σε τάξη, ακόμη και αν ήταν ηλικιωμένες γυναίκες με ανάστημα μετά βίας ένα και πενήντα; Γιατί δεχόμασταν τις τιμωρίες (ακόμη και τα χαστούκια) αδιαμαρτύρητα, όχι μόνο όταν ξέραμε ότι είχαμε σφάλει, αλλά και όταν τις θεωρούσαμε άδικες;

     Ας επιχειρήσω μια αυθαίρετη ερμηνεία. Λόγω της ημερομηνίας γεννήσεώς μας, είχαμε την ευκαιρία να ολοκληρώσουμε το σχολείο (Δημοτικό και εξατάξιο Γυμνάσιο) πριν από τη μεταπολίτευση. Για τον ίδιο λόγο, τόσο οι γονείς όσο και οι εκπαιδευτικοί μας είχαν μεγαλώσει σε μια εποχή που υπήρχε – καλώς ή κακώς, σωστά ή εσφαλμένα – ο φόβος της έξωθεν τιμωρίας (‘ο χωροφύλακας’), και η έννοια της υπακοής και της πειθαρχίας ήταν διάχυτη σε μια κοινωνία που σεβόταν την ιεραρχία σε κάθε πεδίο της καθημερινής ζωής (σχολείο, υπηρεσία, διοίκηση, στράτευμα κλπ). Αυτό το πνεύμα της πειθαρχίας διέπνεε τόσο την οικογενειακή αγωγή όσο και την εκπαίδευση, και όσοι επιχειρούσαν να το παραβούν έπαιζαν με τη φωτιά. Και το γνώριζαν.

     Το κλίμα αυτό άλλαξε με τη μεταπολίτευση. Με την άρση του φόβου του ‘χωροφύλακα’ ξεθώριασε και πρακτικά καταργήθηκε και κάθε έννοια ιεραρχίας. Σ’ αυτό οπωσδήποτε συνετέλεσε και η κομματοκρατία, που εισήγαγε τις δικές της εκφοβιστικές πρακτικές στους επαγγελματικούς χώρους (ας θυμηθούμε ενδεικτικά τους ‘πρασινοφρουρούς’ που αλώνιζαν την περίοδο Παπανδρέου, χωρίς να είναι άμοιρα αναλόγων ευθυνών και τα άλλα μεγάλα κόμματα). Οι σημερινοί γονείς και εκπαιδευτικοί έχουν όλοι τους γεννηθεί μετά το 1974. Μ’ αυτή τη νοοτροπία μεγάλωσαν και αυτή μετέδωσαν, εκουσίως ή ακουσίως, και στα παιδιά τους. Δυο από τους βασικούς κανόνες της είναι η αυθαιρεσία και η ατιμωρησία: κάνω ό,τι θέλω και δεν υφίσταμαι καμιά πειθαρχική συνέπεια γι’ αυτό. Φυσικό αποτέλεσμα της ‘λογικής’ αυτής είναι να εκλείπει από μικρούς και μεγάλους η αίσθηση της ατομικής ευθύνης, και να φορτώνονται όλα ‘στο σύστημα’, το κράτος, λες και αυτό είναι κάτι τελείως ξένο από τα πρόσωπα που το απαρτίζουν. Όμως μια οποιαδήποτε μηχανή δεν μπορεί να λειτουργεί σωστά με χαλασμένα εξαρτήματα. Και ‘εξαρτήματα’ του κράτους είμαστε όλοι εμείς οι πολίτες.

     Το είπα εξ αρχής: αυθαίρετη η ερμηνεία. Νομίζω όμως ότι δεν απέχει πολύ από την αλήθεια. Δεν είναι βέβαια ο μόνος παράγων που συντελεί στην σημερινή κατάσταση, αλλά είναι αυτός που επιλέγουμε να αγνοούμε συστηματικά. Βλέπετε, το αντίθετο δεν μας συμφέρει.

Απομυθοποίηση

Προ ημερών ένας τραγουδιστής ποπ και νεανικό ‘είδωλο’, ο Liam Payne, 31 ετών, βρέθηκε νεκρός μετά από πτώση από τον τρίτο όροφο του ξενοδοχείου όπου διέμενε. Οι ακριβείς συνθήκες της πτώσης είναι αδιευκρίνιστες. Όπως μαθεύτηκε, το προσωπικό του ξενοδοχείου είχε ειδοποιήσει την αστυνομία ότι ο τραγουδιστής κατέστρεφε το δωμάτιό του, στο οποίο βρέθηκαν αλκοολούχα ποτά και διάφορα ηρεμιστικά χάπια, υπήρχαν πολλές ζημιές και η οθόνη της τηλεόρασης ήταν σπασμένη. Με αφορμή τον θάνατο αυτό, ο πιο γνωστός τραγουδοποιός της Βρετανίας, ο Guy Chambers, κάνει έκκληση στη μουσική βιομηχανία να αποφεύγει να προωθεί ως ταλέντα νέους κάτω των 18 ετών. «Πιστεύω ότι το να ρίχνεις έναν δεκαεξάχρονο σ’ έναν τέτοιο κόσμο ενηλίκων είναι δυνητικά πολύ βλαπτικό», είπε. Όπως διαβάζουμε, ο Payne είχε πρωτοεμφανισθεί στην εκπομπή The X Factor σε ηλικία 14 ετών, και για δεύτερη φορά στα 16 του, οπότε και σχημάτισε το συγκρότημα One Direction, με το οποίο έγινε διάσημος.

     Στο ίδιο πνεύμα, ο Louis Theroux, παραγωγός μια σειράς του BBC με τίτλο Boybands Forever, μίλησε για τους κινδύνους που κρύβει το «να αποκτάς όλα όσα ονειρευόσουν, και αυτά να μην είναι όπως τα φανταζόσουν». Η σειρά που θα προβληθεί στην τηλεόραση του BBC2 τον άλλο μήνα, εξετάζει «μια γενεά νέων ανθρώπων που γνώρισαν τεράστια επιτυχία αλλά συγχρόνως ήταν ψυχικά ευάλωτοι» μέσα στην ξαφνική παγκόσμια φήμη και ευδαιμονία που απέκτησαν. Ένας άλλος μουσικός παραγωγός, ο Mike Smith, είπε ότι «στα 16 τους οι άνθρωποι είναι ακόμη ανώριμοι, κι έτσι και μόνο η σκέψη ότι θα βρεθούν μέσα σ' όλη αυτή την τρέλλα χωρίς να ξέρουν ποιοι είναι σε τρομάζει… Δεν ξέρω αν πρέπει να υπάρξει σχετική νομοθεσία, αλλά όσο ένας νέος μπορεί να αναβάλει μια καριέρα στη μουσική, τόσο καλύτερα».  

     Είναι δυστύχημα το ότι τέτοιες φωνές ακούγονται όταν έχουν ήδη συμβεί τραγικοί θάνατοι νέων ανθρώπων. Τουλάχιστον να λαμβάνονται σοβαρά υπόψιν και να μη πνίγονται μέσα στη δίψα της βιομηχανίας του θεάματος και της μουσικής για νέα ‘ταλέντα’ και περισσότερα κέρδη. Δεν χρειάζεται να χαθούν και άλλοι νέοι για να μάθουμε το μάθημα. Οι αρχαίοι Σπαρτιάτες συνήθιζαν να επιδεικνύουν στους νέους μεθυσμένους είλωτες (δούλους) για να τους αποτρέπουν από τη συνήθεια της μέθης. Ίσως θα πρέπει να γίνεται κάτι ανάλογο με τα νεκρά ‘είδωλα’ της εποχής μας.