Η γλώσσα, όπως είναι γνωστό, είναι μέσο και εργαλείο απαραίτητο στον άνθρωπο. Όπως όλα τα εργαλεία, μπορεί κι αυτή να χρησιμοποιηθεί ευεργετικά ή καταστροφικά, αφού παροιμιωδώς μέχρι και κόκκαλα τσακίζει. Τα ‘ρήματά’ της (οι λέξεις) διαφέρουν στη σημασία τους, ώστε να αποδίδουν κατά το δυνατόν με ακρίβεια τις σκέψεις και τις επιθυμίες μας. Έτσι, άλλο είναι το ‘αψηφώ’ και άλλο το ‘προκαλώ’. Άλλο το ‘αποδοκιμάζω’ ή ‘καταδικάζω’ και άλλο το ‘υβρίζω’ ή ‘προσβάλλω’ ή ‘διασύρω’. Συμφωνούμε ως εδώ;
Ας πάμε στην τρέχουσα πραγματικότητα. Έχουμε στο θέατρο του κόσμου έναν Τούρκο πρόεδρο που δεν διστάζει να απειλεί ή και να υβρίζει όσους δεν του κάθονται καλά και δεν συμφωνούν με τις παράλογες κινήσεις του. Τελευταίος του προσφιλής στόχος ο πρόεδρος της Γαλλίας, μιας χώρας που κατά συγκυρίαν έχει γίνει στόχος και ακραίων ισλαμιστών (ομοϊδεατών του γείτονά μας), με αποτέλεσμα επανειλημμένα ειδεχθή εγκλήματα σε βάρος πολιτών της. Υπάρχει δικαιολογημένη αγανάκτηση και οργή για τις πράξεις αυτές, που δεν επιδοκιμάζονται ή επικροτούνται από κανέναν λογικό άνθρωπο. Ωστόσο, η οργή αυτή δεν εκτονώνεται, και βέβαια το πρόβλημα δεν λύνεται (αντίθετα παροξύνεται), αν εκφράζεται με υβριστικό και χυδαίο τρόπο, όπως στο πρόσφατο πρωτοσέλιδο σκίτσο του περιοδικού Charlie Hebdo.
Ο σύγχρονος Δυτικός άνθρωπος έχει περί πολλού τα δικαιώματά του. Καλά κάνει, αλλά είναι μεγάλη συζήτηση το τι ακριβώς αποτελεί δικαίωμα και ποια είναι τα όριά του. Μέσα στο δικαίωμα του λόγου και της γνώμης φθάνει να περιλαμβάνει και την βλασφημία, την βάναυση προσβολή προσώπων, συμβόλων, ιδεών που άλλοι άνθρωποι θεωρούν ιερές και απαραβίαστες. Καλώς ή κακώς, σωστά ή εσφαλμένα, γι’ αυτούς έχουν υπόσταση θεότητος. Κάποιοι από αυτούς (κακώς, κάκιστα) ίσως θεωρήσουν ιερό χρέος τους να αντιδράσουν με τρόπο βίαιο και να ξεπλύνουν την προσβολή με ακραίο και εγκληματικό τρόπο. Δυστυχώς καμία νομοθεσία, κανένα σύνταγμα, καμία πειθώ δεν μπορεί να μας προφυλάξει από τους παράφρονες. Ούτε αποτελεί θεραπεία το γεγονός ότι π.χ. ο τελευταίος δράστης στη Γαλλία έπεσε νεκρός μετά το έγκλημά του. Δεν είναι πολύ προτιμότερο εμείς οι πιο ‘πολιτισμένοι’ να είμαστε και πιο εγκρατείς στον τρόπο που εκφραζόμαστε; Δεν νομίζω ότι χάνουμε κάτι ουσιώδες αν αυτοπεριορίσουμε το δικαίωμά μας στη βλασφημία.
Υ.Γ. Είχα γράψει τις παραπάνω σκέψεις όταν άκουσα στις ειδήσεις την πιο πρόσφατη σφαγή τριών αθώων ανθρώπων σε εκκλησία της Νίκαιας στη Γαλλία από φανατικό μουσουλμάνο. Δυστυχώς το 'δικαίωμα' που λέγαμε το πληρώνουν ξένα κεφάλια...
2 σχόλια:
Καλησπέρα κύριε Παπαγιάννη,
Παρακαλώ συγχωρήστε την ανωνυμία μου. Δεν μου είναι δυνατόν εκ της θέσεώς μου να σχολιάσω επωνύμως σε διαδικτυακό τόπο, και δεν έχω κάποιον άλλο τρόπο επικοινωνίας.
Σας διαβάζω και συμφωνώ με τις θέσεις σας όλα αυτά τα χρόνια. Έχω μάθει πολλά από σας, όπως και διαβάζοντας τα βιβλία του αειμνήστου Πατρός σας.
Σε σχέση με αυτό το κείμενο, θα ήθελα να ρωτήσω τη γνώμη σας με όλον τον σεβασμό:
Για όσους πιστεύουν στην απόλυτη υπερβατικότητα (transcendence) του Θείου, η μεγαλύτερη βλασφημία είναι η Ενσάρκωση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Για αυτό λέχθηκε ότι: "οφειλει αποθανειν οτι εαυτον υιον του θεου εποιησεν". Σήμερα, πολλοί έτερόδοξοι, ακόμη και ανήκοντες σε άλλες ομολογίες συμφωνούν με αυτό. Κατ'επέκταση, για αυτούς, ακόμη και η Θεία Κοινωνία είναι βλασφημία: Πως είναι δυνατόν να μετέχουμε εμείς οι υλικοί άνθρωποι σε Αυτόν που βρίσκεται επέκεινα της ουσίας; Σίγουρα θα πρόκειται για αναπαράσταση ή συμβολισμό. Ή πως είναι δυνατόν, ο παντοδύναμος Θεός να υποβάλλεται σε Πάθη και να πεθαίνει; Με την ίδια λογική, σε ναούς άλλων ομολογιών, δεν υπάρχουν εικόνες, "graven images".
Με ανάλογο τρόπο, η βάναυση προσβολή προσώπων και συμβόλων που περιγράφετε, δεν πρόκαλείται από την χυδαία απεικόνιση τους, αλλά από την απεικόνιση αυτή καθ'εαυτή: κάθε απεικόνιση του ιερού είναι βλάσφημία, γιατί το ιερό είναι εξ ορισμού ανεικονικό/ μη απεικονίσιμο.
Μήπως δεχόμενοι a priori την έννοια της βλασφημίας ως απεικόνισης/ενσάρκωσης του ιερού, και καλώντας σε εγκράτεια/αυτοπεριορισμό, κινδυνεύουμε να θεωρηθούμε βλάσφημοι κάποια στιγμή επειδή κοινωνούμε, ή επειδή προσκυνούμε τις εικόνες, ή επειδή κηρύσσουμε Χριστόν εσταυρωμένον;
Θα με ενδιέφερε να ακούσω τη γνώμη σας στις παραπάνω σκέψεις.
Με εκτίμηση και σεβασμό.
Ευχαριστώ για τον σχολιασμό και κατανοώ την επιθυμία της ανωνυμίας σας. Ως μη θεολόγος, νομίζω ότι η απάντηση στο ερώτημά σας βρίσκεται ακριβώς στο γεγονός αυτό καθεαυτό της Σαρκώσεως. Έχει διατυπωθεί στο Συνοδικό της Ορθοδοξίας ότι, από τη στιγμή που ο Υιός του Θεού έγινε υιός ανθρώπου, η απεικόνισή του, με τον προσήκοντα σεβασμό (και όχι υπό τύπον καρικατούρας ή γελοιογραφίας) και για λατρευτικό σκοπό (με την τιμή να αποβαίνει στο πρωτότυπο και όχι στην υλική εικόνα) είναι μέρος της παράδοσής μας και διακονεί την ανθρώπινη αδυναμία. Αυτή η απεικόνιση σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως βλασφημία ή ύβρις προς το Θείο. Εξάλλου η μετοχή μας στα Μυστήρια γίνεται σύμφωνα με την επιταγή του ίδιου του Κυρίου. Οποιαδήποτε άλλη ερμηνεία ή χαρακτηρισμός των Μυστηρίων ξεφεύγει τελείως από την Ορθόδοξη πίστη και διδασκαλία.
Δημοσίευση σχολίου