Στις 12 Μαρτίου ο Παγκόσμιος Ιστός (WorldWide Web ή απλά WWW), το Διαδίκτυο όπως το ξέρουμε σήμερα, γιόρτασε τα 29α γενέθλιά του. Με την ευκαιρία αυτή έμαθα από σχετικά δημοσιεύματα ότι το 2016 τα Ηνωμένα Έθνη κήρυξαν την πρόσβαση στο Διαδίκτυο (στο εξής ΔΔ) ανθρώπινο δικαίωμα, ισότιμο με το καθαρό νερό, το ηλεκτρικό ρεύμα, τη στέγη και την τροφή (βάλτε όσα αποσιωπητικά ή θαυμαστικά θέλετε πίσω από μια τέτοια διακήρυξη...). Σήμερα ο μισός πληθυσμός του κόσμου είναι ‘δικτυωμένος’, και ο ‘πατέρας’ του ΔΔ σερ Tim Berners-Lee (πήρε βραβείο Νόμπελ γι’ αυτό) θέτει σε ανοικτή επιστολή του δυο αντιφατικά ερωτήματα. Πώς θα συνδέσουμε στο ΔΔ και τον άλλο μισό πληθυσμό; Είμαστε σίγουροι ότι αυτός ο πληθυσμός θέλει να συνδεθεί στο ΔΔ που έχουμε σήμερα; Ο ίδιος επισημαίνει ότι το ΔΔ μπορεί να γίνει όπλο, και δεν μπορούμε να βασιζόμαστε στις μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες να το σταματήσουν. Είναι επικίνδυνο να έχεις μια χούφτα εταιρείες που ελέγχουν τη διακίνηση ιδεών και απόψεων (το πρόσφατο παράδειγμα της Cambridge Analytica δείχνει ανάγλυφα μια μόνο πτυχή του θέματος). Ίσως χρειάζεται ένας ρυθμιστής, λέει ο σερ Tim, αλλά (ρωτώ εγώ) ποιος θα είναι αυτός; Πόση εμπιστοσύνη θα μπορούμε να του έχουμε; Και ποιος θα μας εγγυηθεί ότι μια μέρα δεν θα γίνει δυνάστης μας; Υπάρχει ένα αγγλικό ρητό που λέει: «Η δύναμη διαφθείρει, η απόλυτη δύναμη διαφθείρει απόλυτα». Ακόμη και καταρχήν έντιμοι άνθρωποι αλλάζουν συμπεριφορά όταν αποκτήσουν απόλυτη δύναμη.
Όλα αυτά αποτελούν ακόμη ένα παράδειγμα για το πώς η ταχύτητα και ο βαθμός της τεχνολογικής εξέλιξης ξεπερνά τη δυνατότητά μας να προβλέπουμε και να προλαμβάνουμε τα ηθικά διλήμματα που προκύπτουν από τη χρήση της τεχνολογίας. Όταν μιλούμε για ηθικά διλήμματα συνδεόμενα με την επιστήμη, το μυαλό μας πάει π.χ. στη χρήση πυρηνικής ενέργειας ή στην κλωνοποίηση ζωντανών οργανισμών. Η τεχνολογία των πληροφοριών δίνει κι άλλες διαστάσεις στο θέμα. Τι γίνεται με την ιδιωτικότητα, που τόσο εύκολα αποποιούμαστε; Πώς μπορούμε να προστατευθούμε (ή και να προστατεύσουμε άλλους) από ανεξέλεγκτη (παρα)πληροφόρηση; Πού σταματά η ενημέρωση και αρχίζει η χειραγώγηση; Ποιος βαθμός πληροφόρησης μπορεί να χαρακτηρισθεί πλύση εγκεφάλου; Τι σημαίνει σ' έναν τέτοιο κόσμο "κοινή γνώμη"; Και άλλα πολλά.
Η πληροφόρηση από μόνη της δεν είναι κακή, απλώς η υπέρβαση της δόσης μπορεί, όπως και με τα φάρμακα, να προκαλέσει δηλητηρίαση. Εξάλλου, όπως μας είπε ο ποιητής T.S. Eliot, πληροφορία και γνώση δεν είναι το ίδιο: η δεύτερη μπορεί να χαθεί μέσα στην πρώτη. Με αφορμή τα παραπάνω κάνω μια σκέψη, που ελπίζω να μη χαρακτηρισθεί αιρετική. Το απαγορευμένο δένδρο στον κήπο της Εδέμ ήταν το δένδρο ‘του γινώσκειν καλόν και πονηρόν’, το δένδρο της γνώσης. Ίσως θα του ταίριαζε καλύτερα το όνομα δένδρο της πληροφόρησης.
Όλα αυτά αποτελούν ακόμη ένα παράδειγμα για το πώς η ταχύτητα και ο βαθμός της τεχνολογικής εξέλιξης ξεπερνά τη δυνατότητά μας να προβλέπουμε και να προλαμβάνουμε τα ηθικά διλήμματα που προκύπτουν από τη χρήση της τεχνολογίας. Όταν μιλούμε για ηθικά διλήμματα συνδεόμενα με την επιστήμη, το μυαλό μας πάει π.χ. στη χρήση πυρηνικής ενέργειας ή στην κλωνοποίηση ζωντανών οργανισμών. Η τεχνολογία των πληροφοριών δίνει κι άλλες διαστάσεις στο θέμα. Τι γίνεται με την ιδιωτικότητα, που τόσο εύκολα αποποιούμαστε; Πώς μπορούμε να προστατευθούμε (ή και να προστατεύσουμε άλλους) από ανεξέλεγκτη (παρα)πληροφόρηση; Πού σταματά η ενημέρωση και αρχίζει η χειραγώγηση; Ποιος βαθμός πληροφόρησης μπορεί να χαρακτηρισθεί πλύση εγκεφάλου; Τι σημαίνει σ' έναν τέτοιο κόσμο "κοινή γνώμη"; Και άλλα πολλά.
Η πληροφόρηση από μόνη της δεν είναι κακή, απλώς η υπέρβαση της δόσης μπορεί, όπως και με τα φάρμακα, να προκαλέσει δηλητηρίαση. Εξάλλου, όπως μας είπε ο ποιητής T.S. Eliot, πληροφορία και γνώση δεν είναι το ίδιο: η δεύτερη μπορεί να χαθεί μέσα στην πρώτη. Με αφορμή τα παραπάνω κάνω μια σκέψη, που ελπίζω να μη χαρακτηρισθεί αιρετική. Το απαγορευμένο δένδρο στον κήπο της Εδέμ ήταν το δένδρο ‘του γινώσκειν καλόν και πονηρόν’, το δένδρο της γνώσης. Ίσως θα του ταίριαζε καλύτερα το όνομα δένδρο της πληροφόρησης.
2 σχόλια:
Ε, όχι και ισότιμο με το καθαρό νερό!
Γι' αυτό κι εγώ έβαλα τα αποσιωπητικά και τα θαυμαστικά.
Βέβαια, γεννάται ένα εύλογο ζήτημα, που έχει το αντίστοιχό του στην κινητικότητα (όχι των υπαλλήλων, αλλά του κόσμου εν γένει). Κάποτε οι άνθρωποι δούλευαν στη γειτονιά τους, σε απόσταση περιπάτου από τα σπίτια τους, και η ανάγκη της αυτοκίνησης ήταν πρακτικά μηδενική. Σήμερα όσοι βρίσκουν δουλειά αναγκάζονται συχνά να μετακινούνται άλλες τόσες ώρες σε αποστάσεις που χρονικά και τοπικά δεν μπορούν να καλυφθούν παρά μόνο με ίδια μέσα. Φαύλος κύκλος. Κατά ανάλογο τρόπο, αν οι ευκαιρίες για εργασία ή για οποιαδήποτε άλλη υγιή και χρήσιμη δραστηριότητα προβάλλονται και αναζητούνται στα ηλεκτρονικά μέσα, τότε τα μέσα αυτά αυτόματα ανάγονται σε εργαλεία επιβίωσης. Φυσικά αυτό δεν αναιρεί, αντίθετα επιτείνει την ανάγκη για ορθή εξάπλωση και χρήση του Διαδικτύου και όχι για τις διάφορες παραχρήσεις και καταχρήσεις του. Ωστόσο, υπάρχει και ο κίνδυνος, όταν όλα κρέμονται από μία και αποκλειστική "πλατφόρμα", να χαθούν και να καταρρεύσουν μαζί με την πλατφόρμα αυτή. Μια πρόσθετη αφορμή για περίσκεψη.
Δημοσίευση σχολίου