Ισότητα ή ισοπέδωση;

 Με αφορμή πρόσφατα και παλαιότερα επεισόδια κακοποίησης ή δολοφονίας γυναικών, ένας επιστολογράφος υποστήριξε στην Καθημερινή ότι, μεταξύ άλλων, φταίνε και τα επώνυμα των γυναικών, που στην ελληνική γλώσσα είναι σε γενική πτώση, καθιστώντας έτσι τις γυναίκες ‘κτήματα’ των ανδρών τους (ή των προγόνων τους). Παρακάτω ο δικός μου αντίλογος (Περί ισότητας και ονομάτων):
     «Η επιστολή του κ. Α. Γιοβανίδη (Βία κατά γυναικών και περί ονομάτων, 30/7) αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα για το πού μπορούμε να φθάσουμε όταν η «πολιτική ορθότητα» και ο «προοδευτισμός» παραγκωνίζουν την κοινή λογική.
     Τον οφειλόμενο σεβασμό και την εκτίμησή μας στις γυναίκες ως άξια και ισότιμα ανθρώπινα πρόσωπα μπορούμε να τον δείχνουμε έμπρακτα με ποικίλους τρόπους, ακόμη και με τον κλασικό, ρομαντικό και ξεπερασμένο για πολλούς, ιπποτισμό και την ευγένεια, χωρίς να αποδομούμε τυποποιημένες από αιώνες κοινωνικές συμβάσεις (π.χ. στα ονόματα), που δεν βλάπτουν απολύτως κανέναν. Δεν υβρίζω ούτε υποτιμώ ούτε παρενοχλώ μια γυναίκα αν την αποκαλέσω κυρία Παπαδοπούλου και όχι κυρία Παπαδόπουλος (όπως θα την έλεγαν στις ΗΠΑ).
     Ο επιστολογράφος αναφέρει τη Δυτική Ευρώπη, όπου οι γυναίκες δεν έχουν επώνυμα στη γενική (και πώς να έχουν, αφού τα ονόματα δεν κλίνονται στις αντίστοιχες γλώσσες;). Επειδή λόγω επαγγέλματος συχνά διαβάζω ξένη βιβλιογραφία, κάθε τόσο έχω την απορία αν το όνομα J. Smith που βλέπω σε ένα άρθρο αντιστοιχεί σε John ή σε Jane (τυχαίο το παράδειγμα). Η ισοπέδωση των φύλων, ακόμη και σε γλωσσικό επίπεδο, αποτελεί πολιτισμική οπισθοδρόμηση και όχι πρόοδο».

[Καθημερινή 7/8/2021]

Κατασκήνωση

 Μετά από μερικές δεκαετίες, πρόσφατα βρέθηκα και πάλι για μερικές μέρες σε κατασκήνωση. Ανέσυρα από το χρονοντούλαπο λησμονημένες μνήμες από χώρους αγωγής σε 24ωρη βάση. Ήρθαν ξανά στο προσκήνιο λέξεις και έννοιες όπως πρωινή και βραδινή κοινή προσευχή, αγιογραφικό ανάγνωσμα, έπαρση και υποστολή σημαίας, συνθήματα και κραυγές και ύμνοι, πρωταθλήματα, επιθεώρηση σκηνών, ομάδα αγάπης και σημαία τιμής, νυχτερινό παιχνίδι δάσους και θησαυρού, συγκεντρώσεις ομάδων. Πόση ικανοποίηση μας πρόσφεραν στο παρελθόν όλες αυτές οι εκδηλώσεις, πόσες εντυπώσεις μας άφησαν, για μια ζωή! Ωραίο να βλέπεις ότι η παράδοση αυτή συνεχίζεται τόσα χρόνια τώρα, με θετικές προσαρμογές στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Τα παιδιά μαθαίνουν να παίζουν, να συζητούν, να προσεύχονται, να ψάλλουν, να συνυπάρχουν, και εισάγονται στην υγιή κοινωνική ζωή με έναν ομαλό, φυσικό τρόπο. Μου αρέσει τόσο η όλη ατμόσφαιρα που μένω ακόμη ένα βράδυ.           
     Μεγαλώνοντας όμως γνωρίζουμε και το παρασκήνιο: τη δουλειά και τον κόπο και τα ξενύχτια και τις αγωνίες τόσων ανθρώπων που αθόρυβα, αυτοθυσιαστικά, με ανιδιοτέλεια και ολοκληρωτική προσφορά στήνουν και διαχειρίζονται μια κατασκήνωση, αναλαμβάνουν τη φροντίδα τόσων παιδιών και μεριμνούν για την παραμικρή λεπτομέρεια, ώστε όλα να πάνε καλά. Με τις πρόσθετες επιταγές της πανδημίας, με τακτικούς ελέγχους, με θερμομετρήσεις και ράπιντ τεστ, ώστε να μη ξεφύγει ανθρωπίνως τίποτε. Και με την πίστη ότι ο Θεός «ὁ εναρξάμενος τὸ ἔργον τοῦτο» θα αναπληρώσει τις ελλείψεις και θα προστατεύσει από κάθε κακοτοπιά, εφόσον σ’ αυτόν εναποθέτουμε τις ελπίδες μας. Γένοιτο.

We may all be outnumbered

 Δεν αποδίδεται με ακρίβεια στα ελληνικά η αγγλική φράση του τίτλου, αλλά περιγράφει μια πραγματικότητα: πάντα μπορεί να υπάρξει κάτι ανώτερο από μας, κι αυτό φαίνεται στις τρέχουσες δασικές πυρκαγιές που καταστρέφουν μεγάλες εκτάσεις της πατρίδας μας. Αλήθεια, πού βάζει κανείς το επίπεδο ετοιμότητας και επάρκειας ενός μηχανισμού, μιας πολιτείας, ενός κόσμου; Χτίζεις π.χ. με προδιαγραφές αντοχής σε σεισμό εφτά Ρίχτερ, και κάποια στιγμή ‘χτυπούν’ εφτάμιση και οι οικοδομές καταρρέουν. Διαθέτεις πενήντα πυροσβεστικά αεροπλάνα, και ξαφνικά έχεις να αντιμετωπίσεις ογδόντα και εκατό πυρκαγιές σε όλη τη χώρα. Έχεις πεντακόσιες κλίνες ΜΕΘ, και μέσα σε μερικές εβδομάδες πανδημίας σου χρειάζονται χίλιες και πλέον (οι αριθμοί αυθαίρετοι, αλλά τους έχουμε συναντήσει). Τι συμπέρασμα μπορεί να βγάλει κανείς από μια τέτοια πραγματικότητα; Ότι πάντα μπορεί να συμβεί κάτι πέρα από τις δυνάμεις μας, όσο μεγάλες κι αν είναι αυτές. Ιδιαίτερα όταν απέναντί μας έχουμε φυσικά φαινόμενα, πάνω στα οποία δεν έχουμε απολύτως κανέναν έλεγχο. Έχουμε ξαναγράψει, το βλέπουμε και στις μέρες μας, ότι από τέτοια προβλήματα πλήττονται και καταστρέφονται χώρες με πολύ καλύτερες υποδομές, πολύ πιο πλούσιες οικονομίες, που συνήθως τις ζηλεύουμε για την αφθονία των αγαθών τους και το βιοτικό τους επίπεδο (πρόσφατες φονικές πλημμύρες στη Γερμανία και το Βέλγιο, τεράστιες πυρκαγιές στις ΗΠΑ κτλ.). Και επαληθεύεται πάντα ο Ψαλμωδός που μας έλεγε τόσους αιώνες πριν ότι «ἐὰν μὴ Κύριος φυλάξῃ πόλιν, εἰς μάτην ἠγρύπνησεν ὁ φυλάσσων». 

     Η πίστη στην Πρόνοια του Θεού δεν είναι μοιρολατρία ούτε μας απαλλάσσει από τις δικές μας υποχρεώσεις, αλλά αποτελεί συνειδητοποίηση ότι όλα τα ανθρώπινα έχουν όρια, όσες καλές προθέσεις, προσπάθειες και μέσα κι αν διατίθενται για κάθε σκοπό. Έτσι, κάθε φορά που μας έρχεται να διαμαρτυρηθούμε για ελλείψεις, υστερήσεις, ανεπάρκειες, ας κάνουμε κι αυτή τη σκέψη, για να βλέπουμε λίγο πιο ισορροπημένα τα πράγματα.       

Δίχως Θεό

 Δύσκολα και τραγικά γεγονότα μας βομβαρδίζουν καθημερινά: οι θεομηνίες κάθε είδους (με τις πυρκαγιές και τις πλημμύρες σε πρώτο πλάνο), η επίμονη πανδημία Covid-19 με τις παραλλαγές και τις μεταλλάξεις και τα ποικίλα διλήμματά της, αλλά και τα συχνά-πυκνά εγκλήματα γεμίζουν τις σελίδες της επικαιρότητος. Όλα αυτά δημιουργούν μια ατμόσφαιρα γενικευμένης απόγνωσης, με δυσοίωνες σκέψεις για το μέλλον.
     Τέτοιες μέρες πριν 13 χρόνια εκοιμήθη ο Αλέξανδρος Σολζενίτσιν. Με την αφορμή αυτή έφερα στη μνήμη μου ένα κείμενό του που είχα μεταφράσει προ ετών για την ιστοσελίδα ‘Αντίφωνο’. Εκεί ο μεγάλος Ρώσος συγγραφέας και διανοητής περιέγραφε την τραγικότητα του σύγχρονου κόσμου (το 1983), τόσο του Ανατολικού όσο και του Δυτικού, και κατέληγε στο συμπέρασμα που διατυπώνει λιτά στον τίτλο του: «Οι άνθρωποι ξέχασαν τον Θεό, γι’ αυτό έγιναν όλα αυτά». Έλεγε με άλλα λόγια τα ίδια με τον συμπατριώτη του Ντοστογιέφσκι,  ότι «Χωρίς Θεό όλα επιτρέπονται». Αν δεν υπάρχει για μένα ο Θεός (δηλ. αν δεν τον αναγνωρίζω, με ό,τι αυτή η αναγνώριση σημαίνει για τον τρόπο ζωής και τη συμπεριφορά μου απέναντι στους συνανθρώπους μου και στον κόσμο), τότε μπορεί να κάνω οτιδήποτε, ακόμη και εγκλήματα να διαπράξω και το περιβάλλον μου να καταστρέψω και να εκμεταλλευθώ τους άλλους κατά το συμφέρον μου, εφόσον θεωρώ ότι έχω αυτό το δικαίωμα και δεν πρόκειται να δώσω λόγο σε κανέναν. Κι αν με την ίδια λογική κινούνται και οι άλλοι γύρω μου, δεν θέλει πολλή φαντασία για να διαπιστώσω το καταστροφικό αποτέλεσμα.
     Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το κείμενο του Σολζενίτσιν στο Αντίφωνο, στη μνήμη του συγγραφέα. Αν ζούσε σήμερα ο μακαρίτης, πιστεύω ότι δεν θα δίσταζε να διακηρύξει και πάλι το ίδιο, ως ρίζα των δεινών του κόσμου όλου: «Οι άνθρωποι ξέχασαν τον Θεό».

Περί δεοντολογίας

 Πολύς λόγος γίνεται για την ιατρική δεοντολογία στις μέρες μας, κυρίως από όσους αντιτίθενται στον εμβολιασμό. Ας μου επιτραπεί να διατυπώσω κάποιες σκέψεις, μια και μετείχα στην επιτροπή του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης που κατάρτισε το προσχέδιο στο οποίο βασίσθηκε ο τρέχων Κώδικας Δεοντολογίας (ν. 3418/2005). Σημειώνω εξαρχής, για να μη παρερμηνευθώ, ότι η δεοντολογία αφορά στο ιατρικό επάγγελμα, δηλ. στον τρόπο συμπεριφοράς και τις υποχρεώσεις των γιατρών απέναντι στους ασθενείς και την κοινωνία. Δεν δεσμεύει τις πολιτικές ή διοικητικές αρχές που χρησιμοποιούν ως συμβούλους τους γιατρούς σε θέματα δημόσιας υγείας. Τέλος, οι προτεινόμενοι από την πολιτεία τρόποι αντιμετώπισης προβλημάτων υγείας υιοθετούνται από τον ιατρικό κόσμο εφόσον δεν αντιβαίνουν στις διατάξεις του Κώδικα.
     Για οποιαδήποτε ιατρική πράξη είναι απαραίτητη η συναίνεση αυτού που πρόκειται να την υποστεί (άρθρο 12). Εξαίρεση αποτελούν μόνο οι επείγουσες καταστάσεις, όπου δεν υπάρχει χρόνος ή δυνατότητα λήψης μιας τέτοιας συναίνεσης. Π.χ. ένας ασθενής ή τραυματίας που δεν έχει τις αισθήσεις του δεν μπορεί να συναινέσει να του κάνουν ή όχι ανάνηψη. Οι εμβολιασμοί αποτελούν ιατρική πράξη. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν επιβάλλονται καταναγκαστικά εν είδει στρατιωτικού νόμου, αλλά βασίζονται στην ενημέρωση και την πειθώ και την εκούσια προσέλευση των πολιτών.
     Ο Κώδικας δεν αναφέρεται συγκεκριμένα σε υποχρέωση του γιατρού να είναι εμβολιασμένος γενικά ή για ειδικές παθήσεις. Ωστόσο το άρθρο 2 παρ. 6 λέει τα εξής: «Εάν ο ιατρός πάσχει ή είναι φορέας ενός μεταδοτικού νοσήματος, πρέπει να αναζητήσει συμβουλή από ιατρό εργασίας ή κατάλληλα καταρτισμένους συναδέλφους σχετικά με την αναγκαιότητα ή τον τρόπο αλλαγής παροχής των υπηρεσιών του», και προσθέτει αμέσως ότι «Στις περιπτώσεις αυτές ο ιατρός δεν πρέπει να επαφίεται στην αποκλειστική προσωπική του εκτίμηση σχετικά με την ύπαρξη κινδύνου». Νομίζω ότι τα παραπάνω έχουν εφαρμογή στην τρέχουσα κατάσταση για το ιατρικό, αλλά και το ευρύτερο υγειονομικό προσωπικό. Εφόσον οι κατάλληλα καταρτισμένοι συνάδελφοι (επιδημιολόγοι, λοιμωξιολόγοι κ.ά.) υποδεικνύουν στους δυνητικούς φορείς υγειονομικούς τρόπους προστασίας των ασθενών τους, θα πρέπει να υπάρχει και η ανάλογη συμμόρφωση εκ μέρους τους.
     Τα παραπάνω έχουν να κάνουν αποκλειστικά με το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό. Το αν ο μη εμβολιασμός θα έχει συνέπειες για άλλες κατηγορίες εργαζομένων είναι απόφαση του κράτους και δεν σχετίζεται με την ιατρική δεοντολογία. Για να μη μπερδεύουμε τα θέματα περισσότερο.

Ορκωμοσίες στο Διαδίκτυο

Επικοινωνώντας τις μέρες αυτές με συγγενικό πρόσωπο για να το συγχαρώ για το άριστο πέρας των Πανεπιστημιακών σπουδών, μαθαίνω ότι η ορκωμοσία των αποφοίτων θα γίνει διαδικτυακά. Οι νέοι γιατροί, νομικοί, φιλόλογοι, μαθηματικοί και λοιποί επιστήμονες θα δώσουν τον ‘νενομισμένον όρκον’ καθένας από το δωμάτιό του, με εικονική μόνο παρουσία στον ακαδημαϊκό χώρο.

     Κατανοώντας πλήρως την ανάγκη για στοιχειώδη υγειονομική προστασία στο περιβάλλον της πανδημίας, θεωρώ ότι κάτι τέτοιο είναι αδικαιολόγητη υπερβολή. Μια μέρα-ορόσημο για τη ζωή τόσων νέων ανθρώπων, επιστέγασμα πολυετών κόπων και μελέτης, θα περάσει στην προσωπική ιστορία του καθενός σαν «μία από τα ίδια»: χωρίς τελετουργικό, χωρίς μια τελευταία επαφή με τους συμφοιτητές και τους διδάσκοντες, λες και όλοι αυτοί βρίσκονται σε άλλες ηπείρους ή πλανήτες. Χωρίς μια αναμνηστική κοινή φωτογραφία, έστω και με τις στοιχειώδεις αποστάσεις ασφαλείας.

     Νομίζω ότι αποτελεί μέγιστη αδικία προς τους νέους αυτούς η κατάργηση της παραδοσιακής ορκωμοσίας με φυσική παρουσία. Δεν χρειάζεται βέβαια να προσέλθει το παλαιό πλήθος συγγενών και φίλων. Να μην καταργηθεί όμως και η άμεση επαφή με τους συναθλητές του καλού αγώνος, έστω και με μάσκες. Μετά από εμπειρία τόσων μηνών θα περίμενα από την ανθρώπινη ευφυΐα να έχει επινοήσει κάτι καλύτερο για τέτοιες μοναδικές περιστάσεις. Εξάλλου, πολλοί από τους νέους αποφοίτους πιθανώς θα γλεντήσουν το γεγονός σε κάποιο πάρτι. Μια κοινή ορκωμοσία πόσο πρόσθετο κίνδυνο θα αποτελέσει;

[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή 27/7/2021]

 

Υποχρεωτικότητα

 Ακόμη μια λέξη ήρθε στο προσκήνιο της καθημερινής μας επικοινωνίας και έγινε μήλο της έριδος μεταξύ ειδικών και μη. Φυσικά με αναφορά στον εμβολιασμό κατά της νόσου Covid-19. Εκεί που μιλούσαμε μόνο για δικαιώματα, ξαφνικά μας προέκυψαν, με ζόρικο τρόπο, και οι υποχρεώσεις. Ή τουλάχιστον αυτή η συγκεκριμένη υποχρέωση: ότι δηλ. κάποιοι άνθρωποι που λόγω δουλειάς έρχονται σε στενή επαφή με πολύ κόσμο, και μάλιστα με ανθρώπους ευάλωτους, όπως οι ηλικιωμένοι και οι πάσχοντες από διάφορα σοβαρά νοσήματα, πρέπει να είναι εμβολιασμένοι, μια και ο ιός με τις διάφορες κολλητικές ‘θυγατέρες’ του δεν λέει να μας αδειάσει τη γωνιά στο αμέσως ορατό μέλλον.
     Θα μπορούσε κανείς να επιχειρηματολογεί επί ώρες για το αν ένας εμβολιασμός μπορεί να επιβληθεί υποχρεωτικά, χωρίς να καταλήξει σε γενικά αποδεκτό συμπέρασμα. Ας θυμηθώ μια προσωπική εμπειρία. Το 1992, όταν ακόμη εργαζόμουν σε νοσοκομείο στην Ουαλία, έγινε υποχρεωτικός ο εμβολιασμός του ιατρικού προσωπικού για ηπατίτιδα Β. Ας σημειώσω ότι η νόσος αυτή δεν είναι επιδημική, αλλά επειδή μεταδίδεται από επαφή με σωματικά υγρά (π.χ. αίμα) αποτελεί δυνητικό επαγγελματικό κίνδυνο για το προσωπικό υγείας (ένας καθηγητής μου της Χειρουργικής -- αιωνία η μνήμη του -- είχε πεθάνει μερικούς μήνες μετά την αποφοίτησή μας από ηπατίτιδα που κόλλησε από μικροτραυματισμό στο χειρουργείο).  Έκτοτε, όσες φορές επέστρεψα στη Βρετανία για θερινή εργασία μου ζητήθηκε πιστοποιητικό εμβολιασμού ή εξέταση αντισωμάτων. Χωρίς αυτό δεν θα μπορούσα να δουλέψω. Συνεπώς η ιδέα του υποχρεωτικού εμβολιασμού δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο στον χώρο μας.
     Στις διάφορες συζητήσεις που γίνονται ανακινείται και το ερώτημα των κυρώσεων για τον μη εμβολιασμό. Κακά τα ψέματα: δημόσια υποχρέωση χωρίς ποινή παύει να είναι υποχρέωση. Η αναφορά στο ‘φιλότιμο’ ή τον πατριωτισμό των Ελλήνων (άρθρο 120 του τρέχοντος Συντάγματος) αποτελεί απλώς γραφικό ρομαντισμό. Έλα όμως που ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της Ελληνικής δημόσιας ζωής στη μεταπολιτευτική περίοδο είναι η ατιμωρησία! Έχουμε ξαναγράψει για το ζήτημα και τα παραδείγματα αφθονούν γύρω μας. Προειδοποιήσεις και απειλές δεν έχουν κανένα απολύτως νόημα αν μένουν ανεκπλήρωτες: θυμίζουν τον σκύλο που γαυγίζει αλλά δεν δαγκώνει. Κάποια στιγμή επιτέλους πρέπει να μάθουμε να επωμιζόμαστε την ευθύνη και τις συνέπειες των αποφάσεων και των πράξεων ή παραλείψεών μας.

Ισόβια

 Συνδέουμε συνήθως τον όρο αυτό με μακροχρόνιες ποινές κάθειρξης (σπάνια η εφαρμογή της φτάνει στο ακρότατο σημείο). Ωστόσο υπάρχουν καταστάσεις που τις επωμίζεται κανείς, εκούσια ή ακούσια, για το υπόλοιπο της ζωής του. Στις πρώτες ανήκει ο γάμος, αλλά και η μοναστική ζωή. Ειδικά στη δεύτερη επιλογή, μπαίνει κανείς ελεύθερα σε έναν τρόπο ζωής με συγκεκριμένους κανόνες υπακοής, σε δεδομένο αυστηρό περιβάλλον, αποτασσόμενος συνήθειες και ασχολίες προηγούμενες, αποδεχόμενος το καθεστώς αυτό για το υπόλοιπο της ζωής του, όσο κι αν είναι αυτό. Με τις ευχές των δικών του ανθρώπων να «τελέσει τον δρόμον» επάξια και να φθάσει στο τέρμα, για να στεφανωθεί για το αγώνισμά του.
     Υπάρχουν όμως και ακούσια ισόβια. Όπως το να σε βρει απροσδόκητα μια χρόνια ανίατη νόσος, π.χ. διαβήτης, και μάλιστα σε μικρή ηλικία. Εδώ η επιλογή δεν είναι καθόλου ελεύθερη: δεν τον διάλεξες ούτε εσύ ούτε οι δικοί σου άνθρωποι -- στην ηλικία αυτή δεν τον γνώριζες ούτε σαν ιδέα. Σου χτύπησε την πόρτα ακάλεστος, και σε χτύπησε στο κεφάλι σαν κεραυνός από καθαρό ουρανό. Και σου άλλαξε τη ζωή για πάντα: στο εξής αυτός θα υπαγορεύει την τροφή σου, την άσκηση και τις άλλες δραστηριότητές σου, θα σε βάζει να τρυπιέσαι πολλές φορές τη μέρα και να κρατάς λογαριασμό για τα αποτελέσματα των εξετάσεών σου. Σ’ αυτόν θα κάνεις υπακοή, θέλεις δεν θέλεις, για το υπόλοιπο της ζωής σου. Με δυσάρεστες και επικίνδυνες συνέπειες αν παρακούσεις.
     Ο μακαριστός π. Συμεών μας έλεγε συχνά ότι σ’ αυτόν τον κόσμο ο καθένας θα κάνει τον κανόνα του. Άλλοι τον επιλέγουν, σε άλλους ‘χαρίζεται’ ως σταυρός. Αν στους πρώτους δίνουμε ευχές, διπλές ευχές χρωστούμε στους δεύτερους, μαζί με τον θαυμασμό μας για την υπομονή τους. Καλή δύναμη!

Πλατφόρμες

 Έχουν μπει για τα καλά στη ζωή μας τα τελευταία χρόνια, ως λέξη και ως έννοια. Σχεδόν δεν περνάει μέρα που να μην ακούμε από τα Μέσα για μια νέα πλατφόρμα, από την οποία θα μπορούμε να κάνουμε κάτι συγκεκριμένο: να κλείσουμε ραντεβού για εμβόλιο, να αλλάξουμε το ραντεβού, να επιλέξουμε εμβόλιο, να βγάλουμε χαρτί ότι εμβολιασθήκαμε, να γράψουμε βεβαίωση ότι ο Τάδε πρέπει να εμβολιασθεί στο σπίτι και πάει λέγοντας. Επέλεξα το παράδειγμα των εμβολιασμών λόγω επικαιρότητος, αλλά οι πλατφόρμες δεν περιορίζονται εδώ. Για κάθε κίνηση στη δημόσια σφαίρα υπάρχει και μια πλατφόρμα, με αποτέλεσμα να περνάμε πολλές ώρες ‘πηδώντας’ από τη μία στην άλλη, σ’ ένα είδος εικονικού παρκούρ, αυτής της απαιτητικής μορφής άσκησης όπου κανείς τρέχοντας υπερπηδάει διάφορα φυσικά ή τεχνητά εμπόδια. Σίγουρα ασφαλέστερο από το πραγματικό σπορ, και λιγότερο ψυχοφθόρο από το τρέξιμο από υπηρεσία σε υπηρεσία και την αναμονή σε διάφορες ‘ουρές’ για να διεκπεραιώσεις απλά πράγματα, αποτελεί μια θετική εξέλιξη στην καθημερινή ζωή, η οποία όμως έτσι γίνεται όλο και περισσότερο… εικονική.

     Ο Gerald Durrell ήταν άγγλος συγγραφέας που μεγάλωσε στην Κέρκυρα. Στο γνωστό χιουμοριστικό βιβλίο του με τίτλο ‘Η οικογένειά μου και άλλα ζώα’ περιγράφει την ίδρυση της πρώτης πυροσβεστικής υπηρεσίας στο νησί. Εκτός των άλλων στην κεντρική πλατεία τοποθετήθηκε ένα κουδούνι πίσω από προστατευτικό τζάμι. Καθένας που αντιλαμβανόταν φωτιά μπορούσε να σπάσει το τζάμι και να χτυπήσει το κουδούνι για ειδοποίηση. Αυτό έγινε την πρώτη κιόλας μέρα της εγκατάστασης του συστήματος, οπότε ο προϊστάμενος της υπηρεσίας βγήκε στο παράθυρο και έβαλε τις φωνές στον... δράστη: «Ήταν ανάγκη να σπάσεις το τζάμι μόλις που το βάλαμε; Δεν μπορούσες να έρθεις ο ίδιος να μας φωνάξεις;» Το επεισόδιο μου ήρθε στο νου σαν παράδειγμα αντιδιαστολής μιας φυσικής ανθρώπινης ενέργειας με μια μηχανική διαδικασία. Καλές οι αυτόματες συναλλαγές, αλλά να μη ξεχάσουμε να διαλεγόμαστε και με πραγματικούς ανθρώπους, διότι σε κάποια επόμενη στιγμή μπορεί να μετατραπούμε απλώς σε ένα περιφερειακό εξάρτημα κάποιου υπολογιστή. 

        Εκτός κι αν η στιγμή αυτή είναι ήδη παρούσα.

"Σχολάσατε"

Στα δεκατέσσερα χρόνια ζωής που αριθμεί το ιστολόγιο έχουν συμβεί πολλές φυσικές καταστροφές και άλλα τραγικά γεγονότα που τα σχολιάσαμε, και πολλά άλλα που πέρασαν σχεδόν απαρατήρητα (για να αποφεύγουμε τις επαναλήψεις). Πλημμύρες έχουμε δει πολλές φορές, σε διάφορα μέρη του κόσμου, εντός και εκτός συνόρων. Η πρόσφατη όμως θεομηνία που έπληξε τη Γερμανία κυρίως, και σε σχετικά μικρότερο βαθμό το Βέλγιο, την Ολλανδία και το Λουξεμβούργο, είχε κάτι το ιδιαίτερα τραγικό. Αυτό δεν είχε να κάνει μόνο με το μέγεθος της καταστροφής ή τον αριθμό των θυμάτων (οι ετήσιοι μουσώνες στην Ινδική χερσόνησο αφήνουν πίσω τους πολλές εκατοντάδες νεκρούς και εκατοντάδες χιλιάδες αστέγους). Εδώ όμως δεν είναι τρίτος κόσμος· είναι Ευρώπη, και μάλιστα η καρδιά της από πλευράς υποδομών, οργάνωσης του κράτους, τεχνολογίας και οικονομικής άνεσης. Αν επιτρέπεται η σύγκριση, είναι άλλο πράγμα να ακούς για βομβαρδισμούς σε άλλη ήπειρο και άλλο να τους υφίστασαι στη χώρα και στο σπίτι σου. Άλλωστε όλοι οι δημοσιογράφοι και οι απλοί άνθρωποι που μιλούσαν στα δελτία για το συμβάν έλεγαν για ‘βομβαρδισμένο τοπίο’ (οι παλιότεροι ασφαλώς θα θυμήθηκαν μέρες του 2^ου Παγκοσμίου Πολέμου). Είναι δυνατόν να συμβαίνουν εδώ τέτοια πράγματα; Δυστυχώς ναι: οι υποδομές και η τεχνολογία και η οικονομική ισχύς υποχωρούν και καταρρέουν μπροστά σε μια νεροποντή. "Τι εγκαυχά ο δυνατός;" θα ρωτούσε ρητορικά ο Δαβίδ [Ψ. 51:2].

     Η γεωγραφική εντόπιση και εγγύτητα του φαινομένου ήταν ο ένας παράγων, η ένταση και το αιφνίδιο ήταν ο άλλος. Ήταν αρκετά δεκαπέντε λεπτά για να πνιγούν ολόκληρες πόλεις, να παρασυρθούν σπίτια, αυτοκίνητα και κάθε άλλο, να ξεριζωθούν τεράστια δέντρα και να μεταφερθούν σε απίστευτες αποστάσεις. Διάβασα ότι το νερό που έπεσε ήταν κάπου 160 λίτρα ανά τετραγωνικό μέτρο: αυτό σημαίνει ότι η στάθμη του ανέβηκε 10 εκατοστά κατά μέσον όρο. Αυτό μπορεί να μην ακούγεται πολύ, αλλά το έδαφος δεν είναι επίπεδο: έτσι τα ποτάμια φούσκωσαν και ξεχείλισαν και πολλαπλασίασαν τη δύναμή τους, με τα γνωστά αποτελέσματα. Το γεγονός ότι όλα αυτά έγιναν στις 4 τη νύχτα δεν άφησε πολλά περιθώρια αντίδρασης στον κοιμισμένο πληθυσμό. Ακόμη κι αν υπάρξει γενικός συναγερμός, τι μπορεί να κάνει ο κόσμος μπροστά σε κάτι που εξελίσσεται με τόση ταχύτητα και βιαιότητα;

     Ας σταματήσουμε όμως τα στατιστικά στοιχεία και τις ‘δημοσιογραφικές’ αναφορές, και ας προεκτείνουμε τη σκέψη μας. Έγινε – δικαιολογημένα – λόγος πολύς για την κλιματική αλλαγή και τον ρόλο που έπαιξε στη θεομηνία. Δεν μπορούμε να αγνοούμε τις συνέπειες των ανθρωπίνων ενεργειών και παρεμβάσεων στο φυσικό μας περιβάλλον. Η πρόοδος για την οποία καυχάται ο ανεπτυγμένος κόσμος έχει ένα δυσανάλογο κόστος σε επιβάρυνση του κοινού ζωτικού μας χώρου, που εδώ και χρόνια εκδηλώνεται με ολοένα και πιο χτυπητό τρόπο (οι πυρκαγιές στη Σιβηρία είναι άλλη μια πρόσφατη τέτοια εκδήλωση). Δεν μπορούμε βέβαια να αναστρέψουμε την πρόοδο, αλλά δεν χρειάζεται και να την επιταχύνουμε συνεχώς (αλήθεια, πόσο θα επιβαρύνει την ατμόσφαιρα το φημολογούμενο διαστημικό ταξίδι του Τζεφ Μπέζος, με μόνο σκοπό τη διόγκωση του εγώ του;). Κάπου αλλού γράφει πάλι ο Δαβίδ: «Σχολάσατε, και γνώτε ότι εγώ ειμί ο Θεός» [Ψ. 45:11]. Το ρήμα «σχολάσατε» σημαίνει: κάντε μια παύση, σταματήστε να τρέχετε και να αγωνίζεσθε και να μεριμνάτε αφύσικα για πράγματα που παρέρχονται και χάνονται σε μια στιγμή. Κοιτάξτε λίγο γύρω σας και θαυμάστε για όλα όσα θεωρείτε ‘φυσικά’ χωρίς να δίνετε σημασία στο πώς έγιναν και ποιος τα έπλασε και πόσο γρήγορα μπορούν να χαθούν. Μη φτάνετε να τα εκτιμάτε μόνο όταν τα έχετε χάσει. Κι αν από την θεώρηση της κτίσης κάνετε και το λογικό άλμα προς τον Κτίσαντα, τότε ίσως θα πάρετε πιο σοβαρά το θέμα της ορθής διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος, που δεν είναι απλώς μια ιδεολογία κοντά στις πολλές, αλλά στάση ζωής και ευθύνης.  

Alma mater

 Πριν αρκετούς μήνες η Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, αυτή που θα ονόμαζα alma mater* μου, εξήγγειλε τη δημιουργία του πρώτου αγγλόφωνου τμήματος για αλλοδαπούς φοιτητές. Σήμερα διαβάζω ότι το ενδιαφέρον των ξένων είναι πολύ μεγάλο, με 950 αιτήσεις από 20 χώρες για τις 60 θέσεις που θα προσφέρονται.
     Όλα αυτά πολύ καλά. Έχουν ενδιαφέρον όμως και οι όροι εγγραφής. Ο υποψήφιος θα   πρέπει να είναι απόφοιτος Λυκείου και να κατέχει την αγγλική σε επίπεδο Β2 ή TOEFL με βαθμολογία τουλάχιστον 79/120. Για την επιλογή του θα δώσει διαδικτυακές εξετάσεις με ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής και στη συνέχεια θα αξιολογηθεί το βιογραφικό του και θα περάσει από συνέντευξη.
     Αφήνω το θέμα των διδάκτρων (12.000 ευρώ ετησίως επί έξι έτη). Προσπαθώ όμως να σκεφθώ ποιες θα ήταν οι αντιδράσεις των εγχωρίων υποψηφίων (και των κομμάτων της αντιπολίτευσης) αν στις εισαγωγικές εξετάσεις, για οποιαδήποτε σχολή, έπρεπε να πιάνουν βαθμολογία τουλάχιστον 13/20 στα μαθήματα εισαγωγής, να έχουν καλό βιογραφικό και να περνούν από συνέντευξη. Γιατί άραγε έχουμε υψηλότερες απαιτήσεις από ξένους, που στο κάτω-κάτω έρχονται για να μας αφήσουν τα λεφτά τους;
     Προσωπικά εύχομαι ολόψυχα να πετύχει το πείραμα αυτό. Όχι μόνο για να αναδειχθεί η αξία της Σχολής μας, αλλά και διότι ίσως η εμπειρία μας κάνει να δούμε με άλλα μάτια την ανώτατη παιδεία στη χώρα μας.
     *Ο λατινικός όρος, που σημαίνει στην κυριολεξία ’τροφός μητέρα’, έχει καθιερωθεί διεθνώς για να σημαίνει τη σχολή όπου φοίτησε κάποιος.