Θάνατος κατά παραγγελία

 Χρονιάρες μέρες έρχονται, επετείους ετοιμαζόμαστε να γιορτάσουμε, ελπίζοντας να δούμε και να ακούσουμε κάτι πιο αισιόδοξο, αλλά πού τέτοια χαρά! Πέρα από τη σκληρή πραγματικότητα της κορωνοδημίας έχουμε και τα έκτακτα συμβαίνοντα, όπως αυτά που πρόσφατα σχολιάσαμε και άλλα τινα που «αἰσχρόν ἐστι καὶ λέγειν». Παίρνει όμως το μάτι μου και μια είδηση από την Ισπανία, που μας πληροφορεί ότι ψηφίσθηκε εκεί σχετικός νόμος που θεσμοθετεί την ευθανασία και την ιατρικά υποβοηθούμενη αυτοκτονία, κάνοντας έτσι την Ισπανία τέταρτη χώρα της Ευρώπης (και έβδομη στον κόσμο) όπου επιτρέπεται η αφαίρεση της ζωής με αίτημα του αρρώστου. Δυστυχώς έχουμε φτάσει στο σημείο η ιατρική ηθική και δεοντολογία -- που κάποτε είχε περίπου ισχύ Δεκαλόγου -- να αποφασίζεται με ψηφοφορία κάποιων σχετικών ή άσχετων με την ιατρική. Ο Ιπποκράτης (για να τον θυμηθούμε ξανά) απαγόρευε στον όρκο, εκτός από τις εκτρώσεις, όχι μόνο το να παρέχει ο γιατρός θανατηφόρο φάρμακο με αίτημα του ασθενούς, αλλά και το να του δίνει σχετική συμβουλή («οὐ δώσω οὐδὲ φάρμακον οὐδενὶ αἰτηθεὶς θανάσιμον, οὐδὲ ὑφηγήσομαι ξυμβουλίην τοιήνδε»). Η εμπειρία της σύγχρονης ανακουφιστικής φροντίδας μας διδάσκει ότι το αίτημα για ευθανασία συνήθως είναι κραυγή για ανθρώπινη συμπαράσταση, ανακούφιση συμπτωμάτων και πνευματική στήριξη του ανίατα αρρώστου. Αυτό είναι σήμερα δυνατό σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις. Αυτό μας το εικονίζει πολύ ωραία ο Αισωπικός μύθος για τον γερο-ξυλοκόπο που απόκαμε να κουβαλά τα ξύλα και ζήτησε τον Θάνατο. Εκείνος εμφανίσθηκε και τον ρώτησε: «Γιατί με φώναξες;» «Ἵνα τὸ φορτίον ἄρῃς», απάντησε ο γέρος. Αυτό ακριβώς θέλουν οι ασθενείς μας, και αυτό τους αρνούμαστε όταν νομιμοποιούμε εναλλακτικές 'εύκολες' λύσεις.

     Τελικά οφείλει τόσα πολλά ο κόσμος στους προγόνους μας...

«Aἵματος πλήρεις»

 Το όνομα του Στέλιου Κυμπουρόπουλου έγινε πασίγνωστο στην Ελλάδα όταν το 2019 αναδείχθηκε πρώτος σε σταυρούς ευρωβουλευτής (πάνω από 577 χιλιάδες, έναν αριθμό που θα ζήλευαν πολλά κόμματα που πήραν πολύ λιγότερες ψήφους σε εθνικές εκλογές). Παρά την εμφανή αναπηρία του (πάσχει από νωτιαία μυϊκή ατροφία, μια σοβαρή νευρομυϊκή πάθηση) τελείωσε την Ιατρική και ασκεί την ειδικότητα της Ψυχιατρικής. Χθες βρέθηκε και πάλι στην επικαιρότητα μετά την ψήφο του σε νόμο του Ευρωκοινοβουλίου για τα δικαιώματα του αγέννητου παιδιού. Άλλο που δεν ήθελε η ‘προοδευτική’ αντιπολίτευση: ξεσηκώθηκαν όλα τα κόμματα γιατί με την ψήφο του, λένε, αρνείται το δικαίωμα των γυναικών στην άμβλωση. Η Νέα Δημοκρατία, για να μη μείνει πίσω σε προοδευτικότητα, διαχώρισε τη θέση της από την ψήφο του βουλευτή της, ο οποίος με τη σειρά του είπε ότι υποστηρίζει και το ένα και το άλλο, ‘αραιώνοντας’ έτσι το αρχικό του απλό και στέρεο θετικό επιχείρημα («Αν η μάνα μου ήξερε ότι θα γεννηθώ ανάπηρος, θα με σκότωνε ή όχι;»). Με άλλα λόγια, όλοι οι πολιτικοί αναφανδόν υπέρ των αμβλώσεων, μην τύχει και χάσουμε.
     Πολύς λόγος γίνεται στις μέρες μας για το αν επιλέγονται οι ασθενείς που θα μπουν στην εντατική όταν δεν περισσεύουν κρεβάτια. Έκανε κάποιος τη σύγκριση ανάμεσα στις αμβλώσεις και την κατάσταση αυτή; Από ηθική σκοπιά δεν διαφέρουν: για επιλογή ζωής ή θανάτου πρόκειται και στις δύο. Ακούμε ότι σε χώρες όπως η Ινδία γίνονται επιλεκτικές εκτρώσεις θηλέων εμβρύων διότι οι οικογένειες θέλουν αγόρι, και νιώθουμε αποτροπιασμό για τη ‘ρατσιστική’ αυτή διάκριση. Ακόμη, η σύγχρονη ιατρική της αναπαραγωγής συχνά εμφυτεύει πολλά γονιμοποιημένα ωάρια σε άτεκνες γυναίκες και στη συνέχεια θανατώνει τα ‘περιττά’ έμβρυα που προκύπτουν ώστε να επιζήσει ‘ένα και καλό’. Δυστυχώς τέτοια γεγονότα αποτελούν καθημερινή επίσημη πραγματικότητα, και μόνο να μαντέψουμε μπορούμε τον αριθμό των εμβρύων που καταλήγουν στα χωνευτήρια της ελληνικής κοινωνίας, η οποία ταυτόχρονα κλαίγεται δια των εκπροσώπων της για… το δημογραφικό της πρόβλημα! Ο (μη Χριστιανός) Ιπποκράτης, που τον επικαλούμαστε όταν μας βολεύει και καυχώμαστε που τον έχουμε πρόγονο και τον βάζουμε προμετωπίδα σε ιατρεία και νοσοκομεία, έβαζε τους μαθητές του να ορκίζονται ότι δεν θα δώσουν σε γυναίκα εκτρωτικό φάρμακο. Χρειάζεται να πούμε κι άλλα;
     Ας κάνουμε μια ιστορική παρένθεση. Το 390 μ.Χ. ο επίσκοπος Μεδιολάνων Αμβρόσιος απαγόρευσε στον αυτοκράτορα Θεοδόσιο να μπει στο ναό διότι είχε διατάξει τη σφαγή 7000 Θεσσαλονικέων μετά από στάση που εκδηλώθηκε στην πόλη. Δεν είχε σηκώσει ο ίδιος το ξίφος: με σύγχρονη γλώσσα θα λέγαμε ότι έφερε την πολιτική ευθύνη. Τότε βέβαια δεν υπήρχε αξιωματική αντιπολίτευση για να ζητήσει την παραίτησή του. Ο επίσκοπος όμως στάθηκε στο ύψος του δικού του αξιώματος, προφανώς έχοντας κατά νουν αυτό που λέγει ο Θεός στο προχθεσινό πρώτο ανάγνωσμα της Σαρακοστής από τον προφήτη Ησαΐα: «Οταν ἐκτείνητε τὰς χεῖρας ὑμῶν πρός με, ἀποστρέψω τοὺς ὀφθαλμούς μου ἀφ᾿ ὑμῶν, καὶ ἐὰν πληθύνητε τὴν δέησιν, οὐκ εἰσακούσομαι ὑμῶν· αἱ γὰρ χεῖρες ὑμῶν αἵματος πλήρεις… λούσασθε καὶ καθαροὶ γίνεσθε… καὶ δεῦτε καὶ διαλεχθῶμεν» [Ησαΐας κεφ. 1ο]. Δεν πρόκειται να σας ακούσω, διότι τα χέρια σας είναι βουτηγμένα στο αίμα. Πηγαίνετε πρώτα να μετανοήσετε και να καθαρισθείτε, και μετά ελάτε να μου προσφέρετε θυσίες και να με λατρεύσετε. Και ο αυτοκράτορας συμμορφώθηκε με την απαγόρευση του επισκόπου, πέρασε από το στάδιο της μετανοίας και αποκαταστάθηκε εκκλησιαστικά.
     Επιστρέφοντας στο σήμερα, ας αναλογισθούμε ποια κατ’ αναλογίαν θα έπρεπε να είναι η στάση της Εκκλησίας της Ελλάδος απέναντι στους πολιτικούς, οποιασδήποτε αποχρώσεως, που συμμερίζονται την θέση ότι η ζωή του κυοφορουμένου εμβρύου είναι αναλώσιμη κατ’ επιλογήν. Και ας ευχηθούμε να μη φθάσουμε στην τελική προειδοποίηση στο ίδιο ανάγνωσμα, που αφορά ολόκληρο τον λαό: «Εὰν μὴ θέλητε, μηδὲ εἰσακούσητέ μου, μάχαιρα ὑμᾶς κατέδεται». Δεν είναι ανθρώπινη απειλή: «Τὸ γὰρ στόμα Κυρίου ἐλάλησε ταῦτα», καταλήγει ο προφήτης. Άραγε όσα δεινά μας συμβαίνουν τα χρόνια που περνούμε είναι άσχετα με την πραγματικότητα αυτή;

Παρενέργειες

 Καθαρή Τρίτη σήμερα, δεύτερη μέρα της Σαρακοστής, και με άλλα πράγματα θα έπρεπε να ασχολούμαστε. Ωστόσο η περιρρέουσα ατμόσφαιρα της ‘κορωνολογίας’ έχει τις δικές της απαιτήσεις και θέτει άλλες προτεραιότητες. Έτσι, με αφορμή κάποιες αγγλικές λίστες δήθεν παρενεργειών των εμβολίων που κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο και δίνουν αφορμή για σχετικά ερωτήματα, καταγράφω κάποιες παρατηρήσεις με βάση γενικές γνώσεις και όχι ως υπερειδικός.
     Οι καταστάσεις αυτές βασίζονται στις ‘Κίτρινες κάρτες’ όπου δηλώνονται όλες οι ανεπιθύμητες ενέργειες που εμφανίσθηκαν σε άτομα που παίρνουν ένα νέο φάρμακο ή κάνουν ένα εμβόλιο. Όλα τα φαρμακευτικά σκευάσματα που πρωτοκυκλοφορούν υπόκεινται σε μια διαδικασία που λέγεται post-marketing surveillance, δηλ. επιτήρηση μετά την κυκλοφορία, στην οποία υποχρεωτικά δηλώνονται όλα τα συμπτώματα ή προβλήματα υγείας που εμφάνισαν όσοι τα παίρνουν. Αυτό ΔΕΝ σημαίνει ότι όλα αυτά τα συμβάματα σχετίζονται αιτιολογικά με το σκεύασμα. Η διερεύνηση της αιτιολογικής σχέσης είναι περαιτέρω δουλειά των ειδικών, που θα εξετάσουν αν υπάρχει δυνητική συσχέτιση (δηλ. αν από πλευράς παθοφυσιολογίας είναι δυνατό το ένα να προκαλεί το άλλο). Εφόσον κάποιο σύμπτωμα ή πρόβλημα αποδειχθεί ότι πιθανώς σχετίζεται με το σκεύασμα (π.χ. εμφανίζεται σε σημαντικά μεγαλύτερο αριθμό ατόμων που έλαβαν το φάρμακο σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό), περνάει στο πληροφοριακό έντυπο του φαρμάκου ως ενδεχόμενη παρενέργεια. Αν η έρευνα αναδείξει ότι υπάρχουν σοβαρές συνέπειες, το φάρμακο μπαίνει σε περιορισμούς (π.χ. δεν δίνεται σε εγκύους) ή και αποσύρεται τελείως από την αγορά (όπως έγινε προ ετών με το γνωστό αντιφλεγμονώδες Vioxx).
     Φυσικά, τους κατηγόρους των εμβολίων δεν τους ενδιαφέρει καθόλου αν υπάρχει αιτιώδης συνάφεια: αυτοί θέλουν να «αποδείξουν» ότι για όλα φταίνε τα εμβόλια. Το σκεπτικό τους βασίζεται σε μια λογική πλάνη που διατυπώνεται λατινικά με τη φράση ‘post hoc, ergo propter hoc’ [= μετά τούτο, άρα δια τούτο]. Όμως καθετί που συμβαίνει μετά από κάτι άλλο δεν οφείλεται υποχρεωτικά στο προηγούμενο. Για παράδειγμα, αν χθες έβρεξε και σήμερα έγινε έκλειψη ηλίου, δεν σημαίνει ότι το ένα γεγονός προκάλεσε το άλλο, ενώ αν μετά τη βροχή έγινε ένα τροχαίο ατύχημα στην ίδια περιοχή η αιτιώδης σχέση είναι πολύ πιθανή.
     Ένα παλιό ανέκδοτο έλεγε ότι όταν ο Φρόιντ παρουσίασε τη θεωρία του ότι τα όνειρα είναι έκφραση των επιθυμιών μας, μια κοσμική κυρία του είπε: «Γιατρέ, εγώ ονειρεύτηκα ότι έπεσα και έσπασα το πόδι μου. Είναι δυνατό να επιθυμούσα κάτι τέτοιο;». Ο Φρόιντ της απάντησε: «Κυρία μου, σίγουρα δεν θέλατε να σπάσετε το πόδι σας, αλλά μάλλον επιθυμούσατε να αποδείξετε ότι εγώ έχω άδικο». Δεν ξέρω αν το επεισόδιο είναι αληθινό, αλλά κάπως έτσι πρέπει να δει κανείς παρόμοια δημοσιεύματα.

Ατιμωρησία

Πολλές φορές ακούσαμε τις μέρες αυτές (και σίγουρα θα ακούσουμε ακόμη περισσότερες) τη λέξη ατιμωρησία. Τις πιο πολλές ο όρος προσδιορίζεται από τον εκάστοτε ομιλητή στην αστυνομία και τις υπερβάσεις των καθηκόντων της. Γιατί όμως μας ξαφνιάζει το φαινόμενο; Και γιατί στενεύουμε τόσο την οπτική μας γωνία; Διακινδυνεύοντας να γίνω βαρετός με την επανάληψη, εδώ και δεκαετίες βλέπω την ατιμωρησία να αποτελεί τον κανόνα σε οποιοδήποτε κοινωνικό στρώμα και σε κάθε έκφραση της δημόσιας ζωής. Η κάθε είδους παραβατικότητα αυξάνεται, αλλά οι παραβάτες, ακόμη και σε εγκληματικό βαθμό, συνηθέστατα περνούν από τους χώρους της δικαιοσύνης αβρόχοις ποσί. Είχα γράψει παλιότερα το παράδειγμα, ότι αν καις αγριόχορτα στην αυλή σου και ο αέρας μεταδώσει τη φωτιά στο διπλανό δάσος είσαι υπαίτιος για εμπρησμό, ενώ αν πετάς μολότωφ εναντίον ανθρώπων ή βάζεις φωτιά σε κάδους απορριμμάτων (περιουσία του δημοσίου) ή σε αυτοκίνητα, δεν τρέχει απολύτως τίποτε. Υπάρχει λογική στην αντιμετώπιση αυτή;

     Η ατιμωρησία αρχίζει, και δη θεσμικά κατοχυρωμένη, από τη μικρή ηλικία. Κανείς γονιός ή εκπαιδευτικός δεν μπορεί σήμερα να επιβάλει τιμωρία σε παιδί χωρίς να βρεθεί αντιμέτωπος με κάποιον κοινωνικό ‘συνήγορο’ που θα του απαγγείλει τα δικαιώματα του παιδιού χωρίς καμιά αντίστοιχη υποχρέωση. Μεγαλώνοντας έτσι το παιδί θεωρεί δεδομένο ότι δικαιούται να κάνει τα πάντα χωρίς συνέπειες, και χωρίς κανένα ενδιαφέρον για τα δικαιώματα των άλλων. Αυτό ακριβώς έχει καταφέρει η περιβόητη ‘αντιαυταρχική εκπαίδευση’ και η γονική υπερπροστασία.

     Ο μεγάλος γιατρός Πωλ Μπραντ γράφει στο βιβλίο του για τον πόνο ότι ο πόνος είναι δυσάρεστος διότι αλλιώς παύει να είναι αποτελεσματικός. Αν αγγίζοντας μια καυτή επιφάνεια, αντί για την επώδυνη αίσθηση του καψίματος, ακούγαμε μια ενδόμυχη φωνή να μας λέει γλυκά: «Παρακαλώ τραβήξτε αμέσως το χέρι σας διότι κινδυνεύετε να πάθετε ανεπανόρθωτη βλάβη στη σωματική σας ακεραιότητα. Ευχαριστώ για την προσοχή σας», θα είχαμε ήδη χάσει το χέρι μας μέχρι να τελειώσει η αναγγελία. Με τον δυσάρεστο αυτό τρόπο ο πόνος επιτελεί αποτελεσματικά την προστατευτική του λειτουργία. Το ίδιο ισχύει και με την τιμωρία: δεν αρκεί η ευγενική υπόδειξη, η λεκτική επίπληξη. Χρειάζεται κι αυτή ως πρώτο βήμα, αλλά έχει τα όριά της. Από ένα σημείο και πέρα είναι αναγκαία η τιμωρία. Όπως ο πόνος, έτσι και η ποινή, στην κατάλληλη ηλικία, δημιουργεί ένα εξαρτημένο αντανακλαστικό που έχει σκοπό να αποτρέπει παραβατικές συμπεριφορές αργότερα.

     Έτσι, όταν ανακύπτει το ερώτημα περί ατιμωρησίας της αστυνομίας, ας ρωτούμε τους εαυτούς μας παράλληλα: μόνο οι αστυνομικές πράξεις παραμένουν ατιμώρητες; Και τι ακριβώς κάναμε ως κοινωνία και ως παιδευτικό σύστημα για να μη φθάσουμε στο σημείο αυτό;  

Επέτειος

  Σαν σήμερα πριν δέκα χρόνια η Ιαπωνία βίωνε μια τριπλή τραγωδία, από τις μεγαλύτερες που έχουν σημειωθεί παγκοσμίως στον αιώνα μας. Ένας πανίσχυρος υποθαλάσσιος σεισμός 9 βαθμών Ρίχτερ προκάλεσε τεράστιο παλιρροϊκό κύμα, το γνωστό ‘τσουνάμι’, που σάρωσε τις βορειοανατολικές ακτές της χώρας και οδήγησε σε σύντηξη (meltdown) του πυρηνικού εργοστασίου της Φουκουσίμα. Ο συνολικός απολογισμός των θυμάτων: πάνω από 18.500 νεκροί. Άλλες 160.000 άνθρωποι έφυγαν από τα σπίτια τους, από τους οποίους 40.000 δεν έχουν ακόμη μπορέσει να επιστρέψουν. Μια περίτρανη απόδειξη για το ότι οι φυσικές δυνάμεις μπορούν να υπερνικήσουν τα οποιαδήποτε ανθρώπινα κατασκευάσματα ή επιτεύγματα και ότι δεν υπάρχει δυνατότητα απόλυτης προστασίας. Όπως επιγραμματικά λέει ο Ψαλμωδός, «ἐὰν μὴ Κύριος φυλάξῃ πόλιν, εἰς μάτην ἠγρύπνησεν ὁ φυλάσσων» [Ψ. 126:1], ενώ «ἀποστρέψαντός σου τὸ πρόσωπον [τα σύμπαντα] ταραχθήσονται» [Ψ. 103:29]. Ας τα θυμόμαστε αυτά.      

"Κατάρας ἐγγύς"

 Στην προς Εβραίους επιστολή του Αποστόλου Παύλου διαβάζουμε την παρακάτω διαπίστωση, βγαλμένη από πρακτική αγροτική εμπειρία: «Γῆ ἡ πιοῦσα τὸν ἐπ' αὐτῆς πολλάκις ἐρχόμενον ὑετὸν καὶ τίκτουσα βοτάνην εὔθετον ἐκείνοις δι' οὓς καὶ γεωργεῖται, μεταλαμβάνει εὐλογίας ἀπὸ τοῦ Θεοῦ· ἐκφέρουσα δὲ ἀκάνθας καὶ τριβόλους, ἀδόκιμος καὶ κατάρας ἐγγύς, ἧς τὸ τέλος εἰς καῦσιν» [Εβρ. 6:7-8]. Πώς τη θυμήθηκα σήμερα; Βλέποντας και ακούγοντας τα πρόσφατα βάρβαρα επεισόδια στη Νέα Σμύρνη (ξυλοδαρμούς πολιτών και αστυνομικών), τα αίσχη στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο (κατάληψη της πρυτανείας παρουσία βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ) και άλλα παρόμοια που κοσμούν κάθε τόσο την επικαιρότητα, αναρωτιέμαι αν αυτή είναι η πατρίδα, η ‘γῆ’ που τα διακόσια χρόνια της ελεύθερης ύπαρξής της γιορτάζουμε φέτος. Αν αυτοί είναι οι καρποί της (αγκάθια και τριβόλια) σε ανθρώπους, συμπεριφορές και νοοτροπίες, τότε σύμφωνα με τα παραπάνω είναι «ἀδόκιμος καὶ κατάρας ἐγγύς», άχρηστη εντελώς, και προορίζεται για κάψιμο. Δυστυχώς η καθημερινή εικόνα δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Εκεί που λέμε ότι κάτι πάει να γίνει, δίνουμε μια κλωτσιά στην καρδάρα με το γάλα και πάει στράφι το όποιο προσωρινό επίτευγμα. Έχουμε ένα σωρό προβλήματα αντικειμενικά, ουσιαστικά, πραγματικά, από τα οποία κρίνεται η επιβίωσή μας ως χώρας και έθνους (αν ακόμη υπάρχει στο σκεπτικό μας αυτή η έννοια), και πολιτευόμαστε, άρχοντες, πνευματική ηγεσία και λαός (όχλος είναι πιο σωστή έκφραση), ακριβώς όπως και στην επανάσταση του ’21, που τον πρώτο ένδοξο χρόνο της τον εκφυλίσαμε σε εμφύλιο πόλεμο βγάζοντας τα μάτια μας μεταξύ μας. Τι ακριβώς να γιορτάσουμε λοιπόν; Τα χάλια μας; Ο εθνικός ποιητής αποφάνθηκε από τότε: «Σαν μισούνται αναμεσό τους δεν τους πρέπει λευτεριά». Διακόσια χρόνια μετά, κάνουμε κάθε τόσο ό,τι μπορούμε για να τον δικαιώνουμε. Καλή σκλαβιά, λοιπόν!

Βία

 Στην πρώτη θέση των δελτίων ειδήσεων πέρασε η βίαια μεταχείριση ενός νεαρού από αστυνομικούς στη Ν. Σμύρνη. Κακώς, κάκιστα τα όργανα της τάξεως επέδειξαν τέτοιο ‘ζήλο’ στην εφαρμογή του νόμου. Όπως και κακώς, κάκιστα έκοψαν πρόστιμα σε κληρικούς και πιστούς σε εκκλησίες τους προηγούμενους μήνες, αλλά εκεί δεν ακούσαμε να γίνεται ανάλογος πολιτικός θόρυβος. Ίσως γιατί δεν έπεσε ξύλο.
     Επειδή ζούμε σε εποχή ψεύδους, είμαστε υποχρεωμένοι να περνούμε όλες τις ειδήσεις από το κόσκινο της αμφιβολίας. Δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς διαμείφθηκε πριν συμβεί το βιντεοσκοπημένο επεισόδιο που έγινε ‘viral’ στο διαδίκτυο, κατά την ελληνοπρεπή έκφραση της μόδας. Βλέπετε, οι κάμερες ανοίγουν μόλις πέσει η πρώτη ξυλιά, και εστιάζουν στο σημείο που ενδιαφέρει τον εικονολήπτη. Δεν έχουμε ευρύτερη εικόνα, κι έτσι κρατούμε τις επιφυλάξεις μας. Αυτές ας τις ξεκαθαρίσει η ανάκριση. Εμείς όμως ας ρίξουμε μια ευρυγώνια, σε χώρο και χρόνο, ματιά.
     Η περίοδος της ιστορίας που χαρακτηρίζουμε μεταπολιτευτική χαρακτηρίζεται από αυξανόμενη βία στην κοινωνία μας. Με διάφορες αφορμές (κάθε τόσο εφευρίσκονται καινούργιες) ομάδες πολιτών ξεσπούν σε έμψυχα και άψυχα, σπάζοντας, καίγοντας, ρημάζοντας κάδους, καταστήματα και οχήματα. Δεν ξέρω αν κανείς έκανε έναν οικονομικό απολογισμό του τι έχει στοιχίσει αυτή η ενδημική νόσος στη χώρα τα πενήντα αυτά χρόνια. Όπως όμως είναι γνωστό, η δράση γεννά και ανάλογη αντίδραση, που στην περίπτωση των κοινωνιών παίρνει δυο μορφές: είτε γίνεται αντιπαράθεση και πόλεμος μεταξύ αντιπάλων ομάδων είτε γίνεται κρατική καταστολή. Κατά παράδοξο τρόπο, μόνο η τελευταία επισύρει το αντιπολιτευτικό μένος των κομμάτων. Όλα τα υπόλοιπα φαινόμενα τελούν υπό την υψηλή προστασία των αριστερών παρατάξεων, που εκπροσωπούνται στις τάξεις των δραστών με εκλεκτούς απογόνους των.
     Η βία αυτή έχει γίνει συστατικό της κοινωνικής ζωής, σε σημείο που σχεδόν να μη προκαλεί ανάλογη έκπληξη στους αθώους πολίτες της χώρας αυτής, που υφίστανται κάθε τόσο τις συνέπειες. Έχει δε ακόμη ένα χαρακτηριστικό. Επειδή τυγχάνει της κομματικής προστασίας και συνηγορίας που προαναφέραμε, περνάει σχεδόν χωρίς εξαιρέσεις ατιμώρητη. Κανείς δράστης δεν έχει συλληφθεί και καταδικασθεί για τις αναρίθμητες αξιόποινες πράξεις που διαπράσσονται σε κάθε έκρηξη βίας. Αντίθετα, τα καθημερινά δελτία δεν παραλείπουν να μας θυμίζουν πόσα πρόστιμα κόπηκαν για παραβάσεις των υγειονομικών κανόνων της πανδημίας. Βλέπετε, είναι πιο εύκολο και ανώδυνο για τα όργανα της τάξεως να 'γράφουν' όσους δεν αντιδρούν ούτε έχουν υψηλούς προστάτες -- έτσι δεν διατρέχουν τον κίνδυνο να βρεθούν υπόδικοι ή να υποστούν ΕΔΕ. Τέτοια φαινόμενα ολοένα και αυξάνουν την εμπιστοσύνη μας προς το κράτος. Ελπίζω μόνο και εύχομαι να μην οδηγήσουν σε πράξεις αυτοδικίας, σε Αμερικάνικο στυλ.   

Covid και κλήρος

Διαβάζω σε άρθρο της Guardian ότι στην Ιταλία πληθαίνουν οι φωνές που ζητούν να δοθεί προτεραιότητα εμβολιασμού, εκτός άλλων επαγγελματικών τάξεων, και στους κληρικούς, αφού από την αρχή της πανδημίας κάπου 270 ιερείς έχουν πεθάνει στη χώρα από Covid. Σε συνέντευξή του ο ρωμαιοκαθολικός αρχιεπίσκοπος της Καλαβρίας λέει ότι οι ιερείς βρίσκονται σε στενή επαφή με την κοινότητα, κάνουν κοινωνικές επισκέψεις σε σπίτια και συμπαραστέκονται σε ασθενείς και ετοιμοθανάτους. «Έχω την εντύπωση ότι βλέπουμε την εκκλησία ως μια οντότητα που δίνει, αλλά ποτέ δεν ρωτάμε τι χρειάζεται για να συνεχίσει το έργο της», είναι μια από τις χαρακτηριστικές φράσεις του. Ένας δημοσιογράφος που εργάζεται στο γραφείο τύπου της Συνόδου των Ιταλών Επισκόπων γράφει: «Ποιος θα φρόντιζε τους άστεγους που ζητούσαν ένα γεύμα κι ένα μέρος να κοιμηθούν; Ποιος θα παρηγορούσε τους αρρώστους που ήθελαν κάποιον δίπλα τους; Παρόλο που οι κληρικοί προσπάθησαν να τηρούν τις οδηγίες αποφυγής της μετάδοσης, δεν μπορούσαν να αρνηθούν να πιάσουν το χέρι ανθρώπων που βούλιαζαν». Κι ένας ιερέας που αναρρωνύει από Covid έχοντας περάσει από την εμπειρία της Εντατικής, λέει: «Δεν μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε τη νόσο ως δικαιολογία για να μην κάνουμε τίποτε. Ακριβώς σε τέτοιες στιγμές είναι πιο απαραίτητη η διακονία μας».  

     Η Ελλάδα και η Ορθόδοξη Εκκλησία εν γένει έχασε κι αυτή πολλούς, εκλεκτούς και σεβάσμιους κληρικούς, ιερείς, επισκόπους, ηγουμένους και μοναχούς, από τη νόσο αυτή που δυστυχώς πολλοί θεωρούσαν (και συνεχίζουν να θεωρούν) ότι δεν υπάρχει. Η πεισματικά αρνητική αυτή στάση κάποιων έδωσε αφορμή σε όσους την ζητούσαν για να καταφερθούν συλλήβδην εναντίον της πίστεως, των Μυστηρίων και της Εκκλησίας: καθένας στην κρίση αυτή έβγαλε ό,τι είχε μέσα του. Ας σημειώσω όμως ότι δεν έχω διαβάσει μέχρι τώρα να έγιναν στην Ιταλία μηνύσεις και διώξεις κατά κληρικών που εκτελούσαν τα καθήκοντά τους, κάτι που αποτελεί μελανό στίγμα στη δική μας, κατά τα άλλα όχι αξιόμεμπτη, αντιμετώπιση της πανδημίας.    

Λιμός λογικής

 Την εποχή της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων (αυτή που, όπως πάμε, σε λίγο θα την αναπολούμε με την παροιμιακή φράση «κάθε πέρυσι και καλύτερα»...) γράφαμε εδώ ότι υπήρχαν δυο λογιών προβλήματα: εκείνα που είχαμε δημιουργήσει μόνοι μας (από κακοδιαχείριση, σπατάλη, φοροδιαφυγή, ρουσφέτια κτλ.) και εκείνα που μας είχαν φορτώσει οι Έξω ως ‘πανωτόκια’ (θυμάστε αλήθεια εκείνη την ορολογία;). Λέγαμε μάλιστα, ως υπόθεση και ως πεποίθηση, ότι οι Έξω δεν θα έβρισκαν πρόσφορο έδαφος για να εφαρμόσουν οικονομικές θεωρίες και συνταγές αδοκίμαστες αν δεν τους δίναμε εμείς τις ανάλογες αφορμές.
    Και τώρα βιώνουμε μια αντίστροφη κατάσταση. Αντιμετωπίζουμε ως χώρα μεγάλα αντικειμενικά προβλήματα: προσπάθεια για ανάπτυξη, γεωστρατηγικές απειλές, την πανδημία του κορωνοϊού με τις εκτεταμένες και πολυδιάστατες συνέπειές της, στα οποία προστέθηκε και η πρόσφατη καταστροφική κακοκαιρία ‘Μήδεια’ και ο τελευταίος σεισμός. Δεν τα δημιουργήσαμε εμείς, αλλά οφείλουμε να τα αντιμετωπίσουμε. Αντί όμως για τα θέματα ουσίας («των οικιών ημών εμπιμπραμένων») δημιουργούμε πρόσθετα ζητήματα: επιδιδόμαστε σε ασκήσεις κοινωνικής αναταραχής για το αν τα Πανεπιστήμια πρέπει ή δεν πρέπει να είναι ναοί μάθησης και όχι άσυλα φροντιστήρια ανομίας, για το αν θα μεταχθεί ή όχι ένας κατάδικος σε άλλη φυλακή, για το αν οι καθημερινές φλυαρίες των ‘πολιτικών’ έχουν ή δεν έχουν μεγάλο ειδικό βάρος (κατηγορίας ‘πτερού’, όπως λέμε έπεα πτερόεντα). Δεν είδαμε ακόμη καμιά πορεία συμπαράστασης για προπονητές ή σκηνοθέτες υπόδικους για βιασμούς και παρενοχλήσεις, αλλά όλα να τα περιμένει κανείς. Μ’ ένα λόγο, για να ολοκληρώσουμε το παραπάνω ρητό, «ημείς άδομεν», δικαιολογώντας έτσι τον τίτλο του σημειώματος. Κάτι ήξερε εκείνος ο μακαρίτης που μιλούσε για απέραντο φρενοκομείο.

Ισοβίτες

 Πολύς λόγος γίνεται στις μέρες μας για ισοβίτες και δικαιώματα και όλα τα σχετικά, κι ας θυμηθούμε για λίγο έναν άλλο ισοβίτη, τον Κώστα Πάσσαρη. Διαβάζοντας κανείς όσα έχουν γραφεί δημόσια γι’ αυτόν [ΕΔΩ] καταλήγει στο συμπέρασμα που έχουμε συνηθίσει να αποτυπώνουμε με τη φράση «βίος και πολιτεία». Ληστείες, φόνοι και κάθε είδους αντικοινωνική και εγκληματική συμπεριφορά, από νεαρή ηλικία, μέχρι το 2001 που συνελήφθη από τη Ρουμανική αστυνομία και καταδικάσθηκε σε ισόβια κάθειρξη, την οποία συνεχίζει στη φυλακή της Κράιοβα.

    Εδώ σταματάει το ‘βιογραφικό’ της δημόσιας δράσης του. Και κάποια στιγμή αρχίζει η νέα ζωή του ανθρώπου αυτού, που χωρίς πολλή σκέψη η κοινή γνώμη, δηλαδή όλοι μας, θα χαρακτηρίζαμε ως ‘χαμένο κορμί’. Για τον Θεό όμως και για έναν άνθρωπό του ο Πάσσαρης δεν ήταν χαμένος. Ο Απόστολος Παύλος είχε γράψει ότι «οὗ [όπου] ἐπλεόνασεν ἡ ἁμαρτία, ὑπερεπερίσσευσεν ἡ χάρις» [Ρωμ. 5:20], κι αυτό ακριβώς έγινε στη φυλακή της Ρουμανίας [ΕΔΩ]. Ο απεσταλμένος του Θεού ήταν ο αείμνηστος π. Γερβάσιος Ραπτόπουλος, ο ‘πατέρας των φυλακισμένων’, που πήγε και τον βρήκε και του έτεινε το χέρι και τον αγκάλιασε ως χαμένο πρόβατο και τον βοήθησε να πετάξει από πάνω του την προβιά του λύκου που είχε φορέσει τόσα χρόνια και να αποκαλύψει στον ίδιο και στους άλλους ότι κι αυτός έκρυβε μέσα του αθάνατη ψυχή που μπορούσε να στοχάζεται και να μεταμελείται, να μελετά και να προσεύχεται, όπως όλοι εμείς οι ‘καλοί Χριστιανοί’. Πήρε έτσι τη θέση του σε μια ιδιαίτερη σειρά ανθρώπων, της οποίας προηγείται ο ληστής του σταυρού, ακολουθούμενος από τόσους άλλους, όπως τον άγιο Μωυσή τον Αιθίοπα. Απ’ όσο ξέρω, δεν έκανε ποτέ του απεργία πείνας, δεν απαίτησε να του αλλάξουν κατάλυμα, δεν έχει ‘ρεύμα’ αλληλεγγύης, δεν βλέπει να βγαίνει από τη φυλακή ως το τέλος της ζωής του. Αντίθετα, ευγνωμονώντας τον μακαριστό πνευματικό του (στη μνήμη του οποίου έγραψε και ‘επικήδειο’) λέει «ἅξια ὧν ἔπραξα ἀπολαμβάνω», και συνεχίζει τον ισόβιο κανόνα του.

      Ο αρχαίος Σόλων είχε συμβουλεύσει τον Κροίσο «Μηδένα πρὸ τοῦ τέλους μακάριζε». Θα προσθέταμε: «Καὶ μηδένα πρὸ τοῦ τέλους κατάκρινε». Τα ανθρώπινα μάτια μας συνήθως αδυνατούν να δουν πίσω από τα φαινόμενα και εντυπωσιάζονται από το τραγικό ‘σήμερα’, αγνοώντας την προοπτική του μέσα από το πρίσμα της αιωνιότητος. Δεν χρειάζεται να κάνουμε συγκρίσεις· καλύτερα να προσευχόμαστε ώστε ο κάθε κατάδικος να βρει κάποια μέρα τον δρόμο της δικαίωσης, όχι στις ανθρώπινες δικαστικές αίθουσες αλλά στο αιώνιο Ανώτατο Δικαστήριο, όπου «προσωποληψία οὐκ ἔστι».