Προτεραιότητες

Ίσως έχει κι αυτό κάποια σχέση με τα προηγούμενα. Σε γνωστή πρωινή ενημερωτική εκπομπή του ραδιοφώνου η κεντρική εκφωνήτρια μας αναγγέλλει ότι θα ακολουθήσουν οι αθλητικές ειδήσεις. Ο ρεπόρτερ που παίρνει τη σκυτάλη μας ενημερώνει με κάθε λεπτομέρεια για το ποιος παίκτης "μιλάει" με ποια ομάδα, για πόσα χρόνια και για πόσα λεφτά (μεγάλα ποσά), ενώ λίγο πριν κλείσει την ανταπόκρισή του θυμάται να μας πει, σαν υστερόγραφο: "Α, ναι, και οι έφηβοί μας πήραν χθες τη δεύτερη θέση στο παγκόσμιο μπάσκετ, χάνοντας στον τελικό από τις ΗΠΑ με 88-80. Σπουδαία επιτυχία". Απομένουμε να αναρωτιόμαστε πόσο σπουδαία είναι η επιτυχία αφού αποτελεί την τελευταία είδηση στο 'αθλητικό' ρεπορτάζ, όπου κυριαρχεί μόνο το ιδιόμορφο χρηματιστήριο των ποδοσφαιρικών αξιών. Αφού οι μεταγραφές είναι κυρίως χρηματικές συναλλαγές, γιατί δεν τις βάζουν στις οικονομικές ειδήσεις, μαζί με τις εξαγορές τραπεζών ή άλλων εταιριών;

Το μηδέν και τα Άριστα

Όσο κι αν έχουμε συνηθίσει (δεν θα έλεγα «εξοικειωθεί») σε ένα καθημερινό διαιτολόγιο από σκάνδαλα, διαπλοκές, «μέσα» και «προμήθειες», νιώθουμε μια ξεχωριστή δυσφορία διαβάζοντας στη στήλη του Α. Παπαχελά (Καθημερινή 12/7/2009) για την κυρία που διαμαρτυρήθηκε στο δάσκαλο για τον όχι ικανοποιητικό βαθμό που πήρε η εργασία του παιδιού της, προσθέτοντας ότι «Εγώ πλήρωσα 200 ευρώ σε δασκάλα του σχολείου σας για να μου ετοιμάσει αυτή την εργασία». Ο σχολιασμός του γνωστού αξιόλογου δημοσιογράφου είναι εύστοχος: διδάσκουμε από μικρά τα παιδιά μας ότι όλα έχουν την τιμή τους, και όλα γίνονται αν πληρώσεις το ανάλογο ποσό εκεί που θα πιάσει τόπο. Τότε τι περιμένουμε από τους μεγαλύτερους, που ανατράφηκαν με τέτοιες ‘αρχές’;

Θυμούμαι δυο περιπτώσεις αριστούχων στο έτος μας. Ο ένας κατέβαλλε κάθε δυνατή προσπάθεια μελέτης, και έλεγε στον καθηγητή: «Αν πρόκειται να πάρω κάτω από 9, κόψτε με για να ξαναδώσω το μάθημα». Ο άλλος, όταν κάποτε πήρε ένα οκτάρι, πήγε και είπε στον καθηγητή: «Ξέρετε, μου λείπει μια μονάδα για να βγάλω άριστα», και ο καθηγητής αμέσως άλλαξε το 8 σε 10. Μου είχε διηγηθεί ο ίδιος το περιστατικό, και αναρωτήθηκα αν το είχε κάνει μόνο σε ένα μάθημα. Εσείς ποιο Άριστα θα επιλέγατε;

Τίτλοι τιμής

Ο γνωστός υπέρμαχος των δικαιωμάτων των καπνιστών κ. Τηλέμαχος Μαράτος έχει βέβαια το δικαίωμα της γνώμης του (βλ. Καθημερινή 10/7/2009), όπως και το δικαίωμα επιλογής του τρόπου του θανάτου του (αλλά μόνο του δικού του). Θα μπορούσε άραγε να υποστηρίξει τα επιχειρήματά του (έωλα και νεόκοπα) απέναντι στις οικογένειες που χάνουν καθημερινά δικούς τους ανθρώπους σε πρόωρες ηλικίες (40-60 ετών) από καρκίνους πνεύμονα, εμφράγματα και άλλες άμεσα σχετιζόμενες με το κάπνισμα νόσους; Δεν ξέρω πόσους τέτοιους ανθρώπους γνωρίζει: προσωπικά έχω στα ιατρικά μου κατάστιχα μερικές εκατοντάδες. Εν πάση περιπτώσει, αν θεωρεί ότι όσοι προσπαθούμε--κινούμενοι από την πικρή επαγγελματική μας πείρα--να περιορίσουμε τη ζημία που υφίστανται οι συνάνθρωποί μας από την καπνισματική συνήθεια είμαστε "πουριτανοί" ή "ιεροεξεταστές", ας δεχθούμε τους χαρακτηρισμούς του ως τίτλους τιμής από έναν τόσο κοινωνικά υπεύθυνο πολίτη.

[Απεστάλη στην Καθημερινή]

Ξαγρυπνώντας

Στη βιογραφία της Μαρίας Κιουρί διαβάζουμε πώς, όταν ήταν στο γυμνάσιο, ένα βράδυ ξενύχτησε μαζί με άλλες συμμαθήτριές της, διότι με το χάραμα θα απαγχονιζόταν ο αδελφός μιας φίλης της που είχε συλληφθεί για συνωμοσία κατά του τσάρου (η Πολωνία ήταν τότε υποταγμένη στη Ρωσία). Η αγρυπνία αυτή τελειώνει με την ανατολή του ήλιου: «Όταν η χλομή αυγή ήρθε να φωτίσει τη χλομάδα τους και να σημάνει την ώρα του τέλους, έπεσαν στα γόνατα και, ψιθυρίζοντας μια στερνή προσευχή, έκρυψαν στα χέρια τους τα έντρομα πρόσωπά τους».

Το περιστατικό αυτό, που είχα διαβάσει παλιά ως μαθητής, τριγύριζε απρόσκλητο στο νου μου όλη μέρα χθες, καθώς περίμενα τον Στέφανο να πεθάνει. Οι πολλές δουλειές με τους άλλους ασθενείς έγιναν στη σκέψη της αναμονής αυτής. Το νήμα της ζωής του ξεφτούσε, η άμμος στην κλεψύδρα έτρεχε όλο και πιο γοργά, αλλά δεν έλεγε να σωθεί. Το καντήλι τρεμόπαιζε. Η ανάσα έβγαινε όλο και πιο δύσκολη, και το κάθιδρο πρόσωπο έδειχνε όλη την αγωνία της επίγνωσης του τέλους. Μαρτύριο η τελική δύσπνοια: οι πνεύμονες δεν δέχονται καν το οξυγόνο που τους προσφέρουμε. Αναγκαστήκαμε να τον ηρεμήσουμε φαρμακευτικά ώστε να μην αισθάνεται την προοδευτική ασφυξία. Λίγο νωρίτερα ο ιερέας τον είχε κοινωνήσει και είχε διαβάσει την ‘Ευχή εις ψυχορραγούντα’. Οι ανθρώπινες δυνατότητες για ουσιαστική βοήθεια είχαν εξαντληθεί. Και πέρασε το απόγευμα, και πέρασε το βράδυ. Μια τελευταία επίσκεψη: ο ίδιος κοιμόταν βαθιά. Γύρω του όλοι οι δικοί του, οι άνθρωποι που μετρούν τα δευτερόλεπτα και κρατούν την έσχατη ανάμνηση από μια δύσκολη πορεία προς το τέλος. Με το κουράγιο που έρχεται απρόσμενο, εκεί που νομίζουμε ότι δεν υπάρχει.

Ο Στέφανος πέταξε για τον ουρανό ακριβώς τα μεσάνυχτα...

Τράβα με να σε τραβώ

Ευτυχώς δεν αργήσαμε να το ακούσουμε από υπουργικά χείλη, κι έτσι πήγε η καρδιά μας στη θέση της: δεν πρόκειται να χάσουμε το ΙΚΑ που ξέραμε. Θα συνεχίσει να υπάγεται στο Υπουργείο Απασχόλησης και να μην έχει καμιά σχέση με το 'Υγείας' (ή με την υγεία;). Που σημαίνει ότι όλες οι κινήσεις που ανακοινώθηκαν τις προηγούμενες μέρες (βλ. και προηγούμενη ανάρτηση) είναι ουσιαστικά μια διελκυστίνδα υπουργείων ("pushme-pullyu" στη γλώσσα του Dr Dolittle) που δεν ενδιαφέρονται ούτε στο ελάχιστο γι΄αυτό που τελείως ουτοπικά ονειρευόμαστε κάποιοι: ισότιμη μεταχείριση των ασθενών, ανεξάρτητη από επάγγελμα, ηλικία, φύλο ή 'Ταμείο'. Όπως λέει η αγγλική παροιμία, δεν μπορείς να διδάξεις σε γέρο σκύλο νέα κόλπα.

Ενιαία ασφάλιση υγείας

Ακόμη και στη χώρα της ακριβής ιατρικής, τις ΗΠΑ, πληθαίνουν οι σοβαρές φωνές, όπως εκείνη του νομπελίστα οικονομίας Paul Krugman (Καθημερινή 7/7/2009) που συνηγορούν για την προσιτή ιατρική περίθαλψη για όλους. Να ελπίσουμε ότι μια και κάθε τόσο αντιγράφουμε την Αμερική σε διάφορους τομείς, με άλλοτε άλλη επιτυχία, κάποια μέρα μπορεί να αντιγράψουμε και την ιδέα αυτή; Ο γράφων έχει διατυπώσει δημόσια τη γνώμη του (ΒΗΜΑ, 9/12/2008) ότι πρέπει κάποια στιγμή επιτέλους να διαχωρισθεί η υγεία από τις συντάξεις και άλλες κοινωνικές παροχές. Κάτι τέτοιο εξήγγειλε πρόσφατα η κυβέρνηση ως μελλοντική προοπτική για το ΙΚΑ. Γιατί όχι και για όλα τα ταμεία; Οι αρρώστιες δεν κάνουν επαγγελματικές ή άλλες διακρίσεις: αυτές τις κάνουν οι ασφαλιστές και οι πολιτικοί. Αν οι αρρώστιες είναι ίδιες, τότε και η φροντίδα γι' αυτές θα πρέπει να είναι ενιαία και ισότιμη. Χωρίς τη βασική αυτή αρχή δεν μπορούμε να μιλούμε για Εθνικό Σύστημα Υγείας.

Στην τελική ευθεία

Θυμάμαι όταν πρωτοείδα πριν πολλά χρόνια το θέαμα τεσσάρων ή πέντε αεροπλάνων ευθυγραμμισμένων πάνω στον μουντό ουρανό του Λονδίνου σε κανονικά μεταξύ τους διαστήματα, στον αεροδιάδρομο της προσέγγισης στο Χήθροου, όπου θα τερμάτιζαν το ταξίδι τους, με ρυθμό περίπου ένα ανά λεπτό. Μόνο τα φώτα προσγείωσης, σαν λαμπρά κεφάλια καρφίτσας, πρόδιδαν από μακρυά την παρουσία τους. Δεν μπορούσα να διακρίνω ούτε τον τύπο του αεροπλάνου ούτε την εταιρία του. Ποιο ήταν αυτό που θα προσγειωνόταν πρώτο; Υπομονή: θα φαινόταν σε λίγο.

Η Αθηνά, ο Στέφανος, η Δήμητρα έχουν κοινό παρονομαστή την ηλικία (πενήντα κάτι) και την παρουσία ενός προχωρημένου καρκίνου. Από διαφορετικές εστίες, με ποικίλες διαδρομές θεραπείας, ανταπόκρισης και υποτροπής, βρίσκονται τώρα και οι τρεις σε τελικό στάδιο. Με τα πολυάριθμα προβλήματα που συσσωρεύονται σε τέτοιες περιπτώσεις: πυρετούς, συλλογές υγρών, καχεξία, κατάγματα, πόνους, νεφρική ανεπάρκεια, λοιμώξεις, θρομβοεμβολικά φαινόμενα, βασανιστική δύσπνοια: κάθε ανάσα είναι κι ένας ‘αλάλητος στεναγμός’ προσευχής για λύτρωση από το φορτίο. Ποιος θα περάσει πρώτος τη γραμμή του τερματισμού στην τελική ευθεία της παρούσης ζωής; Κύριος οίδε. Θα άγγιζε τα όρια της ιεροσυλίας να επιχειρήσουμε προβλέψεις. Όπως κι εκείνοι, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να υπομένουμε. Και να προσευχόμαστε μαζί τους.

Το χρώμα του χρήματος

Δεν πρόκειται βέβαια για τη γνωστή παλιά ταινία με τον Τομ Κρουζ. Η αναφορά γίνεται στο προσφιλές χρώμα του χρήματος που εισρέει σε οποιαδήποτε τσέπη, δημόσια ή ιδιωτική. Που αφορά σε όλους και όλα, ανεξαρτήτως θέσης, κοινωνικής βαθμίδος ή αξιώματος. Φαίνεται λοιπόν ότι, αν γινόταν δημοψήφισμα για το ποιο χρώμα προτιμάται (γενικώς) για το χρήμα, νικητής και με διαφορά θα ήταν το ΜΑΥΡΟ. Με την έννοια του αόρατου ή του αφανούς.

Κακά τα ψέματα, κι ας το παραδεχθούμε. «Δει δη χρημάτων», μας έλεγε ο Δημοσθένης από την εποχή εκείνη ακόμη, κι εμείς υιοθετήσαμε το αίτημά του για όλο και περισσότερα χρήματα. Είναι καλά όταν τα παίρνουμε, ελεεινά και τρισκατάρατα όταν πρέπει να τα δώσουμε. Θέλουμε να τα δείχνουμε (με τα ρούχα που φοράμε, με το αυτοκίνητο που οδηγούμε, με το σπίτι που μένουμε, με τον τρόπο που ζούμε και διασκεδάζουμε), αλλά προς Θεού, μη ρωτάτε για την προέλευσή τους. «Οι οικονομίες μου», απαντούμε. «Ζούσα με ξερό ψωμί για να αγοράσω λιμουζίνα». Δεν τα έχουμε καλά με τις λογιστικές απαιτήσεις που θέλουν ισοσκελισμό εσόδων και εξόδων, χαρτί και καλαμάρι. Γι’ αυτό και κάθε προσφορά ‘μαύρου’ ρευστού ζυγίζει αποφασιστικά στην πλάστιγγα των καθημερινών αποφάσεων. Είτε είμαστε μεμονωμένα άτομα είτε θεσμικοί φορείς (που και αυτοί αποτελούνται από συγκεκριμένα άτομα). Σε άλλες, πιο βάρβαρες εποχές μερικά χαρτονομίσματα μπορεί να αγόραζαν ψήφους. Σε πιο εκλεπτυσμένα συστήματα το χρήμα ακολουθεί την αντίστροφη οδό: οι φορείς του (π.χ. επιχειρήσεις) αγοράζουν εκδουλεύσεις και προνομιακή μεταχείριση από τους νομείς της εξουσίας, ώστε να συνεχίσουν να απολαμβάνουν την κερδοφορία τους, ακόμη και εις βάρος του γενικού ταμείου του κράτους, δηλ. όλων μας.

Διότι σε τελευταία ανάλυση αυτή είναι η βασική μομφή κατά του μαύρου χρηματισμού: απαιτεί ανταλλάγματα που είναι εις βάρος του κοινού καλού. Είτε συστηματική αναγραφή περιττών φαρμάκων και υλικών (όταν πρόκειται για γιατρούς) είτε υιοθέτηση από το κράτος ‘ακριβών’ αλλά όχι αναγκαστικά των καλύτερων αγορών και υπηρεσιών (όταν πρόκειται για δημόσια πρόσωπα και κόμματα). Όπως λέει η λιτή φράση του γνωστού οικονομολόγου Milton Friedman, «Δεν υπάρχει δωρεάν γεύμα» ('There is no such thing as a free lunch'). Καθένας που προσφέρει κάτι «τζάμπα» σύντομα θα απαιτήσει το αντάλλαγμά του, με τόκους. Αλλιώς θα κλείσει τη στρόφιγγα του μαύρου χρήματος.

Αν ο καθένας μας αντιληφθεί την πραγματικότητα αυτή και αλλάξει τη στάση του απέναντι στο χρήμα ("Έχοντες διατροφάς και σκεπάσματα τούτοις αρκεσθησόμεθα"), ίσως να μην αλλάξει συνολικά τίποτε. Μπορεί όμως να φτάσουμε να κοιμόμαστε με πιο ήσυχη συνείδηση.

Αξιοπρέπεια

Ο ασθενής μου έχει όνομα και χρώμα που παραπέμπει στην Ασιατική ήπειρο. Έχοντας συναναστραφεί αρκετούς ομοφύλους του ως συναδέλφους και ασθενείς μου στα χρόνια της Αγγλίας αισθάνομαι αρκετά οικείος μαζί του. Μια και το πρόβλημα υγείας που διερευνώ θα μπορούσε να είναι ‘εισαγόμενο’, μια από τις πρώτες ερωτήσεις μου είναι πόσο καιρό βρίσκεται στην Ελλάδα. «Πάνω από είκοσι χρόνια», είναι η απάντηση, σε πολύ καλά ελληνικά, με ελάχιστο δισταγμό στην έκφραση, με λεξιλόγιο που μου θυμίζει τις δικές μου προσπάθειες να μιλώ σωστά αγγλικά τότε που ήμουν κι εγώ μετανάστης. Δεν έχει επισκεφθεί ξανά την πατρίδα του από τότε που έφυγε. Είναι ευγενέστατος, κάτι που αποτελεί γνωστό φυλετικό χαρακτηριστικό πολλών Ασιατών, χωρίς ίχνος δουλοφροσύνης. Εργάζεται και είναι νόμιμα ασφαλισμένος, και προφανώς πληρώνει φόρους, χωρίς να ‘παρασιτεί’ σε βάρος κανενός (όπως συμβαίνει με πολλούς ‘εγχωρίους’). Ένας άνθρωπος πλήρως ενταγμένος στην κοινωνία και τους θεσμούς της χώρας όπου βρέθηκε, Κύριος οίδε για ποιούς λόγους (δεν ρωτάει κανείς εύκολα τέτοια πράγματα). Αξιοπρεπής ο ίδιος, απολαμβάνει την αξιοπρεπή μεταχείριση που δικαιούται ως ισότιμος πολίτης του κράτους. Ένα πρότυπο για όλους μας;

Κάπνισμα τέλος;

Η 1η Ιουλίου έφτασε, αισίως. Και μαζί της τα νέα μέτρα που έχουν αναγγελθεί από καιρό για την απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους κλειστούς χώρους. Όπως έχουν αναγγελθεί--από όλους σχεδόν τους δημοσιογράφους και άλλους περί τα κοινά φλυαρούντας--και όλες οι αντιρρήσεις, επιφυλάξεις, αμφιβολίες και ενστάσεις για την εφαρμογή ή μη των μέτρων.

Είναι συχνό το φαινόμενο στην Ελλάδα να βλέπουμε τέτοια μέτρα με διάθεση ‘κομματισμού’ ή πόλωσης: χωριζόμαστε σε καπνιστές και αντικαπνιστές, περίπου ως οπαδοί ‘αιωνίων αντιπάλων’ ομάδων, και αλληλοεπιχειρηματολογούμε χωρίς διάθεση συνδιαλλαγής, και μόνο με επιδερμικές αναφορές στην ουσία του ζητήματος. Δεν είναι προτιμότερο να δεχθούμε τα μέτρα ως μια τελευταία ευκαιρία να αντιμετωπίσουμε το κάπνισμα ως την κυριότερη αποδεδειγμένη αιτία νοσηρότητας και θνητότητας που μπορεί να αποφευχθεί;

Αντίθετα με όλους τους άλλους κινδύνους που περικλείει ο σύγχρονος τρόπος ζωής και που μας φέρνουν ως παραδείγματα οι οπαδοί του ‘Ναι μεν, αλλά...’, το κάπνισμα είναι αποκλειστικά στο χέρι του καθενός, υπόθεση προσωπικής επιλογής και θέλησης. Επιτέλους ας επιμείνουμε και μια φορά θετικά στη χώρα αυτή, χωρίς να υποσκάπτουμε δημόσια την όποια θέληση διαθέτουν κάποιοι συμπολίτες μας να ‘το κόψουν’.

[Απεστάλη στην Καθημερινή 1/7/2009]

'Σοφώτατον χρόνος'

Περίεργο φαινόμενο ο χρόνος: χαρακτηρίζει αναπόσπαστα τη ζωή μας, και συγχρόνως την διαμορφώνει. ‘Σοφώτατον χρόνος, ανευρίσκει γαρ άπαντα’, έλεγαν οι αρχαίοι ημών. Τα κενά γνώσης της παρούσας χρονικής στιγμής θα γεμίσουν και οι καυτές εκκρεμείς απορίες θα απαντηθούν ‘εν καιρώ’. Όπως π.χ.:

• Πόσο νόμιμη είναι και από ποιούς κανόνες (πέραν εκείνου της κερδοσκοπίας) διέπεται η αυθαίρετη τιμολόγηση των καυσίμων;
• Ποιοί και πόσοι πολιτικοί γεύθηκαν το ‘μηχανέλαιο’ της γνωστής βιομηχανίας που μονοπωλεί εδώ και καιρό το ενδιαφέρον των Μέσων;
• Πόσο υπερήφανη και αδιαπραγμάτευτη είναι η στάση μας στα εθνικά θέματα όταν την εξαγοράζουμε με ένα αεροπορικό δρομολόγιο;
• Πόσο περήφανος για τον θεσμικό του ρόλο μπορεί να αισθάνεται ο εκάστοτε Πρόεδρος Δημοκρατίας όταν ξέρει από μήνες πριν ότι το αξίωμά του είναι αντικείμενο πολιτικού τζόγου και παζαριού;
• Πόσο αποτελεσματικά θα αποδειχθούν τα μέτρα κατά του καπνίσματος σε κλειστούς χώρους, όταν οι ‘εκπτώσεις’ έχουν αρχίσει πριν από την καθιερωμένη εποχή;
• Κι ένα τελευταίο, αλλά όχι ήσσον θέμα: Θα δούμε ποτέ να πραγματώνεται ουσιαστικά ο χωρισμός υγείας και συντάξεων (με εξομοίωση των παροχών υγείας για όλους), κάτι που ο γράφων υποστηρίζει εδώ και χρόνια στα κείμενά του; Οι σημερινές διαρροές του Τύπου κάτι τέτοιο υπαινίσσονται. Θα το δείξει ο χρόνος.

Sold out

Εδώ και μέρες η αφίσα μας ανήγγελλε την επικείμενη συναυλία του Δημήτρη Μητροπάνου στην πόλη μας. Από χθες το πρωί βλέπω να κοσμούν το πρόσωπό του φαρδιές κόκκινες ταινίες με την επιγραφή ‘SOLD OUT’. Κάποτε θα λέγαμε ότι τα εισιτήρια της συναυλίας έχουν εξαντληθεί. Αν όμως διαβάζαμε απλώς ‘ΕΞΑΝΤΛΗΘΗΚΕ’, δεν θα ήμασταν σίγουροι αν αυτός που εξαντλήθηκε δεν ήταν ο τραγουδιστής (ή η ελληνική γλώσσα). Καταφεύγουμε λοιπόν στην τηλεγραφική αγγλική δήλωση. Δεν ξέρω τι ποσοστό από το κοινό του Μητροπάνου είναι αγγλόφωνοι, αλλά η έκφραση αυτή ακούγεται όλο και περισσότερο στο ραδιόφωνο για εισιτήρια συναυλιών ή ποδοσφαιρικών αγώνων. Δεν αρνούμαι τον βολικό συνδυασμό βραχυλογίας και ακρίβειας του αγγλικού όρου, αλλά δεν μπορώ και να μη σχολιάσω αρνητικά τη διάδοση του φαινομένου στη χώρα μας. Χωρίς ουσιαστικές αντιστάσεις, όπως φαίνεται.

Φόρος 'τιμής';

Προσωπικά δεν είμαι ενήμερος για τα διάφορα ‘είδωλα’ της ποπ μουσικής. Είχα να ακούσω τη φωνή του Μάικλ Τζάκσον από την εποχή των Jackson Five (κι αν την άκουγα τυχαία στο ραδιόφωνο, σίγουρα δεν θα την αναγνώριζα). Τα τελευταία χρόνια όμως περισσότερα διαδίδονταν για τις καταχρήσεις και τις ‘ιδιορρυθμίες’ του μακαρίτη παρά για τις μουσικές του επιδόσεις. Έτσι η είδηση ότι το Κογκρέσο απέτισε ‘φόρο τιμής’ στον αιφνιδίως εκλιπόντα, μαζί με ποικίλες άλλες διασημότητες εντός και εκτός ΗΠΑ, τι άλλο μπορεί να σημαίνει παρά έμμεση πλην σαφή επιδοκιμασία ενός τρόπου ζωής που περιλάμβανε μεταξύ των άλλων και ποικίλες αξιόποινες πράξεις; Θλίβεται βέβαια κανείς για το πρόωρο τέλος ενός ανθρώπου που διέγραψε μια τροχιά που αρέσει στα Μέσα, και που έντεχνα καλλιεργούν οι μαέστροι της show biz: ξεκίνημα από ταπεινό υπόβαθρο, εκτόξευση, ειδωλοποίηση, εκφυλισμό, γκρεμοτσάκισμα. Άραγε όμως κοιτάζει ποτέ κανείς πίσω από τη ‘βιτρίνα’--και ιδίως οι νέοι άνθρωποι που παθιάζονται με τους καλλιτέχνες; Ακόμη και το τέλος γίνεται μέρος της μυθολογίας του ‘αστεριού’, ενώ σύντομα ακολουθεί κάποιο άλλο ‘ίνδαλμα’, μια και στην αγορά του θεάματος δεν συμφέρουν πολύ οι άσχημες ειδήσεις. Κρίμα.

Γιατί ζούμε με ψέματα;

Γιατί επί σειρά μηνών διαψεύδεται με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο η επιβολή νέων φόρων όταν όλοι το ξέρουν ότι μαθηματικά θα πραγματοποιηθεί, εκ των πραγμάτων και των αναγκών; Όση καλή διάθεση κι αν έχεις να τη βοηθήσεις αυτή την έρμη την πατρίδα, δεν σούρχεται και τόσο καλά να το κάνεις όταν σου το ζητούν άνθρωποι που έχουν πάρει διαζύγιο από την ειλικρίνεια. Ο μακαρίτης Ουίνστον Τσώρτσιλ δεν έταζε λαγούς με πετραχήλια στους Άγγλους, παρά τους υποσχόταν τα μόνα πράγματα που αντικειμενικά μπορούσε να τους δώσει: ιδρώτα, κόπο, αίμα και δάκρυα. Τηρουμένων των αναλογιών (εκεί μαινόταν ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, εδώ βράζει μια οικονομική κρίση), υπάρχει έστω και ένας δεύτερης κλάσης πολιτικός που να μπορεί σήμερα να πράξει κάτι αντίστοιχο; Ίσως και ο ίδιος να ξαφνιαζόταν ευχάριστα από το αποτέλεσμα...

[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή 11/8/2009]

Πολιτική για τους μετανάστες

Διαβάζουμε και ακούμε διάφορα αυτές τις μέρες για μετανάστες, νόμιμους και λαθραίους, οικονομικούς και μη (υπάρχουν κι άλλοι; υποθέτω μόνο οι ‘επιστημονικοί’ ή οι ασθενείς μπορούν να εξαιρεθούν από την οικονομική κατηγορία), πολιτικές υπαρκτές και ανύπαρκτες και άλλα συναφή. Κάνω τη σκέψη ότι για να έχει ένα κράτος σαφή πολιτική απέναντι στους 'ξένους' (χρησιμοποιώ συμβατικά αυτόν τον συλλογικό όρο, χωρίς καμία απαξιωτική σημασία), θα πρέπει πρώτα να έχει σαφή πολιτική απέναντι στους πολίτες του: να τους διδάσκει τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις τους, να τους ασφαλίζει ισότιμα και να τους εξασφαλίζει τα βασικά τους δικαιώματα, να τους οχυρώνει απέναντι σε καταχρηστικές συμπεριφορές ιδιωτών (π.χ. μαύρη εργασία) και δημοσίων λειτουργών (π.χ. περιττή γραφειοκρατία), αλλά και να τους αναγκάζει (με την πιο καλοήθη έννοια του όρου) να συμμορφώνονται με τους κοινούς για όλους κανόνες λειτουργίας της κοινότητας (ή να υφίστανται τις συνέπειες της μη τήρησης των κανόνων). Έχοντας θεσμοθετήσει το ‘ημέτερον’ μπορεί στη συνέχεια να προσδιορίσει και τη σχέση του με το ‘έτερον’ και να έχει τις ανάλογες απαιτήσεις από αυτό, χωρίς να εκτραπεί ούτε σε ρατσισμούς ούτε σε άλλες ακρότητες. Πολλά ζητάω;

Απροσδόκητο κέρασμα

Αυτό που λένε οι άγγλοι ‘unexpected treat’. Που σούρχεται αναπάντεχα, χωρίς προμελέτη, και σου φτιάχνει απρόσμενα τη διάθεση, βγάζοντάς σε από την πλήξη του απογεύματος που δεν είχε ιδιαίτερη δουλειά, της βροχής που κάνει την βραδινή οδήγηση πιο απαιτητική, των όποιων άλλων σκέψεων προσπαθούν να κλέψουν την προσοχή σου. Απόψε το κέρασμα ήταν η μετάδοση από το Δεύτερο Πρόγραμμα της συναυλίας της Σαβίνας Γιαννάτου από τις ‘Γιορτές στους δρόμους’ του Φεστιβάλ Υμηττού, που την πέτυχα τυχαία στο αυτοκίνητο. Τι φωνή! Άκουσα από τη Λιλιπούπολη τη ‘Ροζαλία’, το ‘Χρυσαλιφούρφουρο’ και τον ‘Γιαουρτοπόταμο’, ενώ για το κλείσιμο μας είπε και το ‘Χάρτινο φεγγαράκι’ που μπορείτε να βρείτε εδώ. Το ένα καλύτερο από το άλλο.

Μουσείο Ακρόπολης

Ένα μνημείο του παγκόσμιου πολιτισμού αναδεικνύεται από σήμερα με καινούργιο τρόπο. Τραυματισμένη, σημαδεμένη και ακρωτηριασμένη από φυσικές και ανθρώπινες επιδράσεις, αλλά πάντα όρθια, η Ακρόπολη δέχεται επιτέλους την προστασία που δικαιούται. Ένα μεγάλο γεγονός που αξίζει ειλικρινά να το γιορτάσουμε. Να χαρούμε όλοι γνήσια, ανεπιφύλακτα, χωρίς ίχνος μιζέριας, χωρίς κρατούμενα, μικρότητες και ‘ναι μεν, αλλά’. Να αισθανθούμε το κοινό αγαθό σαν πραγματικά ‘κοινό’, κτήμα όλων μας εξ αδιαιρέτου [βλ. Κοινοκτημοσύνη], όχι για εκμετάλλευση, όχι για κατανάλωση, όχι για περιύβριση, όχι για λοιδορία (‘όμφακές εισιν’), αλλά για υγιή νοσταλγία, για νόμιμη και μετρημένη περηφάνια, για περισσότερη αυτογνωσία, για έμπνευση, για παρόρμηση για το μέλλον. Διότι ο πολιτισμός δεν πρέπει να σταματάει στους περασμένους αιώνες.

Μπιάφρα και τρομοκρατία

Θυμούμαι απόμακρα μια γελοιογραφία (νομίζω στο περιοδικό TIME) την εποχή του πολέμου της Μπιάφρα (1967-70). Τρεις κροκόδειλοι ντυμένοι με φράκα κάθονται πάνω σε τρία κιβώτια και διαβάζοντας τα νέα για τις αγριότητες που συνέβαιναν στην προσωρινή εκείνη Αφρικανική χώρα κλαίνε και αναρωτιώνται: «Ποιος μπορεί να ευθύνεται για όλα αυτά;» Τα κιβώτια φέρουν τις επιγραφές ‘Αγγλικά όπλα’, ‘Γαλλικά όπλα’, ‘Αμερικανικά όπλα’.

Το σκίτσο μου ήρθε ακούσια στο νου καθώς άκουγα τους διάφορους δημοσιολόγους στα ‘κανάλια’ να αναλύουν τη χθεσινή δολοφονία του αστυνομικού και να κόπτονται για τον ‘νέο κύκλο αίματος’ και για το τι μέλλει γενέσθαι, και πού πρέπει να αναζητηθούν αιτίες, ευθύνες, κίνητρα κτλ. Θα μπορούσαν άνετα να κάθονται πάνω στα ‘Δελτία’ του περασμένου Δεκεμβρίου που δικαιολογούσαν τα αδικαιολόγητα: την αστική βαρβαρότητα, την α-νόητη βία, τον χλευασμό και το διασυρμό της αστυνομίας με το γνωστό τρίλεξο σύνθημα (δεν χρειάζεται επανάληψη). Υπεράνω κριτικής, πέρα από κανόνες και κώδικες ηθικής τάξης (εκτός από εκεί που θίγονται τα συμφέροντά τους), κατασκευάζουν με την ίδια ευκολία θύτες και θύματα. Κάτι πρέπει να έχουμε να λέμε κάθε μέρα, βρε παιδιά! Και όσο πιο τραγικό, τόσο καλύτερα! There is no news like bad news.

Αστυνομική έρευνα και δημοσιογραφία

Επειδή φαίνεται να μπαίνουμε σε νέα φάση αιματηρής τρομοκρατίας στη χώρα μας, και επειδή είναι αντίθετο προς κάθε λογική να περιγράφονται και να σχολιάζονται δημόσια και με κάθε λεπτομέρεια (πραγματική ή φανταστική) όλες οι ερευνητικές κινήσεις της αστυνομίας, τετελεσμένες ή σχεδιαζόμενες, και επειδή και οι δημοσιογράφοι (μαζί με τους αστυνομικούς) αποτελούν δηλωμένο στόχο των δολοφόνων, δεν είναι προτιμότερο, με κοινή συμφωνία όλων των Μέσων και χωρίς την ανάγκη εισαγγελικής εντολής, να αποφασισθεί ‘σιγή ασυρμάτου’ (και ειδικά ραδιοτηλεοπτικής ενημέρωσης) τουλάχιστον για κάποιο διάστημα στα θέματα της αντίστοιχης έρευνας; Ίσως με τον τρόπο αυτό μπορέσει να γίνει καλύτερη δουλειά. Κάτι τέτοιο δεν θα αποτελεί ούτε λογοκρισία ούτε έλλειμμα δημοκρατίας.

[Δημοσιεύθηκε στο ΒΗΜΑ 19/6/2009 με τον τίτλο 'Σιγή ασυρμάτου']

Εγνατία Οδός

Ένα εντυπωσιακό τεχνικό έργο--μια εναλλαγή από γέφυρες που ενώνουν χάσματα δεκάδων και εκατοντάδων μέτρων και σήραγγες που διαπερνούν πέτρινους όγκους ασυλλήπτων μεγεθών. Που μας αφήνουν να βλέπουμε την φυσική ομορφιά της Πίνδου μόνο μέσα από φευγαλέα ‘παράθυρα’ πριν μπούμε στο επόμενο τούνελ, κάτι σαν κέντρισμα για την όρεξη. Φτάνοντας στον προορισμό μας με ταχύτητα άγνωστη μερικά χρόνια πριν, κάνουμε τη ρεαλιστική σκέψη ότι ίσως να μην επιχειρήσουμε ποτέ εκείνη την παράκαμψη στις πηγές του Αώου ή στο Αρκουδόρεμα, όχι από φυσική αδυναμία, αλλά διότι και την επόμενη φορά θα βιαζόμαστε να φτάσουμε κάπου μακριά μια ώρα νωρίτερα. Έγραφε κάποιος ξένος κάποτε ότι παλιότερα ο γνήσιος ταξιδιώτης--συνήθως πεζοπόρος ή ποντοπόρος--επιζητούσε κυρίως τη γνωριμία της διαδρομής και όχι το στόχο του τέρματος, την πορεία και όχι την κατάληξη. Ο δικός μας Καβάφης εκθειάζει την Ιθάκη που μας χαρίζει ‘το ωραίο ταξίδι’. Ίσως να είναι μια από τις απώλειες που βιώνουμε στη σύγχρονη ταχυκίνητη εποχή μας: το ταξίδι με σκοπό τον προορισμό και όχι το δρομολόγιο.

Λευκάδα

Επιστρέφοντας από μια σύντομη εξόρμηση στη Λευκάδα (μετεκπαιδευτικό σεμινάριο και διακοπές) καταθέτω μερικές οπτικές εντυπώσεις, ως ορεκτικό για όσους δεν έχουν πάει προς τα εκεί. Αξίζει τον κόπο!

Ο νόμος της πολιτικής βαρύτητας

Αν επιχειρήσει κανείς να πετάξει από το μπαλκόνι περιφρονώντας τον νόμο της βαρύτητας, σίγουρα θα φάμε τα κόλλυβά του πολύ σύντομα. Κάτι ανάλογο μπορεί να συμβεί αν επιμένουμε να ερμηνεύουμε αριθμούς περιφρονώντας τους κανόνες της στατιστικής. Αυτό βλέπουμε και ακούμε να συμβαίνει κατά κόρον στον απόηχο των Ευρωεκλογών.

Με απλά λόγια, αν το δείγμα μας είναι μόνο το μισό του πραγματικού πληθυσμού (και δεν έχουμε καμία αξιόπιστη ένδειξη ότι ήταν επαρκώς αντικειμενικό, δηλ. ότι αντιπροσώπευε με ακρίβεια ολόκληρο τον πληθυσμό), τότε τα ποσοστά μας δεν σημαίνουν απολύτως τίποτε. Οι μισοί που δεν μετέσχαν στην ‘έρευνα’ (λέγε με Αποχή) μπορεί να έδιναν από 0 έως 100% σ’ ένα οποιοδήποτε κόμμα (και αντίστοιχα ποσοστά σε όλα τα άλλα). Έτσι, ένα αποτέλεσμα π.χ. 10% στο δείγμα που ψήφισε θα μπορούσε να είναι μόνο 5% σε ολόκληρο τον πληθυσμό (αν κανείς άλλος δεν υποστήριζε το συγκεκριμένο κόμμα), ενώ θα έφτανε το 55% αν όλοι οι απέχοντες ψήφιζαν ‘μονοκούκι’. Το ίδιο ισχύει και για κάθε άλλο ποσοστό. Θεωρητικά πάντα, μόνο αν κάποιο κόμμα είχε απολύτως 100% στο δείγμα θα μπορούσε να ισχυρίζεται ότι αντιπροσωπεύει την καθαρή πλειοψηφία (τουλάχιστον 50%) στο σύνολο του πληθυσμού. Από εκεί και πέρα, όλες οι διακηρύξεις περί ‘ξεκάθαρης εντολής για εκλογές’, περί ‘δεξιάς στροφής του εκλογικού σώματος’, περί σεισμών, λοιμών και καταποντισμών στο πολιτικό σκηνικό δεν αποτελούν παρά θολερές αλχημείες για όσους επιμένουν να αγνοούν το νόμο της πολιτικής βαρύτητας.

[Δημοσιεύθηκε ως επιστολή στο ΒΗΜΑ 11/6/2009]

Α-poll-υτη ανοησία

Είμαι άραγε ο μόνος που θεωρεί τα ‘exit poll’ ως αποκορύφωμα της σύγχρονης medi-ανοησίας; Ψηφίσαμε (ως οφείλαμε), σκουπίσαμε, τελειώσαμε. Αν μάθουμε το αποτέλεσμα στις 7 και 1 λεπτό αντί για τις 10 μ.μ. θα κερδίσουμε κάτι μεγάλο; Θα γίνουμε σοφότεροι, πιο συνετοί, πιο ανθρώπινοι, με περισσότερη κατανόηση προς τις αδυναμίες των άλλων, αλλά και με μεγαλύτερη θέληση να περιορίσουμε την κοινωνική αδικία, τη δημόσια και ιδιωτική σπατάλη, την θεσμοθετημένη ανομία που όλοι ανεχόμαστε διότι όλοι προσδοκούμε κάποιο ‘παράπλευρο όφελος’ (παρά τις διαμαρτυρίες μας); Δεν είναι ανάγκη να βάλουμε στοίχημα για όλα αυτά: το αρνητικό αποτέλεσμα είναι γνωστό εκ των προτέρων. Το να πληρώνουμε ‘ειδικές εταιρίες’ για να ‘μαντέψουν’ πριν από μας για μας είναι μάλλον νεότερη version των Ρωμαϊκών ‘θεαμάτων’, παρά εκδήλωση πολιτικής ωριμότητας ή ενδιαφέροντος. Τα διάφορα ‘μαντέματα’ θα απασχολήσουν για μερικές ώρες τους διάφορους ‘αναλυτές’ και δημοσιογράφους, που θα κοκορομαχούν για το ποιος ‘έπιασε’ πρώτος και με μεγαλύτερη ακρίβεια το αποτέλεσμα. Κι ύστερα; Εμπρός για τις επόμενες εκλογές!

Υ.Γ. Τα παραπάνω γράφτηκαν το μεσημέρι της Κυριακής, πριν ανακοινωθούν τα αποτελέσματα της Ευρωκάλπης και αναδειχθεί η εντυπωσιακά ομόφωνη αστοχία όλων των εταιριών δημοσκοπήσεων ως προς τις προβλέψεις. Με τις υγείες τους!

Νοσταλγία

Κάθε εκλογική διαδικασία μου επιφυλάσσει μια προσωπική ‘χάρη’: με ξαναγυρίζει στο σχολείο όπου πέρασα τα πρώτα έξι χρόνια (επτά αν προσθέσουμε και το νηπιαγωγείο) της μαθητικής μου ζωής: το 57ο Δημοτικό της Θεσσαλονίκης (κάποτε--πριν από τις μέρες μας--Αστική Σχολή Βαρδαρίου). Εκτός από το βάψιμο των τοίχων και την ανακαίνιση των παλιών ξύλινων θρανίων δεν έχουν αλλάξει πολλά πράγματα. Η μεγάλη αυλή, το μπρούτζινο κουδούνι που κάποτε μαλώναμε ποιος θα το χτυπήσει για διάλειμμα, ο τοίχος που μας χώριζε από το διπλανό Δ΄ Γυμνάσιο (επόμενο στάδιο της παιδείας μας), οι σκάλες, τα γραφεία των δασκάλων μας, όλα ίδια (λείπει η παλιά αμμοδόχος και το μονόζυγο στο βάθος της αυλής). Ακόμη και οι γάντζοι στον τοίχο όπου κρεμούσαμε τα πανωφόρια μας μένουν απαράλλαχτοι. Το εκλογικό μου τμήμα είναι συνήθως στην παλιά Α΄ τάξη (κατά καιρούς έχω περάσει και από άλλες αίθουσες). Περιμένοντας με τα ψηφοδέλτια στα χέρια φέρνω στο νου μου την ασπρομάλλα κυρία Άννα (πρώτη μας δασκάλα), να διδάσκει μια τάξη γεμάτη μπλε ποδιές και άσπρα γιακαδάκια για τον Μίμη, την Έλλη και τη Λόλα. Πριν σαράντα τόσα χρόνια. Λες και ήταν χθες.

D-Day

Δευτέρα πρωί, το τελευταίο μου εξωτερικό ιατρείο στο νοσοκομείο Llandough του Cardiff, πριν φύγω οριστικά για την Ελλάδα μετά από τα χρόνια της άσκησής μου. Ο πρώτος ασθενής ήταν ένας πολύ ευχάριστος κύριος άνω των 80, που έδειχνε τελείως υγιής. Σύμφωνα με τον φάκελό του, είχε περάσει μια πνευμονία πριν ένα μήνα, είχε ανταποκριθεί καλά στην αγωγή, και τώρα ερχόταν για ένα τυπικό επανέλεγχο. Δεν χρειάστηκαν παρά λίγα λεπτά για να τον ακροασθώ, να δω την ακτινογραφία του, και να του αναγγείλω ότι όλα ήταν πλέον φυσιολογικά. Δέχθηκε τα νέα με ευγνωμοσύνη, κι έπειτα είπε, με μια λάμψη στα μάτια, λες και μοιραζόταν μαζί μου κάποιο μυστικό: «Ξέρεις, γιατρέ, κανονικά δεν θα έπρεπε να είμαι εδώ σήμερα».

Συνδυάζοντας την ηλικία του με το γεγονός ότι ήταν 6 Ιουνίου 1994, η πολυδιαφημισμένη πεντηκοστή επέτειος της απόβασης των συμμάχων στη Νορμανδία, μάντεψα: «Θα πήγαινες στη Γαλλία για τον εορτασμό;»

Η λάμψη πλάτυνε σε χαμόγελο, κάπως περήφανο και αρκετά νοσταλγικό. «Σωστά», είπε. «Στην ακτή Όμαχα. Όλοι οι φίλοι μου είναι εκεί. Δεν έχουμε μείνει και πολλοί. Θα ήθελα να πάω κι εγώ, αλλά είχα το ραντεβού στο νοσοκομείο και δεν ήταν σωστό να λείψω».

Ανταλλάξαμε λίγες κουβέντες για τον πόλεμο, συγκρίνοντας τις δικές μου θεωρητικές γνώσεις (βιβλία και τηλεόραση) με τις δικές του μπαρουτοκαπνισμένες εμπειρίες. Του είπα ότι θα μπορούσε πολύ εύκολα να είχε αλλάξει το ραντεβού του μ’ ένα τηλεφώνημα ώστε να μη χάσει την εκδήλωση εκείνη που τόσα πολλά σήμαινε γι’ αυτόν. «Όχι», απάντησε με έμφαση. «Περιμένει πολύς κόσμος να εξυπηρετηθεί στο νοσοκομείο. Δεν θα ήταν σωστό να ζητήσω εγώ ειδική μεταχείριση». Μου έσφιξε το χέρι και βγήκε από το ιατρείο, γεμάτος υγεία και αξιοπρέπεια.

Ακριβώς δεκαπέντε χρόνια μετά, σαν χθες, θυμήθηκα τον βετεράνο αυτό. Άνθρωπο μιας άλλης εποχής, που επέζησε μέσα από κόπους, στερήσεις, θυσίες και κινδύνους, και που δεν ζητούσε κανένα προνόμιο ως αντάλλαγμα για όσα είχε προσφέρει, παρά μόνο την ισότιμη αντιμετώπιση με όλους τους συμπολίτες του. Χωρίς να αδικήσει κανένα.

Ψυχοσάββατο

Μια από κείνες τις φιλάνθρωπες μέρες του χρόνου, όπου καλούμαστε να θυμηθούμε αγαπητικά τους νεκρούς μας, προγόνους, διδασκάλους, συγγενείς και φίλους. Όχι με τρόπο αρρωστημένο, παθολογικό, θρηνητικό, ‘ως μη έχοντες ελπίδα’, αλλά με την πεποίθηση ότι όλοι τους βρίσκονται αοράτως κοντά μας, έξω από τα δεσμά του χώρου, του χρόνου και της ύλης. Και με την ευχή να εύρουν το έλεος που κι εμείς περιμένουμε από τον ‘βάθει σοφίας φιλανθρώπως πάντα οικονομούντα’ Θεό.

Εμείς οι γιατροί έχουμε ακόμη μια κατηγορία νεκρών να θυμηθούμε: τους ασθενείς μας, πολλοί από τους οποίους έφυγαν από τον κόσμο αυτό μέσα στα χέρια μας, καμιά φορά από πράξεις, αβλεψίες και άγνοιές μας. Ελπίζουμε κάποιοι από αυτούς να σταθούν συνήγοροί μας μπροστά στον Κριτή για την όλη στάση μας απέναντί τους. ‘Μη ημίν λογισθείη’.

Είκοσι χρόνια

Πέρασαν κιόλας ακριβώς τόσα από την ιστορική φωτογραφία του Jeff Widener (Associated Press), από την εξέγερση της Πλατείας Τιανανμέν, που τόσο καλά θυμόμαστε.

Η ανάρτηση αφιερώνεται εξαιρετικά σε όσους (ιδίως εγχώριους) νοσταλγούν τα (κάθε χρώματος) τεθωρακισμένα ως μέσο προαγωγής της (όποιου χρώματος) ιδεολογίας τους.

Μια επίσκεψη στο σπίτι

Ομολογουμένως, σχεδόν ποτέ δεν ακούγεται άνετα η παράκληση «Γιατρέ, δεν μετακινείται. Μήπως μπορείς να τον δεις στο σπίτι;». Μερικές φορές το αίτημα μπορεί να παρακαμφθεί όταν δεν συντρέχει σοβαρός λόγος. Άλλοτε σκέφτεσαι τις πρακτικές δυσκολίες: πώς θα βρεις το σπίτι, αν θα έχει μέρος για στάθμευση, πόσα μπορείς να προσφέρεις μακριά από το ιατρείο, και--το πιο σημαντικό--πού θα βρεις τον αναγκαίο χρόνο, ανάμεσα στις διάφορες υποχρεώσεις που στριμώχνονται στη μέρα σου.

Κι ωστόσο, πολύ σπάνια μετανιώνεις για μια κατ’ οίκον επίσκεψη. Οι πρακτικές δυσκολίες δεν παύουν να υπάρχουν, αλλά αλλιώς γνωρίζεις τον άρρωστό σου μέσα στο ζωτικό περιβάλλον του (milieu exterieur, για να παραφράσουμε τον Claude Bernard), που σίγουρα με πολλούς τρόπους επηρεάζει τη ζωή του και την υγεία του. Το σπίτι σου αποκαλύπτει πολλά γι’ αυτόν που δεν θα τα μάθαινες ποτέ στο ‘σκηνοθετημένο’ περιβάλλον του ιατρείου. Η επίπλωση, η ενδυμασία, η οικονομική κατάσταση, η ύπαρξη ή απουσία ενός οικογενειακού συστήματος στήριξης, όλα έχουν τη σημασία τους. Κι ακόμη, αποκομίζεις μερικά διδάγματα που δεν υπάρχουν σε κανένα βιβλίο, περιοδικό ή συνέδριο.

Όπως π.χ. τι σημαίνει να φροντίζει μια εργαζόμενη γυναίκα επί επτά χρόνια έναν άνδρα κατάκοιτο, ανήμπορο, απόλυτα εξαρτημένο, να τον έχει συνοδεύσει από νοσοκομείο σε νοσοκομείο, εντός και εκτός Ελλάδος, να έχει μετατρέψει το σπίτι σε κέντρο αποκατάστασης (ακόμη και με μηδενική ελπίδα προόδου, μετά από τόσα χρόνια προσπάθειας), να έχει απαρνηθεί τελείως τον δικό της ζωτικό χώρο και χρόνο, να εργάζεται και να τρέχει και να ξενυχτάει, και να έχει τη δύναμη να χαμογελάει, και να απαντά στο γιατρό που την παινεύει για την αγάπη που δείχνει στον ‘ζωντανό νεκρό’ σύζυγό της: «Γιατρέ, την καταλαβαίνει, και την ανταποδίδει!» Ο θαυμασμός είναι πολύ φτωχός. Σκύβεις το κεφάλι, και αναγνωρίζεις πόσο μικρός είσαι μπροστά σε κάποιους Ανθρώπους. Με κεφαλαίο Α.

Βέβηλες επίκαιρες σκέψεις

• Όταν δεν θέλουμε να δείρουμε τον γάιδαρο (γιατί μπορεί να δεχθούμε καμιά κλωτσιά...), βγάζουμε το άχτι μας στο σαμάρι. Μάγκες εκ του ασφαλούς! Σίγουρα πράγματα. Φαντάζομαι ότι η επόμενη επίσημη κίνηση μπορεί να είναι μια βιντεοσκοπημένη εξαγγελία του τύπου «Καραβέλα, παραδώσου, γιατί αλλιώς η κόρη σου...».
• Στη Βρετανία παραιτούνται οι υπουργοί ο ένας μετά τον άλλο με αφορμή το σκάνδαλο με τις δαπάνες διαβίωσης. Μα δεν έχουν καθόλου πολιτική αντοχή αυτοί οι άνθρωποι; Το πάχος του δέρματός τους δεν το μέτρησαν πριν τους τοποθετήσουν στη θέση τους; Από τσιγαρόχαρτο είναι φτιαγμένοι; Να μου το θυμάστε, φταίει η συχνή βροχή και η νερόβραστη αγγλική μαγειρική. Δεν δοκίμασαν την Ελληνική κουζίνα!
• Να περιμένω ότι την επομένη των εκλογών ΟΛΑ τα κόμματα που ασχολήθηκαν με αναρτήσεις γιγαντιαίων αφισών θα επιδοθούν σε συστηματική αφαίρεσή τους και καθαρισμό όλων των δημόσιων χώρων, εθνικών και άλλων οδών κτλ. ώστε να μη διαιωνίζεται η πολιτική ρύπανση;

Πενήντα χρόνια ιερωσύνης

Το θέλει η μέρα να γράψω για τον πατέρα μου, ιερέα Κωνσταντίνο Παπαγιάννη, που τιμήθηκε χθες από την Μητρόπολη Θεσσαλονίκης για τα ακριβώς 50 χρόνια από την ημέρα της χειροτονίας του σε πρεσβύτερο. Η τελετή, συγκινητική κατά πάντα, μας δίδαξε πολλά, και μερικά που δεν γνωρίζαμε. Ας σημειώσω εδώ κάποιες προσωπικές εντυπώσεις:

• Πενήντα χρόνια διακόνησε στην ίδια ενορία, τους Αγ. Αποστόλους Θεσσαλονίκης, εκεί όπου μεγάλωσε και διδάχθηκε τόσο την ιερατική τάξη, όσο και την εκκλησιαστική βυζαντινή μουσική, που φρόντισε να μεταλαμπαδεύσει και σε μας τους νεότερους. Η τάξη που καθιέρωσε στις ακολουθίες του ναού ήταν τέτοια, ώστε ένας μακαρίτης νεωκόρος να λέει ότι ‘στους Αγίους Αποστόλους διαβάζουν και τα κόκκινα γράμματα’!
• Λόγω της στενής αυτής σχέσης με την ενορία, γνώριζε καλά τους ανθρώπους, τους δρόμους και τα σπίτια της, ακόμη και ποιές οικοδομές έχουν ή όχι ασανσέρ (και ποιά από αυτά χρειάζονται κλειδί). Επειδή ζούσε μέσα στα όρια της ενορίας, ήταν πάντα διαθέσιμος για έκτακτες ανάγκες, όπως την Εξομολόγηση και τη Μετάδοση των Αχράντων Μυστηρίων σε ασθενείς και ετοιμοθανάτους.
• Η μακρόχρονη και κατά πάντα αγαθή συνεργασία του με τον αείμνηστο καθηγητή Ιωάννη Φουντούλη και η ιδιαίτερη εντρύφησή του σε θέματα Λειτουργικής (σε πανεπιστημιακό επίπεδο) δεν είχε ποτέ ‘επαγγελματικό’ κίνητρο. Όσα έκανε και συνεχίζει να κάνει, από τη χειρογράφηση των μουσικών του κειμένων--κυριολεκτικά χιλιάδες σελίδες--μέχρι τη βιβλιοδεσία των χειρογράφων του και την πιο πρόσφατη μετεγγραφή τους στον υπολογιστή, τα έκανε ως γνήσιος Ερασιτέχνης, από μεράκι για την τέχνη του, και όχι από οποιαδήποτε άλλη επιδίωξη.
• Κοντά στα πολλά προσωπικά χρέη, ας σημειώσω και την καλλιέργεια της αγάπης για τη γλώσσα, τη σωστή ανάγνωση και γραφή, την καλλιέπεια, την απόδοση του νοήματος, την καθαρότητα στη σκέψη και στο λόγο. Ό,τι καλό προέκυψε απ’ αυτά, οφείλεται στον Δάσκαλο. Για ό,τι λείπει ή βγήκε λανθασμένο, ευθύνεται αποκλειστικά η αμέλεια ή η αδιαφορία του μαθητή.

Το γεγονός ότι η επέτειος συνέπεσε με τον εορτασμό των ‘φωστήρων επι γης, των Πατέρων ημών’ που μας οδήγησαν και μας οδηγούν ακόμη ‘προς την αληθινήν πίστιν’ μας κινεί ακόμη μια φορά σε ευγνωμοσύνη προς τον Θεό, και στην ευχή να έχουμε για πολλά ακόμη έτη την ευλογία της παρουσίας του πατέρα κοντά μας.