Παθήματα χωρίς μαθήματα

Εδώ και πολλές μέρες στην επικαιρότητα κυριαρχεί το αγροτικό ζήτημα, οι κινητοποιήσεις των τρακτέρ και οι λεκτικές αψιμαχίες με την κυβέρνηση. Ας αφήσουμε κατά μέρος το δίκαιο ή άδικο των αιτημάτων, το αν πρέπει ή δεν πρέπει αυτά να ικανοποιηθούν, το πότε και πόσα χρήματα θα πάρουν. Ας εξετάσουμε το φαινόμενο ως ένα ακόμη μείζον σύμπτωμα (όπως θα λέγαμε στην ιατρική γλώσσα) μιας γενικότερης νόσου, που είχαμε επισημάνει εδώ και δέκα χρόνια, από τον καιρό της οικονομικής κρίσης και του επαπειλούμενου Grexit.

     Λέγαμε λοιπόν την δύσκολη εκείνη εποχή ότι από τα διάφορα προαπαιτούμενα των δανειστών (θυμάστε, αλήθεια, την ορολογία αυτή;) πολλά θα έπρεπε να είχαν γίνει στο ελληνικό κράτος με δική μας βούληση, χωρίς να μας εξαναγκάσει ή απειλήσει κανείς. Το τότε κυβερνών κόμμα (και νυν… απόκομμα) είχε υποσχεθεί να μας ταράξει στη νομιμότητα, κάτι που βολικά λησμόνησε μόλις ανέλαβε την εξουσία. Απλώς συνέχισε πρακτικές δεκαετιών, που στον μισό αιώνα της μεταπολίτευσης είχαν γίνει σχεδόν ‘θεσμοί’: ρουσφέτια, νομιμοποιήσεις, διασπάθιση δημοσίου και ευρωπαϊκού χρήματος, εξυπηρετήσεις ημετέρων και άλλα παρόμοια. Κανείς κομματικός σχηματισμός δεν εξαιρείται από τον κανόνα αυτό: ακόμη και εκείνοι που δεν πήραν την ‘κουτάλα’ της εξουσίας στα χέρια τους ανέχθηκαν μια κατάσταση που περιγράφεται πλήρως με την παροιμία «Ο κόσμος το ’χει τούμπανο κι εμείς κρυφό καμάρι» ή με το λαϊκό γνωμικό «Όταν τρώνε δεν μιλάνε».

     Όταν όμως, αναπόφευκτα, τα κρυφά καμάρια γίνονται πλέον φανερά και οι επιπτώσεις τους επηρεάζουν δικαίους και αδίκους, αρχίζει το παιχνίδι της κολοκυθιάς: «Όχι εμείς, εσείς τα κάνατε». «Ναι, αλλά κι εσείς τρώγατε». «Εσείς φάγατε περισσότερα». Αντί να υπάρξει μια ομόφωνη πολιτική απόφαση για οριστική αποποίηση των παραδοσιακών συνηθειών και υιοθέτηση μιας ορθής, δίκαιας και νόμιμης πρακτικής που θα καλύπτει τις ανάγκες του συνόλου χωρίς επιλεκτική και σκανδαλώδη εύνοια κάποιων, τα κόμματα προσπαθούν να αναδείξουν τη φυσιογνωμία τους προβάλλοντας αδικήματα (πραγματικά ή εικονικά) των αντιπάλων. Λησμονούν τις ‘δύο πήρες’ του Αισώπου που ο καθένας φέρει πάνω του, από τις οποίες, όπως έλεγε ο αρχαίος μυθοπλάστης, «ἡ μὲν ἔμπροσθεν ἀλλοτρίων γέμει, ἡ δὲ ὄπισθεν τῶν αὐτοῦ τοῦ φέροντος». Έτσι όμως δεν διορθώνεται τίποτε. Όσο θα συνεχίζεται αυτή η κομματική διελκυστίνδα, κάθε τόσο θα βρισκόμαστε μπροστά σε άλλο ένα σκάνδαλο· ο τίτλος του θα αλλάζει μόνο.     

Αμειβόμενες απρέπειες

Εδώ και μερικές εβδομάδες συνεδριάζει η ειδική εξεταστική επιτροπή της Βουλής για το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ. Ανάμεσα στις διάφορες συνεδρίες, αποσπάσματα των οποίων μαθαίνουμε κάθε τόσο από τα Μέσα, ξεχώρισε αρνητικά μια πρόσφατη, όπου πρυτάνευσε η γενική αναίδεια και απαξίωση και ακούστηκαν χυδαίες εκφράσεις ακόμη και από γυναικεία στόματα. Συγκράτησα τηλεοπτικό σχόλιο δημοσιογράφου: δεν μπορεί μια εξεταστική επιτροπή, που αναζητεί την αλήθεια σε μια υπόθεση, να γίνεται πεδίο κομματικής αντιπαράθεσης. Μα, ακριβώς για τον λόγο αυτό την αναζήτηση της αλήθειας δεν μπορούμε να την εμπιστευόμαστε σε κομματικά στελέχη. Πέρα από την γενικά μειωμένη εμπιστοσύνη του κοινού στα πολιτικά πρόσωπα, οι άνθρωποι που μετέχουν στις επιτροπές αυτές εκτελούν διατεταγμένη κομματική υπηρεσία: θέλουν να αναδείξουν καθένας το κόμμα του σκοράροντας ‘σημεία’ κατά του ή των αντιπάλων. Γι’ αυτό άλλωστε και τα πορίσματά τους, όταν βγαίνουν, είναι περισσότερα από ένα. Η αναζήτηση της αλήθειας και η απόδοση ευθυνών σε τέτοιες υποθέσεις πρέπει να είναι αποκλειστικά έργο των ανακριτικών και δικαστικών αρχών. Αυτή είναι η θεσμική αποστολή τους.

     Ως υποσημείωση, ας μη λησμονούμε ότι όσοι μετέχουν στις επιτροπές αυτές αμείβονται πρόσθετα για τη συμμετοχή τους σ’ αυτές. Με άλλα λόγια, το κράτος επιβραβεύει την ανοίκεια και απρεπή συμπεριφορά τους. Να τους χαιρόμαστε!   

Επικίνδυνη επιπολαιότητα

Προ ημερών ο ψηφιακός δείκτης του αυτοκινήτου έδειξε ότι η πίεση σε ένα από τα ελαστικά μειωνόταν. Έχοντας προηγούμενη ανάλογη εμπειρία σταμάτησα σε σχετικό συνεργείο και το ανέφερα στον τεχνίτη που με υποδέχθηκε. Εκείνος δεν φάνηκε να ενδιαφέρεται ιδιαίτερα. Μου είπε ότι οι δείκτες δεν έχουν ακρίβεια, ότι το βάρος της μηχανής κάνει τα μπροστινά λάστιχα να ‘κάθονται’, μ’ ένα λόγο δεν πήρε σοβαρά τις ανησυχίες μου. «Κάποια στιγμή θα μείνεις στο δρόμο», μου είπε με ελαφρά υπεροπτικό τόνο. Σχεδόν κάνοντάς μου χάρη έριξε μια ματιά στο λάστιχο. «Τελικά έχεις μια βίδα εδώ», είπε όταν είδε τον ένοχο κοχλία. Στο μεταξύ είχε πλησιάσει άλλος τεχνίτης, παλαιότερος όπως φαινόταν. Χωρίς δεύτερη κουβέντα έβγαλε τον τροχό, τον διόρθωσε και σε δέκα λεπτά τον επανέφερε στη θέση του, έλεγξε την πίεση και μου έδωσε το ΟΚ να συνεχίσω.

     Με την αφορμή αυτή σκέφθηκα ότι και στην ιατρική μας πράξη κάνουμε μερικές φορές το σφάλμα να αντιμετωπίζουμε επιπόλαια τα ενοχλήματα που μας αναφέρουν οι ασθενείς. Είτε από κόπωση, είτε από νωχελική αδιαφορία, είτε από αμηχανία για το πώς να χειριστούμε μια κατάσταση, δίνουμε τόσο στον εαυτό μας όσο και στον άρρωστο μια απλή και βολική εξήγηση, χωρίς να κάνουμε τον κόπο να βεβαιωθούμε ότι όντως αυτή ισχύει. Και αν μεν η πραγματικότητα μας δικαιώσει, έχει καλώς. Αν όμως αποδειχθεί ότι πέσαμε έξω, οι συνέπειες μπορεί να είναι δυσάρεστες για τον ασθενή και βέβαια δεν είναι καθόλου κολακευτικές για μας.  

     Κάτι ανάλογο μπορούμε να σκεφθούμε και για φυσικά, κοινωνικά και άλλα φαινόμενα. Αν π.χ. δεν εκτιμήσουμε όπως πρέπει μια προειδοποίηση για καταιγίδα και δεν τροποποιήσουμε ανάλογα τη συμπεριφορά μας, μπορεί να βρεθούμε σε δύσκολη θέση. Αν δεν αντιμετωπίσουμε ακραίες πολιτικές ή κοινωνικές τάσεις με την ανάλογη σοβαρότητα, αυτές μπορεί να λάβουν διαστάσεις κρίσης με απρόσμενα αποτελέσματα. Το ίδιο ισχύει και για τις τεχνολογικές προκλήσεις (τεχνητή νοημοσύνη, ηλεκτρονική επιτήρηση, κατάργηση της ιδιωτικότητος κλπ.) που με ρυθμό ‘τσουνάμι’ απειλούν να μας κατακλύσουν, και που συστηματικά προωθούνται ως απαραίτητες ‘διευκολύνσεις’ για την καθημερινή μας ζωή. Όταν θα συνειδητοποιήσουμε την αλήθεια, θα είναι πολύ αργά. Ο ανοιχτός ασκός του Αιόλου δεν ξανακλείνει.

 

Θητεία και παιδεία

Ο καθηγητής Χαρίδημος Τσούκας σε πρόσφατο [7/12] άρθρο του στην ‘Καθημερινή’ έθιξε το θέμα της φυγοστρατίας και των τεχνασμάτων που μετέρχονται πολλοί νέοι Έλληνες για να αποφύγουν την θητεία. Το άρθρο, όπως αναμενόταν, έχει προκαλέσει ζωηρό διάλογο μεταξύ των αναγνωστών, άλλοι από τους οποίους απαξιώνουν και απορρίπτουν τον θεσμό της υποχρεωτικής στράτευσης, ενώ άλλοι παίρνουν την αντίθετη, παραδοσιακή θέση.

     H αλήθεια είναι ότι κάποια από τα επιχειρήματα των ‘αντιθέτων’ έχουν μια δόση αληθείας. Ναι, η μορφή του συγχρόνου πολέμου έχει αλλάξει, και απαιτεί δεξιότητες και ειδικευμένο προσωπικό και τεχνολογικά μέσα. Μια θητεία μερικών μηνών δεν είναι επαρκής χρόνος για την κατάρτιση του προσωπικού αυτού, που χρειάζεται διαρκή αναθεώρηση και επικαιροποίηση και ετοιμότητα. Στο κομμάτι αυτό παίζουν κύριο ρόλο οι επαγγελματίες στρατιωτικοί, και η ύπαρξη επαρκούς μονίμου προσωπικού είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την άμυνα μιας χώρας.

     Ακόμη, πολλοί σχολιαστές αναφέρονται στις χαλαρές συνθήκες υπό τις οποίες διεξάγεται η θητεία, που αντανακλούν τα όσα ισχύουν και στην εν γένει παιδεία των νέων Ελλήνων που ανατρέφονται, αν όχι στα πούπουλα, σε στρώματα από βαμβάκι και δεν έχουν γνωρίσει την έννοια της πειθαρχίας και της τιμωρίας μέχρι να τελειώσουν το πανεπιστήμιο. Σωστό εν πολλοίς, αλλά δεν είναι λόγος να καταργηθεί η θητεία· αντίθετα, θα πρέπει να αλλάξει μορφή και φιλοσοφία τόσο η θητεία όσο και η όλη παιδεία.

     Οι υπέρμαχοι της θητείας προβάλλουν το παράδειγμα της Κύπρου, που θέλει τους αποφοίτους του Γυμνασίου να υπηρετούν τη θητεία τους πριν συνεχίσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Νομίζω ότι μια πιο πρακτική και αποδεκτή λύση θα ήταν να γίνεται υποχρεωτική βασική εκπαίδευση στα 18 για 3-6 μήνες και να προβλέπεται κλήση για συνεχιζόμενη εκπαίδευση ανά 2-3 χρόνια στη διάρκεια της εφεδρείας. Μπορεί οι συνθήκες του πολέμου να αλλάζουν, αλλά πάντα θα υπάρχει η ανάγκη για ‘μπότες στο έδαφος’ (boots on the ground) όπως λένε, για απλούς στρατιώτες. Οι πρόσφατες συγκρούσεις στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή αποτελούν πρόχειρα παραδείγματα. Και βέβαια, επειδή πολλοί είναι οι φυγόστρατοι εντός και εκτός συνόρων, θα πρέπει να προβλέπονται ανάλογες ποινές και/ή στέρηση δικαιωμάτων.

     Όπως σχολίασε κάποιος αναγνώστης, το πρόβλημα δεν είναι η στρατιωτική εκπαίδευση, αλλά η ηθική εκπαίδευση. Αν η διδασκαλία και κυρίως το παράδειγμα όλων των ανωτέρων (δασκάλων, δημοσίων υπαλλήλων, πολιτικών, στρατιωτικών κλπ.) είναι ‘λούφα και παραλλαγή’ και ‘ήσσων προσπάθεια’, τότε η φυγοστρατία είναι φυσικό επακόλουθο. Αντίθετα, αν διδάσκεται και ασκείται από όλους η πειθαρχία, η ευσυνειδησία, η εντιμότητα, η ανάληψη ευθύνης απέναντι στην κοινωνία και την πατρίδα που μας έθρεψε, τότε και η στράτευση θα θεωρείται μέρος αναπόσπαστο αυτής της παιδείας. Ουτοπία; Πάντως οι προηγούμενες γενιές έτσι έμαθαν κι έτσι έπραξαν.