Το ξεγέλασμα του Χάρου

Μια ζωή ξεγελούσε τον θάνατο ο κυρ-Βασίλης (έχω ξαναγράψει γι‘ αυτόν). Σαν πυροσβέστης μπήκε και βγήκε πολλές φορές στον προθάλαμό του. Το κορνιζωμένο ‘Αριστείον’ της Ακαδημίας Αθηνών (για διάσωση ανθρώπου από φλεγόμενο κτίριο) στον τοίχο της κάμαράς του φωτογράφιζε πιθανώτατα ένα μόνο στιγμιότυπο από πολλά παρόμοια (Κύριος οίδε πόσα, εμείς μόνο να μαντέψουμε μπορούμε), όπου ‘έκλεψε’ ανθρώπους από τα χέρια του Χάρου. Στα δέκα χρόνια της γνωριμίας μας ‘ξεγέλασε’ και με άλλους τρόπους τον θάνατο. Η αναπνοή του ήταν δύσκολη από την αρχή--εξαιτίας της σύμπραξης του καπνού της φωτιάς με τον καπνό του τσιγάρου--αλλά ισορροπούσε τα πράγματα μέχρι ένα σημείο, και κατάφερνε να έρχεται στο ιατρείο για παρακολούθηση και φάρμακα. Πολλές φορές του πρότεινα εισαγωγή για πληρέστερη αντιμετώπιση, αλλά πάντα την αρνιόταν. Όσο πεισματικός ήταν σαν χαρακτήρας, άλλο τόσο τρυφερός ήταν στη φροντίδα της συζύγου του, πιο ανήμπορης από εκείνον από χρόνιο νευρολογικό νόσημα, γι’ αυτό και δεν εγκατέλειπε εύκολα το σπίτι. Στην πορεία της συνεργασίας μας έπεσε κι έσπασε το ισχίο του. Με όλα τα προβλήματά του χειρουργήθηκε, ορθοπόδησε, αλλά δεν ξαναβγήκε από το σπίτι. Δυο πρόσθετα μακροχρόνια προβλήματα: ένας αδρός ιδιοπαθής τρόμος που δυσκόλευε την εφαρμογή του οξυμέτρου στο δάχτυλό του. Και η βαριά κώφωσή του, που έκανε την επικοινωνία μας να μοιάζει με καυγά στη διαπασών. Κάποια στιγμή η σύζυγός του έφυγε από τη ζωή. Αυτό του στοίχισε πραγματικά: ακόμη και στη δύσκολη νευρολογική της κατάσταση ήταν η παρέα και η παρηγοριά του. Παρόλα αυτά συνέχισε να ξεγλιστράει από τα ‘μαρμαρένια αλώνια’. Ακόμη κι ένα επεισόδιο αναπνευστικής ανεπάρκειας που χρειάστηκε διασωλήνωση και μηχανικό αερισμό το ξεπέρασε μέσα σε δυο 24ωρα. Και άντεξε άλλον ενάμισυ χρόνο.
Είδε κι απόειδε ο Χάρος ότι θα τον έπαιρνε, και ‘τον εβίγλισε με χωσιά’, όπως τον Διγενή Ακρίτα. Ο καύσωνας που όλους μας ταλαιπώρησε τον Αύγουστο εξάντλησε και τις τελευταίες εφεδρείες του παλιού πυροσβέστη, που είχε ψηθεί τόσα χρόνια στη λαύρα της φωτιάς. Επί τρεις μέρες έπεσε σε προοδευτικό λήθαργο, χωρίς να τρώει ή να πίνει. Ξέχασε τα φάρμακα που απαιτητικά προσδοκούσε κάθε τόσο από τους γύρω του--ούτως ή άλλως δεν μπορούσαν πια να του δώσουν ζωή. Τον εγκατέλειψε ακόμη και ο τρόμος των χεριών. Τον εξέτασα για τελευταία φορά. Δεν με κατάλαβε. Ήταν τώρα πιο ήρεμος παρά ποτέ. Συζητήσαμε με τους δικούς του την εισαγωγή, και την απορρίψαμε ομόφωνα. Δεν θα την ήθελε ο ίδιος, ίσως και να πέθαινε στο δρόμο. Τον ξαγρυπνήσαμε, οι δικοί του από κοντά, ο γιατρός από το τηλέφωνο.
Μόλις πέρασε η Κοίμηση της Παναγίας, μετέστη προς την άλλη ζωή και ο κυρ-Βασίλης. Το ξεγέλασμα του Χάρου έχει για όλους ημερομηνία λήξης.

Στο παιχνίδι παίζουν δυο

Μου έκανε εντύπωση μια απλή όσο και σοφή απάντηση του Στέλιου Γιαννακόπουλου σε ερώτηση δημοσιογράφου σε χθεσινή τηλεοπτική εκπομπή. Η ερώτηση: «Γιατί δεν νίκησε ο Ολυμπιακός στο Καυταντζόγλειο;» Η απάντηση: «Διότι έπαιξε μπάλα κι ο Ηρακλής». Τόσο δύσκολο είναι στις βαθυστόχαστες αναλύσεις των ποδοσφαιρικών αγώνων να αρχίζουμε με το δεδομένο ότι σε κάθε ματς παίζουν δυο ομάδες, και ότι από εκεί και πέρα όλα είναι δυνατά; Δεν φταίει υποχρεωτικά ‘κάποιος’ αν ο αντίπαλος παίξει καλύτερα και επιτύχει αυτό που θα θέλαμε για τη δική μας ομάδα.

Χωρίς σχόλια

Εις άτοπον απαγωγή

Για να θυμηθούμε τα μαθηματικά που μαθαίναμε κάποτε στο δημόσιο Γυμνάσιο, πολλές φορές για να αποδείξουμε ένα θεώρημα αρχίζαμε κάνοντας την υπόθεση ότι αυτό δεν ισχύει. Αν στη συνέχεια με σειρά λογικών και μαθηματικά επιτρεπτών πράξεων και υπολογισμών φθάναμε σε ένα παράλογο συμπέρασμα (π.χ. ότι α= 2α), τότε λέγαμε ότι οδηγηθήκαμε ‘εις άτοπον’, δηλαδή σε λάθος. Επειδή στο άτοπο είχαμε καταλήξει διότι αρχίσαμε δεχόμενοι το αντίθετο του υπό εξέταση θεωρήματος, συμπεραίναμε ότι το θεώρημα ήταν σωστό.

Ο Χρ. Γιανναράς (Απολογισμός «εκδημοκρατισμού», Καθημερινή 27/8/2010) κάνει έναν πολύ λιτό και περιεκτικό απολογισμό των βημάτων αποδόμησης της παιδείας, τόσο στο χώρο των διδασκομένων όσο και των διδασκόντων, από το 1974 μέχρι σήμερα. Τα αποτελέσματα είναι ορατά σε όλους δια γυμνού οφθαλμού. Με δεδομένη την κατάντια του πράγματος, όπως και πρόσφατα αναδείχθηκε, λογικό δεν είναι να συμπεράνουμε ότι το αίτημα του δήθεν ‘εκδημοκρατισμού’ από το οποίο ξεκίνησε η όλη διαδικασία ήταν εσφαλμένο, άρα δεν ισχύει;

Ο πρώην Φλωρίνης Αυγουστίνος

Δυο κείμενα ήρθαν στη σκέψη μου καθώς διάβασα την είδηση της σημερινής εκδημίας του ιεράρχη των 104 χρόνων. Ο στίχος από τον Άμωμο: ‘Ελάλουν εν τοις μαρτυρίοις σου εναντίον βασιλέων και ουκ ησχυνόμην’ (το έπραξε πολλές φορές, εναντίον κάθε είδους κοσμικών αρχόντων). Και το ιδιόμελο της ακολουθίας του Μ. Βασιλείου: ‘Πάντων των αγίων ανεμάξω τας αρετάς... Μωϋσέως το πράον, Ηλιού τον ζήλον, Πέτρου την ομολογίαν, Ιωάννου την θεολογίαν’ (δεν νομίζω ότι θα ήταν υπερβολή να το προσάψουμε και στον εκλιπόντα). Αν ήθελε κανείς να τον χαρακτηρίσει με μία λέξη, αυτή θα ήταν: ασυμβίβαστος. Είτε μας αρέσει είτε όχι, τήρησε πιστά αυτά τα οποία εδίδασκε. Έδειξε ότι η Εκκλησία δεν μπορεί να είναι ‘μόδα’ και να αλλάζει χρώμα και φορέματα κατά βούλησιν (‘ελευθέρα και ζώσα’ την ήθελε). Ποια θα ήταν άραγε η σημερινή εικόνα της χώρας μας αν τα μισά από τα κηρύγματά του έβρισκαν εφαρμογή;

Βασιλικοί γάμοι

Και βέβαια είμαστε δημοκράτες στην Ελλάδα, κι αλίμονο αν κάποιος τολμήσει να το αμφισβητήσει--μαύρη γκιλοτίνα που τον έφαγε! Αφού αποφασίσαμε το 1974 με δημοψήφισμα (ίσως το μόνο έγκυρο που έγινε ποτέ στον τόπο αυτό) ότι θέλαμε αβασίλευτη δημοκρατία και ότι δεν είχαμε πλέον καμία σχέση με δυναστείες (εκτός από την... τηλεοπτική) και με πρόσωπα που λόγω ονόματος και μόνο έπαιρναν την εξουσία στα χέρια τους (άλλο τώρα ότι κάθε κανόνας έχει και τις εξαιρέσεις του). Ωστόσο δεν ήταν λίγοι εκείνοι οι δημοκράτες που έπαθαν ακατάσχετη σιελόρροια με το πρόσφατο βασιλικό συμβάν στις Σπέτσες: δώστου φωτογραφικά ρεπορτάζ, και δώστου ζωντανές συνδέσεις και περιγραφές ενδυμάτων και κομμώσεων και εγκωμιαστικά σχόλια και δεν συμμαζεύεται. Σκέφτομαι ότι τελικά ίσως ήταν ευτυχής από μια μεριά η Μαρία Αντουανέτα: έχασε μεν το κεφάλι της, αλλά τουλάχιστον δεν την έπιασαν στο στόμα (και τον φακό τους) οι γνωστές τηλεκουτσομπόλες.

Εθνική Ημέρα Παιδείας

Θα μπορούσε κάλλιστα να ανακηρυχθεί ως τέτοια η σημερινή, και να λάβει εορταστικό χαρακτήρα, με ανάλογες εκδηλώσεις, για να τιμήσει τις εικόνες που είδαμε και τα δεδομένα που εισπράξαμε για την εγχώρια παιδεία:

• Ένα άθροισμα μαινομένων αδιορίστων ‘εκπαιδευτικών’ να ξεπατώνουν τη σιδερόπορτα της εισόδου του υπουργείου
• Αποτελέσματα πανελληνίων εξετάσεων που εισάγουν φοιτητές σε ΤΕΙ με μέση βαθμολογία κάτω της μονάδας
• Παρά την κατάργηση της βάσης εισαγωγής του 10, ανακοίνωση ότι υπάρχουν 4000 αζήτητες θέσεις σε ‘ανώτατες’ σχολές.
• Μία (ακόμη) υπουργό να εξαγγέλλει μία (ακόμη) μεταρρύθμιση με ορίζοντα 2-3 ετών
• Εξαγγελία για 15.500 προσλήψεις αναπληρωτών εκπαιδευτικών για τα υπάρχοντα κενά (μα τόσο έξω πέφτουμε στους υπολογισμούς και κάνουμε κάθε χρόνο την ίδια κουβέντα;).

Ίσως είναι απαισιόδοξο να βλέπει κανείς μόνο τα αρνητικά και να μην σχολιάζει π.χ. τους αριστούχους, που βέβαια πάντα υπήρχαν και θα υπάρχουν, ανεξάρτητα από το ‘σύστημα’. Όμως το τελευταίο κρίνεται κυρίως από τα ελαττώματά του, και από το γεγονός ότι ούτε (εκ)παιδεύει αυριανούς επιστήμονες και λειτουργούς ούτε (δια)μορφώνει ώριμους και υπεύθυνους πολίτες. Που μεταξύ των άλλων θα ενημερώνονται εγκαίρως για τις ικανότητές τους και θα κατευθύνονται υπεύθυνα προς εργασιακές λύσεις που θα τους εξασφαλίζουν μέλλον καλύτερο από την επ’ αόριστον αναβολή της ενηλικίωσης, ‘λόγω σπουδών’. Και επειδή την ωδή της μεταρρύθμισης την έχουν τραγουδήσει πολλοί μέχρι σήμερα, με τα αποτελέσματα που βλέπουμε, ας σημειώσουμε ότι άδεται καλύτερα στο σκοπό του χορού του Ζαλόγγου: «Έχετε γειά, βρυσούλες...».

Σημείωση: Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να διαβάσουν ένα 'κλασικό' άρθρο του Σαράντου Καργάκου που άπτεται του θέματός μας. Συνιστάται ανεπιφύλακτα.

Συλλογική υποκρισία

Και πάλι σοκ και αποτροπιασμός στην ελληνική κοινή γνώμη για τον βιασμό και τη δολοφονία μικρού κοριτσιού από έναν υπεράνω υποψίας εργατικό οικογενειάρχη. Πόσο υποκριτές μπορούμε να είμαστε αλήθεια; Εδώ και πολλά χρόνια η κοινωνία μας ανέχεται ή μάλλον εξωθεί με κάθε τρόπο (διαφήμιση, μέσα ενημέρωσης, τηλεοπτικούς διαγωνισμούς ‘ταλέντων’ κτλ) να ‘ντύνονται’ τα παιδιά της (και ιδίως τα κορίτσια) από την μικρότερη δυνατή ηλικία, με τρόπο τέτοιο που να μην αφήνουν και πολλά στη φαντασία του θεατή, και να παρουσιάζονται, εκούσια ή ακούσια, ως ‘μεζέδες’ προς κατανάλωση. Εξάλλου, η ‘κατανάλωση’ (= σεξ) προβάλλεται ως μέγα ζητούμενο τόσο στους μικρούς όσο και στους μεγάλους σε ώρες υψηλής τηλεθέασης (π.χ. 2-4 μ.μ.). Υπό τις συνθήκες αυτές, γιατί μας σοκάρει το φαινόμενο κάποιοι να υποκύπτουν στο ‘φούντωμα’ της στιγμής (Κύριος οίδε υπό ποιες συνθήκες), όταν κάναμε ό,τι μπορούσαμε για να οδηγήσουμε προς τα εκεί τα πράγματα;

Το σχόλιο δεν αποτελεί κριτική ούτε του συγκεκριμένου δράστη ούτε του ανήλικου θύματος. Όπως ξανάγραψα σε άλλη περίπτωση, τέτοια γεγονότα θα έπρεπε να αποτελούν αφορμές εθνικού πένθους και απόπειρας για αυτογνωσία και διόρθωση. Αλλά βέβαια κάτι τέτοιο προϋποθέτει μια συλλογική αλλαγή νοοτροπίας, που πολλοί θα έσπευδαν να χαρακτηρίσουν ως πουριτανισμό και σεμνοτυφία. Συνεπώς, καλή όρεξη!

Θεωρίες και υποθέσεις

(Το σκίτσο--άσχετο με το θέμα, αλλά επίκαιρο--του Ηλ. Μακρή από την Καθημερινή 21/8/2010)

Πριν αρκετούς μήνες--ή μήπως είναι ήδη χρόνια;--άκουγα στο ραδιόφωνο ότι οι αστρονόμοι διαφωνούν μεταξύ τους για το πώς πρέπει να ερμηνεύσουν την αλλαγή στο χρώμα του Πλούτωνα και ότι σκέφτονται να τον υποβιβάσουν από πλανήτη σε "νάνο πλανήτη". Εξάλλου, κάθε τόσο ακούμε για ποικίλες διαμάχες επιστημόνων (π.χ. γεωλόγων, ανθρωπολόγων, βιολόγων κ.α.) για υποθέσεις ή θεωρίες πάνω σε πράγματα που πρακτικά δεν θα μπορέσουν ποτέ να αποδείξουν πέραν πάσης αμφιβολίας (π.χ. αν υπάρχουν 10 ή 11 διαστάσεις στο σύμπαν, ή αν η ηλικία της γης είναι 2, 20 ή 200 εκατομμύρια--ή δισεκατομμύρια--χρόνια). Καλή η επιστήμη, καλές και οι θεωρίες. Ωστόσο, ακόμη και αν αποδειχθεί ορθή η μία ή η άλλη υπόθεση, δεν πρόκειται να αλλάξει στο ελάχιστο τη ζωή μας.

Όπως έλεγε ο Σέρλοκ Χολμς στον Δρα Γουώτσον, ομολογώντας την άγνοιά του για το ότι η Γη γυρίζει γύρω από τον Ήλιο: “Τι στην ευχή σημαίνει για μένα; Εσύ λες ότι γυρίζουμε γύρω από τον ήλιο. Αν γυρίζαμε γύρω από το φεγγάρι, αυτό δεν θα έκανε ούτε μια πεντάρα διαφορά σε μένα ή στη δουλειά μου." Με άλλα λόγια, πέρα από το να αναδείξουν (στο πεδίο του τον καθένα) κάποιον ως θεωρητικό επιστήμονα, οι ποικίλες υποθέσεις μπορούν να αφήνουν εμάς τους υπόλοιπους αδιάφορους, χωρίς να χάνουμε τίποτε σπουδαίο.

Παραβολές για την κρίση - 6

Τις 700 συμπληρώνουν αισίως οι αναρτήσεις αυτές. Ως 'επετειακό' και επίκαιρο κείμενο διαλέγω ένα από τα πιο αρχαία μαθήματα πολιτικής οικονομίας, που μάλλον δεν διδάσκεται στους σύγχρονους οικονομολόγους.

Το όνειρο: Μετά από δυο χρόνια είδε ο Φαραώ ένα όνειρο. Του φάνηκε ότι στεκόταν όρθιος κοντά στον ποταμό Νείλο. Και ξαφνικά του φάνηκε ότι από τον ποταμό ανέβαιναν επτά αγελάδες ωραίες στην εμφάνιση και παχιές, που έβοσκαν στο λεπτό και τρυφερό χορτάρι του λιβαδιού δίπλα στον ποταμό. Έπειτα από αυτές, ανέβηκαν από τον ποταμό άλλες επτά αγελάδες άσχημες στην όψη και σκελετωμένες κι έβοσκαν στην όχθη του ποταμού, κοντά στις πρώτες. Οι επτά αυτές άσχημες και αδύνατες αγελάδες κατέφαγαν τις επτά ωραίες και καλοθρεμμένες αγελάδες. Ο Φαραώ, έκπληκτος για το όνειρο αυτό, ξύπνησε. Κοιμήθηκε όμως πάλι και είδε δεύτερο όνειρο. Είδε να φυτρώνουν από το ίδιο στέλεχος επτά γερά, ωραία και μεστωμένα στάχυα. Έπειτα από αυτά φύτρωσαν άλλα επτά στάχυα μαραμένα από τον καυτό άνεμο, ατροφικά και χωρίς κόκκους. Ξαφνικά τα επτά ατροφικά και ανεμοδαρμένα στάχυα κατάπιαν τα καλά και μεστωμένα. Ξύπνησε ταραγμένος ο Φαραώ, αλλά είδε ότι αυτό ήταν όνειρο. Όμως δεν ξανακοιμήθηκε. [Γεν. 41,1-7]

Η ερμηνεία: Είπε τότε ο Ιωσήφ στον Φαραώ: «Τα δύο όνειρα του Φαραώ είναι ένα και το αυτό. Μ’ αυτά έδειξε ο Θεός στον Φαραώ όσα μέλλει να πράξει. Οι επτά καλές αγελάδες σημαίνουν επτά έτη, και τα επτά καλά στάχυα σημαίνουν πάλι επτά έτη. Το διπλό όνειρο του Φαραώ είναι ένα. Οι επτά ισχνές αγελάδες, που βγήκαν μετά από τις παχιές δηλώνουν επτά έτη και τα επτά ατροφικά και ανεμοδαρμένα στάχυα δηλώνουν επτά έτη πείνας... Ο Θεός φανέρωσε στον Φαραώ όσα πρόκειται να κάνει.

Να, έρχονται επτά έτη, κατά τα οποία μεγάλη ευφορία θα απλωθεί σε όλη τη γη της Αιγύπτου. Κατόπιν όμως από αυτά θα έλθουν επτά έτη πείνας. Αυτή θα είναι τόσο μεγάλη, ώστε θα λησμονήσουν οι άνθρωποι την ευφορία που έγινε προηγουμένως σε όλη την Αίγυπτο. Και η πείνα θα ερημώσει τη χώρα. Εξαιτίας δε αυτής της πείνας, που θα ακολουθήσει, θα σβήσει από την μνήμη των ανθρώπων η προηγούμενη ευφορία της χώρας, διότι η πείνα θα είναι πολύ μεγάλη. Η δεύτερη δε επανάληψη του ονείρου σημαίνει ότι είναι αληθινό και βέβαιο αυτό που αποκάλυψε ο Θεός με το όνειρο και ότι σύντομα θα πράξει ο Θεός αυτό που προανήγγειλε.

Τώρα λοιπόν που είναι καιρός, σκέψου και διάλεξε άνθρωπο έξυπνο και συνετό και διόρισέ τον σε όλη τη γη της Αιγύπτου. Συγχρόνως δε ο Φαραώ ας εκλέξει κι ας διορίσει επόπτες στις περιοχές της χώρας, για να κρατούν το ένα πέμπτο απ’ όλα τα προϊόντα της Αιγύπτου κατά τα επτά χρόνια της ευφορίας. Όλα αυτά τα τρόφιμα των επτά ερχομένων ετών της ευφορίας να συγκεντρωθούν σε αποθήκες. Να συγκεντρωθεί το σιτάρι και να τεθεί στην εξουσία και τη διάθεση του Φαραώ. Τα τρόφιμα να αποθηκευθούν με ασφάλεια στις πόλεις. Και θα είναι αυτά φυλαγμένα σε όλη τη χώρα για τα επτά έτη της πείνας που θα απλωθεί στη χώρα της Αιγύπτου. Κι έτσι η χώρα αυτή δεν θα εξολοθρευθεί από την πείνα.» [Γεν. 41,25-36]

Ο πάντα επίκαιρος Παπαδιαμάντης

Ο άγνωστός μου συνάδελφος Γ. Καραμανζάνης παραθέτει σε επιστολή του στην Καθημερινή το ακόλουθο απόσπασμα του Αλ. Παπαδιαμάντη από δοκίμιό του με τίτλο 'Οιωνός' (Ακρόπολις 1896). Το παραθέτω ασχολίαστο--τα λέει όλα.

«Εις οιωνός άριστος, αμύνεσθαι περί πάτρης. Αλλά τις έβαλεν εις πράξιν την συμβουλήν του θειοτάτου αρχαίου ποιητού (Ομήρου); Εκ της παρούσης ημών γενεάς τις ημύνθη περί πάτρης; Ημύνθησαν περί πάτρης οι άστοργοι πολιτικοί, οι εκ περιτροπής μητρυιοί του ταλαιπώρου ωρφανισμένου γένους, του στειρεύοντος πριν, και ητεκνωμένου δεινώς σήμερον; Αμυνα περί πάτρης δεν είναι αι σπασμωδικαί, κακομελέτητοι και κακοσύντακτοι πολιτικαί και επιστρατείαι, ουδέ τα σκωριασμένης επιδεικτικότητος θωρηκτά. Άμυνα περί πάτρης θα ήτο η ευσυνείδητος λειτουργία των θεσμών, η εθνική αγωγή των νέων, η χρηστή διοίκησις, η καταπολέμησις του ξένου υλισμού και του πιθηκισμού, του διαφθείροντος το φρόνημα και εκφυλίσαντος σήμερον το έθνος και η πρόληψις της χρεοκοπίας.
Τις ημύνθη περί πάτρης; Και τι πταίει η γλαυξ, η θρηνώσα επί ερειπίων; Πταίουν οι πλάσαντες τα ερείπια. Και τα ερείπια τα έπλασαν οι ανίκανοι κυβερνήται της Ελλάδος».

Θυσία

Η ασθενής έχει μεταμορφωθεί σε λίγα τετραγωνικά εκατοστά ακάλυπτου δέρματος: πράσινα χειρουργικά οθόνια έχουν εξαφανίσει το υπόλοιπο σώμα. Μια σειρά ηλεκτρονικές μετρήσεις και καμπύλες στο μόνιτορ, καθεμία με το δικό της ρυθμικό προειδοποιητικό ήχο που αλλάζει κάθε τόσο, μας θυμίζουν ότι είναι ζωντανή, και ότι βρίσκεται στις αγκάλες του φαρμακευτικού Μορφέα, χάρη στα σύγχρονα αναισθητικά κοκτέιλ. Οι ιστοί χωρίζουν, χιλιοστό με χιλιοστό, στο προσεκτικό άγγιγμα του νυστεριού. Κάθε τόσο μια οσμή καμένου φτάνει στα ρουθούνια μας από την εφαρμογή της διαθερμίας: η θυσία στον χειρουργικό βωμό έχει και το ‘λιβάνι’ και την κνίσσα της. Οι σφύξεις της άρρωστης σταθεροποιούνται, οι δικές μας ανεβαίνουν: θα μπορέσει άραγε ο χειρουργός να αφαιρέσει τον δράστη όγκο που αποφράσσει την τραχεία, να ξαναδώσει στην άρρωστη την ελευθερία της αναπνοής και της φωνής της; Οι λεπτές κλωστές των λαρυγγικών νεύρων είναι ακέραιες. Ο όγκος αφαιρείται, τα περίχωρά του δείχνουν καθαρά. Οι ιστοί αφήνονται να αποκαταστήσουν αυτό που ο χειρουργός επιδιόρθωσε. Οι καρδιές μας γυρίζουν στη θέση τους. Και οι ικετευτικές προσευχές τόσων ημερών μετατρέπονται σε ευχαριστίες: η θυσία εισακούσθηκε.

Κατάσταση πολιορκίας

Ο δρόμος έχει πρόσβαση (τεθλασμένη, είναι αλήθεια) στο γήπεδο. Αυτό σημαίνει ότι κάθε τόσο τίθεται, μαζί με την γύρω περιοχή, σε καθεστώς πολιορκίας. Μοτοσυκλέτες, πεζοί και εποχούμενοι αστυφύλακες, κλούβες, διμοιρίες ΜΑΤ, φορητά κιγκλιδώματα, περιοριστικές ταινίες, ασύρματοι, σειρήνες και σφυρίχτρες σε ηχητικό επίπεδο πανδαιμονίου, εκτροπές της κυκλοφορίας οχημάτων, ακόμη και πεζών («Εσείς από τα άλλα στενά!»). Κάποια στιγμή τα ντεσιμπέλ ανεβαίνουν, και μαζί τους εξάπτονται και τα πνεύματα. Βλέπω έναν αξιωματικό περίπου μαινόμενο να επιχειρεί να απωθήσει με τα χέρια ένα αυτοκίνητο που ο οδηγός του διανοείται να στρίψει στον απαγορευμένο δρόμο. Πίσω του μια εντυπωσιακή φάλαγγα: δυο μοτοσυκλέτες, ένα περιπολικό, δυο κλούβες, κι άλλα περιπολικά και μοτοσυκλέτες γύρω και πίσω τους. Κι ανάμεσα στις κλούβες ο ‘ένοχος’: το πούλμαν της ποδοσφαιρικής αποστολής που επείγεται να φτάσει στην ώρα του στο γήπεδο. Δεν ξέρω πώς αισθάνονται οι επιβάτες του: ούτε άκρως επικίνδυνοι κρατούμενοι να ήταν δεν θα μεταφέρονταν με τόσο δρακόντια φύλαξη. Και ξαφνικά τα πνεύματα καλμάρουν αισθητά. Ο σαματάς μεταφέρεται μέσα στο γήπεδο. Για 2-3 ώρες, μέχρι να λήξει ο αγώνας, για να ξαναρχίσει η πολιορκία. Και το πανδαιμόνιο της μεγάλης φυγής.

Αφελές ερώτημα: θα χάναμε κάτι σπουδαίο και μεγάλο αν τα ποδοσφαιρικά ‘πανηγύρια’ γίνονταν έξω από κατοικημένους χώρους;

Μια βραβευμένη Βιβλιοθήκη

Πριν μερικά χρόνια είχα την ευκαιρία να γνωρίσω τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη της Βέρροιας, όταν, μετά από σχετική πρόσκληση, παρουσίασα εκεί το βιβλίο των P. Brand και P. Yancey ‘Πόνος: ένα δώρο που κανένας δεν θέλει’ που μετέφρασα στα ελληνικά. Με είχε εντυπωσιάσει η άρτια οργάνωση, το φιλικό της περιβάλλον και το πλήθος των δραστηριοτήτων που φιλοξενούσε και δημιουργούσε. Οι αρετές αυτές αναγνωρίσθηκαν και σε παγκόσμια κλίμακα. Πριν μερικές μέρες η βιβλιοθήκη της Βέρροιας απέσπασε το βραβείο «Πρόσβαση στη Μάθηση» του Ιδρύματος Bill & Melinda Gates για το έτος 2010, ανάμεσα από περισσότερους από 300 άλλους διεκδικητές. Μια τέτοια αναγνώριση δεν μπορεί να μείνει ασχολίαστη, ιδίως σε μια εποχή που τα κάθε είδους ελληνικά επιτεύγματα αγνοούνται ή περιφρονούνται, όχι μόνο από τους ξένους, αλλά και από εμάς τους ίδιους. Συγχαίροντας την βιβλιοθήκη και τους ανθρώπους που την υπηρετούν, ας ευχηθούμε να βρεθούν πολλοί μιμητές για το παράδειγμα που δίνει στον χώρο της μάθησης.

Ιστορικός Δεκαπενταύγουστος

Με την ευκαιρία της σημερινής Πατριαρχικής Θείας Λειτουργίας στη Μονή της Παναγίας του όρους Μελά, ανέσυρα από το αρχείο μερικές φωτογραφίες που είχα πάρει το 2002 στην τότε επίσκεψη. Απ' όσα είδαμε σήμερα τηλεοπτικά, οι εργασίες του καθαρισμού των αγιογραφιών έχουν ολοκληρωθεί. Η εκδρομή αξέχαστη, όπως πιστεύω θα συμφωνήσουν όσοι εκ των αναγνωστών συμμετείχαν τότε. Βοήθειά μας η εορτάζουσα Κυρία Θεοτόκος!

Αντίθετα στο ρεύμα

Μέσα στο απαισιόδοξο κλίμα που δημιουργείται από πραγματικά δεδομένα και ανατροφοδοτείται (και μεγεθύνεται) από εικασίες και υποψίες και φόβους, η μετοχή σε ένα ιδιαίτερο εκκλησιαστικό γεγονός αποτελεί ένα διαφορετικό βίωμα. Η χθεσινή κουρά του Ανδρέα σε μοναχό Δωρόθεο και η σημερινή του χειροτονία σε διάκονο ανέδειξαν την ύπαρξη άλλου δρόμου, ‘στενού και τεθλιμμένου’ και αντίθετου στο κυρίαρχο ρεύμα της προς τα κάτω ισοπέδωσης. Υπάρχουν εκείνοι που συνειδητά τον επιλέγουν, λίγοι αλλά επίλεκτοι, για να θυμίζουν και σε μας να ατενίζουμε πότε-πότε προς τα άνω, να μη πνιγόμαστε στη λάσπη, να μην είμαστε ‘νωθείς και πάντοτε χαμερπείς’ όπως ακούσαμε πρόσφατα στην υμνολογία της Μεταμόρφωσης. Όσα ακούσθηκαν από τον κείροντα γέροντα και από τον χειροθετούντα επίσκοπο προς αυτή την κατεύθυνση έδειχναν. Υπάρχει ελπίδα για όλους μας, και υπάρχουν και οδοδείκτες.

Και στην Ιαπωνία;

Αντιγράφω από τη σημερινή ‘Μακεδονία’:

Περίπου 200 αιωνόβιοι Ιάπωνες δεν κατέστη δυνατόν να εντοπιστούν από τα συνταξιοδοτικά τους ταμεία και πιθανότατα είναι… μακαρίτες εδώ και καιρό. Μόνο που οι οικείοι τους δεν δήλωσαν τον θάνατό τους και εξακολουθούν να εισπράττουν τις συντάξεις τους.

Τελικά ακόμη και η απάτη δεν γνωρίζει ‘ρατσισμό’: η ανθρώπινη φύση είναι πεπτωκυία ανεξαρτήτως φυλής και πολιτισμού. Αν νιώθουμε να μας παρηγορεί κάπως μια τέτοια είδηση, ας σκεφθούμε ότι είμαστε όλοι ‘εν τω αυτώ κρίματι’.

Ιπποκράτειο 2010

Η φωτογραφία είναι από την κεντρική σκάλα του μεγάλου νοσοκομείου της Θεσσαλονίκης. Εκατοντάδες άνθρωποι ανεβοκατεβαίνουν κάθε μέρα, και αυτό είναι το θέαμα που βλέπουν στον τοίχο. Ξέρουμε ότι είναι εποχή λιτότητας. Δεν χρειάζεται όμως να βαφεί ολόκληρο το νοσοκομείο για να διορθωθούν οι λεκέδες: λίγες πινελιές θα έφθαναν με το παραπάνω. Θα ανεχόμασταν στο σπίτι μας μια τέτοια ασχήμια; Με τί διάθεση θα μπούμε για νοσηλεία σ’ αυτόν τον χώρο; Μια ερώτηση κάνω.

Ο εφιάλτης της υποκατανάλωσης

Μπορείτε να προσθέσετε όσα θαυμαστικά θέλετε στον τίτλο: αν ακόμη σας προξενεί κατάπληξη το παράδοξο της φράσης, τότε διατηρείτε ακόμη την ικανότητα της κριτικής σκέψης. Είδα και άκουσα τον τίτλο αυτό σε κεντρικό τηλεοπτικό δελτίο ειδήσεων (MEGA 10/8/2010). Μας δίνει μια ιδέα για το πόσο έχουμε θεοποιήσει την κατανάλωση: η ιδέα της ‘υποκατανάλωσης’ ακούγεται τόσο εφιαλτική όσο και το άκουσμα π.χ. ότι ομαδικά οι Χριστιανοί εγκαταλείπουν την πίστη τους ή ότι σύσσωμοι οι Έλληνες σπεύδουν να απαρνηθούν την εθνικότητά τους. Εδώ που τα λέμε, υποπτεύομαι ότι τα δυο αυτά φαινόμενα δεν θα ανησυχούσαν ιδιαίτερα τον σύγχρονο ακροατή. Η υποκατανάλωση όμως; Πανικός! Εδώ ίσως φαίνεται ξεκάθαρα η ουσία και η αιτία της κρίσης.

‘In the year 2525...’

Ο Αμερικανός οικονομολόγος Ρόμπερτ Σίλερ δήλωσε ότι σε εκατό χρόνια οι Έλληνες θα είναι ευγνώμονες (σε ποιούς άραγε;) για την κρίση. Με άλλα λόγια, σε κάποια απόμακρη στιγμή στο μέλλον (θυμάστε το περίφημο τραγούδι του τίτλου;), οι Έλληνες (if they are still alive, για να παραφράσουμε το άσμα), θα γιορτάζουν πανηγυρικά με παρελάσεις και δοξολογίες ευγνωμοσύνης την επέτειο του Μνημονίου μπροστά στο ηρώο των οικονομολόγων και των πολιτικών (και των ποικίλων κερδοσκόπων). Η όλη υπόθεση μου θυμίζει λιγάκι το αρχαίο ανέκδοτο του Ιεροκλέους για κάποιον που όταν άκουσε ότι ο κόρακας ζει διακόσια χρόνια δεν το πίστεψε, αλλά έπιασε έναν και τον έτρεφε για να το διαπιστώσει προσωπικά. Σίγουρα πράγματα.

Οικοδομές και τετράτροχα

Κυρίαρχο θέμα σήμερα σε πολλά δελτία ειδήσεων η «Κατακόρυφη πτώση στην οικοδομική δραστηριότητα» και το «Χειρόφρενο στην αγορά αυτοκινήτου». Ομολογώ ότι ακούω τέτοιες εξαγγελίες με κάποιο κυνισμό. Υπήρχε δηλαδή λογική προοπτική να συνεχίζει να χτίζει κανείς επ’ αόριστον στην Ελλάδα με τον ίδιο ρυθμό, λες και τα ακίνητα είναι πουκάμισα που τα αγοράζουμε κάθε χρόνο; Ή μήπως είμαστε τόσο οικονομικά εύρωστοι ώστε να αλλάζουμε αυτοκίνητο κάθε 2-3 χρόνια; Αν κάποτε φάνταζαν προσιτές τέτοιες καταστάσεις, μπορούμε να τις αναπολούμε μόνο ως ιστορικά φαινόμενα, χωρίς ψευδαισθήσεις. Και βέβαια υπάρχει πολύς εργαζόμενος κόσμος που ζει από την οικοδομή, όπως και από την αγορά του αυτοκινήτου. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι δραστηριότητες αυτές είναι αειφόρες, ακόμη και για λόγους καθαρά ‘γεωμετρικούς’: ο διαθέσιμος χώρος είναι δεδομένος, και τα στερεά σώματα στη φυσική είναι ασυμπίεστα (εκτός αν πηγαίνουν για απόσυρση και ανακύκλωση--πραγματική, όχι μαϊμού). Όπως και να έχει το πράγμα, οι αναμενόμενες αυξήσεις στις λεγόμενες ‘αδικειμενικές’ αξίες των ακινήτων σίγουρα δεν πρόκειται να διευκολύνουν την αγορά.

Παραβολές για τον καιρό της κρίσης (5)

Δανείζομαι από εδώ την ακόλουθη (γνωστή) ιστορία του Νασρεντίν Χότζα που περιγράφει, νομίζω, με χαρακτηριστικό τρόπο πώς θα βγούμε από την κρίση. Όποιος ξέρει άλλη μέθοδο, μπορεί να πάρει μέρος στο διάλογο.

Ένας φτωχός οικογενειάρχης, που ζούσε σε ένα δωμάτιο με την πολυμελή οικογένειά του, πήγε στον Χότζα και του ζήτησε ένα πιο μεγάλο σπίτι για να ανασάνει λίγο η ταλαιπωρημένη οικογένειά του.
- Αγαπητέ μου Χότζα, θέλουμε ένα πιο μεγάλο σπίτι, γιατί δεν μπορούμε να ζούμε η γυναίκα μου και εγώ, τα τόσα μας παιδιά και συγγενείς όλοι μαζί σ’ ένα δωμάτιο, έκλαψε ο δύσμοιρος άνθρωπος.
Ο Νασρεντίν τον ρώτησε αν έχει ζώα στην αυλή του.
- Έχω, του απάντησε.
- Τότε απόψε βάλε και τις όρνιθες μαζί σας, τον συμβούλεψε ο Νασρεντίν.
Τις βάζει ο άνθρωπος και πάει το επόμενο πρωί στον Χότζα.
- Αγαπητέ μου Χότζα, είμαστε χειρότερα, σκάσαμε όλοι μαζί και με τα ζώα.
- Έχεις και άλλα ζώα; τον ρώτησε ο Νασρεντίν.
- Έχω, είπε ο άνθρωπος, σκύλο και γάτο.
- Απόψε βάλε και αυτά μαζί.
Τα βάζει ο καημένος και πάει ξανά το επόμενο πρωί για να κλάψει απαρηγόρητος.
Ο Νασρεντίν τον ρωτάει και πάλι:
- Μήπως έχεις και κανέναν γάιδαρο στην αυλή;
- Ναι, του απαντά ο άνθρωπος.
- Απόψε βάλε και αυτόν και έλα αύριο.
Την επομένη πάει απαρηγόρητος. Τότε ο Νασρεντίν του λέει:
- Απόψε βγάλε το γάιδαρο έξω και έλα αύριο.
Την επομένη ο άνθρωπος πάει χαρούμενος και του λέει:
- Ευχαριστούμε Χότζα μου, είμαστε λίγο καλύτερα.
- Απόψε βγάλε λοιπόν και τις όρνιθες, αύριο το σκύλο και μεθαύριο τη γάτα.
Έτσι κάνει ο άνθρωπος και πάει χαζοχαρούμενος στον Χότζα και τον ευχαριστεί θερμά για τη βοήθειά του και του λέει:
- Να ’σαι καλά Χότζα μου, τώρα ανασάναμε, σε ευχαριστούμε πολύ, πολύχρονος να ’σαι!

Που σημαίνει, σε απλά ελληνικά, ότι για να ανασάνουμε κάποια στιγμή πρέπει πρώτα να σκάσουμε. Καταλάβατε τώρα;

‘Αυτό που μετράει είναι η ψυχή’

Είδα χθες σε πρωινή τηλεοπτική εκπομπή τη μαραθωνοδρόμο Μαρία Πολύζου. Αυτή που έτρεξε την περασμένη εβδομάδα τον ‘Δρόμο του Φειδιππίδη’ (Αθήνα-Σπάρτη μετ’ επιστροφής, 540 χιλιόμετρα), χωρίς σπόνσορες, χωρίς επιδίωξη ρεκόρ, έτσι, για την 2500ή επέτειο της μάχης του Μαραθώνα (490 π.Χ.), που τη γιορτάζει όλος ο κόσμος (όπως μας είπε, στην Κίνα έβγαλαν ακόμη και αναμνηστικό γραμματόσημο) κι εμείς δεν ξέρουμε ούτε ανάμεσα σε ποιούς έγινε. Η φράση του τίτλου ήταν το μήνυμά της προς τους συνομιλητές της. Κρίμα που δεν βρίσκονταν εκεί οι σύγχρονοι ‘παιδαγωγοί’ της πολυθρόνας, που τρέμουν μήπως απαιτήσουν λίγο παραπάνω κόπο από παιδιά και νέους που θέλουν να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους, αλλά σκοντάφτουν στην υπερπροστασία και την ‘πολιτική ορθότητα’. Η Μαρία μας δίδαξε πολλά, σε μια εποχή που έχουμε πνιγεί στην δήθεν οικονομία (ακόμη και ωφελιμιστικά να το βλέπαμε το πράγμα, και μόνο από ‘πνευματικά δικαιώματα’ πάνω στο όνομα και το συμβολισμό του Μαραθώνα μπορεί να είχαμε εξοφλήσει το δημόσιο χρέος μας). Ευχαριστώντας την, ας θυμηθούμε το επίγραμμα του Σιμωνίδη για τους Μαραθωνομάχους:

‘Ελλήνων προμαχούντες Αθηναίοι Μαραθώνι
χρυσοφόρων Μήδων εστόρεσαν δύναμιν’

Ο επιμένων ΕΛΛΗΝικά

Κάποια στιγμή πρέπει να το πάρουμε απόφαση και να το κάνουμε πράξη. Το κράτος δεν μπορεί επίσημα να προωθήσει μια τέτοια πολιτική. Οι πολίτες όμως μπορούν, κι αυτοί ‘μετράνε’, μια και έχουν την αγοραστική δύναμη! Δεν είναι ούτε ρατσισμός ούτε κανενός άλλου είδους -ισμός το να προτιμάς το εγχώριο, αυτό που δεν θα διώξει συνάλλαγμα εκτός συνόρων, και που θα επιτρέψει, έστω και σταγόνα-σταγόνα, να γεμίσουν κάποια άδεια ταμεία στην ελληνική επικράτεια.

Βλέπω π.χ. στο σούπερ μάρκετ ντομάτες Ολλανδίας δίπλα στις δικές μας. Ευχαριστώ, δεν θα πάρω. Όπως δεν θα πάρω και λεμόνια Τουρκίας, μπύρες από κάθε γωνιά της Ευρώπης, εισαγόμενα τυριά και αλλαντικά και αναψυκτικά (χάθηκαν τα μεταλλικά νερά στην Ελλάδα για να εισάγουμε φράγκικες σόδες;). Έχουμε δικά μας απ’ όλα όσα χρειαζόμαστε για τις καθημερινές μας ανάγκες (όσα δεν έχουμε, θα πρέπει να σκεφτούμε αν πραγματικά τα χρειαζόμαστε), κι αν δεν τα (προ)τιμήσουμε, θα είμαστε άξιοι της τύχης μας. Δεν είναι εθνικισμός, είναι θέμα επιβίωσης. Του καθενός από όσους βλέπουμε γύρω μας.

Κλειστά επαγγέλματα

Τα ακούμε τόσα χρόνια τώρα, αρχίσαμε πλέον και να τα ‘βλέπουμε’ στους δρόμους και τα δελτία ειδήσεων, και να τα νιώθουμε στο πετσί μας. Σε απλά ελληνικά, όλα σχεδόν μεταφράζονται σε προνόμια, μικρά ή μεγάλα, που κάποιοι κατά καιρούς απένειμαν σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, ως αντάλλαγμα για (πολιτικές κυρίως) υπηρεσίες. Κι ας κόπτονται τα κόμματα για τους μη προνομιούχους έλληνες--στην Ελλάδα καθένας (πολίτης και άρχοντας) ονειρεύεται να αποκτήσει κάποιο ‘προνόμιο’, να νέμεται αποκλειστικά κάποιον προσοδοφόρο τομέα. Έστω και εις βάρος του συνόλου.

Νομίζω ότι ζητούμενο δεν είναι η απελευθέρωση των επαγγελμάτων με την έννοια «Κουτσοί στραβοί, όλοι στον Άγιο Παντελεήμονα», αλλά η απαλλαγή τους από το προνομιακό καθεστώς που απολαμβάνουν, ώστε να μπορεί οποιοσδήποτε να εισέλθει σ’ αυτά, από τη μία και νόμιμη οδό. Εφόσον δηλ. πληροί τα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα που θα απαιτούνται για κάθε επάγγελμα, και γνωρίζοντας ότι μόνο ένας δρόμος υπάρχει για την είσοδο, και ότι δεν πρόκειται να αποκτήσουν την πολυπόθητη άδεια (άνευ προσόντων και προϋποθέσεων) διάφοροι ‘αλεξιπτωτιστές’, παρακοιμώμενοι, αφισοκολλητές, τρωγλοδύτες κομματικών σπηλαίων, ολυμπιονίκες (ούτε κι αυτοί) ή συγγενείς πολιτικών προσώπων εξ αίματος ή αγχιστείας.

Και κάτι ακόμη: άκουσα ότι η απόκτηση μιας άδειας φαρμακείου από τον προηγούμενο κάτοχο όταν αυτός αποχωρεί π.χ. λόγω σύνταξης ανέρχεται σε μερικές εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ, ανάλογα με τη θέση του. Ερωτήματα: Μαύρα ή άσπρα ευρώ; Με ΦΠΑ ή άνευ; Υπάρχουν κι εδώ ‘αντικειμενικές αξίες’; Και τέλος, θα εκλείψουν τα φαινόμενα αυτά με το άνοιγμα του επαγγέλματος;

Παις κλέπτης και μήτηρ

Ένας όχι και τόσο γνωστός, αλλά ιδιαίτερα επίκαιρος, μύθος του Αισώπου (βλ. εδώ το πρωτότυπο), που τον παραθέτει ο Δ. Νατσιός στο ενδιαφέρον βιβλίο του ‘Οι γοναίγοι της ανθρωπότης’:

‘Ένα παιδί έκλεψε την πλάκα του δασκάλου του και την έφερε χαρούμενο στη μητέρα του. Εκείνη την δέχτηκε ευχάριστα. Αργότερα έκλεψε ένα πανωφόρι, κι έκανε το ίδιο. Κι όσο μεγάλωνε το παιδί στα χρόνια, τόσο έκανε μεγαλύτερες κλοπές. Κάποτε όμως πιάνεται να κλέβει, και οδηγείται να δικαστεί και να θανατωθεί. Η μητέρα του στέκεται πίσω του και κλαίει και φωνάζει: «Τι είναι αυτό που έπαθες, παιδί μου;» Εκείνος λέγει στην μητέρα: «Πλησίασε, μάνα, να μου δώσεις τον τελευταίο ασπασμό». Καθώς εκείνη τον πλησίασε, εκείνος της δάγκωσε τη μύτη και την έκοψε ολότελα, λέγοντας: «Αν εσύ, μητέρα, με είχες δείρει την πρώτη φορά που έκλεψα και σου έφερα την πλάκα, δεν θα βάδιζα τώρα προς τον θάνατο»’.

[Σημ. Για όσους αναρωτιούνται τι είναι η ‘πλάκα’, πρόκειται για παλαιό εργαλείο γραφής, που μερικοί από μας το προλάβαμε στα νηπιαγωγεία μας, μαζί με το κονδύλι που την συνόδευε. Τώρα με τα διάφορα iPad και τις γραφίδες τους οι πλάκες ξανάρχονται στη μόδα, σε ψηφιακή μορφή].

Απορίας άξιον

[Σκίτσο του Πετρουλάκη, Καθημερινή 31/7/2010]

Αν η επίταξη/επιστράτευση πρέπει να είναι το έσχατο μέσο που διαθέτει μια κυβέρνηση για να αντιμετωπίσει μια εκβιαστική συμπεριφορά μιας (οποιασδήποτε) κοινωνικής τάξης, δεν θα πρέπει και η απεργία να είναι το έσχατο όπλο στα χέρια της (οποιασδήποτε) τάξης στις διεκδικήσεις της; Αν αντί για πολιτισμένη διαπραγμάτευση αρχίζουμε με το έσχατο όπλο του εκβιασμού, πώς περιμένουμε να φτάσουμε κάπου δημιουργικά; Κι αν, όσο δίκαιο κι αν έχουμε, το απαιτούμε ανοίγοντας κι άλλες τρύπες στη σάπια βάρκα πάνω στην οποία προσπαθούμε όλοι να επιβιώσουμε, τι ακριβώς κερδίζουμε;

Και κάτι ακόμη: Οι δυο αρχαίες λέξεις ‘πόθεν έσχες’ (στολισμένες πάντα με το απαραίτητο ερωτηματικό) που είναι στην ημερήσια διάταξη (για πολιτικούς, δημοσιογράφους, διευθυντές γιατρούς και άλλα δημόσια πρόσωπα), γιατί δεν εφαρμόζονται και στις ηγεσίες των ποικίλων συνδικάτων, ιδίως εκείνων που δημιουργούν τα περισσότερα προβλήματα στην ελληνική κοινωνία και οικονομία; Έτσι, για να ξέρουμε ποιοί ακριβώς διεκδικούν και πόσα και για ποιούς.