Δευτέρα 31 Δεκεμβρίου 2018

Ευχαριστίες

Ο αριθμός τηλεφώνου στην οθόνη του κινητού έδειχνε αόριστα γνωστός: σίγουρα είχαμε μιλήσει κι άλλες φορές. Η φωνή δεν άφηνε αμφιβολία: «Είμαι η Π., η σύζυγος του Στάθη. Πήρα να σας ευχηθώ καλή χρονιά». Ακούσια και αυτόκλητα τα μάτια μου βούρκωσαν καθώς θυμήθηκα τον ηλικιωμένο άνδρα που είχε δώσει την έσχατη μάχη με την ανίατη νόσο, κερδίζοντας μερικούς μήνες ζωής με ανακουφιστικές παρεμβάσεις και με την ελπίδα ότι ίσως η ογκολογική θεραπεία να έφερνε ένα πιο μακροχρόνιο αποτέλεσμα. Όλοι ξέραμε ότι ‘οι Μήδοι θα διάβαιναν’ κάποια στιγμή. Ωστόσο, εκείνος από τη δική του πλευρά έκανε τον αγώνα του, οι δικοί του έκαναν υπομονή, και τώρα, με τον αγώνα να έχει λήξει προ πολλού, εκδήλωναν την ευγνωμοσύνη τους. «Στον Θεό οι ευχαριστίες», της είπα κλείνοντας το τηλέφωνο με τις δικές μου ευχές. Όσο κι αν δεν δικαιούμαστε οποιαδήποτε καύχηση, οι χειρονομίες αυτές είναι που μας δίνουν ελπίδα και κουράγιο για τη συνέχεια, αφού οι αρρώστιες δεν έχουν τέλος.
     Καλή χρονιά σε όλους, και είθε το 2019 να είναι όχι μόνο μετά Χριστόν, αλλά και μετά Χριστού.

Κυριακή 30 Δεκεμβρίου 2018

Ξένα κόλλυβα

Το μετρό της Θεσσαλονίκης είναι κάπως σαν το γεφύρι της Άρτας. Και τα εικονικά του εγκαίνια χθες από τον πρωθυπουργό (άνοιξε έναν σταθμό, ο οποίος έγινε επι τούτου μόνο για τα... εγκαίνια και θα ξανακλείσει και θα ξαναδιασκευασθεί να δούμε πότε) αποτελούν το πιο πρόσφατο ανέκδοτο. Πέρα από τη σχετική αναμπουμπούλα (κλείσιμο δρόμων και φρουρές και αστυνομία και άλλες εκδηλώσεις... αγάπης προς το τιμώμενο πρόσωπο), τι άλλο πρόσφερε η σεμνή αυτή τελετή; Ας επωφεληθώ για δυο σκέψεις.
     Προ ημερών διάβασα κάτι από τον Άγ. Συμεών τον Νέο Θεολόγο: ότι οι ελεημοσύνες που κάνουμε με υλικά αγαθά δεν είναι δικό μας κατόρθωμα, αφού τα αγαθά που δώσαμε δεν ήταν πραγματικά δικά μας («τί ἔχεις ὃ οὐκ ἔλαβες;»), αλλά εμείς είμαστε απλώς διαχειριστές τους. Κατά ανάλογο τρόπο, οι εκάστοτε πολιτικοί, «τοπάρχαι, ὕπατοι, στρατηγοί, ἡγούμενοι, τύραννοι μεγάλοι, οἱ ἐπ᾿ ἐξουσιῶν», εγκαινιάζουν έργα που δεν έγιναν ούτε με δικά τους χρήματα ούτε με δική τους εργασία. Πέρα από το κόψιμο της κορδέλας δεν συνεισέφεραν τίποτε απολύτως στην ολοκλήρωση του οποιουδήποτε έργου. Όπως θα έλεγε ο Κύριος, «ἄλλοι κεκοπιάκασι, καὶ ὑμεῖς εἰς τὸν κόπον αὐτῶν εἰσεληλύθατε». Βέβαια αυτοί αρέσκονται να φωτογραφίζονται ανάλογα και να χτυπούν με το μυστρί αναθηματικές πλάκες που διακηρύττουν ότι το τάδε έργο έγινε επί υπουργίας δείνα και πρωθυπουργίας κάποιου, αποσιωπώντας τη μεγάλη αλήθεια που έγραφε στους Κορινθίους ο Απόστολος Παύλος: «ἐγὼ ἐφύτευσα, Ἀπολλὼς ἐπότισεν, ἀλλ᾿ ὁ Θεὸς ηὔξανεν· ὥστε οὔτε ὁ φυτεύων ἐστί τι οὔτε ὁ ποτίζων, ἀλλ᾿ ὁ αὐξάνων Θεός». Φτάνει το δούλεμα.

 [Καυστικό σκίτσο του Α. Πετρουλάκη, Καθημερινή 29/12/2018]

Πέμπτη 27 Δεκεμβρίου 2018

Καταφυγή

Πριν μερικά χρόνια μου δόθηκε η ευκαιρία να μεταφράσω ένα κείμενο του Αλέξανδρου Σολζενίτσυν με τίτλο 'Οι άνθρωποι ξέχασαν τον Θεό' (γραμμένο αρχικά το 1983), που δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα ‘Αντίφωνο’. Το ξαναδιάβασα αυτές τις μέρες, και το συνιστώ  διότι το περιεχόμενό του είναι πάντα επίκαιρο. Αρχίζει ως εξής:
     «Πριν από μισό αιώνα και πλέον, όταν ήμουν ακόμη παιδί, θυμάμαι ότι άκουγα πολλούς ηλικιωμένους να δίνουν την ακόλουθη εξήγηση για τις μεγάλες συμφορές που είχαν βρει τη Ρωσία: οι άνθρωποι ξέχασαν τον Θεό, γι’ αυτό έγιναν όλα αυτά.
     Από τότε έχω περάσει σχεδόν πενήντα χρόνια δουλεύοντας πάνω στην ιστορία της Επανάστασής μας. Στο διάστημα αυτό έχω διαβάσει εκατοντάδες βιβλία, έχω μαζέψει εκατοντάδες προσωπικές μαρτυρίες, κι έχω ήδη συνεισφέρει οκτώ δικούς μου τόμους στην προσπάθεια να καθαρίσουν τα συντρίμμια που απόμειναν από την αναστάτωση αυτή. Ωστόσο, αν με ρωτούσαν σήμερα να διατυπώσω όσο το δυνατόν πιο συνοπτικά την κύρια αιτία της καταστροφικής Επανάστασης που κατάπιε κάπου εξήντα εκατομμύρια δικούς μας ανθρώπους, δεν θα μπορούσα να το κάνω με μεγαλύτερη ακρίβεια από το να επαναλάβω:  οι άνθρωποι ξέχασαν τον Θεό, γι΄ αυτό έγιναν όλα αυτά
».
     Ο μεγάλος Ρώσος διανοητής αναπτύσσει την πορεία της επίσημης αθεΐας στη Σοβιετική Ένωση, αλλά και την τραγική πνευματική έκπτωση της Δύσης. Γράφει χαρακτηριστικά: «Η Δύση δεν έχει ακόμη δοκιμάσει μια Κομμουνιστική εισβολή: η θρησκεία εδώ παραμένει ελεύθερη. Όμως η ιστορική εξέλιξη της ίδιας της Δύσης είναι τέτοια που και αυτή σήμερα δοκιμάσει μια αποξήρανση της θρησκευτικής συνείδησης. Κι αυτή έχει γνωρίσει βασανιστικά σχίσματα, αιματηρούς θρησκευτικούς πολέμους, και πικρία, για να μη μιλήσουμε για το κύμα της εκκοσμίκευσης που, από τα τέλη του Μεσαίωνα και μετά, έχει προοδευτικά κατακλύσει τη Δύση. Αυτή η βαθμιαία εξάντληση της δύναμης εκ των έσω είναι μια απειλή κατά της πίστης που ίσως είναι ακόμη πιο επικίνδυνη από οποιαδήποτε προσπάθεια βίαιης επίθεσης κατά της θρησκείας εκ των έξω».
     Έχοντας απογοητευθεί από την εξέλιξη των πραγμάτων και στους δυο κόσμους, καταλήγει: «Στις μάταιες ελπίδες των τελευταίων δυο αιώνων, που μας εξαθλίωσαν και μας έφεραν στο χείλος του πυρηνικού και μη πυρηνικού θανάτου, μπορούμε να αντιπροτείνουμε μόνο μια αποφασιστική αναζήτηση για το ζεστό χέρι του Θεού, που με τόση απερισκεψία και αυτοπεποίθηση απορρίψαμε. Μόνο έτσι θα μπορέσουν να ανοίξουν τα μάτια μας στα σφάλματα του άτυχου εικοστού αιώνα και τα χέρια μας θα στραφούν στο να τα διορθώσουν. Στην κατολίσθηση αυτή δεν υπάρχει τίποτε άλλο για να πιαστούμε: το συνδυασμένο όραμα όλων των διανοητών του Διαφωτισμού είναι το μηδέν».
     Να γιατί έχει νόημα να γιορτάζουμε Χριστούγεννα και να ξέρουμε τι ακριβώς σημαίνουν αυτά. Είναι η τελευταία και μοναδική καταφυγή όλων των απογοητευμένων από τα ιδεολογήματα του κόσμου μας.

Δευτέρα 24 Δεκεμβρίου 2018

Ευχές με παράπονα

Παραμονές Χριστουγέννων δέχθηκα ένα απροσδόκητο μήνυμα από ελληνική οικογένεια που ζει στην αλλοδαπή. Μετά την πρόσφατη διένεξη των πατριαρχείων Κωνσταντινούπολης  και Μόσχας για το ‘πάπλωμα’ του αυτοκεφάλου της Ουκρανίας και τη διακοπή της μεταξύ τους κοινωνίας, τι πρέπει να κάνουν αυτοί που, Έλληνες όντες, λόγω γεωγραφικών συνθηκών, λειτουργούνται και κοινωνούν σε ρωσική εκκλησία; Η σκέψη που ήρθε αυθόρμητα στο νου μου ήταν ότι «Αμαρτίαι γονέων παιδεύουσι τέκνα», ή εν προκειμένω «Αμαρτίαι προκαθημένων ταλανίζουσι πιστούς». Η ρήξη των πατριαρχείων έχει δυστυχώς πολιτικό-γεωστρατηγικό υπόβαθρο, το οποίο στη συνέχεια προσέλαβε και δήθεν ‘κανονικό’ μανδύα για να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα. Τον καυγά όμως τον πληρώνουν συνειδησιακά οι απλοί πιστοί, και μάλιστα αυτοί που θέλουν να είναι συνεπείς και ακριβείς στις υποχρεώσεις τους. Αυτά δεν τα σκέφτονται οι Ορθόδοξοι ποιμενάρχες και οι διάφοροι καλοθελητές που τους περιστοιχίζουν; Ούτε φαίνεται να θυμούνται τον αυστηρό λόγο του Κυρίου: «ὃς ἂν σκανδαλίσῃ ἕνα τῶν μικρῶν τούτων τῶν πιστευόντων εἰς ἐμέ, καλόν ἐστιν αὐτῷ μᾶλλον εἰ περίκειται λίθος μυλικὸς περὶ τὸν τράχηλον αὐτοῦ καὶ βέβληται εἰς τὴν θάλασσαν». Υπάρχει μεγαλύτερος σκανδαλισμός από τη διαμάχη για την δικαιοδοσία, δηλαδή ‘για τα χωράφια’, όπως θα λέγαμε λαϊκά; Κακίζουμε κάθε τόσο τους κοσμικούς άρχοντες και πλανητάρχες που μοιράζουν τον κόσμο σε ζώνες επιρροής και στήνουν πολέμους για λίγα επιπλέον στρέμματα επικυριαρχίας. Σε τι διαφέρουν οι εκκλησιαστικοί άνδρες όταν διαγκωνίζονται για εδραίωση ή επέκταση της εξουσίας τους;
     Μη με ρωτήσετε ποιος έχει δίκαιο, με τίνος το μέρος είμαι: ακόμη κι αν ήξερα ή αν είχα καταλήξει κάπου, δεν θα το έλεγα. Ας σκεφθούμε μόνο ότι «Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει»: ούτε στην (γειτονική) Ιερουσαλήμ, ούτε σε κάποια Ρώμη (παλιά, νέα, τρίτη, τέταρτη...) ή άλλη πρωτεύουσα ή μεγαλούπολη. Όπως λέει η Υπακοή της εορτής, «οὐ σκῆπτρα καὶ θρόνοι, ἀλλ' ἐσχάτη πτωχεία· τὶ γάρ εὐτελέστερον σπηλαίου; τὶ δὲ ταπεινότερον σπαργάνων;».
     Καλά και αληθινά Χριστούγεννα!

Κυριακή 23 Δεκεμβρίου 2018

Fait accompli

Φαίνεται ότι αποτελεί πολιτική επιλογή των κυβερνώντων η δημιουργία τετελεσμένων γεγονότων (αυτό σημαίνει η γαλλική έκφραση του τίτλου που έχει πολιτογραφηθεί σε πολλές άλλες γλώσσες). Πώς αλλιώς μπορεί να χαρακτηρίσει κανείς π.χ. τη ‘συμφωνία των Πρεσπών’, την εξαγγελία πρωθυπουργού και αρχιεπισκόπου για χωρισμό Εκκλησίας και κράτους, την απόφαση για ίδρυση Νομικής Σχολής στην Πάτρα (για να περιορισθούμε σε μερικά μόνο πρόσφατα παραδείγματα); Κοινό στοιχείο όλων αυτών των ενεργειών: μια ειδησεογραφική ‘βόμβα’ που ρίχνεται στη δημοσιότητα χωρίς να έχει προηγηθεί κανενός είδους προετοιμασία ή δημόσια διαβούλευση, και η εκ των υστέρων προσπάθεια να περιορισθούν οι ζημιές και οι παράπλευρες απώλειες. Θα μπορούσε βέβαια να αντιτείνει κανείς ότι η διαβούλευση μπορεί να συνεχίζεται επ’ άπειρον: η κωλυσιεργία είναι κι αυτή πασίγνωστη πολιτική τακτική. Ωστόσο, μεταξύ των δύο άκρων υπάρχει η μέση οδός (κάποτε τη λέγαμε βασιλική, αλλά ο όρος είναι παρεξηγήσιμος). Και όσο πιο σοβαρό είναι το υπό συζήτηση θέμα, τόσο καλύτερη προετοιμασία και περισσότερη συζήτηση χρειάζεται. Τα αποτελέσματα της κυβερνητικής ακρισίας ήδη τα βλέπουμε π.χ. στη ‘συμφωνία’ με τους βόρειους γείτονες, οι οποίοι επωφελούνται από τη δική μας αβάσταχτη ελαφρότητα για να αποκομίσουν όσο γίνεται περισσότερα οφέλη. Εις βάρος μας, φυσικά.

Παρασκευή 21 Δεκεμβρίου 2018

Τροπής πράματα

Για τις τροπολογίες δεν θα βαρεθούμε να γράφουμε, όσο δεν βαριούνται και οι αρμόδιοι υπουργοί και άλλοι να τις χρησιμοποιούν, προσβάλλοντας κατάφωρα την κοινή πολιτική λογική. Θα μπορούσε κανείς να τις χαρακτηρίσει ως ανίατη νόσο του κοινοβουλευτικού μας συστήματος. Έτσι διαβάζουμε και πάλι ότι προχθές ξεσηκώθηκε θύελλα στη Βουλή διότι «υπουργοί κατέθεταν πολυσέλιδες τροπολογίες με πολλαπλάσιες επιμέρους ρυθμίσεις έως και ελάχιστη ώρα πριν από την προγραμματισμένη εξ αρχής ολοκλήρωση της συζήτησης του νομοσχεδίου», αλλά και διότι μέσω τροπολογιών «νομιμοποιούνται δαπάνες σε βάθος διετίας για σειρά υπουργείων».
     Ας μείνουμε λίγο στο τελευταίο. Υποθέστε ότι είστε ταμίας μιας επιχείρησης, ενός σωματείου κτλ. Πλησιάζει το τέλος του οικονομικού έτους και βρίσκετε μια σημαντική διαφορά ανάμεσα στα έσοδα και τα έξοδά σας, που δεν δικαιολογείται από τα υπάρχοντα παραστατικά, μια ‘μαύρη τρύπα’. Τι κάνετε ως νομοταγής πολίτης και συνεπής στα καθήκοντα της θέσης σας; Βγάζετε μια αυθαίρετη απόφαση με την οποία νομιμοποιούνται οι δαπάνες της ‘μαύρης τρύπας’, τη γράφετε στη σελίδα των εξόδων χωρίς άλλη αιτιολογία, και να το ισοσκελισμένο βιβλίο! Ούτε γάτα ούτε ζημιά. Απλό όσο και το θρυλικό αυγό του Κολόμβου.
     Όσο για τις πολυσέλιδες τροπολογίες τις προσαρτημένες σε άσχετα νομοσχέδια, αυτές θυμίζουν ένα παλιό ανέκδοτο. Ένας μπακάλης διδάσκει τον παραγιό του τα πρακτικά της δουλειάς. «Αν ο πελάτης ζητάει ένα κιλό τυρί και το κομμάτι που ζυγίζεις είναι λίγο βαρύτερο, θα τον ρωτάς: είναι πενήντα γραμμάρια παραπάνω, να το αφήσω;». Την άλλη μέρα ένας πελάτης ζητάει 200 γραμμάρια κεφαλοτύρι. Ο παραγιός πιάνει ένα ολόκληρο κεφάλι, το βάζει πάνω στη ζυγαριά και ρωτάει: «Είναι δυο κιλά παραπάνω. Να το αφήσω;» Κάπως έτσι και στο νομοσχέδιο. Είναι καμιά εικοσαριά σελίδες μεγαλύτερο, να το αφήσουμε;

 [Του Ηλ. Μακρή, Καθημερινή 21/12/2018]

Τετάρτη 19 Δεκεμβρίου 2018

‘Ο αρχιψεύταρος’

Θυμάμαι αναπόφευκτα τον παραπάνω τίτλο της κωμωδίας του Γ. Πάντζα (1971) κάθε φορά που βλέπω ή ακούω υψηλόβαθμους πολιτικούς να ανταλλάσσουν ‘φιλοφρονήσεις’ σε υψηλούς τόνους από το βήμα και τα έδρανα της Βουλής, όπως χθες στη συζήτηση για τον προϋπολογισμό. Ποια σχέση έχουν με την αλήθεια τα επιχειρήματά τους; Ή καλύτερα, ενδιαφέρεται κανείς απ’ αυτούς για την αλήθεια; [Εδώ βέβαια θυμόμαστε και την ρήση του μακαρίτη Χάρυ Κλυν: «Ποτέ δεν είπα ψέματα όταν η αλήθεια δεν μου έκανε κακό»] Το ενδιαφέρον τους εστιάζεται κυρίως στο αν θα κερδίσουν τη μάχη των εντυπώσεων, τίνος η φωνή θα ακουστεί πιο δυνατά, τίνος οι οπαδοί θα μεθύσουν περισσότερο με τη φωνή του ‘αρχηγού’. Κατά την ελληνική παροιμία, ο κάθε ‘γάιδαρος’ αποκαλεί τον κάθε ‘πετεινό’ κεφάλα, γεγονός που τους φέρνει όλους στον ίδιο παρονομαστή. Πόση εμπιστοσύνη μπορούν να εμπνεύσουν τέτοιοι άνθρωποι; Αλλά και πώς θα μπορούσε να σταθεί ανάμεσά τους κάποιος σώφρων και μετρημένος ‘Νέστορας’ που θα ήθελε να βάλει σε τάξη τα πράγματα; Κι ύστερα αναρωτιόμαστε γιατί οι λογικοί άνθρωποι δεν ασχολούνται με την πολιτική. Τον μπελά τους γυρεύουν;
     Κι αφού βρισκόμαστε στο κοινοβουλευτικό περιβάλλον, ας μην παραλείψουμε και την (αντιγράφω)
επιλογή της κυβέρνησης να καταθέσει προς ψήφιση σήμερα, με κατεπείγον νομοσχέδιο του υπουργείου Περιβάλλοντος, τροπολογία η οποία επαναφέρει ρύθμιση σύμφωνα με την οποία «όλες γενικά οι προμήθειες, εργασίες, μεταφορές και μισθώσεις για την προπαρασκευή και τη διεξαγωγή εκλογών εθνικής αντιπροσωπείας γίνονται με απευθείας ανάθεση»’. ‘Κατεπείγον’ και ‘τροπολογία’: δυο λέξεις που μυρίζουν όχι απλώς εκλογές αλλά στυγνό κομματικό Συμφέρον. Καταδικαζόμενες μετά βδελυγμίας από την εκάστοτε αντιπολίτευση, αποτελούν όργανα άσκησης συμφεροντολογικής εξουσίας από την εκάστοτε κυβέρνηση, ανεξαρτήτως χρώματος. Τόσο απλά, τόσο ανερυθρίαστα.

Τρίτη 18 Δεκεμβρίου 2018

Προγνωστικά

«Θα με τρυπήσεις ξανά;» άκουσα αντί για την καλημέρα από τον υπέργηρο ασθενή της Εντατικής καθώς πλησίαζα στο κρεβάτι του. Το μάτι ανοιχτό, με γνώρισε αμέσως. Δεν θύμιζε σε τίποτε τον σχεδόν κωματώδη, ετοιμοθάνατο άνδρα που είχα δει χθες. Με βάση εκείνη την εικόνα οι πιθανότητες να μην τον βρω σήμερα στη θέση του ήταν πολύ πάνω από τις μισές. Οι εντυπώσεις των θεραπόντων συνέκλιναν με τη δική μου πρόβλεψη ότι δεν θα έβγαζε τη μέρα και ότι οι ηρωικές παρεμβάσεις δεν είχαν νόημα στη βαριά κατάστασή του. Έκανα την εκκενωτική παρακέντηση του θώρακα (πάνω από δυο λίτρα υγρό) κυρίως για ανακούφιση από την δύσπνοια και όχι με την πεποίθηση ότι αυτή θα του έδινε ζωή. Τον άφησα στη φροντίδα της Εντατικής, ανάλογη με την ηλικία και τη σοβαρότητα του προβλήματός του. Και σήμερα εκείνος με χαιρετάει με την ανάμνηση όχι του χθεσινού τρυπήματος – αυτό δεν το κατάλαβε καθόλου – αλλά μιας άλλης παρακέντησης που του είχα κάνει πριν δυο μήνες, όταν ήταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση. Οι άρρωστοι συχνά μας ξαφνιάζουν με την πορεία τους και την ανταπόκριση στις ενέργειές μας, τόσο προς τη θετική όσο και προς την αρνητική κατεύθυνση. Κι αυτό κάνει τις δικές μας προβλέψεις και προγνώσεις τελείως επισφαλείς και αναξιόπιστες. Θυμάμαι μια ανάλογη περίπτωση όπου μια παρόμοια ηλικιωμένη άρρωστη έζησε σχεδόν τρία χρόνια μετά την ‘πρόγνωση’ του επικειμένου θανάτου της. Που σημαίνει ότι η μόνη ορθή απάντηση στο ερώτημα που κάθε τόσο δεχόμαστε («Θα ζήσει, γιατρέ…;») είναι εκείνο το σοφό «ἐὰν ὁ Κύριος θελήσῃ» του Αγ. Ιακώβου του Αδελφοθέου. Και βέβαια δεν είναι οι δικές μας πράξεις και εμπνεύσεις που αλλάζουν την πορεία, διότι «οὐ τοῦ θέλοντος οὐδὲ τοῦ τρέχοντος, ἀλλὰ τοῦ ἐλεοῦντος Θεοῦ» [Ρωμ. 9:16]. Για να μη νομίζουμε ότι κάτι κάνουμε. Το ‘καλό λάδι στο καντήλι’ που έλεγαν οι παλιότεροι ευτυχώς εξακολουθεί να ισχύει ακόμη και στην εποχή της ‘πολυμερώς και πολυτρόπως τεκμηριωμένης’ ιατρικής.

Ευλογίες

Το ετήσιο Πανελλήνιο Συνέδριο Νοσημάτων Θώρακος μας έδωσε την ευκαιρία να επισκεφθούμε για μερικές μέρες την πρωτεύουσα και να αποκομίσουμε, εκτός από ικανή επιστημονική ενημέρωση και απαραίτητες συναντήσεις με συγγενείς και παλιούς φίλους, και μερικές ξεχωριστές στιγμές, όπως τις επισκέψεις στον ναό της Ριζαρείου Σχολής, όπου το στασίδι του Αγ. Νεκταρίου με τα προσωπικά του κειμήλια, και στον θάλαμο όπου εκοιμήθη πριν 98 χρόνια στο Αρεταίειο Νοσοκομείο, την προσκύνηση της κάρας της Αγ. Παρασκευής στη Μονή Πετράκη και την περιήγηση στην έκθεση για τον Πανάγιο Τάφο στο Βυζαντινό Μουσείο. Ιδιαίτερα γεγονότα στο βιβλίο των αναμνήσεων και των ευλογιών. Και σε άλλα με υγεία.

 Υπεραιωνόβια ελιά (1500 ετών) μεταφυτευμένη στην Αθήνα από την Κορινθία.
 Το δωμάτιο όπου εκοιμήθη ο Άγιος Νεκτάριος στο Αρεταίειο Νοσοκομείο.

 Η έκθεση του Παναγίου Τάφου στο Βυζαντινό Μουσείο.
 Το στασίδι του Αγ. Νεκταρίου στον Αγ. Γεώργιο της Ριζαρείου Σχολής.

Πέμπτη 13 Δεκεμβρίου 2018

Ιδανική πολιτεία

Μου το έστειλαν τελευταία και το μοιράζομαι μαζί σας. Κατά τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδος, ιδανική πολιτεία είναι:

- «Εκείνη όπου οι νόμοι δεν έχουν άλλον ανώτερο» (Βίας ο Πριηνεύς)
- «Εκείνη της οποίας οι κάτοικοι δεν είναι ούτε πολύ πλούσιοι, ούτε πολύ πτωχοί» (Θαλής ο Μιλήσιος)
- «Εκείνη όπου η αρετή τιμάται και η κακία μισείται» (Περίανδρος ο Κορίνθιος)   
- «Εκείνη όπου τα αξιώματα δίνονται πάντοτε στους ενάρετους και ποτέ στους κακούς» (Πιττακός ο Μυτιληναίος)
- «Εκείνη όπου οι πολίτες φοβούνται περισσότερο την κατηγορία παρά την τιμωρία» (Κλεόβουλος ο Ρόδιος)
- «Εκείνη όπου  οι νόμοι τιμώνται περισσότερο από τους ρήτορες» (Χίλων ο Λακεδαιμόνιος)
- «Εκείνη όπου το αδίκημα προς έναν πολίτη θεωρείται αδίκημα προς όλη την πολιτεία» (Σόλων ο Αθηναίος).


     Πόσα απ’ αυτά τα χαρακτηριστικά μπορείτε να αναγνωρίσετε στη σημερινή ελληνική πολιτεία;

Τρίτη 11 Δεκεμβρίου 2018

Υποκρισία

Για μια ακόμη φορά το πανελλήνιο συγκλονίσθηκε από τον απεχθή βιασμό και τον τραγικό φόνο μιας νεαρής φοιτήτριας στη Ρόδο. Για άλλη μια φορά ακούστηκαν και γράφτηκαν πολλά από πολλούς (π.χ. ΕΔΩ), κάποια ορθά και πολλά ‘κροκοδείλια’, για την ανάγκη σεξουαλικής αγωγής και για το να αποδεχόμαστε το «Όχι» του άλλου. Και λέω κροκοδείλια, διότι τόσο η πρόσφατη όσο και άλλες παρόμοιες περιπτώσεις κατά καιρούς αναδεικνύουν τα διπλά στάνταρ και τις μικτές απαιτήσεις της κοινωνίας μας. Έχουμε αποδεχθεί εδώ και δεκαετίες την ‘σεξοποίηση’ των πάντων και παντού: στη διαφήμιση (από οδοντόκρεμες μέχρι αυτοκίνητα πλασάρονται στην αγορά με σεξουαλικό επίχρισμα, άλλοτε έκδηλο και άλλοτε υπονοούμενο), στη βιομηχανία του θεάματος (κατά κόρον), στην πεζογραφία, στη μουσική, στα μέσα ενημέρωσης. Η κοινωνία μας με κάθε τρόπο "ανοίγει την όρεξη" του κοινού, ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου, δίνοντάς του το μήνυμα ότι τα πάντα επιτρέπονται, ότι όλοι και όλες (οφείλουν να) είναι ‘διαθέσιμοι’ για οτιδήποτε βάζει η φαντασία τους, την οποία φροντίζουν να καλλιεργούν και να εξάπτουν ανεξέλεγκτα. Μέσα σ’ ένα τέτοιο κλίμα πώς να μιλήσει κανείς σε νέους ανθρώπους για αυτοσυγκράτηση και για αποδοχή του "Όχι" του άλλου, και πώς να υποδείξει ότι υπάρχει «καιρός παντί πράγματι» και ότι η ζωή δεν εξαντλείται στο σεξ, και ότι πρωτίστως απαιτείται σεβασμός της προσωπικότητας του άλλου, άνδρα ή γυναίκας; Και δεν είναι μεγίστη υποκρισία, έχοντας προσφέρει άφθονα τα ‘ορεκτικά’, να προσπαθούμε να περιορίσουμε το ‘φαγητό’ και να διαμαρτυρόμαστε για τις δυσάρεστες συνέπειες;
     Τα παραπάνω δεν γράφονται ούτε για να μειώσουν την ενοχή των δραστών για το αποτρόπαιο έγκλημα ούτε για να επιρρίψουν ευθύνες στο θύμα – Θεός φυλάξοι! Ωστόσο, αν δεν λάβουμε υπόψη μας και την ευρύτερη εικόνα, το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο μεγαλώνουν και μορφώνονται οι νέοι άνθρωποι, φοβούμαι πως κάθε τόσο θα βλέπουμε την ιστορία να επαναλαμβάνεται με τραγικό τρόπο. Κι εδώ τα Μέσα μπορούν να παίξουν έναν πιο θετικό ρόλο. Αν βέβαια θελήσουν να ξεπεράσουν το ‘σύνδρομο του κροκοδείλου’.

Παρασκευή 7 Δεκεμβρίου 2018

Βασική εκπαίδευση

Στον απόηχο των χθεσινών βιαίων επεισοδίων στις πόλεις μας για την ‘επέτειο Γρηγορόπουλου’, θα συνιστούσα σε κάθε μαθητή Λυκείου, σε κάθε φοιτητή, σε κάθε νέο άνεργο ή εργαζόμενο, να περάσει μια μέρα ή έστω λίγες ώρες από ένα Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών ενός νοσοκομείου που εφημερεύει. Να σταθεί σε μια γωνιά και να βλέπει και να ακούει τα δρώμενα, και να συλλογιέται λιγάκι.
     Τι θα έβλεπε π.χ. σήμερα στον δικό μου χώρο, από τη δική μου οπτική γωνία; Μια γυναίκα που ήρθε με βήχα λίγων ημερών και η αξονική της δείχνει μια μάζα 7 εκατοστών, πιθανώς και μ' ένα "παιδί" της στον άλλο πνεύμονα. Έναν νέο άνθρωπο με αιματολογική πάθηση που ανέπτυξε ένα σοβαρό πνευμονικό πρόβλημα στη διάρκεια της θεραπείας του. Μια συνάδελφο που μπαίνει με προκάρδιο πόνο και την υποψία εμφράγματος. Μια γυναίκα με το ισχίο χειρουργημένο δυο φορές, που τώρα είναι υποψήφιο για τρίτη επέμβαση. Την αδελφή της να βγαίνει από επέμβαση καταρράκτη σ' ένα μάτι με προηγούμενη αποκόλληση. Το τηλέφωνο να μου αναγγέλλει ότι ο ασθενής στην εντατική απεβίωσε. Τον σύζυγο της άλλης χειρουργημένης γυναίκας να ρωτάει ανήσυχος για το πώς πήγε (ίσως η καλύτερη περίπτωση από όλες τις άλλες). Έναν ηλικιωμένο να προσέρχεται με αιμοπτύσεις και ανοικτά όλα τα ενδεχόμενα. Κι όλα αυτά σε έναν μόνο γιατρό, μέσα σε μόλις δυο ώρες.
     Κι ύστερα από αυτή την εμπειρία, θα πρότεινα στον καθένα να σκεφτεί, με το χέρι στην καρδιά: τι ακριβώς επιδιώκει και τι κερδίζει πετώντας πέτρες και μολότωφ, σπάζοντας βιτρίνες και αυτοκίνητα, καίγοντας ξένη περιουσία, καταστρέφοντας τα κοινά, ασελγώντας πάνω στις πόλεις μας με κάθε ευκαιρία; Αν μπορούσε να αποτρέψει ή να διορθώσει μια μόνο από τις αναρίθμητες μικρές ή μεγάλες τραγωδίες της καθημερινότητας, ίσως η οργή του να είχε κάποιο νόημα. Τώρα αποδεικνύεται τελείως ανόητη, και γι’ αυτό εγκληματική. Όσο και η ανεκτική συμπεριφορά των αρχόντων της ‘πόλεως’.
     Θα πρότεινα και σε κάθε εκπαιδευτικό της Μέσης και της Ανώτατης παιδείας να πάει τους μαθητές/φοιτητές του μια επίσκεψη σ’ ένα ΤΕΠ σε μέρα εφημερίας. Και να τους ζητήσει να γράψουν τις εμπειρίες τους. Ίσως μια τέτοια βασική εκπαίδευση να άφηνε πιο πολλά ωφέλη από τις διάφορες ‘πολιτιστικές δράσεις’.

Πέμπτη 6 Δεκεμβρίου 2018

Ανώτατοι άνεργοι

Πρόσφατα διαβάσαμε για αποφασισμένη ίδρυση μιας ακόμη (της τέταρτης στη χώρα) νομικής σχολής στην Πάτρα και για σχετική διαμαρτυρία των δικηγορικών συλλόγων για την κίνηση αυτή. Είναι προφανές ότι το άμεσο, το πιεστικό πρόβλημα της σύγχρονης Ελλάδας είναι η έλλειψη επαρκούς αριθμού νομικών: όλα τα υπόλοιπα είναι λυμένα, καλπάζουμε όχι προς αλλά μέσα στην ανάπτυξη, τραβούμε προς τη δόξα. Πώς μπορεί κανείς να μη θαυμάσει τον στρατηγικό κυβερνητικό σχεδιασμό; Την αλόγιστη παραγωγή πτυχιούχων, ανεξαρτήτως ποιότητος σπουδών ή δυνατότητος μελλοντικής εξεύρεσης εργασίας, τη σκέφτεται κανείς; Και βέβαια, οι πάντες αρνούνται μετά βδελυγμίας κάθε σχέση της απόφασης αυτής με τις επικείμενες εκλογές, όποτε κι αν γίνουν: αυτά είναι κακόβουλες διαδόσεις των ‘απέναντι’.
     Είχα διαβάσει προ καιρού το βιβλίο του Θ. Βερέμη 'Ελευθέριος Βενιζέλος. Ο οραματιστής του εφικτού', και είχα προσέξει μια αναφορά στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του την περίοδο 1928-1932. Και τότε φαίνεται υπήρχε πρόβλημα διότι, όπως αναφέρεται, οι φοιτητές που αποφοίτησαν το 1932 ήταν 1212, σε αντίθεση με τους 518 αποφοίτους του 1911, οπότε η κυβέρνηση θέλησε να περιορίσει τον αριθμό των εισακτέων στα πανεπιστήμια! («Τα πανεπιστήμιά μας εδημιούργουν κατ’ έτος χιλιάδας τους εγγραμμάτους και τους επιστήμονας, οι οποίοι ήσαν αναγκασμένοι ή να μένουν άνεργοι ή να κερδίζουν με κόπον τα αναγκαία»). Θα μπορούσε άραγε ακόμη κι εκείνος ο ευφυής πολιτικός να φαντασθεί τους σημερινούς αριθμούς αποφοίτων;
     Δυστυχώς το «μάθε, παιδί μου, γράμματα για να γίνεις άνθρωπος» δεν ισχύει πλέον για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ούτε τα ακαδημαϊκά γράμματα μας κάνανε όλους ανθρώπους, ούτε δουλειές για όλους εξασφάλισαν. Άλλωστε, η επαγγελματική κατάρτιση έχει μια ευρύτερη κοινωνική διάσταση. Για να πάρουμε ένα διδακτικό παράδειγμα από τη Γραφή, ας ακούσουμε τον Απόστολο Παύλο να λέει στους Κορινθίους [κεφ. 12]: «Αν όλο το σώμα ήταν μάτι, που θα πήγαινε η ακοή; Αν όλο το σώμα ήταν ακοή, πού θα ήταν η όσφρηση;… Αν όλα ήταν ένα μέλος, πού θα ήταν το σώμα;» Στα καθ’ ημάς, αν όλοι οι Έλληνες γίνουν γιατροί, δικηγόροι, μηχανικοί, ‘γραμματισμένοι’, ποιος θα παράγει το ψωμί και το γάλα; Μια κοινωνία χρειάζεται τους χειρώνακτες όσο και τους επιστήμονες, τους νοσηλευτές όσο και τους γιατρούς, τους τεχνίτες και τους αγρότες όσο και τους σκηνοθέτες και τους λογοτέχνες. Η νοοτροπία της ‘ανώτατης παιδείας για όλους’ που για αποκλειστικά πολιτικούς λόγους έχουμε καλλιεργήσει στην Ελλάδα οδηγεί σ’ ένα κοινωνικό και επαγγελματικό αδιέξοδο, από το οποίο κερδισμένοι, όπως φαίνεται, έχουν βγει κυρίως όσοι από τους ξένους μετανάστες (χωρίς ρατσιστική διάθεση), με ή χωρίς πτυχία, χτίζουν και επισκευάζουν σπίτια, σκάβουν χωράφια, μαζεύουν ελιές και ροδάκινα, φροντίζουν αρρώστους και ηλικιωμένους, καλύπτουν όλες εκείνες τις ανάγκες με τις οποίες δεν καταδέχεται να ασχοληθεί ο νεοέλληνας της γενιάς του φραπέ και του καπουτσίνο φρέντο.
  

Τετάρτη 5 Δεκεμβρίου 2018

Αποχαιρετισμός

Αστείο δεν είναι να δενόμαστε με υλικά πράγματα; Με ρούχα, παπούτσια, βιβλία, παιχνίδια, ρολόγια, μηχανήματα κάθε λογής, κινητά τηλέφωνα, αυτοκίνητα, σπίτια… Κι ας δεχθούμε ότι το σπίτι είναι χώρος ζωής, η μικρή σκηνή όπου λαμβάνει χώρα ένα μεγάλο τμήμα της επί γης διαβίωσής μας. Είναι κομμάτι της προσωπικής μας ιστορίας, περικλείει ένα μέρος της. Το έχουμε «με χιλιάδες αναμνήσεις φορτωμένο», κατά το λαϊκό άσμα, συνδεδεμένο με πρόσωπα και γεγονότα και καταστάσεις, ντυμένο με ποικίλα συναισθήματα, ιδίως αν εκεί γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε. Δεν είμαστε ‘καυσοκαλύβηδες’ μοναχοί για να καταστρέφουμε το οικητήριό μας όταν νιώθουμε ότι έχουμε ‘προσπάθεια’, προσκόλληση προς αυτό, έστω κι αν ξέρουμε ότι είναι «σήμερον εμού, αύριον ετέρου, ουδέποτε ουδενός». Η αποσύνδεση από το σπίτι, εκούσια ή ακούσια, σημαίνει αλλαγή κεφαλαίου, ή τόμου ολόκληρου, στη ζωή μας. Με όλα τα άλλα αντικείμενα όμως τι γίνεται;
     Καλώς ή κακώς, μια μερίδα ανθρώπων (κυρίως ανδρών) νιώθουμε κάτι ανάλογο και με το αυτοκίνητο. Ίσως επειδή περνούμε εκεί μέσα ένα μέρος της καθημερινότητάς μας. Ίσως επειδή το βλέπουμε – εντελώς ανόητα – όχι σαν ένα χρηστικό εργαλείο, αλλά σαν μια προέκταση του εαυτού μας, σαν μια στολή, ένα εξωτερικό ένδυμα που μας χαρακτηρίζει ως ανθρώπους (σοβαρό, σπορ, πολυτελείας, εκκεντρικό κτλ), σαν σύμβολο κοινωνικής καταξίωσης (ένας μακαρίτης συνάδελφος στα τέλη της δεκαετίας του 60 απέκτησε μια μαύρη Μερσεντές, και έλεγε στους καταστηματάρχες της γειτονιάς: «Τώρα δείχνω για γιατρός, ε;»). Κάνοντας έναν ιστορικό παραλληλισμό, θα το παρομοίαζα με τη σύνδεση που είχαν οι άνθρωποι μιας παλιότερης εποχής μ’ ένα αγαπημένο άλογο: δεν ήταν το οποιοδήποτε ζώο μεταφοράς· είχε μεγαλώσει μαζί τους, είχαν ζήσει εμπειρίες μ’ αυτό, το είχαν συνδέσει με γεγονότα της ζωής τους, έτρωγε από το χέρι τους και ‘τάιζε’ το ίδιο με τη δουλειά του ολόκληρη την οικογένεια, το είχαν φροντίσει και τους είχε φροντίσει. Σήμερα πολύ απέχουμε από την ειδυλλιακή εκείνη εικόνα, αλλά ίσως και να ‘βγάζουμε’ τέτοια υποσυνείδητα συναισθήματα προς τα μηχανοκίνητα τετράτροχα των πολλών ίππων που μας κλέβουν την καρδιά.
     Αυτές τις σκέψεις έκανα καθώς ετοιμαζόμουν να αποχωρισθώ σήμερα το κόκκινο RAV4, που έχει κλείσει είκοσι χρόνια ζωής, τα περισσότερα μαζί μου. Αρχικά απόκτημα του μακαρίτη του πεθερού μου, που μου το μεταβίβασε όταν ο ίδιος δεν μπορούσε πλέον να οδηγεί, έφερνε πάντα στο νου μου την εικόνα του. Μας εξυπηρέτησε άψογα όλα αυτά τα χρόνια, μας ταξίδεψε σε απόμακρες γωνιές της Ελλάδος, από το Διδυμότειχο και την Δαδιά ως τη Λευκίμμη και τη Λευκάδα κι από τις Πρέσπες και το Παρανέστι ως τη Ναυπακτία και το Ναύπλιο, μας ανέβασε σε βουνά και μας κατέβασε σε παραλίες χαρίζοντάς μας εκδρομές και διακοπές αξέχαστες (με αποκορύφωμα τον θερινό ‘βομβαρδισμό’ με χονδρό χαλάζι που δεχθήκαμε ενώ διασχίζαμε ένα καλοκαίρι το δάσος της Ελατιάς).  Δεν είχε ιδιοτροπίες και δεν μας δημιούργησε προβλήματα, δεν είχε ‘αρρώστιες’ και ατυχήματα. Τον τελευταίο χρόνο έδειξε την ηλικία του και χρειάσθηκε κάποιες χειρουργικές ‘επεμβάσεις’, αλλά η αποκατάστασή του ήταν πλήρης, και ανέλαβε πάλι τα καθήκοντά του με ευσυνειδησία – αν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τέτοια έκφραση για μια μηχανή. Η αλλαγή οφείλεται εν μέρει σε οικονομική ευκαιρία και εν μέρει σε προσωπική επιθυμία. Ωστόσο, δεν το αποσύρουμε (άλλωστε είναι σαν καινούργιο): του εξασφαλίσαμε καινούργιο σπίτι για να συνεχίσει να προσφέρει καλές υπηρεσίες, αλλά και για να μπορούμε να το βλέπουμε πότε-πότε. Καλή συνέχεια λοιπόν, για χρόνια πολλά! Όπως λέει μια ραδιοφωνική διαφήμιση, κι αυτός που θα το πάρει μετά ευτυχισμένος θα είναι.
  


Τρίτη 4 Δεκεμβρίου 2018

Χρυσοδάκτυλος

Εδώ και χρόνια έβλεπα κάθε τόσο σε τυχαία περάσματα από την πρωινή τηλεοπτική ζώνη τις μακροσκελείς διαφημίσεις των ενεχυροδανειστηρίων του ‘Ριχάρδου’. Δυο πράγματα μου είχαν κάνει εντύπωση: το πλήθος των καταστημάτων σε κάθε πόλη της Ελλάδας (ούτε αλυσίδα σούπερ μάρκετ να ήταν), αλλά και κυρίως το μήκος των διαφημίσεων, οι οποίες, με δεδομένο το κόστος του τηλεοπτικού χρόνου, θα πρέπει να ήταν πανάκριβες. O συνδυασμός των δύο υποδήλωνε οπωσδήποτε μεγάλο τζίρο. Και να που το αίνιγμα λύθηκε και η απορία δεν είναι πλέον απορία. Ακολουθώντας την συνταγή του Χρυσοδάκτυλου (το ομώνυμο βιβλίο του Ίαν Φλέμινγκ κυκλοφόρησε το 1959) ο Ριχάρδος μάζευε τα περισσεύματα χρυσού που ξεπουλούσαν οι αναγκεμένοι ανά την Ελλάδα και τα έβγαζε λάθρα  σε πιο ασφαλείς γεωγραφικές περιοχές. Να γιατί οι διωκτικές αρχές πρέπει να μελετούν την κλασική αστυνομική λογοτεχνία (κάτι που ασφαλώς κάποιος θα έκανε, για να φτάσει στην τελική αποκάλυψη του πανελληνίου κυκλώματος). Κι έτσι ο ‘Ριχάρδος ο Χρυσοδάκτυλος’ έλαβε την άγουσα στο κρατικό ‘θησαυροφυλάκιο’ του Ναυπλίου, όπου ασφαλίζονται όλα τα σύγχρονα ‘κεφάλαια’ της δημόσιας ζωής. Μια του κλέφτη, δυο του κλέφτη…

Κυριακή 2 Δεκεμβρίου 2018

Αγιορειτικό μνημόσυνο


Είχαμε την ευλογία το τελευταίο τριήμερο να βρεθούμε στη φιλόξενη Ιερά Μονή Δοχειαρίου, στο Άγιον Όρος, και να συμμετάσχουμε στο τεσσαρακονθήμερο μνημόσυνο του μακαριστού ηγουμένου Γέροντος Γρηγορίου, που έφυγε από τα εγκόσμια μετά από πολλές και βασανιστικές ασθένειες, των οποίων μικρή πείρα έτυχε να λάβουμε τα χρόνια αυτά. Ακούσαμε πολλά για το πρόσωπό του, τα χαρίσματά του, την ακάματη διακονία του για την αναστήλωση της Μονής εδώ και 38 χρόνια. Μαθητής και υποτακτικός αγίων ανδρών, του οσίου Αμφιλοχίου Μακρή της Πάτμου και του Γέροντος Φιλοθέου Ζερβάκου της Πάρου (τους οποίους και σκιαγράφησε πολύ ζωηρά στο βιβλίο του ’Πνευματική Συμπόρευσις’), αναδείχθηκε άξιος συνεχιστής της δικής τους παραδόσεως. Είθε η Μονή που τόσο άξια οργάνωσε και η συνοδία που την επανδρώνει να έχουν πάντα τις μεσιτείες του στον Θεό και να προχωρήσουν απαρασάλευτα στο μονοπάτι που ο Γέροντας χάραξε με το παράδειγμα και τους κόπους του. Ας προσεύχεται και για όλους μας, και ας μας συγχωρήσει αν κατά καιρούς τον παρεξηγήσαμε ή τον πικράναμε.

 Ο τάφος του Γέροντος, στη νότια πλευρά του Καθολικού της μονής
 
 

Πέμπτη 29 Νοεμβρίου 2018

Καταλήψεις

Δεν είμαι γονιός και δεν παρακολουθώ τα δρώμενα της παιδείας εκ των έσω (ευτυχώς για το καρδιαγγειακό μου σύστημα). Ακούω όμως σήμερα στο μετα-απεργιακό ραδιοφωνικό δελτίο ότι στη Βόρειο Ελλάδα σε 22 σχολεία γίνονται καταλήψεις με αίτημα να μην εκχωρηθεί η ονομασία της Μακεδονίας, ενώ τα αριστερά κόμματα (και οι καθοδηγούμενοι από αυτά εκπαιδευτικοί) καλούν σε καταλήψεις σε άλλα μέρη της χώρας καταγγέλλοντας ότι οι πρώτες είναι φασιστικές και εθνικιστικές. «Εκ των λόγων σου κρινώ σε, πονηρέ δούλε», θα μας έλεγε ο Κύριος. Ποιος εισήγαγε, εξέθρεψε, καθιέρωσε και παρακινεί τις κάθε είδους καταλήψεις εδώ και σαράντα τόσα χρόνια στη χώρα, με κάθε αφορμή και σχεδόν εθιμικά; Το δάχτυλο δείχνει σταθερά αριστερά. Κι αν έχεις επιβάλει τον συγκεκριμένο τρόπο αντίδρασης και διαμαρτυρίας ως περίπου φυσιολογική συμπεριφορά για τους μαθητές κάθε ηλικίας, γιατί ξαφνικά σε πιάνει δημοκρατική φαγούρα αν και οι ‘απέναντι’ χρησιμοποιούν τα ίδια μέσα; Η ‘λογική’ αυτή θυμίζει τον πόλεμο που κήρυξε ο Μουσολίνι κατά της Σικελικής Μαφίας, διότι η δεύτερη είχε περισσότερη ισχύ στη Σικελία απ’ ό,τι το κράτος (όπως έγραφε κάποιος, προφανώς δυο συμμορίες δεν μπορούσαν να συνυπάρχουν στην ίδια επικράτεια). Κι αυτό με τη σειρά του φέρνει στο νου τη γνωστή ρήση: «Αν ο κροκόδειλος έφαγε τον εχθρό σου, αυτό δεν σημαίνει ότι έγινε φίλος σου».
     Προσωπικά είμαι εναντίον των καταλήψεων των σχολείων από οποιονδήποτε και για οποιονδήποτε λόγο. Αν ένα πρωί τα κόμματα, τα μορφώματα και τα κάθε είδους πολιτικά αρώματα έφευγαν παντελώς από τον χώρο της εκπαίδευσης, η ζωή των μαθητών θα ήταν πολύ καλύτερη. Και σε μερικά χρόνια οι απόφοιτοι των σχολείων θα ήξεραν να κοιτάζουν πίσω από τις ιδεολογικές προσωπίδες των κάθε χρώματος ‘κροκοδείλων’ και να είναι ώριμοι πολίτες και όχι οπαδοί.

     Υστερόγραφο: Μπορείτε να διαβάσετε την πολύ ουσιαστική επιστολή του συναδέλφου Θ. Δόσιου για το ίδιο θέμα ΕΔΩ.

Τετάρτη 28 Νοεμβρίου 2018

Συνάδελφοι

Η άσκηση της ιατρικής έχει τις ιδιαιτερότητές της που ποικίλλουν με τον χώρο εργασίας. Το ξεκίνημα μιας ιδιωτικής ιατρικής σταδιοδρομίας είναι μια δύσκολη υπόθεση, ιδίως αν δεν έχει κανείς προηγούμενο νοσοκομειακό παρελθόν στον τόπο όπου θα εργασθεί ή κάποια διασύνδεση με ασφαλιστικό φορέα. Η δουλειά του εξαρτάται από την προσέλευση ασθενών, κι αυτοί (στην αρχή τουλάχιστον) σπάνια θα έρθουν μετά από προσωπική  αναζήτηση και επιλογή και πολύ συχνότερα με σύσταση ή υπόδειξη κάποιου συναδέλφου. Η τελευταία βασίζεται σε προηγούμενη γνωριμία και σχέση εμπιστοσύνης: κάθε γιατρός που παραπέμπει ασθενή σε συνάδελφό του το κάνει για το καλό του αρρώστου, περιμένοντας την καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση και τη λύση (ή έστω τη βοήθεια) στο πρόβλημά του.
     Ρωτώ πάντα τους νέους ασθενείς μου ποιος τους έχει μιλήσει για μένα. Με βάση τις απαντήσεις τους, με τα χρόνια έχω καταλήξει σε δυο κριτήρια επαγγελματικής καταξίωσης, αν μπορώ να το θέσω έτσι, χωρίς καμιά διάθεση αυταρέσκειας. Το ένα είναι όταν έρχονται σταλμένοι από κάποιον γιατρό που δεν τον γνωρίζω. Προφανώς κι εκείνος από κάποιον άλλο, ασθενή ή συνάδελφο, έμαθε το όνομά μου. Το δεύτερο είναι όταν μου αναφέρουν το όνομα κάποιου άλλου ασθενούς, και η αναδρομή στο αρχείο δείχνει ότι τον είχα δει μια φορά μόνο πριν από χρόνια. Το γεγονός ότι πολύ καιρό αργότερα με θυμήθηκε και με σύστησε και σε άλλον αποτελεί μια μικρή ικανοποίηση, μια θετική ανάδραση στην καθημερινή εργασία.
     Αφορμή για τις σκέψεις αυτές μου έδωσε μια πρόσφατη ματιά σε φάκελο παλιού αρρώστου: συνειδητοποίησα ότι ο γιατρός που μου τον είχε συστήσει πέθανε πριν μερικά χρόνια. Κινούμενος από την παρατήρηση αυτή έψαξα στα γρήγορα το αρχείο για άλλες συναδελφικές απώλειες, και διαπίστωσα ότι καμιά εικοσαριά ‘παραπέμποντες ιατροί’ έχουν πάρει τον ίδιο δρόμο στα χρόνια που πέρασαν. Σε μεγάλη ηλικία οι περισσότεροι, αλλά και με εξαιρέσεις, παλαίμαχοι της ιατρικής, προσωπικοί φίλοι, πανεπιστημιακοί, στρατιωτικοί, νοσοκομειακοί, ιδιώτες, είχαν ένα ιδιαίτερο για μένα κοινό γνώρισμα: εμπιστεύθηκαν κάποτε έναν νεοφερμένο από το εξωτερικό πνευμονολόγο, στα πρώτα χρόνια της εργασίας του στην Ελλάδα, χωρίς κανένα ιδιοτελές κίνητρο. Από όλους διδάχθηκα κάτι, όλοι απολάμβαναν την εκτίμηση των αρρώστων τους για το ιατρικό τους ήθος. Μερικοί κάποια στιγμή χρειάσθηκαν και τη δική μου φροντίδα. Όλους τους θυμούμαι με ευγνωμοσύνη, όλοι έχουν μια θέση σ’ ένα μικρό δίπτυχο, μαζί με τους πολλούς ασθενείς που «δια παθημάτων ετελειώθησαν» τα χρόνια αυτά. Ο Θεός λοιπόν ας αναπαύσει τους δούλους του Νικόλαο, Θεμιστοκλή, Δημήτριο, Νικόλαο, Γεώργιο, Γεώργιο, Παναγιώτη, Ευάγγελο, Ιωάννη, Λάζαρο, Ιωάννη, Αγγελική, Γρηγόριο, Ευστάθιο, Σωτήριο, Αλεξάνδρα, Κωνσταντίνο, Χαρά και Μιχαήλ, και όποιον άλλον ίσως δεν γνωρίζω. Ας είναι αιωνία η μνήμη τους και θετική έμπνευση το παράδειγμά τους.

Κυριακή 25 Νοεμβρίου 2018

Μέτρα και σταθμά

Είναι γνωστό από παλιά ότι οι νόμοι είναι σαν τους ιστούς της αράχνης: πιάνουν τα μικρά έντομα, ενώ τα πουλιά απλώς τους σχίζουν και περνούν άθικτα από μέσα τους. Η αλήθεια αυτή επαληθεύεται από την πρόσφατη ιστορία με την καθαρίστρια και το πλαστό απολυτήριο (απολύτως απαραίτητο, διότι η σκούπα και το σφουγγαρόπανο προφανώς διδάσκονται στην Στ’ και όχι στην Ε’ Δημοτικού). [Δείτεκαι το πολύ ωραίο άρθρο του Χρ. Μιχαηλίδη].
     Ταυτόχρονα διαβάζουμε στα ΝΕΑ για μια υπόθεση ανάθεσης δημοσίου έργου σε εταιρεία ιδιοκτησίας των αδελφών του πρωθυπουργού, που επετεύχθη με πλαστή ασφαλιστική ενημερότητα. Όπως λέει το δημοσίευμα, δεδομένου ότι το πλαστό έγγραφο χρησιμοποιήθηκε για την ανάληψη δημοσίου έργου ύψους 1,1 εκ ευρώ, η δίωξη θα έπρεπε να ασκηθεί με βάση το άρθρο 216 παρ. 3 διότι η πράξη έχει κακουργηματικό χαρακτήρα (πλαστογράφηση με στόχο περιουσιακή βλάβη ή όφελος άνω των 150.000 ευρώ και μάλιστα με τις επιβαρυντικές περιστάσεις του νόμου περί καταχραστών του Δημοσίου που επισύρει ποινή κάθειρξης έως 20 ετών). Ωστόσο, όταν έφτασε να δικαστεί η υπόθεση, ο υπόδικος διώχθηκε αρχικά με το πλημμεληματικού χαρακτήρα άρθρο 216 παρ. 2 που ορίζει ποινή φυλάκισης ως 5 έτη με αναστολή. Στο δε ακροατήριο η έδρα αποφάσισε ξαφνικά ότι η δίωξη πρέπει να γίνει βάσει της προνομιούχου παραλλαγής του άρθρου 217 που προβλέπει ακόμη ελαφρύτερη ποινή φυλάκισης έως 1 έτος, διότι αφορά περιπτώσεις χρήσης πλαστού εγγράφου με σκοπό αποκλειστικά την κάλυψη βιοτικών αναγκών του υπαιτίου ή τρίτου και μάλιστα χωρίς να απειλείται ή να προκύπτει βλάβη στην περιουσία άλλου (προφανώς το 1,1 εκατομμύριο προοριζόταν για άμεσες βιοτικές ανάγκες, ας πούμε ένα καρβέλι ψωμί). Τελικά η υπόθεση ουδέποτε εξετάστηκε επί της ουσίας στη δίκη που έγινε το Σεπτέμβριο του 2017. Και αυτό γιατί, με βάση την ισχύουσα νομοθεσία, τα πλημμελήματα που τιμωρούνται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών ή με χρηματική ποινή και τελέστηκαν μέχρι μια ορισμένη ημερομηνία (31/3/16) θεωρούνται παραγεγραμμένα.
     Το γεγονός ότι το επώνυμο του κατηγορουμένου ήταν ταυτόσημο με εκείνο του πρωθυπουργού σίγουρα δεν έπαιξε κανένα ρόλο στην έκδοση της απόφασης: κάθε άλλη σκέψη ή υπόνοια είναι εκ του πονηρού.

Παρασκευή 23 Νοεμβρίου 2018

Βλακ Φράιντεϊ

Μας έχουν μαυρίσει τα μάτια και τα μυαλά τόσες μέρες και βδομάδες τώρα: έρχεται, νάτη, έφτασε η Μαύρη Παρασκευή! Όπως τραγουδούσαμε παλιά «Ο Μάιος μας έφτασε, εμπρός βήμα ταχύ, να τον προϋπαντήσουμε, παιδιά, στην εξοχή!», κάπως έτσι και τώρα. Μόνο που προορισμός πλέον δεν είναι η εξοχή αλλά τα πολυκαταστήματα, μικρά και μεγάλα, φυσικά και διαδικτυακά, που ανοίγουν από τα ξημερώματα και ρίχνουν τις τιμές και όποιος προλάβει. Να κάνει τι; Να αγοράσει πράγματα που (πολύ πιθανόν) δεν χρειάζεται, μόνο και μόνο επειδή είδε τη ‘μαύρη μέρα’ στο ημερολόγιο. Με το λέγε-λέγε έχει δημιουργηθεί ένας εισαγόμενος παγκόσμιος παραλογισμός που βέβαια υπαγορεύεται αποκλειστικά από τη θεά Κατανάλωση. Πίσω του κρύβεται μια ολόκληρη ψυχολογία, βασισμένη στην επιστημονική πλύση εγκεφάλου, στην οποία είναι πολύ δύσκολο να αντισταθεί κάποιος με την κοινή λογική, είτε πελάτης είτε έμπορος. Η πληκτρολόγηση του τίτλου με λάθος αλφάβητο μάλλον της ταιριάζει. Γιατί όμως τόσο σκοτεινό όνομα; Θα μπορούσαν να τη βαφτίσουν Παγκόσμια Ημέρα Σπατάλης, ώστε να είναι πιο κοντά στην πραγματικότητα. Αλλά ποιος αντέχει την αλήθεια;

Τετάρτη 21 Νοεμβρίου 2018

Χαιρετίσματα


Δεν παρακολουθώ ιδιαίτερα το λαϊκό άσμα και μου ξεφεύγουν πάμπολλα τραγούδια, κάποια αξιόλογα. Όπως το παρακάτω άσμα της Χαρούλας Αλεξίου, που το πέτυχα σήμερα το πρωί στο ραδιόφωνο και το βρήκα ιδιαίτερα εύστοχο: 

      «Σου στέλνω χαιρετίσματα με δυο μικρά πουλιά,
      λιγότερα συνθήματα και πιο πολλή δουλειά»

Το τραγούδι, όπως μαθαίνω από το Διαδίκτυο, είναι γραμμένο το 1976, και συνεπώς παραπέμπει σε μια πραγματικότητα που ζούμε με αυξανόμενη ένταση στη διάρκεια της ενήλικης ζωής μας. Όπου ‘συνθήματα’ διαβάστε ανακοινώσεις, εξαγγελίες, σχόλια, δηλώσεις και άλλα φλύαρα λεκτικά κατασκευάσματα που ολοένα πληθαίνουν στον δημόσιο λόγο, και σκοπό (και τελική κατάληξη βέβαια) έχουν την μη παραγωγή έργου. Μακάρι να άκουγαν οι πολιτικοί το μήνυμα αυτό, αν και αναρωτιέμαι πότε είναι λιγότερο επικίνδυνοι: όταν αδρανούν ή όταν (μας) δουλεύουν. Διότι τα αποτελέσματα της εργασίας τους συχνά είναι επώδυνα για το σύνολο και για την πατρίδα.

Δευτέρα 19 Νοεμβρίου 2018

Σύνοψη ιστορικού

Μόλις έφθασα στην κλινική το πρωί, και πληροφορήθηκα από συνάδελφο ότι ο κυρ-Βασίλης είχε αναχωρήσει τα χαράματα από τον κόσμο αυτό. Παλιά η γνωριμία μας, τον άλλο μήνα θα έκλεινε δώδεκα χρόνια. Μετά από μια νοσηλεία που θα μπορούσε να είχε και άσχημη κατάληξη, ήρθε για πρώτη φορά στο ιατρείο με αναπνευστική ανεπάρκεια, χαμηλές εφεδρείες, χρήση οξυγόνου, και πολύ επιφυλακτικές προβλέψεις για την πρόοδό του. Η πορεία των πραγμάτων διέψευσε την πρόγνωση (μάθημα για τους θεράποντες), η αναπνοή βελτιώθηκε, μπόρεσε σε λίγο καιρό να μειώσει το οξυγόνο, έκανε ακόμη και χειρουργικές επεμβάσεις με καλή έκβαση. Δυο χρόνια αργότερα ένα αιματολογικό πρόβλημα πρόσθεσε τις δικές του επιβαρύνσεις και απαιτήσεις για αυξημένη θεραπεία, αλλά κι αυτό ξεπεράστηκε με τον καιρό. Από εκεί που δεν μπορούσε να περπατήσει έφτασε να κολυμπάει στη θάλασσα ξανά. Οι εξάρσεις με αφορμή κοινές ιώσεις ή άλλες λοιμώξεις δεν έλειπαν, αλλά το ‘σκάφος’ του κλυδωνιζόταν χωρίς να καταποντίζεται. Συντελούσε σ’ αυτό και η πάντα καλή διάθεσή του, ακόμη και στις φουρτούνες και τα μπουρίνια. Ωστόσο ο χρόνος δεν περνάει από πάνω μας δίχως συνέπειες: η μειωμένη αναπνοή σταδιακά επιβάρυνε την καρδιά, κι εκείνη με τη σειρά της επηρέασε και τα νεφρά. Οι εισαγωγές του τώρα είχαν αφορμή κυρίως τα υπόλοιπα συστήματα, αλλά και οι ανάγκες για οξυγόνο μεγάλωναν. Το νήμα ξέφτιζε, και γινόταν κλωστή, κι εμείς αναρωτιόμασταν ως πότε θα άντεχε. Η τελευταία νοσηλεία παρατάθηκε περισσότερο από το συνηθισμένο. Κι εκεί που προγραμματίζαμε την έξοδο για το σπίτι, ήρθε η τελική ανατροπή: ένας απρόοπτος πυρετός χάλασε την εύθραυστη ισορροπία, και το νήμα κόπηκε. Τα λάδι στο καντήλι της ζωής τέλειωσε, και ο κυρ-Βασίλης μετά από δώδεκα χρόνια προετοιμασίας πέρασε τον Αχέροντα. Καλόν Παράδεισο να έχει. Δόξα τω Θεώ.

Κυριακή 18 Νοεμβρίου 2018

Επέτειος

Χρόνια του πολλά! Να ζήσει.. αλλά τι λέω; Αφού «ζει» εδώ και σαρανταπέντε χρόνια! Κάθε χρόνο του ανάβουμε όχι κεριά στην τούρτα αλλά φωτοβολίδες, κάδους απορριμμάτων, μολότωφ, βαρελότα, τραγουδάμε «Να ζήσεις, Πολυτεχνείο, και χρόνια πολλά» και «Happy birthday to you» (για να το καταλαβαίνουν και στην πρεσβεία) και καταλήγουμε εκεί απ’ όπου αρχίσαμε: «Ψωμί, παιδεία, ελευθερία». Μη έχοντας μάθει τόσα χρόνια ότι το ψωμί το κερδίζουμε με τον ιδρώτα του προσώπου μας, την παιδεία την αποκτούμε με προσωπική προσπάθεια, μελετώντας και όχι με καταλήψεις και ξημεροβράδιασμα σε ατέρμονες συνελεύσεις περί παντός επιστητού εκτός της επιστήμης μας. Όσο για την ‘ελευθερία’, αν εννοούμε τη δυνατότητα να καταστρέφουμε ανενόχλητοι και κατά βούλησιν τη δημόσια περιουσία και ό,τι άλλο βρίσκουμε στο δρόμο μας, αυτή την απολαμβάνουμε ‘υπερεκπερισσού’ κάθε χρόνο τέτοια μέρα, και σε όποια άλλη ευκαιρία μας δίνεται. Να τη χαιρόμαστε, να μας ζήσει κι αυτή!


Διαβάστε και τα σχετικά της Μ. Κατσουνάκη και του Τ. Θεοδωρόπουλου στη χθεσινή Καθημερινή.

Σάββατο 17 Νοεμβρίου 2018

Ολοκαύτωμα

Εδώ και τόσες μέρες βλέπουμε καθημερινά τις καταστροφικές πυρκαγιές στην Καλιφόρνια συνεχώς να επεκτείνονται, τον αριθμό των θυμάτων και των αγνοουμένων να αυξάνεται, το μέγεθος της καταστροφής να ξεφεύγει από τα όρια των υπολογισμών. Μέχρι τώρα υπάρχουν 71 νεκροί και πάνω από 1000 αγνοούμενοι, 52.000 άνθρωποι έχουν μετακινηθεί από τα σπίτια τους, έχουν καεί ολοσχερώς 12.000 κατοικίες και άλλα κτίσματα, ενώ η έκταση της φωτιάς έχει φτάσει τα 220 τετραγωνικά μίλια (πάνω από 560 τετραγωνικά χιλιόμετρα). Παρατεταμένη ξηρασία, απουσία βροχών σε μια εποχή που φυσιολογικά έπρεπε να βρέχει, και άνεμοι αδιάκοποι -- εν πολλοίς συμπτώματα και αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής -- είναι οι κύριοι συντελεστές της καταστροφής. Τραγική ειρωνεία (αν είναι αυτή η πρέπουσα έκφραση): μια πόλη με το όνομα Paradise μετατράπηκε ολοσχερώς σε... κόλαση: όλα έγιναν στάχτη. Ας σημειώσουμε εν παρόδω ότι τα περισσότερα σπίτια στις ΗΠΑ χτίζονται με ξύλο (εκτός άλλων λόγων και για τον φόβο των σεισμών), που σημαίνει ότι δεν λείπουν τα εύφλεκτα υλικά. Τι να πει κανείς; Είναι νωπές ακόμη οι μνήμες και στην Ελλάδα από τη θερινή καταστροφή στο Μάτι, και μπορούμε να νιώσουμε τη φρίκη. Άνθρωποι χάνονται και υποφέρουν σε κάθε γωνιά του πλανήτη, ανεξάρτητα από βιοτικό επίπεδο, χρώμα, φυλή, εθνικότητα, θρήσκευμα. Ας θυμόμαστε να τους μνημονεύουμε στις προσευχές μας. «Ὁ Θεὸς ἡμῶν καταφυγὴ καὶ δύναμις, βοηθὸς ἐν θλίψεσι ταῖς εὑρούσαις ἡμᾶς σφόδρα».

Πέμπτη 15 Νοεμβρίου 2018

Προσόντα

Κάθε τόσο έρχεται κάτι νέο να μας ξαφνιάσει. Έτσι μαθαίνουμε ότι ο Ιάπωνας υπουργός που είναι υπεύθυνος για την ψηφιακή ασφάλεια δεν έχει χρησιμοποιήσει ποτέ ο ίδιος υπολογιστή, όπως ομολόγησε στη βουλή. «Από τα 25 μου δίνω εντολές στους υπαλλήλους και τους γραμματείς μου, κι έτσι εγώ δεν χρησιμοποιώ κομπιούτερ», είπε ο 68χρονος υπουργός, το επώνυμο του οποίου είναι – μη γελάσετε, παρακαλώ! – Σακουράδα. 
     Αλλά, εδώ που τα λέμε, προς τι η έκπληξη; Απ’ όσα ξέρουμε για τους πολιτικούς εν γένει, και ιδίως παρ’ ημίν, η γνώση σχετικά με το αντικείμενο του υπουργείου δεν είναι απαραίτητη, ίσως ούτε καν επιθυμητή προϋπόθεση για να διοριστείς στην ποθητή καρέκλα. Αν ρίξουμε μια πρόχειρη ματιά στα υπουργεία μας και τους επικεφαλής τους, τρέχοντες και προαπελθόντες, θα διαπιστώσουμε του λόγου το ασφαλές. Άμυνα, εξωτερική πολιτική, παιδεία, υγεία (για να θυμηθούμε τα πιο ουσιαστικά παραδείγματα) αποτελούν χώρους πρόσφορους για απασχόληση συνήθως κομματικά ευνοουμένων ερασιτεχνών, που βέβαια δεν μπορούν να γίνουν ειδικοί επαγγελματίες (με την υγιή έννοια του όρου) απλώς με το να φορέσουν φόρμες παραλλαγής ή λευκές μπλούζες (ίσως να διαφέρουν κάπως τα πράγματα στα οικονομικά υπουργεία, όπου ο κόμπος φτάνει στο χτένι και «ανάγκα και θεοί πείθονται»). Από αυτή την πραγματικότητα πιθανώς πηγάζει και η διάχυτη πεποίθηση ότι οποιοσδήποτε είναι ικανός για όλα, με τα γνωστά αποτελέσματα στη δημόσια ζωή. Συνεπώς, τι χρειάζονται οι εξετάσεις, οι αξιολογήσεις και τα παρόμοια;

Τρίτη 13 Νοεμβρίου 2018

Εκκλησία

Κοντά στα άλλα τρέχοντα θέματα της επικαιρότητος ανέκυψε ως πυροτέχνημα και η σχέση Εκκλησίας-κράτους. Ίσως και να χρησιμοποιείται ακριβώς ως πυροτέχνημα, για να μη βλέπουμε τα υπόλοιπα ’θάματα’ και δυσφορούμε για το κλίμα της γενικευμένης ανάπτυξης που θάλλει στη χώρα μας. Πολλά και διάφορα έχουμε να ακούσουμε με την αφορμή αυτή, και σίγουρα δεν θα πλήξουμε (αν αυτή είναι η σωστή έκφραση). Ας επισημάνουμε προς το παρόν ένα γλωσσικό πρόβλημα στην αμοιβαία κατανόηση και τη συζήτηση για το θέμα. Τα ονόματα, οι λέξεις, οι όροι, μπορεί να ορίζουν αλλά και να χωρίζουν, να αφορίζουν, να διχάζουν.  Ωστόσο ‘η των ονομάτων επίσκεψις’ είναι απαραίτητη ως βάση συζήτησης, και γι’ αυτό αναπόφευκτη. Δεν ξέρω αν τελικά μας βοηθάει να ξεμπλέξουμε λίγο το κουβάρι ή αν μας μπερδεύει χειρότερα, όμως ας την επιχειρήσουμε.
     Τι σημαίνει λοιπόν ‘εκκλησία’; Απλό ε; Σκεφθήτε το ξανά. Από τις πρώτες μέρες μετά την Πεντηκοστή ‘ὁ Κύριος προσετίθει τοὺς σῳζομένους καθ᾿ ἡμέραν τῇ ἐκκλησίᾳ’, δηλ. στο σύνολο των ‘σωζομένων’.  Ο Απόστολος Παύλος δίνει τον ορισμό, ότι είναι ‘τὸ σῶμα αὐτοῦ [του Χριστού], τὸ πλήρωμα τοῦ τὰ πάντα ἐν πᾶσι πληρουμένου’, τον οποίο επαναλαμβάνει, συμπληρώνει και διευκρινίζει σε πολλά σημεία στις επιστολές του. ‘Το σώμα των πιστών με κεφαλή τον Χριστό’ θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε με λίγες λέξεις, με ό,τι αυτό σημαίνει και συνεπάγεται για τα μέλη (συνειδητή πίστη στην κεφαλή, αγάπη προς εκείνη και προς όλα τα λοιπά μέλη, εξάρτηση αμοιβαία και οπωσδήποτε από την κεφαλή, που τρέφει και συντηρεί το σώμα). Αυτός είναι ο αγιογραφικός, πατερικός, θεολογικός ορισμός, με τη γνησιότητα και τη σαφήνεια που οι πηγές του εγγυώνται.
     Θα ήταν πολύ απλό αν τα πράγματα σταματούσαν εδώ και αν ‘εκκλησία’ σήμαινε αυτό και μόνο. Όμως ιστορικά η λέξη έχει ντυθεί με πολλά επιμέρους ‘ενδύματα’ που χρησιμοποιούνται από διαφορετικές ομάδες με μικρότερη ή μεγαλύτερη επίγνωση αυτού που λένε: η χρήση της λέξης μπορεί να είναι συμβατική, καθαρά συμβολική ή και καταχρηστική, να έχει επικρατήσει απλώς από ιστορική συνήθεια μια και δεν επινοήθηκε ή δεν καθιερώθηκε κάποιος διαφορετικός όρος. Έτσι στην Ελλάδα και για πολύ κόσμο σημαίνει κυρίως τον διοικητικό οργανισμό που διαχειρίζεται το καθαρά κοσμικό μέρος της. Κάποιοι μάλιστα ως εκκλησία εννοούν μόνο τους κληρικούς και αγνοούν το λαϊκό ‘πλήρωμα’. Με άλλη χρήση σημαίνει ένα μέρος του όλου που ορίζεται γεωγραφικά ή εθνολογικά (εκκλησία της Ελλάδος, της Κρήτης, της Θεσσαλονίκης, εκκλησίες της διασποράς κτλ.), που φτάνει ακόμη και σε ταύτιση με τη χώρα ή το έθνος. Σημαίνει ακόμη (έστω και καταχρηστικά) σύνολα ανθρώπων που ανήκουν σε διαφορετικές Χριστιανικές ομολογίες (Ορθόδοξη εκκλησία, Ρωμαιοκαθολική εκκλησία) ή σε κομμάτια του ιδίου σώματος (π.χ. πόσες Ορθόδοξες ή πόσες Ρωσικές εκκλησίες υπάρχουν;). Και βέβαια ας μην προχωρήσουμε την ανάλυση στο αν εκκλησία και θρησκεία είναι το ίδιο πράγμα ή κάτι παραπλήσιο ή δυο εντελώς διαφορετικές έννοιες· ακόμη δεν ξεμπλέξαμε με τον ένα όρο, πάμε να εισαγάγουμε και δεύτερο;
     Κατέγραψα  τις παραπάνω σκέψεις – που κατά καιρούς με έχουν αποσπασματικά απασχολήσει – μετά την ανάγνωση του πρόσφατου άρθρου του Χρ. Γιανναρά με τίτλο ‘Χωρισμός, ο συνεπέστερος δυνατός’ [Καθημερινή 11/11/2018] και άλλων σχετικών κειμένων τις τελευταίες μέρες. Δεν θα κρίνω εδώ όσα διάβασα, απλώς θα θέσω δυο ερωτήματα, στον εαυτό μου πρώτα και ευρύτερα στη συνέχεια. Το ένα: πόσοι από τους Χριστιανούς βλέπουμε εαυτούς ως μέλη της Εκκλησίας με τον ορισμό του Αποστόλου Παύλου; Το άλλο: με δεδομένη την πολυσήμαντη χρήση του όρου που πρόχειρα σκιαγράφησα παραπάνω, ποια ‘εκκλησία’ θα πρέπει να χωρισθεί (ή να μη χωρισθεί) από το κράτος; Κι ένα τρίτο (που προκύπτει από τα άλλα δύο): μπορεί να γίνει εύκολα λόγος για χωρισμό κράτους-εκκλησίας χωρίς να ληφθεί υπόψη η ιστορική σχέση που έχει διαμορφωθεί μεταξύ των δύο; Για να χρησιμοποιήσω ένα πρόχειρο κοσμικό παράδειγμα, αν η έξοδος της Βρετανίας (το λεγόμενο Brexit) από την Ευρωπαϊκή Ένωση, δηλ. από μια σχέση με παρελθόν μόλις μερικών δεκαετιών, είναι τόσο δύσκολη στον σχεδιασμό και την υλοποίησή της, πόσο πιο σύνθετη υπόθεση μπορεί να είναι η διάζευξη μιας σχέσης με ιστορία χιλιετιών;
     Ας κλείσουμε όμως με τον σήμερα εορταζόμενο Άγιο Ιωάννη Χρυσόστομο, κι ας θυμηθούμε λίγα από εκείνα τα περίφημα που έλεγε πριν φύγει για την εξορία: «Οὐδὲν Ἐκκλησίας δυνατώτερον, ἄνθρωπε. Λῦσον τὸν πόλεμον, ἵνα μὴ καταλύσῃ σου τὴν δύναμιν. Μὴ εἴσαγε πόλεμον εἰς οὐρανόν. Ἄνθρωπον ἐὰν πολεμῇς, ἤ ἐνίκησας ἤ ἐνικήθης. Ἐκκλησίαν δε ἐάν πολεμῇς, νικῆσαι σε ἀμήχανον· ὁ Θεός γάρ ἐστιν ὁ πάντων ισχυρότερος. Ἐκκλησίας οὐδὲν ἴσον. Ἡ Ἐκκλησία οὐδέποτε γηρᾷ. Τείχη βάρβαροι καταλύουσιν, Ἐκκλησίας δὲ οὐδὲ δαίμονες περιγίγνονται. Πόσοι ἐπολέμησαν τὴν ἐκκλησίαν καὶ οἱ πολεμήσαντες ἀπώλοντο; αὕτη δὲ ὑπὲρ τοὺς οὐρανοὺς ἀναβέβηκε. Ἡ Ἐκκλησία οὐρανοῦ ἰσχυροτέρα. Πόσοι τύραννοι ἠθέλησαν περιγενέσθαι τῆς Ἐκκλησίας;… Ποῦ οἱ πολεμήσαντες; Σεσίγηνται και λήθῃ παραδέδονται. Ποῦ δὲ ἡ Ἐκκλησία; Ὑπὲρ τὸν ἥλιον λάμπει. Τὰ ἐκείνων ἔσβεσται, τὰ ταύτης ἀθάνατα». Και βέβαια ο Άγιος ήξερε για ποια Εκκλησία μιλούσε.