Μετά θάνατον ζωή και αποτέφρωση

Ο κ. Στ. Κασιμάτης (Φαληρέας, Καθημερινή 8/11/2019) σπεύδει να υποδεχθεί το πρώτο εν Ελλάδι αποτεφρωτήριο με εγκώμια για την… αρχιτεκτονική του κομψότητα, και με την ευκαιρία αυτή δεν παραλείπει να αναπτύξει τη «μεταφυσική» του τοποθέτηση για το τέλος της ζωής: στάχτη, καπνός, και τίποτε περισσότερο. Είναι κρίμα που ένας κατά τεκμήριο ευφυής αρθρογράφος ευτελίζει τόσο την ανθρώπινη φύση, αλλά αυτή είναι η προσωπική του άποψη. Ωστόσο οφείλει στοιχειωδώς να σέβεται τις πεποιθήσεις των περισσοτέρων συμπατριωτών του που συνάδουν με την πίστη και τη διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας για τη μετά θάνατον ζωή, και να μην κάνει χαριτωμένα αστειάκια με άκρως σοβαρά θέματα όπως ο θάνατος. Θα χρησιμοποιούσε άραγε ποτέ προς εβραϊκό κοινό τη λέξη Άουσβιτς με τόση ελαφρότητα; Και επιτέλους, ας σταματήσει να διαιωνίζει το παραμύθι ότι κύρια πηγή προσόδων της Εκκλησίας είναι οι κηδείες. Αν επιτρέπεται το λογοπαίγνιο (pun στην προσφιλή του αγγλική γλώσσα), είναι πολύ φτηνό επιχείρημα.

[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή]

Λυκοφιλίες

Πραγματοποιήθηκε χθες η πολυδιαφημισμένη συνάντηση του πανούργου νεο-οθωμανού Ανατολίτη με τον κοκκινομάλλη  δισεκατομμυριούχο πλανητάρχη. Ο ένας ξέρει να επιδιώκει με κάθε μέσο, νόμιμο ή άθεσμο, το συμφέρον της χώρας του (και την συνεχιζόμενη πολιτική του επιβίωση). Ο άλλος μετράει τα πάντα σε δολάρια: όσο περισσότερα τόσο καλύτερα. Συμφέρον εκατέρωθεν, γεωστρατηγικό από τη μία πλευρά, οικονομικό από την άλλη. Αν περιμένατε επίλυση ευρυτέρων προβλημάτων της περιοχής, σεβασμό κυριαρχικών δικαιωμάτων τρίτων χωρών και αποφυγή προκλήσεων, μπορείτε να κατεβάσετε το ακουστικό σας: η συζήτηση τελείωσε.
     Αυτό που διαβάσαμε ωστόσο είναι ότι ο ρεπουμπλικανός  γερουσιαστής Λίντσεϊ Γκράχαμ μπλόκαρε απόφαση της Γερουσίας που αναγνωρίζει τη γενοκτονία των Αρμενίων, μετά την επίσημη αναγνώρισή της από τη Βουλή των Αντιπροσώπων με συντριπτική πλειοψηφία στα τέλη Οκτωβρίου, σχεδόν μόλις μια ώρα μετά τη συνάντησή του με τον Ερντογάν στον Λευκό Οίκο. Όπως δήλωσε, η αντίρρησή του δεν είχε στόχο να «χρυσώσει την Ιστορία ή να προσπαθήσει να την ξαναγράψει, αλλά να διεκπεραιώσει το παρόν». Προκειμένου να ‘διεκπεραιώσουμε το παρόν’, ας πάει στην άκρη το διεθνές δίκαιο. Για μια γενοκτονία θα χαλάσουμε τις καρδιές μας;

     Το χθεσινό σκίτσο του Ηλ. Μακρή (Καθημερινή) αποδίδει με ιδιαίτερο σαρκασμό την 'ατζέντα' των συνομιλιών.

Άσυλα

Εδώ και πολλά χρόνια έχουν καταργηθεί τα διάφορα ‘άσυλα’ (ανιάτων, φρενοβλαβών κτλ.) που πρωταγωνιστούσαν σε ταινίες άλλων εποχών. Σήμερα στην ψυχιατρική προκρίνεται η ‘αποϊδρυματοποίηση’, η θεραπεία πασχόντων στην κοινότητα (όπου αυτό είναι δυνατό), παρόλο που υπάρχουν και περιπτώσεις που χρειάζονται κάποιου είδους εγκλεισμό, για δική τους θεραπεία και ασφάλεια και για την προστασία των άλλων. Στην ελληνική κοινωνία όμως απομένει ένα άλλου τύπου άσυλο, αυτό της ανομίας και της ανεξέλεγκτης διακίνησης εγκληματιών και μάλιστα με την επωνυμία ‘Πανεπιστημιακό‘. Με τις δεκαετίες είχε αναχθεί σε ένα είδος ανεπίσημου θεσμού για τη χώρα: κανείς δεν τα έβαζε με τον ‘θεσμό’, από φόβο μη χαρακτηρισθεί ακροδεξιός ή (στη χειρότερη περίπτωση) από γνήσια συμπάθεια προς όλους αυτούς που ακούνε στον χαϊδευτικό ευφημισμό ‘μπαχαλάκηδες’.
     Κάποια στιγμή έπρεπε να τελειώσει αυτή η κατάσταση. Τα κάθε είδους εκπαιδευτικά ιδρύματα είναι κρατική περιουσία, όχι ατομική ή ‘συλλογική’ ιδιοκτησία (με την στρεβλή αριστερή έννοια των ‘συλλογικοτήτων’). Οι εγκαταστάσεις και οι χώροι τους είναι διαθέσιμες στους Έλληνες πολίτες για συγκεκριμένους σκοπούς: για παιδεία και μετάγγιση γνώσεων, για προαγωγή και καλλιέργεια της επιστημονικής έρευνας. Όχι για επαναστατική γυμναστική, για μαθήματα εμπρησμού, για αντάρτικο πόλεων και ταξικές ασκήσεις αντιεξουσιαστικής και αντικοινωνικής βίας. Οι ενδιαφερόμενοι για τέτοια ‘προγράμματα σπουδών’ μπορούν να τα παρακολουθήσουν αλλού, και όχι στα δημόσια ιδρύματα και εις βάρος των υπολοίπων φοιτητών και καθηγητών και με δαπάνη των Ελλήνων φορολογουμένων, που καλούνται να πληρώσουν τις ζημιές αλλά και την απώλεια ωρών διδασκαλίας και εργασίας.
     Οι πρόσφατες κινήσεις της κυβέρνησης (νομοθετική κατάργηση του ασύλου, εκκένωση ‘καταλήψεων’, αποκάλυψη και διάλυση των ‘τρομοεργαστηρίων’ της ΑΣΟΕΕ) είναι όλες προς τη σωστή κατεύθυνση. Μακάρι να προχωρήσουν, να ανασκάψουν και τα υπόλοιπα φυτώρια της ιδεολογικά κατευθυνόμενης ανομίας, και να οδηγήσουν σε μια εκ βάθρων ανανέωση της ανώτατης παιδείας, έξω από κομματικές σκοπιμότητες και μυξοκλάματα για δήθεν δημοκρατικές ελευθερίες, που εντάσσονται στο φάσμα από την παρεμπόδιση των σπουδών μέχρι τον πετροπόλεμο με την αστυνομία και την πυρπόληση τραπεζών (ας μη ξεχνάμε τη Marfin και τα θύματά της). Όσοι θέλουν, ας πάνε να ασκήσουν τις ‘ελευθερίες’ αυτές σε όποιο από τα προσφιλή τους καθεστώτα ανά τον κόσμο (και να δούμε πώς θα τους φερθούν εκεί…). Επιτέλους, φτάνει πια το νεοελληνικό παραμύθι του ασύλου! 

Έργα και ημέρες

Μια συνέπεια της παγκόσμιας πληροφόρησης που έχουμε μέσα από το Διαδίκτυο είναι ότι συνηθίσαμε σε παραδοξολογίες (και παραδοξο...πραξίες) από διάφορα μέρη του κόσμου. Συνηθίσαμε; Εκεί που νομίζουμε ότι τα έχουμε δει όλα, έρχεται κάτι καινούργιο να μας ξαφνιάσει. Έτσι διαβάζω ότι  στην Ιαπωνία υπάρχουν εταιρείες που δεν επιτρέπουν στο γυναικείο προσωπικό τους να φοράει γυαλιά (οράσεως, όχι τίποτε εξωφρενικό), διότι δεν ταιριάζουν, λέει, με το παραδοσιακό κιμονό. Πρόσφατα μάλιστα δημιουργήθηκε και αντίστοιχο κίνημα που διεκδικεί το δικαίωμα στην όραση!
     Κι αν το παραπάνω αποτελεί μια ακραία μορφή ιδιοτροπίας, τι μπορεί να πει κανείς για τα διάφορα επινοήματα που χρησιμοποιούνται -- πού αλλού; -- στην Αμερική για να ανακοινώσουν υποψήφιοι γονείς το φύλο του μωρού που περιμένουν; Μάλιστα. Κάποιοι κάνουν ό,τι παλαβομάρα τους περάσει από το μυαλό για να πουν στον κόσμο αν περιμένουν αγόρι ή κορίτσι. Έτσι πρόσφατα στο Τέξας ένας άνδρας συνεπιβάτης τραυματίσθηκε από πτώση του μικρού αεροπλάνου με το οποίο σκόπευε να αδειάσει 350 γαλόνια νερό βαμμένο ροζ προκειμένου να αναγγείλει στο συγκεντρωμένο για το πάρτι κοινό ότι περιμένει κορίτσι. Με αφορμή την είδηση αυτή, το ρεπορτάζ μας πληροφορεί ότι τον περασμένο μήνα στην Αϊόβα μια γυναίκα 56 ετών σκοτώθηκε όταν έσκασε μια συσκευή με την οποία επρόκειτο να ψεκάσει χρωματιστή σκόνη για τον ίδιο σκοπό. Επίσης, το 2017 στην Αριζόνα ένας άνδρας πυροβόλησε έναν στόχο που έσκασε σκορπώντας μπλε σκόνη. Αυτό όμως προκάλεσε μια πυρκαγιά που έκαψε 73 τετραγωνικά μίλια δασικής έκτασης. Ο... περήφανος δράστης διατάχθηκε να πληρώσει σχεδόν 8 εκατομμύρια δολάρια αποζημίωση.
     Έχω ξαναγράψει το ρητό του Αϊνστάιν για το σύμπαν και την ανθρώπινη βλακεία (δεν ήταν σίγουρος αν το πρώτο είναι άπειρο, ενώ για το δεύτερο δεν είχε αμφιβολίες). Κάποιοι κάνουν ό,τι μπορούν για να το επαληθεύουν κάθε τόσο.

Ξαφνιάσματα

Κάποιες μέρες μας επιφυλάσσουν όμορφες και απροσδόκητες εκπλήξεις. Έτσι, διαβάζοντας χθες το πρωί την κατάσταση ασθενών της κλινικής συναντώ δυο γνωστά ονόματα στο μαιευτικό τμήμα, ένα χώρο που σπάνια με απασχολεί. Φυσιολογικός τοκετός η μία, καισαρική η άλλη, κορίτσι η μία, αγόρι η άλλη. Και οι δυο έχουν επισκεφθεί κάποτε το ιατρείο, πριν αρκετά χρόνια, για παροδικά αναπνευστικά προβλήματα, ευτυχώς τίποτε σοβαρό. Τώρα μπαίνουν στον στίβο της μητρότητας, ετοιμάζουν την επόμενη γενιά. Και μας δίνουν ακόμη μια αφορμή να συνειδητοποιήσουμε το πέρασμα του χρόνου που μας παίρνει μαζί του. Τις επισκέπτομαι κοινωνικά, χαίρονται που με ξαναβλέπουν, λέμε τις πρέπουσες ευχές. Να ζήσουν κι αυτές και τα μικρά τους! Και θα προσθέσω, και σ’ άλλα με υγεία: έχει ανάγκη η χώρα μας από νέο αίμα.

Ο βιασμός των λέξεων

Πόση σημασία έχουν οι λέξεις; Ποια διαφορά έχουν οι όροι μαζική δολοφονία, συστηματική εξόντωση και γενοκτονία; Για τον κοινό άνθρωπο, μάλλον καμία: καταλαβαίνουμε ότι περιγράφουν περίπου το ίδιο πράγμα. Για τους νομικούς και τους πολιτικούς όμως φαίνεται ότι η γλώσσα της απλής λογικής είναι άγνωστη. Αυτό φάνηκε από τη στάση της Τουρκίας απέναντι στην πρόσφατη απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων στις ΗΠΑ (με ψήφους 405 υπέρ και μόνο 11 κατά) να αναγνωρίσει τη γενοκτονία των Αρμενίων. Όσο ο κόσμος μιλούσε για εξόντωση 1,5 εκατομμυρίου ανθρώπων δεν είχε να πει κάτι. Μόλις όμως έπεσε στο τραπέζι ο όρος ‘γενοκτονία’, ξαφνικά η ένοχη χώρα άρχισε να μιλάει για διαστρέβλωση της ιστορίας. Σαν να μας λέει: «Ξέρετε, εμείς δεν κάναμε γενοκτονία, απλώς τους εξοντώναμε συστηματικά». Κάτι ανάλογο, σε διαφορετική κλίμακα και με αντίστροφη φορά, ακούσθηκε επίσης πρόσφατα σε δικαστήριο της Βαρκελώνης, που καταδίκασε πέντε άνδρες όχι για βιασμό αλλά για σεξουαλική κακοποίηση μιας 14χρονης κοπέλας. Η αιτιολογία; Ότι το θύμα βρισκόταν υπό την επήρεια αλκοόλ και ναρκωτικών, και επομένως δεν χρειάσθηκε να ασκηθεί βία (τα συμπεράσματα δικά σας...). Βέβαια η σεξουαλική κακοποίηση μπορεί να έχει ‘τεχνικές’ διαβαθμίσεις, αλλά αν δεν την βαφτίσεις με το πιο βάναυσο όνομά της εξευτελίζεις το θύμα και ‘ξεθωριάζεις’ την ενοχή των δραστών. Είναι από εκείνα τα αδικήματα για τα οποία ίσως είναι προτιμότερο η δικαιοσύνη να κλίνει προς τη σοβαρότερη κατηγορία και την ανάλογη ποινή, που ίσως να λειτουργήσει αποτρεπτικά για κάποιους μέλλοντες δράστες.

Τριάντα χρόνια χωρίς Τείχος

Άκουσα σήμερα στο ραδιόφωνο έναν δημοσιογράφο με πολλά χρόνια υπηρεσίας στο Βερολίνο να μιλάει για την Ανατολική πλευρά, τότε που ακόμη ορθωνόταν το Τείχος ανάμεσα στα δυο μέρη της πόλης, που έπεσε οριστικά και αμετάκλητα πριν 30 χρόνια. Από τι έπασχαν οι Ανατολικογερμανοί; ρωτάει, και απαντά ο ίδιος: Είχαν την αίσθηση ότι συνεχώς τους παρακολουθούσαν, στερούνταν όλες τις βασικές ελευθερίες (των οποίων κάνουμε κατάχρηση στη σύγχρονη Ελλάδα), δεν μπορούσαν να ταξιδέψουν εκτός χώρας παρά μόνο μετά τη συνταξιοδότησή τους (!), και περνούσαν τις μέρες τους σε ατέλειωτες ουρές για να αγοράσουν βασικά καθημερινά είδη (που όταν έφτανε επιτέλους η σειρά τους μπορεί να είχαν πλέον εκλείψει). Τους έδινε σπίτια το κράτος, αλλά μπορεί να περίμενες 8-9 χρόνια για να έρθει η δική σου σειρά (και μπορεί να σε έστελναν σε οποιοδήποτε μέρος να κατοικήσεις, δεν είχες επιλογή), και ανάλογη ήταν η αναμονή για να αποκτήσεις ένα αυτοκίνητο Trabant (εκείνα τα τρίτροχα με αμάξωμα από πεπιεσμένο χαρτόνι, θέμα πολλών ανεκδότων της εποχής).
     Όλα αυτά αποτελούν ένα παρελθόν σχεδόν μυθικό για όσους δεν το γνώρισαν (ήδη μια ολόκληρη γενιά Γερμανών έχει ζήσει χωρίς το Τείχος). Δυστυχώς όμως υπάρχουν και σήμερα νοσταλγοί του ‘υπαρκτού σοσιαλισμού’ της άλλης πλευράς που επιχειρούν μια αναβίωση των σκοτεινών εκείνων ημερών, και μάλιστα χρησιμοποιούν μεθόδους και τακτικές που θα τους έκλειναν αμέσως στη φυλακή αν τις εφάρμοζαν στην ανατολική πλευρά του Τείχους. Εκτός κι αν ανήκαν στο κόμμα, τα μέλη του οποίου ζούσαν σε χωριστή συνοικία με δικό της σούπερ μάρκετ γεμάτο με δυτικά αγαθά και χωρίς ουρές. Διότι, όπως και στη ‘Φάρμα των ζώων’ του Orwell, στον ανατολικό ‘παράδεισο’ όλοι ήταν ίσοι, αλλά κάποιοι ήταν πιο ίσοι από τους υπόλοιπους.

    Υ.Γ. Δείτε και παλαιότερη ανάρτηση ΕΔΩ.

Ρήματα

Αραιά και πού διαβάζουμε ή ακούμε σε δημόσια μέσα ότι π.χ. «η κυβέρνηση πρέπει να ενσκήψει» σε κάποιο πρόβλημα (αυθαίρετο το παράδειγμα). Προφανώς αυτοί που χρησιμοποιούν το ρήμα δεν γνωρίζουν ότι «ενσκήπτω» σημαίνει πέφτω πάνω σε κάτι, συνήθως με απειλητική διάθεση ή κακό αποτέλεσμα («ενέσκηψε καταιγίδα»). Συγχέουν έτσι το «ενσκήπτω» με το «εγκύπτω», δηλ. σκύβω με ενδιαφέρον. Λίγη προσοχή λοιπόν: το επιθυμητό από την κυβέρνηση και τον κάθε αρμόδιο φορέα ή πρόσωπο είναι να εγκύπτει και όχι να ενσκήπτει πάνω στα προβλήματα του κράτους ή της κοινωνίας. Εναλλακτικά, μπορεί και απλώς να σκύβει, αρκεί να κάνει καλά τη δουλειά και να μη δίνει αφορμές για να θίγεται το γλωσσικό μας αισθητήριο.

[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή]

Απόσυρση

Δύσκολο πράγμα για οποιονδήποτε άνθρωπο να αναγκάζεται εκ των πραγμάτων να μειώσει τις προηγούμενες δραστηριότητές του, είτε αυτές λέγονται επαγγελματικές είτε αναψυχής είτε χόμπι είτε οτιδήποτε άλλο: νιώθει ότι κάτι στερείται, ότι είναι πλέον αδύναμος, άχρηστος, ‘ξωφλημένος’. Ακόμη πιο δύσκολο είναι να απομακρυνθούν από τη δημόσια ζωή όσοι έμαθαν να ζουν μέσα σ‘ αυτή, να έχουν λόγο και συμμετοχή στα κοινά, να αποζητείται η γνώμη τους για θέματα σοβαρά και σημαντικά. Να όμως που έρχονται τέτοιες στιγμές που, είτε παροδικά είτε μόνιμα, πρέπει να αντιλαμβανόμαστε ότι υπάρχει ένα όριο στις δυνάμεις μας, πέρα από το οποίο αδυνατούμε να εκπληρώσουμε κάποιον προηγούμενο ρόλο ή, αν επιμένουμε να προσπαθούμε, αποτυγχάνουμε ή και γελοιοποιούμαστε. Μπορεί η ηλικία από μόνη της να μην είναι απαραίτητα περιοριστικός παράγων, αλλά συνήθως συνοδεύεται από εκπτώσεις των σωματικών και πνευματικών δυνάμεων («ου γαρ έρχεται μόνον…»). Κι αν ο ίδιος ο πάσχων δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει τις μεταβολές και να αποσυρθεί ευσχήμως και στον κατάλληλο χρόνο, θα πρέπει να γίνεται αυτό με την παρέμβαση κάποιου υπευθύνου προσώπου (συγγενούς, προϊσταμένου, συναδέλφου) που βλέπει πώς έχουν τα πράγματα, και σίγουρα δεν θέλει να δει έναν άξιο μέχρι πρό τινος άνθρωπο να εκτίθεται στα μάτια του κοινού, ή να κάνει σφάλματα που μπορεί να έχουν σοβαρές συνέπειες. Κι επειδή οι αρρώστιες, ακόμη και οι νοητικές διαταραχές, δεν κάνουν εξαιρέσεις με βάση τις γνώσεις, την ευφυΐα ή την προσωπική αξία των ανθρώπων, τέτοια φαινόμενα μπορούν να παρατηρηθούν σε λαϊκούς και κληρικούς, σε υπουργούς και επιχειρηματίες, σε επιστήμονες και καλλιτέχνες, και θα πρέπει να οδηγούν σε έγκαιρη και εύσχημη απόσυρση. Η πεισματική πεποίθηση του πάσχοντος ότι «έχω ακόμη έργο να κάνω», συχνά σε συνδυασμό με τις κολακευτικές προτροπές φίλων, οπαδών ή συνεργατών (που δεν θέλουν να αλλάξει ένα καθεστώς, με το οποίο είναι εξοικειωμένοι και βολεύονται), κάνει να βλέπουμε να διατηρούνται στη δημόσια ζωή πρόσωπα κατά πάντα σεβαστά για το παρελθόν τους, πλην όμως αδύναμα πλέον να εκπληρώσουν στοιχειωδώς κάποιον κοινωνικό ρόλο. Όλοι φοβούνται ότι χωρίς αυτούς τα πράγματα δεν θα είναι όπως πριν, αλλά βέβαια η πείρα μας λέει ότι κανένας δεν είναι αναντικατάστατος (άλλωστε, όπως λέμε, τα νεκροταφεία είναι γεμάτα από δαύτους…). Κι εδώ συχνά είναι ευθύνη και ημών των ιατρών να υποδεικνύουμε (να εξαναγκάσουμε δεν μπορούμε) στους ασθενείς μας τα όριά τους, χρησιμοποιώντας μια παραλλαγή εκείνης της προτροπής («Κάτθανε, Διαγόρα, ουκ εις Όλυμπον αναβήση») που φώναξε ένας Σπαρτιάτης στον αρχαίο Ολυμπιονίκη με τους τρεις νικητές γιους του: «Καιρός να κάτσεις στο σπίτι σου, Διαγόρα». Αν βέβαια είναι διατεθειμένοι να μας ακούσουν.

Μυωπία

Παίρνοντας πρωινό με φίλο στη Λάρισα, στον επίλογο των ετησίων διδακτικών υποχρεώσεων, σχολιάζουμε ποικίλα θέματα και θυμόμαστε παλιές μέρες. «Το πρώτο μου αυτοκίνητο (Όπελ Καντέτ, για την ιστορία) ήταν συναρμολογημένο στην Ελλάδα», του λέω. «Το ίδιο και τα Νισσάν της εποχής εκείνης», απαντά. Λίγο μετά τα αντίστοιχα εργοστάσια μετακόμισαν στην άλλη όχθη του Αιγαίου. Ακούω σε ραδιοφωνική εκπομπή για το αυτοκίνητο για εργοστάσια ασιατικών εταιριών εγκατεστημένα στη Σλοβακία, ενώ προ καιρού είχε ανακοινωθεί ότι η Φολκσβάγκεν μελετάει να κάνει καινούργιο εργοστάσιο στην Τουρκία, αξίας 1,3 δις ευρώ, στο οποίο επί του παρόντος αντιδρούν τα εργατικά συνδικάτα της βιομηχανίας αυτής λόγω της εμπλοκής της γείτονος στον πόλεμο της Συρίας. Γιατί δεν ακούμε ανάλογες ειδήσεις για τέτοιες εγκαταστάσεις στην Ελλάδα; Απλούστατα, διότι έχουμε κάνει επί τόσες δεκαετίες ό,τι μπορούσαμε (και εν πολλοίς συνεχίζουμε να κάνουμε) για να απωθούμε τους μεγάλους επενδυτές. Αν ο βιομήχανος ξέρει ότι θα έχει να αντιμετωπίσει κάθε τόσο απρόβλεπτες (κομματικά υποκινούμενες) εργασιακές αντιδράσεις που θα σταματούν την παραγωγή ή θα καθυστερούν την παράδοση του προϊόντος (π.χ. απεργίες της Πανελλήνιας Ναυτικής Ομοσπονδίας), δεν μπορεί να διατηρεί επί μακρόν την πεποίθηση ότι θα είναι συνεπής στις υποχρεώσεις του προς την αγορά. Οι ανταγωνιστές του από άλλες χώρες θα τον προσπερνούν στη στροφή με κάθε ευκαιρία. Ακόμη κι αν σήμερα αλλάξουμε μυαλά στον τομέα αυτό και δούμε το μακροπρόθεσμο συμφέρον μας (και όχι το μυωπικό κομματικό όφελος), θα χρειασθούν πολλά χρόνια για να γίνουμε αξιόπιστοι εταίροι. Για πόσο καιρό ακόμη θα συνεχίζουμε να είμαστε κοντόφθαλμοι;

Ναυτία και έμετος

Ας ξεκινήσω με δυο ορισμούς. Ναυτία: η δυσάρεστη αίσθηση ότι το στομάχι μας θέλει να αδειάσει το περιεχόμενό του, ‘να γυρίσει ανάποδα’. Έμετος: το ακόμη πιο δυσάρεστο αποτέλεσμα της ναυτίας, τόσο σαν φυσική αίσθηση για τον πάσχοντα όσο και σαν ‘κοινωνική’ εκδήλωση (τι εικόνα δίνει στους γύρω). Κι ωστόσο, τόσο χρήσιμος για τον οργανισμό: είναι το πιο γρήγορο και αποτελεσματικό μέσο του σώματος για να απομακρύνει κάτι που το αισθάνεται ως εχθρικό, βλαπτικό, δυνητικά επικίνδυνο για τη ζωή. Είτε αυτό λέγεται τοξική ουσία ή αλλοιωμένη τροφή είτε απλώς υπερβολικό περιεχόμενο του στομάχου από κατάχρηση φαγητού ή ποτού, η άμεση αποβολή του θεωρείται επιτακτικά επιβεβλημένη. Εξάλλου η πρόκληση εμέτου χρησιμοποιείται ως θεραπευτικό μέσο σε τροφικές δηλητηριάσεις. Η ανακούφιση που αισθάνεται κανείς μετά την κένωση του στομάχου αποδεικνύει τη χρησιμότητα του όλου μηχανισμού.

     Γιατί αυτό το ιατρικό μάθημα; Διότι στην καθημερινή πράξη συχνά χαρακτηρίζουμε εμετική μια κατάσταση ή συμπεριφορά που προκαλεί αηδία και αποστροφή, που την απεχθανόμαστε όσο και το δυσάρεστο σύμπτωμα της ναυτίας. Κι εδώ, όπως και με τη λήψη τοξικών ουσιών, πρόκειται για αίσθηση δυσφορίας του κοινωνικού σώματος, που όμως δεν προστατεύει το σώμα παρά μόνο αν οδηγήσει τελικά στην απομάκρυνση του αιτίου ή την τροποποίηση-διακοπή της απεχθούς συμπεριφοράς που την προκάλεσε.

     Πρόχειρο παράδειγμα η χρονίζουσα ‘κρίση’ μεταξύ των πολιτικών κομμάτων του συστήματος για την υπόθεση Novartis. Τα νομικά τεχνάσματα και οι εκατέρωθεν αντιδράσεις και φραστικές επινοήσεις των δύο πλευρών προκαλούν αηδία στον μέσο πολίτη που διατηρεί ακόμη υγιή αντανακλαστικά αυτοπροστασίας. Τι σχέση έχει με το κράτος δικαίου όλη αυτή η συμπεριφορά; Η παροιμία μπορεί να λέει ότι «κόρακας κοράκου μάτι δεν βγάζει», αλλά οι βουλευτές μπορούν κάλλιστα να βγάζουν τα μάτια των συναδέλφων τους. Ο Μαχάτμα Γκάντι όμως έλεγε ότι το «οφθαλμόν αντί οφθαλμού» έχει ως μόνο αποτέλεσμα να καταντήσουμε όλοι τυφλοί. Επειδή δεν εμπιστευόμαστε τους πολιτικούς ούτε καν να βγάλουν τα μάτια τους με σωστό τρόπο, γιατί δεν τους στέλνουμε όλους στη δικαιοσύνη, χωρίς κοινοβουλευτικές επιτροπές και αηδίες; Η κοινωνική ναυτία δεν ωφελεί σε τίποτε αν δεν οδηγήσει σε θεραπευτικό έμετο.

Γλωσσικά

Να και κάτι ξεχωριστό που βρήκα προχθές στον Observer. Η Roxana Quispe Collantes στο Περού έγραψε ιστορία με το να γράψει και να παρουσιάσει τη διδακτορική της διατριβή στη γλώσσα Quechua, τη γλώσσα των Ίνκας, που ακόμη μιλιέται από εκατομμύρια ιθαγενείς στις Άνδεις. Η διατριβή έχει θέμα την περουβιανή και λατινοαμερικανική ποίηση, και ειδικά την ποίηση στη γλώσσα Quechua, που είναι η μητρική της Roxana, και παρουσιάσθηκε στο πανεπιστήμιο San Marcos της Λίμα, που είναι το αρχαιότερο στην Αμερικανική ήπειρο (468 ετών), παίρνοντας βαθμό άριστα. Το Περού συμμετέχει στην προσπάθεια των Ηνωμένων Εθνών για τη διάσωση-αναβίωση 2680 τοπικών γλωσσών στον κόσμο, 21 από τις οποίες είναι εγχώριες στο Περού. Όπως διαβάζω, στη γλώσσα αυτή έχει μεταφρασθεί η Αγία Γραφή, καθώς και άλλα έργα όπως ο 'Δον Κιχώτης' του Θερβάντες, ενώ το 2016 η κρατική τηλεόραση άρχισε να μεταδίδει δελτία ειδήσεων στην Quechua αλλά και σε άλλες δυο τοπικές γλώσσες. Η ιστορία θυμίζει την προσπάθεια για αναβίωση της Ουαλικής γλώσσας (που επί αιώνες είχε παραγκωνισθεί υπό την πίεση της Αγγλικής κυβέρνησης, με τιμωρίες για όσους τη χρησιμοποιούσαν, ενώ σήμερα έχει καθεστώς επίσημης γλώσσας έστω κι αν δεν τη μιλούν όλοι οι Ουαλοί). Οπωσδήποτε αξίζει έπαινος στην κυρία αυτή για την επιμονή της σε ένα εγχείρημα που κάθε άλλο παρά εύκολο θα ήταν. Κι ας αποτελέσει ένα μάθημα για όσους με ευκολία καταργούν, κουτσουρεύουν ή ασελγούν με κάθε τρόπο πάνω στη γλώσσα μας.

Δούρειος ίππος

Κάποια σκίτσα είναι τόσο εύγλωττα και έξυπνα, που περιττεύει κάθε σχολιασμός. Βρήκα το παρακάτω σε σχόλιο αναγνώστη στην ηλεκτρονική Καθημερινή, δεν γνωρίζω όμως την αρχική προέλευσή του.

[Μετάφραση (αν χρειάζεται): 

"Μπορώ να κοιτάξω μέσα;" ρωτάει ο πορτιέρης τον αλλοδαπό που σέρνει το άλογο 

με την ονομασία 'Πρόσφυγες'. "Ρατσιστή!" του φωνάζει εκείνος]

Υπομνήσεις

Πώς ήρθαν οι περιστάσεις και η εβδομάδα που έκλεισε χθες ξεκίνησε με κηδεία την περασμένη Κυριακή και έληξε πάλι με εξόδιο ακολουθία χθες, ανήμερα του Πολιούχου μας Αγίου Δημητρίου. Άνδρας ο πρώτος, γυναίκα η δεύτερη, τελείως διαφορετικές ηλικίες και διαγνώσεις, παρόμοια η δύσκολη πορεία προς το τέλος ως κατάληξη επωδύνων νόσων, με υπομονή, καρτερία και προσευχή από τους ίδιους και τις οικογένειές τους. «Δια παθημάτων τελείωσις» κατά τον Απ. Παύλο. Απανωτές υπομνήσεις για το μόνο βέβαιο γεγονός της ζωής μας πάνω στη γη και το αβέβαιο του χρόνου και των συνθηκών του. Κάποιος (δεν θυμάμαι ποιος) έχει γράψει ότι δεν μπορείς να ζήσεις Χριστιανικά: μπορείς μόνο να πεθάνεις Χριστιανικά. Κάναμε τέτοιες σκέψεις ξανακούγοντας την μοναδική σε φιλοσοφία ποίηση του Αγ. Ιωάννη του Δαμασκηνού: ακόμη κι αν δεν μας είχε αφήσει κανένα άλλο έργο ο μεγάλος ασκητής της μονής του Αγ. Σάββα, τα νεκρώσιμα ιδιόμελά του θα τον κατέτασσαν στην πρώτη γραμμή των δογματικών ποιητών θεολόγων. Κι αν όλοι οι άνθρωποι, και ιδίως αυτοί που ηγεμονεύουν έθνη, που εξουσιάζουν λαούς, που αποφασίζουν πολέμους και οικονομικές παρεμβάσεις και οικολογικές καταστροφές, είχαν την ευκαιρία να μελετήσουν σε βάθος την Ορθόδοξη νεκρώσιμη ακολουθία, πολλά από τα δεινά που μαστίζουν την ανθρωπότητα θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί. Η ‘μνήμη θανάτου’ δεν είναι νοσηρή έμμονη ενασχόληση με το τέλος της ζωής όπως νομίζουν κάποιοι, αλλά υψίστη φιλοσοφία που αποτρέπει από μάταιες και  κυρίως αμαρτωλές πράξεις και ενέργειες. «Μιμνήσκου τα έσχατά σου, καί εις τόν αιώνα ουχ αμαρτήσεις» έλεγε ο σοφός Σειράχ (7:36). Αν θέλουμε, ας το προσέξουμε.

Πόλωση

Όρος που έχει εισέλθει κατά κόρον στο λεξιλόγιο της δημόσιας ζωής της χώρας. Τι σημαίνει; Ας το δούμε με αθλητικούς όρους. Να πιάνουμε τα δυο άκρα ενός σχοινιού και να τραβούμε ο καθένας προς το μέρος του, παίζοντας την αρχαία διελκυστίνδα; Ως ένα βαθμό μας θυμίζει την σύγχρονη εικόνα. Ας προσπαθήσουμε να φτάσουμε λίγο πιο κοντά. Έχουμε δει, τουλάχιστον στην τηλεόραση, αγώνες πυγμαχίας. Οι δυο αντίπαλοι ξεκινούν από διαγώνια αντίθετες γωνίες του τετράγωνου ρινγκ και η κάθε προσέγγιση μεταξύ τους γίνεται με σκοπό όχι κάποια συνεννόηση ή ανταλλαγή απόψεων για εύρεση κοινού τόπου, αλλά την επίτευξη πληγμάτων, την κακοποίηση (έστω με κανόνες) του άλλου μέχρι το τελικό ‘νοκ-άουτ’. Σας λέει κάτι περισσότερο η εικόνα αυτή;
     Ας μεταφερθούμε στην καθημερινή πολιτική πρακτική. Κάθε τόσο ακούμε δημόσια πρόσωπα να μιλούν για διαβούλευση, για την ανάγκη «να καθήσουμε γύρω από ένα τραπέζι», για εύρεση «κοινής συνισταμένης» (περιττός πλεονασμός, αφού η γεωμετρική συνισταμένη είναι εξ ορισμού κοινή). Όμως όλες αυτές οι εκφράσεις ακούγονται τελείως κούφιες όταν φθάνουν στην υλοποίησή τους. Η διαβούλευση, είτε σε επίπεδο κοινωνικών εταίρων, είτε σε επιτροπές, είτε στην ανώτερη πολιτική αρένα που κατ’ ευφημισμόν αποκαλείται κοινοβούλιο (παλαιός γυμνασιάρχης το ήθελε να γράφεται με ύψιλον), θυμίζει περισσότερο τους πυγμάχους που προαναφέραμε και σχεδόν καθόλου συνομιλητές που επιδιώκουν να τα βρουν μεταξύ τους. Και όπως η αθλητική πυγμαχία έχει και τα ‘παραπαίδια’ της, τους παράνομους αγώνες όπου επιτρέπονται τα αντιαθλητικά ‘πλήγματα κάτω από τη ζώνη’, έτσι και η πολιτική πυγμαχία συχνά εκφυλίζεται στο ‘στημένο’ σόου που ακούει στο όνομα ‘κατς’, όπου αστέρες με ‘άγρια’ ονόματα όπως Τίγρης ή Δράκος χτυπιούνται τάχα μεταξύ τους με θεαματικές ψευδολαβές και αεροπλανικά κόλπα υπό τα ενθουσιώδη χειροκροτήματα του κοινού. Διότι, ακριβώς όπως στο τελευταίο αυτό ‘άθλημα’, άμεσος σκοπός είναι η δημιουργία εντυπώσεων («τον κόλλησε στον τοίχο», «τον λιάνισε», «τον πέταξε στο καναβάτσο») και όχι η παραγωγή έργου ουσίας με ευεργετικά αποτελέσματα για όλους.
     Φυσικά και δεν είναι όλα έτσι. Φυσικά και γίνεται και πολιτικό έργο. Όμως οι εντυπώσεις είναι αυτές που κυριαρχούν στην πρώτη γραμμή της δημοσιότητας, με την ενθουσιώδη σύμπραξη των μέσων ενημέρωσης, που βέβαια τρέφονται από τις συγκρούσεις και όχι από τη συνεργασία, και γι’ αυτό φροντίζουν να προβάλλουν και να συντηρούν το κλίμα της «οξύτατης αντιπαράθεσης» με τους «ιδιαίτερα βαρείς χαρακτηρισμούς». Άλλωστε αυτά αναδεικνύουν ως πολιτικές δήθεν προσωπικότητες, σε κάθε κομματικό χώρο, άτομα με μέτριο δείκτη ευφυΐας που διαθέτουν γλώσσα πεζοδρομίου και δεν διστάζουν να τη χρησιμοποιούν από το πιο επίσημο βήμα του κράτους εναντίον αλλήλων. Διαμορφώνοντας έτσι κοινωνικά ήθη ανάλογα με εκείνα που διέπουν τους οργανωμένους οπαδούς των ποδοσφαιρικών ομάδων που κάθε τόσο δυσφημίζουν διεθνώς τη χώρα μας.
     Για να μη μείνουμε όμως στο αρνητικό θέαμα, ας δούμε και μια πνευματική ‘πόλωση’. Μεταφέρω από μνήμης μια ιστορία που είχα διαβάσει πολύ παλιά στο Γεροντικό ή κάποιο ανάλογο βιβλίο. Ήταν κάποτε δυο ασκητές που ζούσαν πάρα πολλά χρόνια μαζί σε κάποια έρημο, χωρίς να έχουν αλλάξει ούτε μια πικρή κουβέντα μεταξύ τους. Επειδή άκουσαν ότι οι άνθρωποι στον κόσμο τσακώνονται εύκολα και καυγαδίζουν για το παραμικρό, κάτι που ήταν σ’ αυτούς παντελώς άγνωστο, θέλησαν να το δοκιμάσουν. Έβαλαν λοιπόν ανάμεσά τους ένα πήλινο σκεύος και λέει ο ένας στον άλλο με απαιτητικό ύφος: «Αυτό είναι δικό μου πλέον!» Η αντίδραση του άλλου: «Νά ’ναι ευλογημένο!». Κι έτσι τελείωσε ο δοκιμαστικός ’καυγάς’ των δύο αδελφών (και δεν βγήκε είδηση για τα δελτία...).
     Πρόταση: Ας βάλουμε στη θέση των μοναχών δυο σύγχρονους ανθρώπους, όποιας κοινωνικής ή επαγγελματικής τάξης. Και ας προσπαθήσουμε να φαντασθούμε  την έκβαση ενός ανάλογου εγχειρήματος.