Δικονομικά

Αναδιφώντας ένα αρχείο με παλιά ενδιαφέροντα δημοσιεύματα βρίσκω την ακόλουθη ιστορία. Τον Απρίλιο του 2013 ο Κάρλος Τέβεζ, φημισμένος τότε ποδοσφαιριστής της Μάντσεστερ Σίτι (ενδεικτικά, η αμοιβή του ήταν 196.000 λίρες την εβδομάδα), δικάστηκε μετά από ανώνυμη καταγγελία ότι οδηγούσε την Πόρσε του χωρίς ασφάλιση και ενώ ήταν ήδη χρεωμένος με ποινή απαγόρευσης για άλλο παράπτωμα. Παραδέχθηκε την ενοχή του και τιμωρήθηκε με 250 ώρες κοινωνικής υπηρεσίας και έξι μήνες απαγόρευση οδήγησης, καθώς και με πρόστιμο και δικαστικά έξοδα συνολικά 1145 λιρών. Η πρόεδρος του δικαστηρίου είπε στην αγόρευσή της τα εξής: «Κύριε Τέβεζ, καταλαβαίνετε ότι αποτελείτε πρότυπο για χιλιάδες, αν όχι εκατομμύρια, θαυμαστές. Κανένας δεν είναι υπεράνω του νόμου, και δεν θα έπρεπε να οδηγείτε. Από σας εξαρτάται να μην ξαναβρεθείτε στο δικαστήριο».

     Με αφορμή το περιστατικό προσπαθώ να φαντασθώ ανάλογη σκηνή σε ελληνικό δικαστήριο με κατηγορούμενο κάποιον από τους τρέχοντες αστέρες των μεγάλων ομάδων. Αλλά τι λέω; Θα έφτανε άραγε ποτέ στη δικαιοσύνη ένα τέτοιο πρόσωπο; Ο πρόεδρος της ΠΑΕ με τους δικηγόρους του θα είχε μεριμνήσει τάχιστα ώστε να μην ενοχλήσουν τον πολύτιμο παίκτη του. Εξάλλου, ποιος θα τολμούσε ποτέ να καταγγείλει μια τέτοια προσωπικότητα;

     Τι λέτε; Ποια από τις δυο εικόνες αποδίδει αυτό που ονομάζουμε ανεξάρτητη δικαιοσύνη;

Επικοινωνιακή χολή

Τόσο η στοιχειώδης ευγένεια όσο και η δεοντολογία επιβάλλει, αν διαφωνούν δυο γιατροί για οποιοδήποτε ζήτημα (και ιδίως για τον χειρισμό ενός αρρώστου), να μην εκδηλώνουν τη διαφωνία αυτή δημόσια αλλά να έρχονται σε συνεννόηση και να μην εκθέτουν τους εαυτούς τους και τον θεσμό που υπηρετούν με αμοιβαίες κατακρίσεις. Το αντίθετο είναι όχι μόνο απρέπεια, αλλά και δημιουργεί τις χειρότερες εντυπώσεις στον θεατή, είτε είναι άμεσα ενδιαφερόμενος είτε όχι, ενώ φέρνει τον άρρωστο και τους δικούς του σε αμφιβολίες και σε δεινή ανησυχία για το μέλλον. Η συμπεριφορά αυτή δεν αποτελεί επαγγελματική υποκρισία, αλλά εκφράζει σεβασμό προς τη σοβαρότητα της κατάστασης και προς τις ευαισθησίες του αρρώστου.
    Γιατί τα γράφω αυτά; Διότι άκουσα τις πρόσφατες δηλώσεις του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης σχετικά με την υποψηφιότητα της κ. Σακελλαροπούλου για την προεδρία της δημοκρατίας. Ένα ‘ναι’ είπε στο τέλος, αφού προηγουμένως το προλόγισε με όση ξινίλα μπορούσε. Σε μια σοβαρή κατάσταση θα περίμενε κανείς μεγαλύτερη διάθεση συνεννόησης, μακριά από κάμερες και μικρόφωνα, και χάραξη εθνικής γραμμής. Όμως φαίνεται ότι μετά από δέκα χρόνια κρίσης και τεσσεράμισι χρόνια πρωθυπουργίας, τίποτε δεν έμαθε εκτός από την καταδικαστική κριτική: «εκ του περισσεύματος της καρδίας λαλεί το στόμα αυτού». Μίλησε για επικοινωνιακά τεχνάσματα, κι εδώ γελάει κανείς πικρά αν δεν τον προλάβει ο πνιγμός από αγανάκτηση. Θυμάται την παροιμία με τον γάιδαρο και τον πετεινό και αναρωτιέται: υπάρχει άραγε οποιαδήποτε κίνηση στην πολιτική που να μην ενέχει το στοιχείο της επικοινωνίας; Τι καινούργιο μας πρόσφερε ο πρώην με το κατεβατό που αράδιασε πριν πει τελικά ότι δέχεται την επιλογή; Κι αν οι δικές του επιθετικές δηλώσεις δεν αποτελούν επικοινωνιακό δόλωμα για αλίευση κομματικού οφέλους, τι ακριβώς είναι; Επιτέλους, από χολή κάθε χρώματος έχουμε χορτάσει.

Ευχές

Γονείς, αδέλφια, ξαδέλφια, ανίψια, θείοι, κουμπάροι και λοιποί συγγενείς. Φίλοι, παλαιοί συμμαθητές και συμφοιτητές, συνάδελφοι εγγύς και μακράν, από διάφορες ειδικότητες. Γνωστοί από διάφορα μέρη του κόσμου (Αγγλία, Αμερική, Αυστραλία). Ασθενείς και συγγενείς ασθενών, κάποιοι απ‘ αυτούς ξεχασμένοι από καιρό. Και μαζί, τα τελευταία χρόνια, και κάποιοι βουλευτές και πολιτικοί διαφόρων χρωμάτων. Κοινός παρονομαστής; Όλοι αυτοί (παραιτήθηκα νωρίς από την όποια προσπάθεια καταμέτρησης) έστειλαν ηλεκτρονικά μηνύματα ή έπιασαν το τηλέφωνο και πήραν για τις ευχές για τη γιορτή του Αγίου Αντωνίου. Μια μέρα του χρόνου που εκ των πραγμάτων την αφιερώνω στα τηλέφωνα -- που συχνά χτυπούν συγχρονισμένα -- μια και δεν θα προλάβαινα να κάνω παράλληλα κι άλλη δουλειά. Λίγα δευτερόλεπτα επικοινωνίας αποζητεί ο καθένας, να δώσει τις ευχές του, να ακούσει μια καλησπέρα, να μάθει ένα νέο, να εκδηλώσει το ενδιαφέρον του και την αγάπη του, να με συγκινήσει με τον καλό λόγο του. Όσο κι αν η επικοινωνία αυτή φαίνεται τυπική, δεν παύει να λέει κάτι, να μας κρατά σε επαφή, να μας θυμίζει εκείνους που δεν θυμόμαστε τον υπόλοιπο καιρό. Και να μας κάνει να ντραπούμε που οι υποσχέσεις μας «να βρεθούμε κάποια φορά» συνήθως μένουν στα λόγια. Ένα «ευχαριστώ» είναι το ελάχιστο που μπορεί κανείς να απαντήσει στις ευχές και τις προσευχές τους. Και να τους θυμάται, έστω και ανταποδοτικά. 

Δελτίο Τύπου: Αφήστε με να ζήσω!

Το κίνημα 'Αφήστε με να ζήσω' εξέδωσε ένα υποδειγματικό σε ευγένεια, αξιοπρέπεια και τεκμηρίωση δελτίο τύπου σχετικά με την αφαίρεση της σχετικής αφίσας από το μετρό της Αθήνας. Το αναδημοσιεύουμε από την επίσημη ιστοσελίδα του κινήματος, προσυπογράφοντας τις θέσεις και τα επιχειρήματά του.

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

14 Ιανουαρίου 2020

Το Κίνημα «Αφήστε με να ζήσω!» δημιουργήθηκε πριν 2 χρόνια περίπου από 19 Ορθόδοξα Χριστιανικά Σωματεία και με την υποστήριξη της Ανωτάτης Συνομοσπονδίας Πολυτέκνων Ἑλλάδος, με σκοπό να ενημερώνει με κάθε νόμιμο και δημοκρατικό τρόπο τους συμπολίτες μας για το θαύμα της Ζωής του αγέννητου παιδιού, σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα και την Ορθόδοξη παράδοσή μας, αλλά και να βοηθά όσες γυναίκες πιέζονται για έκτρωση και επιθυμούν να κρατήσουν το παιδί τους.

     Στα πλαίσια αυτής της ενημέρωσης προβήκαμε σε διαφημιστική καμπάνια σε κάποιους σταθμούς του ΜΕΤΡΟ, με αποκλειστικό σκοπό την ενημέρωση για τη μοναδική και ανεπανάληπτη ανθρώπινη ζωή, που φιλοξενείται στην κοιλιά της μητέρας, προβάλλοντας αποκλειστικά επιστημονικές πληροφορίες για την ενδομήτρια ζωή του εμβρύου.

     Με μεγάλη μας έκπληξη, όμως, βρεθήκαμε μπροστά σε μια πρωτοφανή αντίδραση, που σαν κύριο επιχείρημά της είχε το «δικαίωμα της γυναίκας στην έκτρωση». Είναι άξιο απορίας πώς, από αυτά που αναφέρονται στην αφίσα, καταστρατηγούνται τα «δικαιώματα» των γυναικών ή, όπως ανέφερε το δελτίο τύπου του Υπουργού Μεταφορών και Υποδομών κ. Κώστα Καραμανλή, η αφίσα «στρέφεται εναντίον ενός απολύτως κατοχυρωμένου και αναμφισβήτητου δικαιώματος των γυναικών». Σε αυτό μόνο αυτοί που τα συνδύασαν μπορούν να απαντήσουν.  Στην ουσία, όμως, πρόκειται για μια προσπάθεια ενημέρωσης ότι το αγέννητο παιδί είναι εν ζωή άνθρωπος και ως εκ τούτου έχει κι αυτό δικαιώματα και αξιώσεις προστασίας του.

     Έπρεπε όμως ο αξιότιμος κ. Υπουργός, προτού προβεί στην απαράδεκτη δημοκρατικά και αντισυνταγματική παρέμβασή του στη διοίκηση της ΣΤΑΣΥ, που είχε σαν αποτέλεσμα το κατέβασμα της αφίσας την ίδια ημέρα της ανάρτησής της, αλλά και η ίδια η διοίκηση να αποδείξουν με επιχειρήματα, πού η αφίσα αναφέρεται στην έκτρωση και πώς «στρέφεται» εναντίον οποιουδήποτε «δικαιώματος» των γυναικών! Άραγε ο κ. Υπουργός είδε πραγματικά την αφίσα; Την διάβασε;

Αναρωτιόμαστε, λοιπόν: Δεν έχουμε σαν πολίτες αυτής της Χώρας, αλλά και σαν συλλογικές οντότητες το δικαίωμα να εκφράζουμε ελεύθερα την άποψή μας; Από πότε υπάρχει λογοκρισία στην Ελλάδα και δεν το γνωρίζουμε;

     Ο κ. Υπουργός και όλοι όσοι πολιτικοί και επώνυμοι διατείνονται ότι σέβονται το δημοκρατικό μας Πολίτευμα, δεν έχουν υπόψη τους το «Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα» (άρθ. 19), που έχει νομοθετικά κυρωθεί από την Ελληνική Βουλή, ή την «Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών» (άρθ. 10); Και το σπουδαιότερο. Γνωρίζουν, άραγε, τι ορίζει το Σύνταγμα της Χώρας (άρθ. 14) που υπηρετούν, για τη λογοκρισία; Τους το υπενθυμίζουμε:

     «Kαθένας μπορεί να εκφράζει και να διαδίδει προφορικά, γραπτά και δια του τύπου τους στοχασμούς του τηρώντας τους νόμους του Kράτους».

     Η δε θέση του κ. Υπουργού ότι: «Οι καμπάνιες που γίνονται στους δημόσιους χώρους δεν πρέπει να διχάζουν την κοινή γνώμη ούτε ασφαλώς να προσβάλουν γυναίκες που έχουν αναγκαστεί να κάνουν μια τέτοια δύσκολη επιλογή στη ζωή τους», αναφορικά με τη δική μας καμπάνια είναι παντελώς άστοχη, αλλά και εκτός από το νομικό μας πλαίσιο. Κι αυτό, γιατί το θέμα της δεν ήταν η έκτρωση, ούτε η καταδίκη και προσβολή κανενός ανθρώπου, αλλά, όπως προείπαμε, η ενημέρωση για το θαύμα της ζωής και η προβολή επιστημονικών πληροφοριών για τις λειτουργίες του εμβρύου. Άλλωστε, κι άλλες καμπάνιες, κατά το παρελθόν, είχαν διχάσει την κοινή γνώμη, δεν είδαμε όμως καμία να κατεβαίνει και μάλιστα με πολιτική παρέμβαση!

     Και επειδή κάποιες ιστοσελίδες αναφέρουν ότι δήθεν είναι παραπλανητικές οι πληροφορίες της αφίσας και δεν έχουν επιστημονική ακρίβεια, παραπέμπουμε στην ιστοσελίδα μας www.afistemenaziso.gr, όπου υπάρχουν όλες οι επιστημονικές πληροφορίες γι’ αυτά τα θέματα, πάντα με βιβλιογραφικές αναφορές.

     Κάποια στιγμή στη Χώρα μας, που η υπογεννητικότητα έχει φτάσει, ίσως, σε μη αναστρέψιμα επίπεδα, που οι εκτρώσεις υπερβαίνουν τις 150.000 (κάποιοι τις ανεβάζουν στις 300.000) και οι 40.000 και πλέον από αυτές γίνονται από ανήλικα κορίτσια, πρέπει να είμαστε σε θέση να συζητήσουμε με ωριμότητα και επιχειρήματα γι’ αυτό το σοβαρό θέμα. Ένα θέμα, στο οποίο προεκλογικά είχε αναφερθεί και ο ίδιος ο Πρωθυπουργός με αφορμή το πόρισμα της Διακομματικής Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για το Δημογραφικό: «Θα πω μόνο το εξής: εκτιμώνται (οι εκτρώσεις) σε 150.000 ετησίως… Έστω και το 10% να αποφεύγαμε θα είχαμε 10% νέες γεννήσεις. Άρα και αυτό το ζήτημα πρέπει να μας απασχολήσει ουσιαστικά».

     Όμως, πώς θα αποφευχθούν, όταν «απαγορεύεται» να μιλήσουμε και να ενημερώσουμε δημόσια για το αγέννητο παιδί, το θαύμα της ζωής και την επιλογή της;  Υπάρχει κανείς που είναι ενάντια στη ζωή και δεν θαυμάζει αυτό το μεγάλο μυστήριο; Ας το αναρωτηθούμε όλοι.

     Επειδή, όμως, έχει κι ο Θεός τα δικά του σχέδια πραγματικά ευχαριστούμε το Υπουργείο διότι κατόρθωσε με την λογοκρισία που επέβαλε να φτάσει το μήνυμα της αφίσας όχι μόνο στους επιβάτες του ΜΕΤΡΟ, αλλά απ’ άκρη σ’ άκρη όλης της Ελλάδας. Το γεγονός ότι από χθες συζητά όλη η κοινωνία για το θέμα της προστασίας του αγέννητου παιδιού, το οφείλουμε στην απαγόρευση έκφρασης δημοσίου λόγου για ένα ζήτημα το οποίο σε άλλα κράτη αποτελεί αντικείμενο επιστημονικών συνεδρίων και θεσμικού διαλόγου.

     Ευχαριστούμε εγκαρδίως για τις χιλιάδες των μηνυμάτων υποστηρικτικών του Κινήματος που γράφτηκαν στο διαδίκτυο και κάλυψαν το σκοτάδι των καθεστωτικών ΜΜΕ και πολιτικών προσώπων. Η συντριπτική πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας αδιαμφισβήτητα είναι υπέρ της ΖΩΗΣ και κλείνει τα αυτιά της στις φωνές των «δικαιωματιστών» και του ιερατείου της πολιτικής ορθότητας!

Χθες όλη η Χώρα φώναξε: ΑΦΗΣΤΕ ΜΕ ΝΑ ΖΗΣΩ!

Ρουσφέτια

Ο Χρ. Γιανναράς στην πιο πρόσφατη επιφυλλίδα του (‘Πρώτο κριτήριο η ποιότητά’, Καθημερινή 12/1/2020) δημηγορεί, με τα πασίγνωστα ‘κλισέ’ του περί δυτικού εγωκεντρικού ατομισμού σε αντίθεση με το άθλημα έρωτος της Ορθόδοξης ανατολής με τις κοινότητές της και άλλα, κατά του ρουσφετιού. Με τον προσήκοντα σεβασμό, θα μπορούσε κανείς να του θυμίσει την ρήση του Ισοκράτη προς τον Δημόνικο: «πλησμονή γαρ απάντων». Φτάνει πια! Όλα τα βαριέται ο άνθρωπος. Τα επιχειρήματα αυτά τα έχουμε διαβάσει στην ίδια στήλη πάλιν και πολλάκις. Μια ακόμη φιλοσοφική πραγματεία περί ρουσφετιού δεν λύνει το πρόβλημα. Όταν μάλιστα φτάνει κανείς στη διαπίστωση ότι «η ανθρώπινη ποιότητα είναι πάντοτε κρυμμένη… δεν αρθρογραφεί σε εφημερίδες», σταματά, αφού ο αρθρογράφος προφανώς αποκλείει την ποιότητα από τον γραπτό λόγο (άρα και τον δικό του;).

     Όσο για το κύριο θέμα του, τα πράγματα είναι απλά. Στην Ελλάδα όλοι (σχεδόν) μέμφονται το ρουσφέτι, αλλά όλοι (σχεδόν) προσδοκούν από το Δημόσιο (δηλ. από τα κόμματα) να τους εξασφαλίσει μια θέση στον κρατικό κορβανά με κάθε τρόπο, από την πόρτα ή από το παράθυρο, «ίνα πορίζωνται τα προς το ζην χωρίς να σκάπτωσι» όπως το έθετε ο Ροΐδης. Είναι όμως δυνατόν κάτι να υπάρχει και να μην υπάρχει, να είναι Α και μη-Α συγχρόνως; Την αντίφαση αυτή δεν μπορούν να την ξεπεράσουν ούτε χαρισματικές προσωπικότητες ούτε πολιτικοί σχηματισμοί, που βέβαια δεν θέλουν να χάσουν δημοτικότητα και αριθμό ψήφων. Η λύση θα δοθεί μόνο με μείωση τόσο της ζήτησης εκδουλεύσεων (από τους πολίτες) όσο και της προσφοράς (από τους πολιτικούς). Όσο περισσότεροι κατανοούν και ενστερνίζονται τη βασική αυτή αρχή, τόσο τα πράγματα θα κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, με χρονικό ορίζοντα αιώνων βέβαια. Και με αντίπαλο την άπληστη για διευκολύνσεις πλειοψηφία.

Χωρίς λόγια...

[Εύγλωττο σκίτσο του Ηλ. Μακρή, Καθημερινή 12/1/2020]

Αφορμή και αίτια

Μερικές μέρες μετά την αεροπορική τραγωδία με το ουκρανικό αεροπλάνο, που στοίχισε τη ζωή σε 176 ανθρώπους, το Ιράν ανακοίνωσε επίσημα ότι κατέρριψε το αεροπλάνο κατά λάθος διότι το πέρασε για αμερικανικό πύραυλο. Ήταν απόφαση δευτερολέπτων ενός χειριστή της αεράμυνας, χωρίς αναμονή για επιβεβαίωση, αφού η χώρα βρισκόταν σε πολεμική ετοιμότητα λόγω της εκτέλεσης του ιρανού στρατηγού από μη επανδρωμένο αμερικανικό αεροσκάφος που είχε προηγηθεί.
     Συνήθως λέμε ότι για μια κατάσταση υπάρχουν απώτερα αίτια και άμεσες αφορμές. Εδώ η άμεση αφορμή διευκρινίσθηκε με την επίσημη αποδοχή της ευθύνης από την ιρανική κυβέρνηση. Τα αίτια όμως; Ποιος ευθύνεται για την συντήρηση ενός κλίματος διαρκούς νευρικότητας και για τη συνεχή ‘μυρωδιά μπαρουτιού’ που αναδίδει ολόκληρη η Μέση Ανατολή εδώ και δεκαετίες; Όταν έχεις καλλιεργήσει και συσσωρεύσει εύφλεκτο υλικό (φυλετικά μίση, εθνικές και θρησκευτικές έριδες, οικονομικά συμφέροντα, παρεμβάσεις στρατιωτικές και μη), αρκεί μια σπίθα οποιασδήποτε προέλευσης για να πάρει φωτιά το μείγμα. Και στην συσσώρευση αυτή εμπλέκονται πολλές πλευρές και κράτη και πρόσωπα, τόσο επιτόπια όσο και απόμακρα, που ‘κάνουν παιχνίδι’ στις πλάτες των εγχωρίων πληθυσμών, οι οποίοι σίγουρα θα προτιμούσαν να ζουν ήσυχοι και ξέγνοιαστοι παρά να κοιμούνται και να ξυπνούν με τον φόβο ποιος θα τους σκοτώσει πρώτος.
     Κυνικές οι διαπιστώσεις και απαισιόδοξες οι προοπτικές. Όπως συνήθως γίνεται, οι ευθύνες θα περιορισθούν στην αφορμή. Όσο για τους αιτίους (κοντινούς και μακρινούς), αυτοί θα συνεχίσουν τις στρατηγικές, γεωπολιτικές και οικονομικές τους επιδιώξεις, προσθέτοντας μάλιστα και ακόμη μια δικαιολογία για τα σχέδιά τους («δείτε τι έκαναν αυτοί!»). Κάποιοι πιθανώς θα ευχαριστούν και τον Θεό τους με τη σκέψη ότι «οὐκ εἰσι ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων». Γνωστός φαρισαϊκός αμυντικός μηχανισμός η αυτοδικαίωση.

Μεγαλορρημοσύνη

Άκουσα προχθές κατά τύχην ένα μέρος από το διάγγελμα του Αμερικανού προέδρου που θεωρήθηκε ότι αποτελεί προσπάθεια αποκλιμάκωσης της έντασης με το Ιράν. Δεν παρέλειψε βέβαια να αναφερθεί στην ασύγκριτη στρατιωτική υπεροπλία της χώρας την οποία κυβερνά και στις δυνατότητες που έχει να συντρίψει οποιονδήποτε σταθεί στο δρόμο της (και να εξαναγκάσει όλους τους συμμάχους της να παίξουν το παιχνίδι με τους δικούς της κανόνες). Κάτι μου θύμισαν τα λόγια και το ύφος. Ανέτρεξα στο Ψαλτήρι, που έχει μέσα λόγους για κάθε περίσταση. Διαβάζω λοιπόν: «ἀδικίαν εἰς τὸ ὕψος ἐλάλησαν· ἔθεντο εἰς οὐρανὸν τὸ στόμα αὐτῶν, καὶ ἡ γλῶσσα αὐτῶν διῆλθεν ἐπὶ τῆς γῆς» [Ψ. 72: 8-9]. Υπάρχουν και άλλα ανάλογα χωρία που περιγράφουν τη μεγαλοστομία των ανθρώπων, που αντανακλά την αλαζονεία και την υπέρμετρη αυτοπεποίθησή τους. Όπως υπάρχει και η απάντηση: «ἐξολοθρεύσαι Κύριος πάντα τὰ χείλη τὰ δόλια καὶ γλῶσσαν μεγαλορρήμονα, τοὺς εἰπόντας· τὴν γλῶσσαν ἡμῶν μεγαλυνοῦμεν, τὰ χείλη ἡμῶν παρ᾿ ἡμῖν ἐστι· τίς ἡμῶν Κύριός ἐστιν;» [Ψ. 11: 3-4]. Γι’ αυτό είναι πάντα επίκαιρη η παραίνεση της προφήτιδος Άννας (Γ΄ ωδή): «μὴ καυχᾶσθε, καὶ μὴ λαλεῖτε ὑψηλά, μηδέ ἐξελθέτω μεγαλορρημοσύνη ἐκ τοῦ στόματος ὑμῶν, ὅτι Θεὸς γνώσεων Κύριος» [Α΄ Βασ. 2:1]. Αλλά ποιος ακούει;

Διάλογοι

Η πρόσφατη συνάντηση του Έλληνα πρωθυπουργού με τον Αμερικανό πρόεδρο έγινε αντικείμενο πολλών σχολίων και ερμηνειών (και σίγουρα θα ακολουθήσουν και άλλες, μέχρι να βρεθεί καινούργιο επίκαιρο θέμα). Εδώ ας τη δούμε από καθαρά επικοινωνιακή άποψη.

     Ιδανικά ένας διάλογος φέρνει σε επαφή δυο πλευρές που έχουν καθεμία το δικό της θεματολόγιο, με σκοπό την προσέγγιση, την αμοιβαία κατανόηση και τη συμφωνία για κοινούς στόχους και σχέδια για το μέλλον. Το ιδανικό αυτό όμως δεν το συναντούμε συχνά στη δημόσια ζωή. Όλοι έχουμε πείρα των διαλόγων που διαδραματίζονται μπροστά σε τηλεοπτικές κάμερες. Συχνά η εντύπωση είναι ότι ο καθένας λέει τα δικά του κυρίως για να ακουστεί και να ικανοποιήσει το ακροατήριό του. Οι δηλώσεις της κάθε πλευράς συνήθως αντανακλούν τα συμφέροντα και τις επιδιώξεις της, άσχετα με το αν αυτές προωθήθηκαν ή έγιναν αποδεκτές από τον συνομιλητή. Με άλλα λόγια, προβάλλουν τις θέσεις του ομιλούντος, δεν μας λένε όμως τίποτε για το πώς αυτές θα οδηγήσουν στον αντικειμενικό σκοπό. Και φυσικά ερμηνεύονται ανάλογα από την κάθε πλευρά.

     Βέβαια κανείς δεν θα περίμενε μια άμεση και δραστική ανταπόκριση σε δημόσιο επίπεδο: αυτά δεν γίνονται στην παγκόσμια πολιτική. Κι έτσι ο κάθε συνομιλητής μπορεί να λέει αυτάρεσκα στο κοινό του «του τά ’πα του ανθρώπου», και ο ουδέτερος θεατής να κουνάει το κεφάλι και να θυμάται την παροιμία για «του κουφού την πόρτα». Ειδικά όταν στη μία μεριά έχει τον πρωθυπουργό μιας χώρας που αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα εθνικής ακεραιότητας και ασφάλειας και στην άλλη έναν παρορμητικό και απρόβλεπτο πρόεδρο που εκτός από την επιδίωξη της επανεκλογής του έχει να σκεφθεί και την επικείμενη παραπομπή του σε δίκη, θα πρέπει να ανασύρει από τη μνήμη του και την άλλη παροιμία για «τα πολλά κεράσια και το μικρό καλάθι».   

Ψυχανεμίσματα

Τι θυμήθηκα αυτές τις μέρες... Πριν αρκετά χρόνια ένας φίλος κληρικός ζήτησε να υπηρετήσει στην ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία στις ΗΠΑ. Μου έλεγε ότι μεταξύ άλλων υπηρεσιακών διαδικασιών που προβλέπονταν έπρεπε να συμπληρώσει και το MMPI. Τι είναι αυτό; Με πολύ απλά λόγια, είναι ένα σύνθετο ψυχομετρικό ερωτηματολόγιο κάπου 570 ερωτήσεων (χρειάζεται σχεδόν μία ώρα για να το περάσεις, το έχω κάνει και το ξέρω), από το οποίο συνάγονται διάφορα συμπεράσματα για την ψυχική σου υγεία (π.χ. άγχος, εμμονές, κατάθλιψη, παράδοξες ιδέες, οργή, κυνισμό, προβλήματα συμπεριφοράς κτλ.). Δεν ρώτησα να μάθω γιατί το ήθελαν, αλλά μπορώ να το υποθέσω: σε μια χώρα όπου μπορεί να συρθείς σε πανάκριβα δικαστήρια για το παραμικρό, κανένας οργανισμός δεν θα ήθελε να προσλάβει κάποιον με ψυχοπαθολογικές τάσεις (το ράσο δεν προσφέρει ανοσία απέναντι σε ψυχικά νοσήματα) σε ευαίσθητη ποιμαντική θέση που τον φέρνει σε επαφή με πολύ κόσμο (ο ίδιος πέρασε το τεστ και διακονεί εδώ και χρόνια σε ενορία των ΗΠΑ).
     Γιατί όμως το θυμήθηκα τώρα; Διότι σε κάθε εποχή -- η δική μας δεν αποτελεί εξαίρεση -- διαπιστώνουμε ότι άνθρωποι με όχι εντελώς σώας τας φρένας αναλαμβάνουν αξιώματα και θέσεις μεγάλης ευθύνης όχι μόνο για μερικές εκατοντάδες ή χιλιάδες ανθρώπων, αλλά για κράτη μικρά και μεγάλα, και για τον πλανήτη ολόκληρο. Μια απόφασή τους (λογική ή παρορμητική) επηρεάζει την παγκόσμια ισορροπία. Ένα ‘τιτίβισμά’ τους στο Twitter (εδώ δεν υπάρχει λογική, η παρόρμηση είναι ο κανόνας) μπορεί να σημάνει πόλεμο, να οδηγήσει σε χάος. Και το ερώτημα που τίθεται είναι: ασχολήθηκε ποτέ κανείς με το ψυχιατρικό τους ιστορικό; Δεν χρειάζεται καν να περάσουν από ερωτηματολόγιο. Μια ανάγνωση των μηνυμάτων τους μπορεί να δείξει σ’ έναν ειδικό με τι είδους άνθρωπο έχει να κάνει. Το πρόβλημα είναι ότι στο δρόμο για την εξουσία η δημόσια ανοησία δεν αποτελεί εμπόδιο. Απεναντίας φαίνεται ότι, τουλάχιστον στις μέρες μας, είναι ένα ιδιάζον ‘προσόν’ για την κατάληψη ηγετικών θέσεων. Και αλίμονο σ’ εκείνους που θα υποστούν τις συνέπειες. 

Αγιασμός

Πασίγνωστο χαρακτηριστικό της σημερινής εορτής των Φώτων ο Μέγας Αγιασμός, και κεντρικό του κείμενο η μεγαλόπρεπη ευχή του Πατριάρχου Ιεροσολύμων Σωφρονίου. Το κείμενό της πάντα μου φέρνει στο νου δυο φωνές από τον ναό των Αγίων Αποστόλων, του μακαρίτη παπα-Διονύση (είχε έναν ιδιαίτερα επιβλητικό τρόπο στην ανάγνωση) και του πατέρα μας. Από αυτούς πρωτοάκουσα εκείνα τα γεμάτα νόημα λόγια:

      «Ὁ Ἰορδάνης ἐστράφη εἰς τὰ ὀπίσω, ὁρῶν τὸν Ἀόρατον ὁραθέντα, τὸν Κτίστην σαρκωθέντα, τὸν Δεσπότην ἐν δούλου μορφῇ. Ὁ Ἰορδάνης ἐστράφη εἰς τὰ ὀπίσω, καὶ τὰ ὄρη ἐσκίρτησαν, Θεὸν ἐν σαρκὶ καθορῶντα, καὶ νεφέλαι φωνὴν ἔδωκαν θαυμάζουσαι τὸν παραγενόμενον, φῶς ἐκ φωτός, Θεὸν ἀληθινὸν ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ, δεσποτικὴν πανήγυριν σήμερον ἐν τῷ Ἰορδάνῃ ὁρῶντες, αὐτὸν δὲ τὸν τῆς παρακοῆς θάνατον καὶ τὸ τῆς πλάνης κέντρον καὶ τὸν τοῦ ᾍδου σύνδεσμον ἐν τῷ Ἰορδάνῃ βυθίσαντα, καὶ Βάπτισμα σωτηρίας τῷ κόσμῳ δωρησάμενον.
     Σὺ γὰρ Θεὸς ὤν ἀπερίγραπτος, ἄναρχός τε καὶ ἀνέκφραστος, ἦλθες ἐπὶ τῆς γῆς μορφὴν δούλου λαβὼν, ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώπων γενόμενος· οὐ γὰρ ἔφερες, Δεσπότα, διὰ σπλάγχνα ἐλέους σου, θεάσασθαι ὑπὸ τοῦ διαβόλου τυραννούμενον τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων, ἀλλ᾽ ἦλθες καὶ ἔσωσας ἡμᾶς. Ὁμολογοῦμεν τὴν χάριν, κηρύττομεν τὸν ἔλεον, οὐ κρύπτομεν τὴν εὐεργεσίαν».

     Είθε να έχουμε, με τις μεσιτείες και τις ευχές τους, την ευλογία της μεγάλης εορτής. Στο παρακάτω βίντεο μπορείτε να δείτε την ομιλία του π. Κωνσταντίνου για τα Θεοφάνεια και τον Μεγάλο Αγιασμό.

Επισημάνσεις

Το 2020 ξεκίνησε με ένα πρωτοσέλιδο αθλητικής εφημερίδας, της Sportime [ΦΩΤΟ], αφιερωμένο όχι σε ποδόσφαιρο ή μπάσκετ ή άλλο αγώνισμα, αλλά στο Αγέννητο Παιδί, με το σύνθημα ‘Αφήστε με να ζήσω’. Οπωσδήποτε απροσδόκητο, έγινε στόχος καυστικών επικρίσεων και σχολίων από ‘προοδευτικούς’ γραφείς και Μέσα, που είδαν να βάλλεται το ‘δικαίωμα στην έκτρωση’ και συνεπώς η χειραφέτηση της γυναίκας (π.χ. ΕΔΩ). Έχω γράψει κατά καιρούς για τις εκτρώσεις, αλλά όχι για τις γυναίκες που τις υφίστανται. Ίσως πρέπει να αποκαταστήσω την ισορροπία. Θα το επιχειρήσω, όχι με διάθεση πολεμικής, αλλά ως παράθεση κάποιων διαπιστώσεων και επισημάνσεων. Επιγραμματικά (μια και καθένα από τα επιμέρους θέματα θα μπορούσε να απλωθεί σε μεγάλη έκταση):
     - Η χειραφέτηση (= σεξουαλική απελευθέρωση) συνεπάγεται, εκτός άλλων, έκθεση σε συνέπειες, που τις υφίσταται σχεδόν αποκλειστικά η γυναίκα. Είτε μας αρέσει είτε όχι, σε ένα καθεστώς ελευθέρων σεξουαλικών σχέσεων εκείνη ενδέχεται να μείνει έγκυος και να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, ενώ ο πατέρας μπορεί να είναι ακόμη και τελείως άγνωστος. Η διαπίστωση αυτή δεν αποτελεί μεροληψία: άλλωστε, στην Ορθόδοξη ηθική η αγνότητα (εκτός γάμου) και η σωφροσύνη (εντός γάμου) είναι ζητούμενο όχι μόνο από τη γυναίκα αλλά και από τον άνδρα.
     - Πολλές γυναίκες σήμερα επιδιώκουν να κάνουν καριέρα και να επιτύχουν επαγγελματική καταξίωση ει δυνατόν ίση με τους άνδρες. Αυτό σημαίνει πολλά χρόνια προσπάθειας και αποκλειστικής ενασχόλησης με τη δουλειά τους και αναβολή του γάμου και της τεκνογονίας. Όταν κάποια στιγμή αποφασίσουν να κάνουν οικογένεια σε σχετικά προχωρημένη ηλικία, είτε δεν μπορούν βιολογικά και καταφεύγουν στην ιατρική υποβοήθηση (με ανάλογους κινδύνους), είτε δεν αντέχουν ψυχικά στις απαιτήσεις του ρόλου αυτού. Άξιες σεβασμού οι γυναίκες που μπορούν να ισορροπούν τη μητρότητα (και μάλιστα την πολυτεκνία) με την σωστή επαγγελματική προσφορά. Ακόμη πιο άξιες εκείνες που επιλέγουν να βρίσκονται δίπλα στα παιδιά τους όταν που αυτά τις χρειάζονται από το να κυνηγούν κορυφές σταδιοδρομίας μειώνοντας αντίστοιχα την παρουσία τους στο σπίτι.
     - Πολύς λόγος γίνεται στις μέρες μας για το δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδος. Δημογραφία όμως σημαίνει κυρίως αριθμό αυτοχθόνων κατοίκων και όχι εισαγόμενο πληθυσμό. Συνεπώς αυτό που χρειάζεται είναι ενθάρρυνση της τεκνογονίας και όχι αποφυγή/απόρριψή της. Το ζητούμενο δεν είναι να έχουμε αριθμό ανθρώπων επαρκή για να καλύπτει τις ασφαλιστικές μας ανάγκες, όπως συχνά λέγεται, αλλά να έχουμε Ελληνόπουλα. Αυτό δεν είναι ρατσισμός: αν δεν μας απασχολεί η επιβίωση της ελληνικής φυλής, μπορούμε να γεμίσουμε τη χώρα με ανθρώπους κάθε γένους, χρώματος και γλώσσας πολύ γρήγορα. Άλλωστε, τι νόημα έχει σε μια τέτοια περίπτωση η προστασία των συνόρων μας από τις μεταναστευτικές ροές;
     - Τέλος, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, είναι το θέμα της απασχόλησης. Στην εποχή μας βιώνουμε το παράδοξο να έχουμε διπλασιασμό του υποψήφιου για εργασία πληθυσμού ενώ παράλληλα η τεχνολογία μειώνει τις διαθέσιμες θέσεις εργασίας. Με το να απαιτούμε πλήρη απασχόληση για όλους θέλουμε όχι απλώς  «την πίτα ολάκερη και τον σκύλο χορτάτο», αλλά να ταΐζουμε «σκύλο και γάτα μαζί» (αν επιτρέπεται να επεκτείνουμε την παροιμία, χωρίς να υποτιμούμε και να ευτελίζουμε ούτε το θέμα ούτε τους ανθρώπους). Το αδιέξοδο είναι προφανές.
     Ίσως θα μπορούσε κανείς να βρει και άλλα σημεία άξια καταγραφής. Με βάση τα παραπάνω, πιστεύω πως η παραδοσιακή μορφή της ελληνικής οικογένειας και κοινωνίας, με σεβασμό στις αρχές και αξίες της ελληνορθόδοξης παράδοσης και στον διακριτό ρόλο ανδρών και γυναικών, ξεπερνούσε τα προβλήματα αυτά σε μεγάλο βαθμό. Χωρίς να προσθέσω κάτι περισσότερο, αφήνω τις διαπιστώσεις για σκέψη και προβληματισμό. 

Καύματα

Ανά τον κόσμο οι άνθρωποι συνηθίζουν να υποδέχονται την είσοδο του Νέου Έτους τα μεσάνυχτα με θεαματικές επιδείξεις πυροτεχνημάτων και τις σχετικές ζητωκραυγές: οπωσδήποτε υπερθέαμα, για τα ανθρώπινα μάτια. Ένας αναγνώστης ωστόσο γράφει στη χθεσινή Guardian: «Πριν μερικά χρόνια εκεί που γιορτάζαμε στην Ουάσιγκτον τον καινούργιο χρόνο έπιασε μια ξαφνική καταιγίδα. Οι αστραπές και οι κεραυνοί έκαναν τα πυροτεχνήματα να μοιάζουν με ασθενικά κεράκια». Πολύ ταιριαστό το σχόλιο, για να μας θυμίζει το ασήμαντο μέγεθος των επιτευγμάτων μας στην κλίμακα του Σύμπαντος (πρόσφατα γράφαμε γι‘ αυτό). Αυτές τις μέρες η δική μας μικρότητα και αδυναμία γίνεται ιδιαίτερα αισθητή σε περιοχές όπως η νότια Αυστραλία, που εδώ και εβδομάδες καταστρέφονται από ασύλληπτης έκτασης και έντασης δασικές πυρκαγιές, που έχουν ερημώσει ολόκληρες πόλεις και μαίνονται ανεξέλεγκτες. Έχουμε μια ιδέα του φαινομένου από ανάλογες δικές μας θερινές εμπειρίες. Πόσο όμως σκεφτόμαστε το πώς και το γιατί; Εκτός από την κλιματική αλλαγή, την υπερθέρμανση και τις ανθρώπινες απροσεξίες ή εγκληματικές ενέργειες, γιατί δεν βλέπουμε λίγο πιο πέρα από τους ανθρώπινους νόμους, και τον Νόμο του Θεού; Βλέπετε όμως, αυτός έχει απαιτήσεις απ‘ όλους μας, που συγκρούονται με τον τρόπο ζωής και τις συνήθειες που έχουμε υιοθετήσει και καλλιεργούμε με κάθε μέσο. Κι έτσι στην Αποκάλυψη, ακόμη και μετά τις χειρότερες συμφορές, διαβάζουμε την τραγική αλλά τόσο αληθινή διαπίστωση: «καὶ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων, οἳ οὐκ ἀπεκτάνθησαν ἐν ταῖς πληγαῖς ταύταις, οὐ μετενόησαν ἐκ τῶν ἔργων τῶν χειρῶν αὐτῶν» [9:20]. Μήπως τον καινούργιο χρόνο πρέπει να αφιερώσουμε λίγη από τη σκέψη μας και στο θέμα αυτό;

Πολιτεύματα

Εδώ και αρκετό καιρό έχει αρχίσει η δημόσια προεδρολογία, και όσο περνάει ο καιρός εντείνεται, με προτάσεις και εικασίες και υπαινιγμούς να ίπτανται στο προσκήνιο της επικαιρότητας. Θα ήταν σίγουρα διασκεδαστικό το φαινόμενο αν δεν αποτελούσε πηγή βαθιάς απογοήτευσης για το πολίτευμα και για την ουσιαστική απουσία προσώπων που να μπορούμε, με το χέρι στην καρδιά και χωρίς μείζονες επιφυλάξεις ή δεύτερες σκέψεις, να αποδεχθούμε για το ανώτατο πολιτειακό αξίωμα.

     Για την ιστορία, είχα συμμετάσχει ως γραμματέας εφορευτικής επιτροπής στο δημοψήφισμα της μεταπολίτευσης το 1974, χάρη σε έναν θείο μου δικαστικό. Τότε δεν ψήφιζα ακόμη (η ψήφος στα 18 ήρθε αργότερα) αλλά θεωρούσα φυσιολογική τη μετάβαση από τη βασιλευομένη στην προεδρική δημοκρατία. Μισό αιώνα μετά έχω την ‘πολυτέλεια’ να βλέπω τα πράγματα πιο ώριμα, και κυρίως τις στραβές τους πτυχές.

     Φυσικά τέλειο πολίτευμα δεν υπάρχει: μια ματιά στις ειδήσεις απ’ όλο τον κόσμο το αποδεικνύει καθημερινά. Στο ένα άκρο του φάσματος βλέπει κανείς π.χ. την αειθαλή Ελισάβετ της Αγγλίας που λες και κάνει ό,τι μπορεί ώστε να μην καθήσει ποτέ στο θρόνο κανένα από τα παιδιά της. Καλή ή κακή, αυτή είναι. Επικρίσεις μπορεί να υπάρχουν για ποικίλες πτυχές της μοναρχικής διακυβέρνησης, και οι χώρες που έχουν ακόμη ισόβιους κληρονομικούς άρχοντες έχουν αναπτύξει και μεθόδους ελέγχου της εξουσίας και των αυθαιρεσιών των αρχόντων τους. Συνήθως επιτυγχάνονται ισορροπίες, και το πολίτευμα λειτουργεί χωρίς σοβαρές αμφισβητήσεις.

     Στην άλλη πλευρά βλέπουμε τους διάφορους αιρετούς προέδρους είτε να γίνονται ‘αντικείμενα’ (τεχνικός ο όρος) κομματικής συναλλαγής και παιγνίων (βλέπε Ελλάδα) είτε να χειραγωγούν με ποικίλους τρόπους την κοινή γνώμη και να αγοράζουν την εκλογή τους με αντάλλαγμα ποικίλες εκδουλεύσεις, νόμιμες ή και άθεσμες, σε διάφορες ομάδες πίεσης (λόμπι) (βλέπε ΗΠΑ). Στην πρώτη ο εκλεγόμενος πρόεδρος δεν έχει εξουσία πέραν της συμβολικής, στη δεύτερη είναι δέσμιος ποικίλων συμφερόντων, αλλά οι εξουσίες του περιορίζονται από τα κοινοβουλευτικά σώματα (αλλά κι εκεί βλέπουμε να παίζονται διάφορα παίγνια μεταξύ των κομμάτων ή των φατριών).

     Εδώ βέβαια είναι Ελλάδα, και έχουμε και τις δικές μας ιδιαιτερότητες. Η μοναρχία ήταν εισαγόμενο είδος, που επιβλήθηκε έξωθεν μετά την απελευθέρωση, και ποτέ δεν κατάφερε να δημιουργήσει βιώσιμη σχέση με τον λαό που κυβερνούσε (έστω κι αν είχε ως σλόγκαν το «Ισχύς μου η αγάπη του λαού»). Χωρίς να αποτελεί το απόλυτο κακό που θέλει να παρουσιάζει μια μερίδα σκέψης, βρισκόταν σε συνεχή τριβή μ’ ένα πολιτικό σύστημα που είχε όλα τα ελληνικά κουσούρια: ο πρώτος μεγάλος Διχασμός μεταξύ βενιζελικών και βασιλικών που αμαύρωσε τον εικοστό αιώνα ήταν το αποκορύφωμα της τριβής αυτής, που έπαιξε ρόλο και στον δεύτερο διχασμό, που ξεκίνησε από την Κατοχή και τον εμφύλιο και οδήγησε στην επταετία και τη μεταπολίτευση (πολλοί ακόμη και σήμερα, εβδομήντα χρόνια μετά, κάνουν ό,τι μπορούν για να τον συντηρούν). Από την άλλη, η προεδρία της δημοκρατίας, ως συνταγματικός θεσμός, αποτελεί ένα εργαλείο στα χέρια των κομματαρχών που επιδιώκουν να διαχειρίζονται εξουσία για να εξυπηρετούν πρωτίστως δικές τους επιδιώξεις που δεν συμπίπτουν κατ’ ανάγκην με το δημόσιο/εθνικό συμφέρον (τα έχουμε ξαναγράψει αυτά).

     Ποιο πολίτευμα είναι τελικά καλύτερο; Μετά τις παραπάνω σκέψεις δεν έχω να δώσω άλλη απάντηση. Κι αν όσα έγραψα αποπνέουν μια οσμή κυνισμού, θα έλεγα ότι το ψαλμικό «μὴ πεποίθατε ἐπ᾿ ἄρχοντας, ἐπὶ υἱοὺς ἀνθρώπων, οἷς οὐκ ἔστι σωτηρία» είναι από εκείνα τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγει κανείς προϊούσης της ηλικίας, με την όποια ωριμότητα αυτή φέρνει μαζί της. Και με την τελική επίγνωση ότι υπέρτατη διοίκηση στον κόσμο δεν ασκούν ούτε βασιλείς ούτε πρόεδροι, αλλά ο «ἐλεῶν Θεός» που επιτρέπει και ανέχεται τις ανθρώπινες εξουσίες «ἄχρι καιροῦ». Μ’ αυτό το πνεύμα ας τις βλέπουμε, και καλή χρονιά! 

Βρεφοκτονίες

Όλοι συγκλονιζόμαστε όταν διαβάζουμε ή ακούμε στους ναούς, όπως σήμερα, την περικοπή του κατά Ματθαίον ευαγγελίου που αναφέρεται στη σφαγή των χιλιάδων νηπίων από τον Ηρώδη στην απονενοημένη προσπάθειά του να αποτρέψει την εμφάνιση του ‘τεχθέντος βασιλέως’ των Ιουδαίων. Δεν συνταρασσόμαστε το ίδιο και με τη θεσμοθετημένη αριθμητικά πολλαπλάσια βρεφοκτονία που επιτελείται καθημερινά στον κόσμο και ιδίως στην πατρίδα μας και ακούει στο όνομα έκτρωση ή άμβλωση ή, πιο ανώδυνα, διακοπή ή τερματισμός κύησης. Η συνείδησή μας έχει αμβλυνθεί τόσο, ώστε έχουμε επινοήσει ένα σωρό νομικά τεχνάσματα και δήθεν ανθρωπιστικά επιχειρήματα για να πείθουμε εαυτούς και αλλήλους για το ‘δικαίωμα στην επιλογή’, χωρίς να σκεφτόμαστε το απλούστερο, ότι δηλ. αν οι μητέρες μας είχαν ασκήσει ένα τέτοιο ‘δικαίωμα’ όταν μας κυοφορούσαν, κανείς από μας δεν θα ερχόταν ποτέ στη ζωή. Εκτός των άλλων, προβάλλουμε το δικαίωμα αυτό ως ‘μια κάποια λύση’ για τις συνέπειες ενός άλλου ‘δικαιώματος’, εκείνου της σεξουαλικής ανευθυνότητας των νέων, ανεξάρτητα από ηλικία, που ως κοινωνία το καλλιεργούμε, το υποθάλπουμε και το ανεχόμαστε συστηματικά, και που βέβαια αφήνει συνήθως έκθετη τη μητέρα. Δυο κακά όμως ποτέ δεν κάνουν ένα καλό. Και δεν χρειάζεται να έχει κανείς ιδιαίτερο προφητικό χάρισμα για να θυμηθεί τα λόγια του Αποστόλου Παύλου ότι για όλα αυτά «ἔρχεται ἡ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τῆς ἀπειθείας»: κάθε παράβαση και παρακοή θα έχει τον μισθό της (ποιος ξέρει πότε και με ποια μορφή...). Και τότε τα επιχειρήματά μας δεν θα έχουν κανένα απολύτως αντίκρισμα.
     Μπορείτε ΕΔΩ να διαβάσετε μια σχετική εγκύκλιο του σεβ. μητροπολίτη Ελευθερουπόλεως Χρυστοστόμου. 

Μια έκπληξη

Γυρίζοντας χθες βράδυ στο σπίτι βρήκα στο τηλέφωνο τέσσερεις κλήσεις από τον ίδιο άγνωστο αριθμό, κάπου στο εξωτερικό. Αναζητώντας το πρόθεμα της χώρας στο Διαδίκτυο έφτασα στη Φινλανδία. Μόνο ένας μπορεί να ήταν από τον μακρινό Βορρά. Όταν βρήκα στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο το μήνυμα του Juhani («Προσπάθησα να σου τηλεφωνήσω αλλά δεν σε βρήκα») το αίνιγμα έλαβε τη λύση του. Του ανταπέδωσα αμέσως την κλήση: η χαρά ήταν αμοιβαία και αυθόρμητη. Το ‘γιατί’ δεν είναι δύσκολο να το καταλάβει κανείς αν πω ότι με τον Juhani είχαμε γνωριστεί πριν σαράντα χρόνια και από τότε είχαμε μιλήσει μόνο μια ακόμη φορά στο τηλέφωνο, ξεχνώ πόσο παλιά.
     Τη μακρινή εκείνη εποχή (υπήρχε ακόμη το Σιδηρούν Παραπέτασμα) η γνωριμία μας είχε γίνει στη Βαρσοβία, στην προ ‘Αλληλεγγύης’ εποχή. Τελειόφοιτοι και οι δυο της Ιατρικής, βρεθήκαμε χάρη στις φοιτητικές ανταλλαγές να συγκατοικούμε στην εστία της Ulica Karolkowa 84 και περάσαμε έναν φθινοπωρινό Ιούλιο μήνα κάνοντας πολιτισμικό τουρισμό στη χώρα εκείνη (από ιατρική δεν αποκομίσαμε πολλά πράγματα -- αρκεί να σημειώσω ότι ένας Πολωνός ακτινολόγος προσπάθησε ανεπιτυχώς να με κατηχήσει στη σοβιετική εκδοχή για τον ελληνικό εμφύλιο). Επισκεφθήκαμε τα ανάκτορα Wilanow και Lazienki, το σπίτι του Σοπέν στη Zelazowa Wola, την Κρακοβία, το διαβόητο στρατόπεδο του Άουσβιτς και τα μοναδικά αλατωρυχεία της Wielicka, και παρακολουθήσαμε έξι θαυμάσιες όπερες (για την ιστορία, Tosca, Carmen, Cavalleria Rusticana, Pagliacci, και τις πολωνικές Halka και Straszny Dwor [στοιχειωμένο σπίτι]) με κόστος κάπου ένα δολάριο (όλες μαζί).  
     Τίποτε από αυτά δεν θυμηθήκαμε στο τηλέφωνο, αλλά μνημονεύσαμε τον ‘Ali Baba‘, την καφετέρια όπου συχνά παίρναμε πρωινό. Η αλληλογραφία μας (ανελλιπώς κάθε Χριστούγεννα) συνεχίσθηκε όλα αυτά τα χρόνια, κι έτσι ήξερα για τη γυναίκα, τα τρία παιδιά του (ο ένας γιος του έκανε Ορθόδοξο γάμο) και τα τέσσερα εγγόνια του. Για λίγα λεπτά σβήσαμε σαράντα χρόνια από την ηλικία μας και ξαναγίναμε φοιτητές. Και ευχηθήκαμε να ξανανταμώσουμε κάποια στιγμή, κάπου στον κόσμο, όσο ακόμη μπορούμε να ταξιδεύουμε. Μια ιδιαίτερη πινελιά στο όμορφο σκηνικό της Χριστουγεννιάτικης περιόδου.

Μικρός και Μέγας

Υπάρχει στο YouTube σε πολλές εκδόσεις ένα βίντεο που τιτλοφορείται «209 δευτερόλεπτα που θα σας κάνουν να αμφισβητήσετε ολόκληρη την ύπαρξή σας». Μέσα στα δευτερόλεπτα αυτά μας μεταφέρει από τη Γη όπου ζούμε στις εσχατιές του Γαλαξία και του ορατού Σύμπαντος, δείχνοντάς μας τα συγκριτικά μεγέθη άστρων, ηλίων, γαλαξιών και νεφελωμάτων και δίνοντάς μας ανάγλυφη την αίσθηση της μικρότητάς μας. Αν προσπαθούσαμε να αντιπαραβάλουμε π.χ. ένα μυρμήγκι με μια φάλαινα, και πάλι πολύ θα απείχαμε από τις κοσμικές αυτές συγκρίσεις.
     Το βίντεο καταλήγει με την ακόλουθη δήλωση: «Έχει υπολογισθεί ότι υπάρχουν περισσότερα άστρα στο Σύμπαν από τους κόκκους της άμμου πάνω στη Γη, αλλά τα άτομα που υπάρχουν σ’ έναν κόκκο άμμου είναι περισσότερα από τα άστρα του Σύμπαντος. Άνθρωπε...»
     Δική μου προσθήκη: Άνθρωπε, αναλογίσου πόσο μικρός είσαι, από άποψη φυσικού μεγέθους, σε σύγκριση με το Σύμπαν, μέσα στο οποίο αποτελείς ένα ασήμαντο υποατομικό σωματίδιο. Σκέψου όμως και πόσο μεγάλος είσαι, από νοητικής απόψεως. Εσύ ο μικρός άνθρωπος είσαι το μόνο πλάσμα που μπόρεσε, με το πέρασμα των αιώνων, να ανακαλύψει και να περιγράψει με τόση λεπτομέρεια και από τεράστια απόσταση, με τρόπο που μας κάνει να γουρλώνουμε τα μάτια από θαυμασμό, το Σύμπαν. Τεράστιο το επίτευγμα με ανθρώπινους όρους, σου φούσκωσε το μυαλό, σου έβαλε ιδέες ότι κατόρθωσες να φτάσεις στην πρώτη αρχή της δημιουργίας, μέχρι και για το πρώτο άτομο έκανες λόγο. Και τόσο θαμπώθηκες από τον αυτοθαυμασμό σου, που δεν έκανες την απλή σκέψη: πώς και γιατί έγιναν όλα αυτά τα μεγαλεία όπως έγιναν; Ήταν αρκετή μια Μεγάλη Έκρηξη, όσο μεγάλη κι αν ήταν, για να οδηγήσει, εντελώς τυχαία και απρογραμμάτιστα, σε μια χαώδη και τόσο πολύπλοκη κατασκευή (οι λέξεις είναι πολύ αδύναμες για περιγραφή) όπως το Σύμπαν; Έλα τώρα! Όπως εύστοχα λέγεται, είναι πολύ ευκολότερο να πιστέψουμε ότι από έναν τεράστιο σωρό από βίδες, ελάσματα κι άλλα εξαρτήματα ένας ανεμοστρόβιλος θα μπορούσε να συναρμολογήσει ένα ολόκληρο Μπόινγκ 747, παρά ότι το Σύμπαν μπορεί να είναι προϊόν έκρηξης.
     Ακόμη κι αν το Σύμπαν οφείλεται σε μια τυχαία και χωρίς σχέδιο έκρηξη, πώς συνεχίζει να υπάρχει, να κινείται αρμονικά, να ‘χορεύει’ στο άπειρο, να λειτουργεί και να εξελίσσεται εδώ και εκατομμύρια χρόνια; Περιορίζουμε τα ερωτήματα στο άψυχο Σύμπαν, χωρίς να κάνουμε λόγο για τη ζωή σε όλες τις εκφάνσεις της, από τους μονοκύτταρους φυτικούς και ζωικούς οργανισμούς μέχρι «τὰ θηρία καὶ πάντα τὰ κτήνη, ἑρπετὰ καὶ πετεινὰ πτερωτά», μέχρι τα «κήτη τὰ μεγάλα», με την τεράστια βιοποικιλότητα και τις αναρίθμητες διαφορετικές μορφές ανάπτυξης και συμπεριφοράς. Κάθε τόσο ανακαλύπτουμε καινούργια είδη και προσπαθούμε να τα ταξινομήσουμε, να τα καταλάβουμε. Κι όσο περισσότερα γνωρίζουμε, τόσο αντιλαμβανόμαστε πόσο λίγα πραγματικά ξέρουμε. Μέχρι πότε άραγε θα «εγκαυχώμεθα μάτην»;
     Ας προσθέσουμε κι ένα τελευταίο ανάλογο ερώτημα. Είπαμε παραπάνω ότι ο μικρός άνθρωπος κατάφερε να ανακαλύψει τα μυστικά του Σύμπαντος. Πώς, αλήθεια, το κατάφερε; Αυτό που ονομάζουμε ‘νόηση’ πού ακριβώς βασίζεται και πώς έφθασε στο βαθμό που βρίσκεται σήμερα; Ξέρουμε ότι αν δεν προγραμματίσουμε έναν υπολογιστή να κάνει συγκεκριμένες πράξεις (από τις πιο απλές ως τις πιο σύνθετες), δεν πρόκειται να τις σκεφθεί και να τις σχεδιάσει ο ίδιος. Ποιος προγραμμάτισε τον δικό μας ‘υπερ-υπολογιστή’; Μη μου πείτε ότι κι αυτός αποτελεί αποτέλεσμα τυχαίας εξελικτικής διεργασίας! Ακόμη κι αν πίστευα στις συμπτώσεις, πόσες τέτοιες θα έπρεπε να δεχθώ για να φτάσω στο τελικό αποτέλεσμα; Κάποιος κάποτε ρωτούσε, μισοσοβαρά μισοαστεία: αν δίναμε σ’ έναν υποθετικό πίθηκο μια γραφομηχανή και απεριόριστη ποσότητα χαρτιού για να παίζει, πόσος χρόνος θα του χρειαζόταν για να γράψει τα έργα του Σαίξπηρ χτυπώντας τυχαία τα πλήκτρα; Κάτι ανάλογο θα μπορούσαμε να ρωτήσουμε και για την κατασκευή του Σύμπαντος και του ανθρώπου και των άλλων εμβίων όντων και για την ανάπτυξη της ανθρώπινης νόησης. Την απάντηση την αφήνουμε στη φαντασία των αναγνωστών.
     Σκέψου όμως ακόμη, άνθρωπε, και πόσο μεγάλος είσαι από πνευματικής απόψεως, «βραχύ τι παρ᾿ ἀγγέλους ἠλαττωμένος», με αξία τεράστια, τόση που ο Θεός έγινε σαν εσένα για να σε ελκύσει κοντά του: «ίνα τὸν πεπτωκότα πρὸς αὐτὸν ἑλκύσῃ πρωτόκτιστον», όπως θα ακούσουμε στον ιαμβικό κανόνα των Χριστουγέννων. «Γνώθι την σην αξίαν, ω ψυχή», μας λένε οι Πατέρες. Μην ευτελίζεις ούτε τον εαυτό σου ούτε κανέναν άλλον από τους ομοίους σου. Αν ο ποιητής μιλάει για τον «κόσμο τον μικρό, τον μέγα», θα μπορούσαμε να δανειστούμε τη φράση του για τον άνθρωπο: αυτό το πλάσμα το μικρό, το Μέγα, με κεφαλαίο Μ, που ετοιμάζεται να υποδεχθεί τον Ποιητή του σε λίγες μέρες. Κοντά στις πολλές και ποικίλες σκέψεις και έγνοιες των ημερών, όπως τις έχουν διαμορφώσει τα κοσμικά έθιμα και η εμπορική ‘παράδοση’, ας αφιερώσουμε λίγα δευτερόλεπτα και στη σκέψη αυτή, κι ας δώσουμε λίγη από την προσοχή μας στον «Μεγάλο Αναμενόμενο του δύστυχου χαμένου ανθρώπου» [Γ. Βερίτης].
     Καλά Χριστούγεννα!

Φυσιολογία

Τα χαρακτηριστικά είναι οικεία, τόσο στην όραση όσο και στην αφή. Το χέρι που πιάνω με το χέρι μου είναι ό,τι πιο γνώριμο: τα δυο μαζί νίβουν το ένα το άλλο, κατά την παροιμία, και τα δυο το πρόσωπο. Σταυρώνονται άπειρες φορές τη μέρα, συνεργάζονται και αλληλοσυμπληρώνονται για κάθε είδους κίνηση και εργασία, από την πιο ευτελή μέχρι την πιο πολύπλοκη. Ούτε ένα κορδόνι δεν μπορώ να δέσω χωρίς το ζευγάρωμά τους. Κι αυτές οι γραμμές γράφονται με την σύμφωνη και συνταιριασμένη λειτουργία των δυο χεριών, αποτέλεσμα πολλών ετών παράλληλης μάθησης, όπως ξέρει καθένας που παίζει ένα μουσικό όργανο ή χειρίζεται μια εξειδικευμένη μηχανή ή οδηγεί αυτοκίνητο ή απλώς χρησιμοποιεί μαχαίρι και πηρούνι. Κι όμως σήμερα το αριστερό χέρι είναι εντελώς ξένο, δεν ανήκει σε μένα, είναι ένα νεκρό βάρος. Το ψηλαφώ με το δεξί: δεν νιώθει τίποτε. Το σηκώνω από τον καρπό και το αφήνω: πέφτει σαν πέτρα, μαζί με τον βραχίονα που κι εκείνος είναι τελείως αναίσθητος και ακίνητος. Σκέφτομαι ότι ακριβώς έτσι αισθάνονται οι άνθρωποι που έχουν πάθει π.χ. ένα εγκεφαλικό επεισόδιο με μονοπληγία. Ούτε αφή ούτε κίνηση ούτε γνώση του χώρου, λειτουργίες εντελώς απαραίτητες για τη σωστή και ολοκληρωμένη πραγμάτωση της καθημερινής ζωής.
      Ευτυχώς δεν έχω πάθει εγκεφαλικό. Η αίσθηση της... αναισθησίας είναι αποτέλεσμα φαρμακευτικού αποκλεισμού του βραχιονίου πλέγματος που με τόση μαεστρία μου προκάλεσε ένας αναισθησιολόγος για μια αρθροσκόπηση του ώμου. Οι ώρες μετά την επέμβαση περνούν με τον έλεγχο κάθε τόσο της αποκατάστασης της νευρικής λειτουργίας. Κάποια στιγμή στο μέσο της νύχτας αντιλαμβάνομαι ότι έχω μια ελάχιστη κάμψη στα δάχτυλα -- η έκταση αργεί ακόμη. Μέχρι το πρωί το άκρο χέρι κινείται και αισθάνεται σχεδόν φυσιολογικά, ο καρπός όμως πέφτει, όπως και το υπόλοιπο άκρο. Σιγά-σιγά η λειτουργικότητα οδεύει προς τα επάνω, και μαζί της επανέρχεται και η αίσθηση του πόνου, τόσο ενοχλητική αλλά και τόσο χρήσιμη, όπως μας θυμίζει επιγραμματικά ο Paul Brand: «Πονάω, άρα υπάρχω. Δόξα τω Θεώ για τον πόνο!» Ένα ιδιαίτερο και πολύ διδακτικό μάθημα νευροφυσιολογίας.
     Δεν αντέχω ωστόσο να μην κάνω και μια ευρύτερη προέκταση. Αν το ένα χέρι χωρίς το άλλο δεν μπορεί να λειτουργήσει εντελώς φυσιολογικά, αν η συνεργασία των μελών στο σώμα είναι απαραίτητη προϋπόθεση υγείας και ολοκληρίας, πώς στον δημόσιο χώρο δεν αντιλαμβανόμαστε ότι κανένας δεν είναι αυτοδύναμος και διεκδικούμε ο καθένας την αποκλειστικότητα, περιφρονώντας την αξία των άλλων και την ανάγκη της συνεργασίας για την ομαλή πορεία της κρατικής μηχανής;

Ρουσφέτια

Πολύς λόγος έγινε και πολλή μελάνη, συμβατική και ψηφιακή, χύθηκε τις μέρες αυτές με αφορμή τους 25 απεργούς του μετρό που ταλαιπώρησαν όλο το επιβατικό κοινό της πρωτεύουσας διαμαρτυρόμενοι για την πρόθεση μετάταξης 21 υπαλλήλων στα εκδοτήρια εισιτηρίων για να εξυπηρετείται ο κόσμος. Το επεισόδιο αυτό αναδεικνύει ανάγλυφα αυτά που γράφαμε για τον κυνικό εκβιασμό του κράτους από τον καθένα που αισθάνεται ότι καταπατείται το δικαίωμά του να ζει παρασιτικά εις βάρος των συμπολιτών του. Διότι εν προκειμένω η εταιρεία διαχείρισης του μετρό δεν απέλυσε τους υπαλλήλους: απλώς τους έβαλε να κάνουν μια δουλειά λίγο πιο απαιτητική από το να χτυπάνε μύγες, χειμώνα καλοκαίρι (δεν πιστεύω ότι έκαναν κάτι πιο ουσιαστικό – εξάλλου, με βάση όσα έχουν δοθεί στη δημοσιότητα, κατά πάσα πιθανότητα υπεράριθμοι είναι). Με απλά λόγια, αυτό που λέει ο διαμαρτυρόμενος είναι: «Εγώ κέρδισα το δικαίωμα να τεμπελιάζω – πώς με βάζετε τώρα να δουλέψω;» Δυστυχώς το παράδειγμα δεν είναι μεμονωμένο· παρόμοιες ιστορίες ακούμε από διάφορες κατευθύνσεις του δημόσιου τομέα και των συνδεδεμένων μ’ αυτό επιχειρήσεων (αυτός είναι και ένας βασικός λόγος που οι λεγάμενοι αντιτίθενται στις ιδιωτικοποιήσεις: ο ιδιωτικός τομέας ούτε αναγνωρίζει ούτε ανέχεται τέτοιες αργομισθίες). Δεν έχει σημασία αν οι υπαίτιοι είναι μειοψηφίες ή αν αντανακλούν μια γενική παθογένεια. Σημασία έχει ότι με τις διαχρονικές πελατειακές ‘εξυπηρετήσεις’ κάθε κόμματος (το ρουσφέτι πάσχει από αχρωματοψία) το ‘φυτό’ αυτό έχει ρίξει βαθιές ρίζες και δεν μπορεί να αποκοπεί εύκολα από το έδαφος του κράτους. Από την εποχή του Καποδίστρια μέχρι σήμερα, οι λίγοι και τολμηροί που προσπάθησαν να αλλάξουν τα πράγματα δυστυχώς πέρασαν στην ιστορία για την προσπάθειά τους, όχι όμως και για το αποτέλεσμα. Ο όρος του τίτλου, τόσο ως λέξη όσο και ως πρακτική, αποτελεί μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς των Οθωμανών στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, τον οποίο ασμένως υιοθετήσαμε και συντηρούμε με κάθε τρόπο.

     Χρονιάρες μέρες έρχονται, και μακάρι να είχαμε κάτι καλύτερο να γράψουμε. Μέχρι πότε άραγε θα αρκούμαστε σε καταθλιπτικές διαπιστώσεις;