Πέμπτη 31 Ιανουαρίου 2019

Αναχωρήσεις

Κάτι μοιάζει να έχει το τέλος του Γενάρη. Λες κι ανοίγει μια πόρτα και περνούν από τον προθάλαμο της πρόσκαιρης ζωής στο σαλόνι της αιώνιας άνθρωποι γνωστοί (κι άλλοι πιο αφανείς), αφήνοντας πίσω τους αχνάρια της διέλευσής τους και μνήμες αγαθές και έργα που «ακολουθεί μετ’ αυτών» κατά τη διατύπωση της Αποκάλυψης. Έτσι, ανατρέχοντας στα τελευταία χρόνια, θυμάμαι ότι τέτοιες μέρες έφυγαν από τον ορατό κόσμο ο μακαριστός αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, ο π. Θεόφιλος Ζησόπουλος, ο π. Μάξιμος Ψιλόπουλος, η Έλενα/αδελφή Φιλαρέτη, ο γνωστός σκηνοθέτης Θεόδωρος Αγγελόπουλος, ο συνάδελφος και φίλος Γιάννης Ζαχάρωφ (εμπνευστής και ιδρυτής του περιοδικού 'Ιατρικά Θέματα' του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης), και μόλις χθες ο μουσικοσυνθέτης Χριστόδουλος Χάλαρης (απ‘ αυτόν πήρα την αφορμή για τις σκέψεις αυτές). Καθένας στον δικό του χώρο δημιούργησε, δίδαξε, παραδειγμάτισε, έγραψε μια μικρή ή μεγαλύτερη ιστορία. Ας ευχηθούμε την μακαρία ανάπαυση σε όλους.
     Χωρίς καμιά διάθεση σύγκρισης ή αποτίμησης του έργου όλων των άλλων, δεν αντέχω στον πειρασμό (λόγω επικαιρότητος) να αναρωτηθώ, έστω ρητορικά: θα περνούσε ποτέ η ‘συμφωνία των Πρεσπών’ με αρχιεπίσκοπο τον Χριστόδουλο;

Τετάρτη 30 Ιανουαρίου 2019

Μωρίας εγκώμιον

Μπαίνοντας σήμερα στο γραφείο μου στην κλινική είδα κάτω από το τραπέζι ένα πράσινο ορθογώνιο πλαστικό κουτί, κάτι σαν μεγάλο τάπερ ή λεκάνη. Ήταν άδειο κι έδειχνε καινούργιο. Παραξενεύτηκα. Είχα συνηθίσει από καιρό να βρίσκω διάφορα μικροαντικείμενα, δείγματα της παρουσίας κάποιου συναδέλφου σε άλλες ώρες (χαρτιά, ξεχασμένα κλειδιά, κέρματα, μισογεμάτα μπουκάλια με νερό, εφημερίδες ή περιοδικά), αλλά μια πράσινη τετράγωνη λεκάνη ήταν κάτι ασυνήθιστο, που δεν μπορούσα εύκολα να το ταιριάσω ακόμη και με μια κάπως ιδιόρρυθμη προσωπικότητα. Σκεφτόμουν να του τηλεφωνήσω για να κάνουμε λίγο χιούμορ, όταν η λύση του μυστηρίου ήρθε από ένα δακτυλογραφημένο σημείωμα που είδα κολλημένο με σελοτέιπ σε περίοπτη θέση στην επιφάνεια εργασίας. Το αντιγράφω verbatim, διατηρώντας τις χρωματικές επιλογές του πρωτοτύπου: «Έγγραφα που περιέχουν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα να τοποθετούνται μέσα στο πράσινο κουτί, χωρίς να σκιστούν ή να τσαλακωθούν και ΟΧΙ στους κάδους απορριμμάτων. Τα έγγραφα αυτά θα τα συλλέγουμε για καταστροφή σε τακτά διαστήματα, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του GDPR». Μάλιστα.
     Για όσους δεν γνωρίζουν τα αρχικά, ο GDPR είναι ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός για την Προστασία των Προσωπικών Δεδομένων που ισχύει από το περασμένο Μάιο. Όσοι από τους αναγνώστες πιστεύουν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί πρωτίστως έναν γραφειοκρατικό μπαμπούλα που αποστολή έχει να καταδυναστεύει τους πολίτες της υποτάσσοντας τις εθνικές νομοθεσίες (και την κοινή λογική) σε κανονισμούς που θυμίζουν Μεγάλο Αδελφό, μπορούν στον GDPR να βρουν το ιδανικό επιχείρημα για τον ευρωσκεπτικισμό τους. Το κείμενο αυτό με τις παραφυάδες και τις διακλαδώσεις του αποτελεί ένα μνημείο νομικής αυθαιρεσίας και παραλογισμού (έχω σκεφθεί ένα πολύ πιο ταιριαστό όνομα, αλλά θα μου βάλουν πιπέρι στο στόμα αν το πω).
     Το αρχικό σκεπτικό του κανονισμού είναι η προστασία των ‘προσωπικών δεδομένων’ από την ανεξέλεγκτη έκθεση στο ευρύ κοινό. Σε μια εποχή που τα ψηφιακά μέσα έχουν μετατρέψει τον κόσμο σε ανοιχτό βιβλίο, όπου μπορεί κανείς να βρει πρακτικά τα πάντα για τον καθένα (σχήμα υπερβολής, αλλά προς τα εκεί βαδίζουμε, και κάποιοι το έχουν αυτό ως επιδίωξη), επιχειρεί να βάλει ένα όριο και ένα φράγμα σ’ αυτή την απόλυτη διαφάνεια που δεν επιτρέπει μυστικά, προσωπικές σκέψεις, ιδιωτικές συζητήσεις, τέλος πάντων καταργεί το ‘ταμιείον’, εκείνο το μικρό κλειστό δωμάτιο, μέσα στο οποίο μπορεί κανείς να είναι μόνος με τον εαυτό του και με τις επιλογές του. Μέχρι εδώ καλά. Ωστόσο, όπως και με κάθε νομοθεσία, τα προβλήματα και οι συγχύσεις αρχίζουν όταν προσπαθεί να ερμηνεύσει κανείς και να εφαρμόσει τον νόμο.
     Η εφαρμογή του κανονισμού αυτού (όπως και πολλών άλλων) αποσκοπεί κυρίως στο φαίνεσθαι (να δείχνουμε ότι κάνουμε κάτι lege artis) και όχι στην ουσία. Έτσι π.χ. αν καταστρέφω (σε βαθμό μη αναγνωρισιμότητος) τα χαρτιά με τα προσωπικά στοιχεία των ασθενών μου, τηρώ το ιατρικό απόρρητο και συμμορφώνομαι με το πνεύμα του νόμου, χωρίς όμως να έχω στα χέρια μου κανένα αποδεικτικό μέσο γι‘ αυτό. Από την άλλη, αν η κλινική, το ιατρείο, το γραφείο, η όποια άλλη υπηρεσία, μπορεί να αποδεικνύει με πρωτόκολλο καταστροφής ότι κάθε 15 μέρες εξαφανίζει τα χαρτιά από το γραφείο του κ. Τάδε, συμμορφώνεται με το γράμμα του νόμου και ικανοποιεί τις ορέξεις των γραφειοκρατών. Και γλιτώνει το πρόστιμο. Διότι εδώ έγκειται η κακοήθεια των κανονισμών: στο ότι έχουν την εξουσία (μόνοι τους την πήραν) να τιμωρούν τους παραβάτες του γράμματος του νόμου. Στη θεολογική γλώσσα αυτό λέγεται φαρισαϊσμός.
     Μου έρχεται στο νου ένα ανάλογο παράδειγμα από τον ιατρικό χώρο. Τα μεγάλα ξένα ιατρικά περιοδικά εδώ και πολλά χρόνια έχουν αναγάγει τη συγκατάθεση των ασθενών για δημοσίευση κάποιου περιστατικού σε ένα είδος θεότητας. Όχι μόνο για φωτογραφίες ή για το ιστορικό του, αλλά ακόμη και για μεμονωμένες ακτινογραφίες ή άλλες εργαστηριακές εξετάσεις πρέπει κανείς να έχει ενυπόγραφη δήλωση του υποκειμένου ότι  συμφωνεί να χρησιμοποιηθούν τα δεδομένα του (πάλι αυτή η κακιά λέξη!) για επιστημονικό ή διδακτικό σκοπό. Κάποτε έστειλα ένα περιστατικό για δημοσίευση σε ξένο περιοδικό. Οι υπεύθυνοι επέμεναν να πάρω τη συγκατάθεση του αρρώστου ή του πλησιέστερου συγγενούς, υπήρχε όμως ένα πρόβλημα: ο ασθενής είχε πεθάνει πριν είκοσι χρόνια. Το επιχείρημα αυτό δεν έγινε δεκτό, μια και δεν περιλαμβανόταν στις διατάξεις του αντιστοίχου κανονισμού. Μετά την οριστική άρνηση της δημοσίευσης έγραψα στο περιοδικό ότι το άρθρο θα μπορούσε να έχει τη μορφή: «Κάποτε κάποιος έπαθε κάτι, έκανε κάποιες εξετάσεις και κάποια θεραπεία, αλλά τελικά πέθανε». Ένα τέτοιο κείμενο έχει μηδενική επιστημονική αξία, αλλά τουλάχιστον δεν παραβιάζει τη Βίβλο των κανονισμών.
     Κάποτε λέγαμε ότι εκεί που τελειώνει η λογική αρχίζει ο στρατός, και βέβαια αυτό βασιζόταν στο ότι η στρατιωτική ζωή διέπεται από κάθε λογής κανονισμούς (ποιος δεν θυμάται τον γνωστό «20-1»;). Ε λοιπόν, εκτός από τον στρατό υπάρχει και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Όσο μεγαλύτερο είναι το εύρος των αρμοδιοτήτων ενός φορέα, τόσο αυξάνει και το μέγεθος της αυθαιρεσίας, και της συνεπαγόμενης βλακείας. Κι αλίμονο στους υποτελείς της.

Τρίτη 29 Ιανουαρίου 2019

Εκτός χορού

Η Βενεζουέλα είναι μια χώρα που βρίσκεται στην επικαιρότητα εδώ και καιρό λόγω των τεραστίων οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει. Πρόσφατα ξαναέγραψε πρωτοσέλιδα λόγω της αυτοανακήρυξης του Χουάν Γκουαϊντό σε πρόεδρο της δημοκρατίας, απέναντι στον υπάρχοντα αμφιλεγόμενο Νικολάς Μαδούρο. Δεν σκοπεύω εδώ να πάρω το μέρος του ενός ή του άλλου, αλλά σημειώνω πώς σχολίασε ο αυτοανακηρυγμένος πρόεδρος τις δηλώσεις των δικού μας πρωθυπουργού υπέρ του Μαδούρο (καθότι ιδεολογικά συγγενής): «Δεν θα ήθελα να αναμειχθώ με περισσότερες λεπτομέρειες στα πολιτικά πράγματα της Ελλάδας ή στα εθνικά της συμφέροντα. Αλλά καλώ τον Έλληνα πρωθυπουργό και οποιοδήποτε μέλος του κόμματος του, να έρθει στη Βενεζουέλα όσο πιο σύντομα γίνεται… Αύριο, μεθαύριο αν θέλει. Και να πάμε μαζί σε νοσοκομεία, σε φαρμακεία, ή σε σχολεία της Βενεζουέλας. Ή να μείνει μια εβδομάδα για να ζήσει με τον κατώτατο μισθό της Βενεζουέλας, και να δούμε τι γνώμη θα έχει για το καθεστώς του Μαδούρο».
     Είχα ακούσει πριν πολλά χρόνια για τον μακαρίτη Νίκο Τσιφόρο, ότι δήλωνε αριστερός μέχρι που πήγε ένα ταξίδι στην τότε Σοβιετική Ένωση (στα 1960). Όταν γύρισε τον ρώτησαν πώς είδε τα πράγματα, και είπε: «Αλλιώς τα φανταζόμουν. Δεν είναι έτσι όπως μας τα λένε». Με άλλα λόγια, έξω απ’ τον χορό μπορεί κανείς να έχει αυταπάτες και να καμώνεται πως ξέρει πολλά τραγούδια και να παίζει ντέφι και να χορεύουν οι αγορές. Μέχρι να χρειαστεί να κατέβει ο ίδιος στην πίστα.

Κυριακή 27 Ιανουαρίου 2019

Σάββατο 26 Ιανουαρίου 2019

Με τα μάτια ανοιχτά

«Εἰ τυφλοὶ ἦτε, οὐκ ἂν εἴχετε ἁμαρτίαν· νῦν δὲ λέγετε ὅτι βλέπομεν· ἡ οὖν ἁμαρτία ὑμῶν μένει». Με τη φράση αυτή απάντησε ο Κύριος στους Φαρισαίους που διαμαρτυρήθηκαν για τα σχόλιά του μετά τη θεραπεία του εκ γενετής τυφλού [Ιωάν. 9:41]. Τα ίδια λόγια θα μπορούσε κανείς να απευθύνει και στους 153 του ελληνικού κοινοβουλίου που ενέκριναν με την ψήφο τους τη ‘συμφωνία των Πρεσπών’ (ακριβέστερα, τη συμφωνία εκχώρησης της Μακεδονίας). Αν οι 153 ‘βολευτές‘ ήσαν πολιτικά και νομικά αόμματοι, θα είχαν κάποιο ελαφρυντικό. Επειδή όμως ισχυρίζονται ότι βλέπουν και ότι με ορθάνοιχτα τα μάτια υπέγραψαν το κείμενο που τους σέρβιραν οι επιτήδειοι μάγειροι της διεθνούς γεωστρατηγικής, έχουν ακέραια την ευθύνη για τις τυχόν μελλοντικές συνέπειες της υπογραφής τους. Η 25η Ιανουαρίου θα μείνει στην ιστορία για δυο λόγους (2015 και 2019), τον ένα χειρότερο από τον άλλο. Χαρίζουμε σε όλους την ειλικρινή και αμέριστη περιφρόνησή μας μέχρι τις επόμενες εκλογές, οπότε ελπίζουμε να περάσουν οριστικά στην πολιτική λήθη.

Παρασκευή 25 Ιανουαρίου 2019

Ντουβάρια

Δεν έχω κάτι με τους Αμερικανούς, όπως δεν έχω και με τους Γερμανούς, τους Τούρκους, τους Σκοπιανούς, ούτε και με τους Έλληνες (τουλάχιστον τους περισσότερους). Δεν έχω κάτι ιδιαίτερο ούτε με τους διπλωμάτες: ανέκαθεν στην ιστορία οι πρέσβεις ήταν σεβαστοί, πρόσωπα ιερά, λειτουργούσαν ως δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ ακόμη και εμπολέμων πλευρών. Έτσι δεν έχω τίποτε και με τον Αμερικανό πρέσβυ στην Αθήνα, και δεν θα μου περνούσε από το μυαλό να ρυπάνω τους τοίχους της κατοικίας του με μπογιά, ακόμη κι αν ήθελα να γράψω εγκώμια για το πρόσωπό του και όχι ύβρεις ή συνθήματα. Όπως δεν θα περνούσε από το μυαλό μου να γράψω οτιδήποτε στους φρεσκοβαμμένους τοίχους του νεοκλασικού σχολείου της γειτονιάς μου ή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ή οποιουδήποτε άλλου δημόσιου ή ιδιωτικού κτίσματος: οι τοίχοι δεν είναι γραφική ύλη. Έχω όμως μια απορία: γιατί η αναγραφή συνθημάτων στον τοίχο της κατοικίας του Αμερικανού πρεσβευτή συνεπάγεται τριάντα προσαγωγές στην αστυνομία, ενώ η ‘διακόσμηση’ του νεοκλασικού γυμνασίου, του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ή οποιουδήποτε άλλου δημόσιου ή ιδιωτικού κτίσματος με ανόητα έως και χυδαία αποφθέγματα περνάει όχι απλώς απαρατήρητη αλλά ουσιαστικά αποδεκτή ως εκδήλωση καλλιτεχνικής έκφρασης ή πνευματικών ανησυχιών των ‘δημιουργών’ της;
     Φαίνεται ότι, όπως στη ‘Φάρμα των ζώων’ του Orwell, κάποιοι τοίχοι είναι πιο ίσοι από τους άλλους. Δεν απομένει παρά τα αδικημένα ντουβάρια των πόλεών μας να κατεβούν σε απεργία διαρκείας για την έκδηλα άνιση αυτή μεταχείριση.

Πέμπτη 24 Ιανουαρίου 2019

Κεραμίδια

Αναμένοντας την αποψινή καθοριστική ψηφοφορία στη Βουλή για τη 'συμφωνία', ας ασχοληθούμε με κάτι πιο πεζό. Διαβάζω λοιπόν στην Καθημερινή ότι ένας δισεκατομμυριούχος πλήρωσε το ευτελές ποσό των 238 εκατομμυρίων δολαρίων για ένα τετραώροφο ‘ρετιρέ’ 2300 τετραγωνικών μέτρων στο Μανχάταν (καταλαμβάνει τον 50ό έως 53ο όροφο ενός νεόδμητου ουρανοξύστη) που διαθέτει, εκτός των άλλων, «το δικό του γυμναστήριο, juice bar, βιβλιοθήκη και κλειστό γήπεδο μπάσκετ». Η είδηση μας λέει ακόμη ότι ο εν λόγω εισοδηματίας διαθέτει πολλά πανάκριβα ακίνητα σε διάφορες πόλεις των ΗΠΑ, και πρόσφατα αγόρασε και μια κατοικία 122 εκατομμυρίων δολαρίων στο Λονδίνο. Αφελής ερώτηση: πόσες μέρες το χρόνο περνάει σε καθένα από τα σπίτια του; Προλαβαίνει να παίζει και μπάσκετ; Ακόμη πιο αφελής ερώτηση: πληρώνει και ΕΝΦΙΑ για τόσα ακίνητα; Και τι τεκμήριο έχουν αυτά; Κι άλλη μία, χωρίς ίχνος αφέλειας ή ειρωνείας: είναι πιο ευτυχισμένος τώρα απ’ όσο ήταν πριν αποκτήσει ένα ακόμη ‘σπιτάκι’ για να γέρνει το κεφάλι του;
     Στην αντίστοιχη είδηση της Guardian διαβάζω ότι η Νέα Υόρκη έχει πάνω από 78.000 άστεγους, και ότι χτίζονται πολλά ακίνητα για πλούσιους, αλλά πολύ λίγα για ανθρώπους χαμηλών εισοδημάτων. Και μου έρχεται στο νου αυτό που γράφει το Ψαλτήρι (Ψ. 48:11-12): «ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἄφρων καὶ ἄνους ἀπολοῦνται καὶ καταλείψουσιν ἀλλοτρίοις τὸν πλοῦτον αὐτῶν, καὶ οἱ τάφοι αὐτῶν οἰκίαι αὐτῶν εἰς τὸν αἰῶνα». Μέχρι εκεί θα είναι όλα, τα πολλά ή τα λίγα κτήματα και χρήματα.

Ενδεκάτη ώρα

Τι άλλο μπορεί να πει κανείς για τη «συμφωνία των Πρεσπών»; [Παρένθεση: τι ωραίο όνομα θα ήταν για ένα μεγάλο μουσικό έργο! Όπως λέμε «συμφωνία του Νέου Κόσμου». Κρίμα που το «έκαψαν« οι πολιτικοί μας]. Τι δεν έχει λεχθεί μέχρι τώρα ως επιχείρημα εναντίον της; Νομίζω ότι θα πρέπει να θυμηθούμε τη ρήση του προέδρου Λύντον Τζόνσον, ότι οι νόμοι πρέπει να κρίνονται όχι τόσο με βάση τα οφέλη που θα προκύψουν από τη σωστή εφαρμογή τους όσο από τις ζημίες που θα συνεπάγεται η κακή χρήση τους. Το ίδιο, ίσως πολύ περισσότερο, ισχύει και για τις διεθνείς συνθήκες. Ξέρουμε ότι αυτές ερμηνεύονται και εφαρμόζονται ανάλογα με τα συμφέροντα της κάθε πλευράς. Όταν π.χ. η Τουρκία αμφισβητεί μονομερώς τη συνθήκη της Λωζάνης μετά από εκατό χρόνια, ή όταν έχει γράψει στα παλαιότερα πασούμια της τις επανειλημμένες αποφάσεις του ΟΗΕ για την κατοχή της Κύπρου χωρίς ιδιαίτερες συνέπειες, είναι μάλλον αφελές εκ μέρους ενός νομικού και βουλευτή (που είναι και πρόεδρος της Διαρκούς Επιτροπής Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικής Πολιτικής της Βουλής) να ισχυρίζεται ότι οι διεθνείς συνθήκες προστατεύουν αεροστεγώς τα όσα περιλαμβάνουν και ότι σε περίπτωση παραβίασής τους θα τρέξουν όλοι οι διεθνείς οργανισμοί να υπερασπισθούν τα δίκαια του αδικουμένου (ένας-ένας, παρακαλώ, μη βιάζεστε!).
     Στο Ευαγγέλιο συναντούμε την προτροπή του Χριστού «γίνεσθε φρόνιμοι ως οι όφεις και ακέραιοι ως αι περιστεραί». Στις σχέσεις με τους άλλους θα πρέπει να είμαστε ακέραιοι (σωστοί και τίμιοι), αλλά συγχρόνως και φρόνιμοι (προσεκτικοί, μυαλωμένοι, όχι εύπιστοι). Ας μη ξεχνούμε ότι όσο καλές διαθέσεις κι αν έχουν δυο πλευρές να τα βρίσκουν μεταξύ τους, η διεθνής σκηνή βρίθει από έξωθεν παρεμβάσεις τρίτων, που σαν τις κουτσομπόλες της γειτονιάς έχουν προσφιλή ασχολία να σπέρνουν ζιζάνια και να χωρίζουν ανδρόγυνα, αν αυτό εξυπηρετεί δικές τους επιδιώξεις και συμφέροντα. Στην ιατρική μια βολική και ανώδυνη συντηρητική προσέγγιση εκεί που χρειάζεται δραστική παρέμβαση συχνά οδηγεί σε δύσκολα χρόνια προβλήματα. Η «συμφέρουσα λύση» του σήμερα μπορεί να αποδειχθεί μακροχρόνιο απόστημα με δυσάρεστες συνέπειες. Ήδη έχουμε αρνητικά δείγματα των προθέσεων της άλλης πλευράς. Ακόμη κι αν δεν είχαμε υποψιασθεί τίποτε μέχρι τώρα, αυτά θα έπρεπε να μας αφυπνίσουν. Εφόσον δεν είμαστε υπό την επήρεια της βαλεριάνας. 

Τετάρτη 23 Ιανουαρίου 2019

Εθνική μειοδοσία

Πληροφορούμαστε ότι η Αθήνα έλαβε ρηματική διακοίνωση από τα Σκόπια που διευκρινίζει, εκτός άλλων, ότι «η μακεδονική γλώσσα αποτελεί παρακλάδι των σλαβικών γλωσσών και, ως εκ τούτου, δεν έχει καμία απολύτως σύνδεση με τον πολιτισμό που αναπτύχθηκε στην περιοχή στην αρχαιότητα και ήταν ξεκάθαρα ελληνικός». Τότε γιατί η γλώσσα αυτή να λέγεται μακεδονική; Πολύ απλά, αν τα Σκόπια ήθελαν να ονομασθούν Βόρεια Ελλάδα θα το δεχόμασταν; Όπως θα ήταν αδιανόητο το δεύτερο, ακριβώς για τους ίδιους λόγους είναι απαράδεκτο και το πρώτο. Ένα όνομα που δεν περιγράφει απλώς και μόνο μια γεωγραφική περιοχή αλλά πρωτίστως έναν συγκεκριμένο πολιτισμό και μια ένδοξη ιστορία χιλιάδων ετών δεν μπορεί να χρησιμοποιείται για να ορίζει μια τελείως διαφορετική και άσχετη χώρα και εθνότητα. Η σύγχυση στην περίπτωση αυτή είναι δεδομένη (όπως και οι δυνατότητες για εκμετάλλευση), αλλά εμείς την αφήσαμε να κυριαρχήσει διεθνώς εδώ και δεκαετίες. Κι έτσι φθάσαμε να δίνουμε μάχες οπισθοφυλακής με ποικίλα προσχήματα και αυταπάτες, αφού παραχωρήσαμε στον βόρειο γείτονα τα κατάλληλα όπλα και μέσα, τα οποία η κυβέρνηση ζητεί να επικυρώσουμε και επίσημα. Αν μια τέτοια τακτική δεν συνιστά εθνική μειοδοσία, λυπούμαι, αλλά δεν βρίσκω πιο ήπια έκφραση.
[Απεστάλη στην Καθημερινή]

Δευτέρα 21 Ιανουαρίου 2019

Ζητείται Νέστωρ


Πήγα στην Αθήνα. Κατέβηκα στο Σύνταγμα. Σήκωσα και ανέμισα τη σημαία. Φώναξα και τραγούδησα και γεύτηκα την έξαρση του κόσμου. Άκουσα τους λόγους των ομιλητών. Άκουσα και τις χειροβομβίδες κρότου-λάμψης και μύρισα τα χημικά (ευτυχώς από απόσταση). Στην επιστροφή άκουσα και τις δηλώσεις των πολιτικών, τα διάφορα σχόλια, τις ερμηνείες, τον απολογισμό σε ζημιές και τραυματίες και αριθμό συμμετεχόντων (από εξήντα χιλιάδες μέχρι δυο εκατομμύρια ακούστηκαν..., διαλέγετε), τις δικαιολογίες, την απαξίωση, αλλά και το πρόγραμμα της κυβέρνησης να προχωρήσει στην ψηφοφορία για κύρωση της ‘συμφωνίας’ μέσα στην εβδομάδα. Και τις κραυγές και τους φόβους για νέο διχασμό.
     Εδώ που τα λέμε, παλιά μας τέχνη αυτή ημών των Ελλήνων. Από τις πρώτες αράδες του Ομήρου ακόμη μαθαίνουμε για τα ‘μύρια άλγεα’ που βρήκαν τους Αχαιούς από τότε που ‘τα πρώτα διαστήτην ερίσαντε Ατρεΐδης τε άναξ ανδρών και δίος Αχιλλεύς’. Κι ο ποιητής, αφού παραθέτει αναλυτικά τις ύβρεις που ανταλλάσσουν οι δυο ηγέτες (σήμερα θα ήταν μοναδικοί για τη Βουλή και τα κανάλια), κι έχοντας αποκάμει να ακούει τις φραστικές αντιπαραθέσεις τους, πλέκει το εγκώμιο του Νέστορα. Μας λέει συγκεκριμένα ότι ήταν ‘ηδυεπής... λιγύς Πυλίων αγορητής, του και από γλώσσης μέλιτος γλυκίων ρέεν αυδή’. Γλυκομίλητος, καλός ομιλητής, μέλι έσταζαν τα χείλη του. Και προσπαθεί να βάλει τάξη στο χάος, να συμβιβάσει τα διεστώτα, να επαναφέρει την ειρήνη στο διχασμένο στρατόπεδο. Μάταια όμως: υπερτερούν οι προσωπικοί εγωισμοί, και παρατείνουν τις συμφορές.
     Κατά καιρούς έχουμε ακούσει τα Μέσα και τους πολιτικούς να χαρακτηρίζουν κάποιον ως ‘Νέστορα’ (συνήθως μετά θάνατον). Σπάνιο το είδος, και ίσως θα πρέπει να συμπεριληφθεί στα απειλούμενα με εξαφάνιση, μια και επικρατεί στον δημόσιο λόγο η υβριστική κραυγή, η πόλωση, η απειλή, η υπερβολή και η πλειοδοσία σε μείωση και απαξίωση του απέναντι (όποιος και νάναι αυτός). Ενώ αυτό που ζητείται απεγνωσμένα είναι η φωνή που θα καλέσει σε λογική συζήτηση, με επιχειρήματα ουσίας και όχι με κομματικά σλόγκαν, με κατανόηση του παρόντος και διόραση για το μέλλον, και με διάθεση για ανεύρεση εθνικά ορθής και επωφελούς γραμμής και όχι για καταβαράθρωση του αντιπάλου. Μπορεί κανείς να το κάνει αυτό; Η απαισιοδοξία και η κατάθλιψη μπροστά στο ολοφάνερο κενό είναι κατανοητή.
     Εξίσου κατανοητό όμως είναι και ότι δεν μπορούμε να συνεχίσουμε έτσι. Πρέπει να σταματήσει η κατρακύλα. Κι ένα από αυτά που κάνεις όταν βλέπεις να σε παίρνει ο κατήφορος είναι να πατήσεις φρένο, να κατεβάσεις ταχύτητα. Η σπουδή και η βιασύνη, το πάτημα του γκαζιού, μόνο στο γκρεμό οδηγεί, μια ώρα αρχύτερα. Κι όταν το μείζον εθνικό θέμα το οποίο επείγεσαι να κλείσεις ουσιαστικά θα δεσμεύσει ολόκληρη τη χώρα και τον λαό της για γενεές και θα εμπεριέχει εμφανή τα σπέρματα για μελλοντικές εθνικές περιπέτειες, τότε δεν μπορείς να αποδεχθείς να κριθεί αυτό από μία και μόνη ψήφο, ούτε καν από 151 ψήφους μαζεμένες όπως-όπως (κάποιοι μιλούν ακόμη και για εξαγορά ψήφων, τόσο εδώ όσο και βορείως των συνόρων -- καθόλου απίθανο). Εκεί που δεν υπάρχει Νέστωρ για να καλέσει σε συνεννόηση τους αεί ερίζοντες πολιτικούς, η μόνη λύση είναι το δημοψήφισμα. 
 

Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2019

Παρασκευή 18 Ιανουαρίου 2019

Ηχητικά

Με αφορμή πρόσφατη εμπειρία (που δεν ήταν βέβαια η πρώτη) θα ήθελα να θέσω το ζήτημα του θορύβου στα «γλέντια» κυρίως των γάμων. Σ’ αυτά μερικές εκατοντάδες άνθρωποι υποχρεούνται να περάσουν κάποιες ώρες σ’ έναν κλειστό χώρο τρώγοντας, πίνοντας και –υποτίθεται– διασκεδάζοντας υπό τον αδιάκοπο καταιγιστικό βομβαρδισμό των τυμπάνων τους από εκκωφαντική μουσική που κάνει πρακτικά αδύνατη κάθε είδους λεκτική επικοινωνία μεταξύ τους. Η εμπειρία είναι επώδυνη, με άμεσες και απώτερες συνέπειες για την ακοή, καθώς το επίπεδο της ηχορρύπανσης είναι τέτοιο που σε οποιονδήποτε άλλο χώρο θα αποτελούσε βάναυση παραβίαση των κανονισμών υγιεινής και ασφάλειας εργασίας. Και όμως, στον θόρυβο αυτό εκτίθενται αφενός οι εργαζόμενοι στον χώρο σερβιτόροι και άλλοι υπάλληλοι και αφετέρου οι συνδαιτυμόνες, που συνήθως θέλουν να ανταλλάξουν και δυο κουβέντες σε τόνο πολιτισμένο. Στους τελευταίους περιλαμβάνονται και πολλά μικρά παιδιά, για τα οποία η ζημία της ακοής μπορεί να είναι ακόμη μεγαλύτερη. Και βέβαια το επίπεδο της μουσικής δεν έχει καμία σχέση με τον βαθμό της διασκέδασης: η ατμόσφαιρα θα ήταν πολύ πιο απολαυστική με το ένα τέταρτο (ή και λιγότερο) της έντασης. Μήπως μετά το κάπνισμα θα πρέπει να εφαρμοσθεί και η νομοθεσία για τον θόρυβο;
[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή 17/1/2019]

Πέμπτη 17 Ιανουαρίου 2019

Κοινοβουλευτικά

Διάβασα χθες την ακόλουθη επιστολή στην Καθημερινή (με τον τίτλο «Κρατήστε τους μαθητές μακριά από τη Βουλή»), την οποία βρήκα ιδιαίτερα επίκαιρη, μια και συνέπεσε με το επιθεωρησιακής ποιότητος show στο παρ’ ημίν κοινοβούλιο που αυτάρεσκα ονομάσθηκε ‘ψήφος εμπιστοσύνης’ στην κυβέρνηση:

     «Παρακολουθώ συχνά διάφορες συνεδριάσεις της Βουλής των Ελλήνων στο αντίστοιχο κανάλι τηλεόρασης. Όπως είναι γνωστό, πολλές από τις συνεδριάσεις αυτές εξελίσσονται σε οξύτατες αντιπαραθέσεις μεταξύ των βουλευτών των διαφόρων κομμάτων, οι οποίοι, πολλές φορές, ανταλλάσσουν ανεπίτρεπτες εκφράσεις, χαρακτηρισμούς, υπονοούμενα και σχόλια […], τα οποία, κατά την άποψή μου, απαξιώνουν τα επιχειρήματά τους και, σε κάθε περίπτωση, υποβαθμίζουν τον χώρο και την αποστολή του Κοινοβουλίου.
     Τις περισσότερες συνεδριάσεις του Κοινοβουλίου συνηθίζεται να παρακολουθούν από τα άνω θεωρεία και μαθητές από όλη τη χώρα, οι οποίοι γίνονται, εκόντες -άκοντες, μάρτυρες ανεπίτρεπτων, πολλές φορές, καταστάσεων.  Αν και εκτιμώ ότι οι περισσότεροι από τους μεγαλύτερους μαθητές (γυμνασίου, λυκείου) αντιλαμβάνονται, ενδεχομένως, τις σκοπιμότητες τέτοιου σκηνικού, δεν μπορώ να φανταστώ πώς οι μαθητές δημοτικού εισπράττουν τέτοιες «διδακτικές» συμπεριφορές.  Έτσι, φοβούμαι μήπως οι μικροί μαθητές που παρακολουθούν τέτοιες συνεδριάσεις του Κοινοβουλίου θεωρούν ότι οι απόψεις τους για διάφορα θέματα (πρέπει να) υποστηρίζονται (και) με ανοίκειες συμπεριφορές.
     Υπό την έννοια αυτή, δεν φαίνεται να θεωρείται παιδαγωγική και διδακτική η παρακολούθηση συνεδριάσεων της Βουλής από μικρούς μαθητές, τουλάχιστον, εκτός αν είναι επιθυμητό να παραδειγματίζονται για τον τρόπο υποστήριξης των όποιων θέσεων/επιχειρημάτων τους. Προτείνεται, εν προκειμένω, να εξετασθεί από τους αρμοδίους η κατάργηση παρακολούθησης συνεδριάσεων του Κοινοβουλίου από μικρούς μαθητές ή η παρακολούθηση πανηγυρικών και χαμηλής πολιτικής συνεδριάσεων μόνο.
     Παναγιώτης Δ. Καμπάς, Αντιπτέραρχος (ε.α.), Ηλεκτρονικός μηχανικός»
.

     Προσυπογράφω ανεπιφύλακτα την πρόταση του επιστολογράφου, προσθέτοντας ότι η εγχώρια παράσταση ήρθε μετά την προχθεσινή ψηφοφορία στη βρετανική Βουλή των Κοινοτήτων, στην οποία το σχέδιο εξόδου της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση που υπέβαλε η πρωθυπουργός Τερέζα Μέι καταψηφίσθηκε από μεγάλη μερίδα του κόμματός της (230 ψήφοι διαφορά μεταξύ κατά και υπέρ). Βλέπετε, η κοινοβουλευτική δημοκρατία και η κομματική πειθαρχία έχουν πολλές παραλλαγές.

 [Σκίτσο του Ηλ. Μακρή, Καθημερινή 16/01/2019]

Δευτέρα 14 Ιανουαρίου 2019

Ακροβασίες

Ο καθηγητής Άγγελος Συρίγος σε χθεσινό άρθρα του στην Καθημερινή («Βαλκανικές ακροβασίες σε εθνικά θέματα») επισημαίνει ότι την ψήφιση της συμφωνίας των Πρεσπών στο σκοπιανό κοινοβούλιο (όπως και να κατορθώθηκε αυτή, με ανταλλάγματα και εξαγορές ψήφων) πρέπει να την ακολουθήσει η ολοκλήρωση «όλων των εσωτερικών νομικών διαδικασιών προκειμένου να τεθεί σε ισχύ», και μόνο τότε να έλθει στο ελληνικό κοινοβούλιο για κύρωση. Για να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες αυτές απαιτείται η υπογραφή του προέδρου της χώρας Γκιόργκι Ιβάνοφ, ο οποίος αρνείται να υπογράψει τη συμφωνία και έχει δηλώσει ότι δεν θα υπογράψει ούτε τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις. Ο καθηγητής τονίζει ότι είναι ασυγχώρητη ελαφρότητα από τη δική μας πλευρά να λέμε ότι αρκεί που ψηφίσθηκαν από το εκεί κοινοβούλιο οι μεταρρυθμίσεις. και να σπεύδουμε να κινήσουμε και την εδώ διαδικασία της κύρωσης. Κι ακόμη, υπογραμμίζει (με παραδείγματα) ότι εδώ είναι Βαλκάνια και ότι δυστυχώς οι υπογραφές, ακόμη και στο πιο επίσημο επίπεδο, συχνά δεν γίνονται σεβαστές από αυτούς που τις βάζουν.
     Τι να πει κανείς; Με τις δικές μας εύκολες υποχωρήσεις και τις πονηρές υπαναχωρήσεις των άλλων, το μόνο που πετυχαίνουμε είναι η βαθμιαία συρρίκνωση του έθνους μας και της αξιοπρέπειάς του. Δεν τα γνωρίζουν αυτά όσοι επείγονται να κλείσουν το θέμα όπως-όπως; Αν δεν τα σκέφτονται, είναι αφελείς και ανίκανοι. Αν τα σκέφτονται αλλά τα παραβλέπουν, είναι επικίνδυνοι. Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορούν να χειρίζονται μείζονα εθνικά ζητήματα. Η χθεσινή αποχώρηση των ‘Ανεξαρτήτων Ελλήνων’ και του αρχηγού τους από την κυβέρνηση ήρθε πολύ αργά: θα έπρεπε να είχε γίνει μόλις εξαγγέλθηκε η επικείμενη συμφωνία Τσίπρα-Ζάεφ. Τότε ίσως να πιστεύαμε τον αποχωρήσαντα υπουργό άμυνας και τις κόκκινες γραμμές του.

Κυριακή 13 Ιανουαρίου 2019

Εκδημία ιεράρχου


Πριν από ώρες εκοιμήθη αιφνίδια από ανακοπή ένας από τους πιο σημαντικούς και δημοφιλείς συγχρόνως ιεράρχες της Ελλάδος, ο μητροπολίτης Σισανίου & Σιατίστης Παύλος. Άνθρωπος με ευρεία παιδεία, χαρισματικό λόγο και κυρίως παρρησία στην έκφραση της εκκλησιαστικής αλήθειας, έβρισκε μεγάλη απήχηση σε όσους τον άκουγαν και άφηνε τη σφραγίδα του σε όσους έρχονταν σε επαφή μαζί του. Πριν δυο χρόνια είχα την ευκαιρία-ευλογία να τον ακούσω να μιλάει για τον θάνατο στους γιατρούς της επαρχίας του, σε μια εκδήλωση όπου είχα προσκληθεί κι εγώ. Είχε το  θάρρος να μιλάει για σύγχρονα θέματα με τρόπο που να πείθει και συγχρόνως να ελκύει, χωρίς να δειλιάζει απέναντι στο αξίωμα των ακροατών του, ένα σύγχρονος Μέγας Βασίλειος απέναντι σε κάθε ‘έπαρχο Μόδεστο‘. Μπορείτε π.χ. να διαβάσετε ΕΔΩ το τελευταίο του άρθρο στην ιστοσελίδα ‘Ρομφαία’ σχετικά με την συμφωνία των Πρεσπών και την εκχώρηση της Μακεδονικής ιδιότητας στους βόρειους γείτονές μας. Έφυγε σε μια ώρα και σε μια εποχή που η παρουσία και ο λόγος του θα ήταν ιδιαίτερα αναγκαίος, χρήσιμος και οικοδομητικός. Όμως ο Κύριος άλλα σχεδίαζε γι’ αυτόν. Να ευχηθούμε καλόν Παράδεισο και γι' αυτόν, και είθε να πρεσβεύει για όλους μας, για την επαρχία του, για τη Μακεδονία και την Ελλάδα μας και τον κόσμο ολόκληρο.
     Ομιλίες του πάνω σε ποικίλα θέματα (ποιμαντικά, παιδαγωγικά, θεολογικά) μπορεί ο καθένας να βρει και να ακούσει στη σελίδα ΑΥΤΗ

«Τὰ τρία ταῦτα»

Τυχαίνει να διαβάζω αυτό τον καιρό, εκτός άλλων, κι ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας βασισμένο στο φιλμ ‘Η άβυσσος’ του James Cameron (1989). Είναι γνωστό ότι, πέρα από όνειρα επιστημονικής και τεχνικής φύσεως, το είδος αυτό της λογοτεχνίας συχνά επεκτείνεται σε φιλοσοφικούς και υπαρξιακούς στοχασμούς του συγγραφέα, οι οποίοι παρατίθενται ως ερεθίσματα στον αναγνώστη. Ο συγγραφέας Oscar Scott Card που υπογράφει το βιβλίο δίνει τις ακόλουθες εντυπώσεις κάποιων τεχνολογικά εξελιγμένων ‘εξωγηίνων’ που καταγράφουν τις πράξεις, τις σκέψεις και τη νοοτροπία ημών των ανθρώπων και προσπαθούν να μας καταλάβουν:
     «Είναι όλοι ξένοι μεταξύ τους. Ζουν ολόκληρες τις ζωές τους χωρίς ποτέ να καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλο, μόνο μαντεύοντας, κάνοντας λάθη, παραποιώντας, εξαπατώντας, παρεξηγώντας ο ένας τον άλλο. Κι ωστόσο, παρόλο που είναι μόνιμα άγνωστοι, επιλέγουν κάποιες φορές να εμπιστευθούν ο ένας τον άλλο, να νοιαστούν για τον άλλο τόσο ολοκληρωτικά, που ευχαρίστως πεθαίνουν για να ζήσει ο άλλος, ευχαρίστως αλλάζουν οι ίδιοι για να κάνουν τον άλλο ευτυχισμένο».  
    Με άλλα λόγια, ο συγγραφέας περιγράφει την αμοιβαία εμπιστοσύνη και την αυτοθυσιαστική αγάπη, κάτι που είναι ξένο προς τους φανταστικούς ‘εξωγηίνους‘ του, μια και οι δικές τους σχέσεις βασίζονται στην αμοιβαία και πλήρη γνώση, που θα συμβεί, κατά τον Απόστολο Παύλο, «ὅταν ἔλθῃ τὸ τέλειον» και καταργηθεί «τὸ ἐκ μέρους». Στον παρόντα κόσμο «ἐκ μέρους γινώσκομεν», και «νυνὶ μένει πίστις, ἐλπίς, ἀγάπη, τὰ τρία ταῦτα». Αρκετά καλή σύλληψη, έστω κι αν ο συγγραφέας δεν φτάνει στο θεολογικό της βάθος.

Πέμπτη 10 Ιανουαρίου 2019

Ξεμπερδέματα

Πόσο συχνά ακούτε να μιλούν στα Μέσα για ‘συναλλαγή’ ή ‘συνδιαλλαγή’; Πόσο συχνά οι ομιλητές χρησιμοποιούν λανθασμένα τις δυο αυτές λέξεις που διαφέρουν μεταξύ τους... κατά μία βυζαντινή νότα; Ας προσπαθήσουμε να τις ξεμπλέξουμε.
     Συναλλαγή είναι η δοσοληψία, σχέση κυρίως οικονομική μεταξύ προσώπων ή φορέων ή κρατών κτλ. Έτσι λέμε π.χ. ότι "η Ελλάδα έχει εμπορικές συναλλαγές με την Κύπρο". Χρησιμοποιείται όμως και με αρνητική έννοια για κάθε είδους αθέμιτη ή ύποπτη σχέση με παροχή ανταλλαγμάτων, όπως μεταξύ δημοσίων αξιωματούχων και ιδιωτικών επιχειρήσεων.
     Συνδιαλλαγή είναι ο συμβιβασμός, η αποκατάσταση σχέσεων που έχουν διαταραχθεί. Να μην την μπερδεύουμε με την συνδιάλεξη (συνομιλία), μια και η δεύτερη προέρχεται από το ρήμα συνδιαλέγομαι (συνομιλώ, διαπραγματεύομαι), ενώ η πρώτη από το συνδιαλλάσσομαι. Μπορούμε βέβαια να πούμε π.χ. ότι "μετά από τηλεφωνική συνδιάλεξη των επικεφαλής επήλθε συνδιαλλαγή των δύο πλευρών".
     Τα ουσιαστικά διαλλαγή και καταλλαγή (που κι αυτά σημαίνουν την συμφιλίωση) λέγονται λιγότερο συχνά στη νέα ελληνική, αν και χρησιμοποιείται το επίθετο διαλλακτικός γι’ αυτόν που έχει διάθεση κατανόησης και υποχώρησης.
     Κι άλλο ένα ζευγάρι για ξεμπέρδεμα. Ακούμε πότε-πότε π.χ. ότι «το βιβλίο διαπραγματεύεται το τάδε θέμα». Το σωστό είναι ‘πραγματεύεται’, δηλ. εξετάζει, αναλύει το θέμα. Η διαπραγμάτευση είναι η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ δύο ή περισσοτέρων μερών για την επίλυση κάποιου ζητήματος, αν και οι αρχαίοι την χρησιμοποιούσαν με την έννοια της αναλυτικής εξέτασης. Οι σημασίες έχουν κι αυτές την ιστορία τους.

Τετάρτη 9 Ιανουαρίου 2019

Οδηγώντας

Η υπόθεση ‘δίπλωμα οδήγησης’ στην Ελλάδα ήταν πάντα ένα είδος πικρό ανέκδοτο. Κυκλοφορούν ποικίλες ιστορίες για το πώς δίνονται τα διπλώματα, για σχέσεις στοργής μεταξύ εκπαιδευτών και εξεταστών που εξασφαλίζουν επιπλέον δουλειά στους δεύτερους και ‘μαύρο’ χαρτζιλίκι στους πρώτους, με αντάλλαγμα την εξασφάλιση διπλωμάτων αμφίβολης αξίας για άμαθους οδηγούς. Οι όποιες προσπάθειες εξυγίανσης του συστήματος δεν φαίνεται να έχουν καρποφορήσει, συνεργούντος βέβαια και του κράτους που σε μια χειρονομία καλής θέλησης έχει απλήρωτους εδώ και καιρό τους εξεταστές, οι οποίοι απεργούν κατά το ειωθός. Με αφορμή την τρέχουσα αυτή εκκρεμότητα εφευρίσκονται άλλοι τρόποι εξυπηρέτησης των υποψηφίων, που όπως λέει σχετικό δημοσίευμα στα ΝΕΑ, ανέρχονται σε 70.000: διοχετεύονται για εξετάσεις σε περιοχές της Ελλάδος όπου δεν απεργούν οι εξεταστές, όπως στη Μύκονο, στη Λιβαδειά, στη Σύρο, στην Πάρο και στη Μήλο. Η είδηση μας λέει ακόμη ότι «σε κοσμοπολίτικο νησί του Αιγαίου ο υπάλληλος πατέρας υποδέχεται για εξετάσεις τους υποψήφιους οδηγούς από διάφορα σημεία της Ελλάδας, τους οποίους στέλνει ο γιος του που διατηρεί σχολή οδηγών!» Ελλάδα είναι εδώ, ο παράδρομος είναι πάντα πιο εύκολος από τον κεντρικό δρόμο για να φτάσεις οπουδήποτε. Αν λοιπόν με τον πλάγιο αυτό τρόπο αποκτά κανείς το δίπλωμα, πώς θα συμπεριφέρεται στη συνέχεια ως οδηγός; Μέχρι πότε άραγε θα πολιτευόμαστε ως βαλκάνιοι;

Τρίτη 8 Ιανουαρίου 2019

Αποχετευτικά

Το «λιπόβουνο» μήκους 64 μέτρων που ανακαλύφθηκε στον κεντρικό υπόνομο μιας παραλιακής πόλης του Ντέβον, στη νότια Αγγλία, λίγο πριν αυτή εκβάλει στη θάλασσα, αναδεικνύει το πρόβλημα με τα υγρά απόβλητα, αλλά και τα σκουπίδια που πετούμε απερίσκεπτα στις αποχετεύσεις μας. Σύμφωνα με την είδηση, πρόκειται για ένα στερεό συσσωμάτωμα από λίπη, έλαια, γράσα και υγρά μαντηλάκια, που έφτασε στο εξωφρενικό αυτό μέγεθος σε διάστημα Κύριος οίδε πόσων ετών [αξίζει να δείτε τη φωτογραφία του στην ιστοσελίδα της Guardian]. Εκτιμάται ότι θα χρειασθούν κάπου οκτώ εβδομάδες εργασίας με ειδικό εξοπλισμό, αλλά και με τα απαραίτητα μέτρα προστασίας για τους εργαζομένους, για να καθαρίσουν την τεράστια αυτή ‘αθηρωματική πλάκα’, που βέβαια δυο πιθανές τύχες θα μπορούσε να έχει αν δεν βρισκόταν: ή θα έφραζε τελείως τον αποχετευτικό αγωγό ή θα άρχιζε να εκβράζει το δύσοσμο και μολυσματικό περιεχόμενό της στη θάλασσα. Σε κάθε περίπτωση οι συνέπειες δεν θα ήταν ιδιαίτερα ευχάριστες.
     Από επαγγελματική συνήθεια έκανα τον παραλληλισμό με τα αιμοφόρα αγγεία μας, που δέχονται καθημερινά οτιδήποτε ρίχνουμε μέσα με την τροφή μας. Στον απόηχο των εορτών, με την εθιμική γαστριμαργική διάστασή τους, το θέμα αποκτά ιδιαίτερα επίκαιρη σημασία. Ας περιλάβουμε λοιπόν στις αποφάσεις του νέου έτους κι αυτές τις δύο: να προσέχουμε τις αποχετεύσεις σαν τις αρτηρίες μας (ή το αντίστροφο). Δεν μπορούμε ούτε τις μεν ούτε τις δε να τις αγνοούμε επ’ αόριστον και ατιμώρητα.

Δευτέρα 7 Ιανουαρίου 2019

Στατιστικά

Ωραίο εργαλείο και μεγάλη ανακάλυψη η στατιστική: μετατρέπει σε αριθμούς ποικίλα δεδομένα, από τα πιο πολύπλοκα μέχρι τα πιο απλά και ευτελή, επιτρέποντας έτσι συγκρίσεις και παρακολούθηση διαχρονικών τάσεων, βοηθώντας την επιστήμη να βγάζει χρήσιμα συμπεράσματα και τα κράτη και τους ανθρώπους να τροποποιούν ανάλογα τις υπηρεσίες και τις εργασίες τους… πάντα προς το καλύτερο; Χρήσιμο το ερωτηματικό στην τελευταία αυτή πρόταση. Διότι, όπως λέγεται χιουμοριστικά, με τη στατιστική μπορούμε να αποδείξουμε οτιδήποτε. Ανάλογα με τη μέθοδο που θα χρησιμοποιήσουμε, με τα στοιχεία που θα επιλέξουμε και με τον τρόπο που θα τα παρουσιάσουμε, το συμπέρασμα μπορεί να είναι όποιο θέλουμε. Έτσι, πολύ απλά, αν πούμε ότι το 2% ενός πληθυσμού πάσχει από κάποιο νόσημα Χ, η έμφαση δίνεται στην αρρώστια, χωρίς να σκεφτόμαστε ότι αντίστοιχα το 98% του πληθυσμού δεν έχει το πρόβλημα αυτό. Αν ο στόχος μας είναι να βελτιώσουμε την κατάσταση, έχει σημασία να αναδείξουμε το πάσχον 2%, ιδίως αν π.χ. η αρρώστια είναι μεταδοτική και επομένως υπάρχει κίνδυνος αύξησης των κρουσμάτων, ή αν μπορεί να προληφθεί με μια απλή παρέμβαση. Ωστόσο, το ίδιο στατιστικό στοιχείο μπορεί να γίνει αιτία εκφοβισμού, ακόμη και πανικού του πληθυσμού, αν δεν συγκριθεί με μια προηγούμενη κατάσταση. Έτσι, αν το αντίστοιχο ποσοστό σε μια προηγούμενη εποχή ήταν 10%, καταλαβαίνει κανείς ότι υπάρχει μεγάλη βελτίωση, ενώ αν ήταν 0,5% έχουμε αύξηση και πρέπει κάτι να κάνουμε. Και βέβαια το νόσημα Χ δεν είναι το μόνο που υπάρχει, και συνεπώς δεν μπορούμε να πούμε ότι το 98% του πληθυσμού που δεν το έχει είναι τελείως υγιές.
     Η κατάχρηση της στατιστικής είναι πολύ κοινό φαινόμενο και χρησιμοποιείται κατά κόρον από τους πολιτικούς. Τι άλλο αποτελούν οι ποικίλες δημοσκοπήσεις και έρευνες παρά μια προσπάθεια επηρεασμού της κοινής γνώμης με την παράθεση επιλεγμένων αριθμών; Ακόμη και στην επιστήμη, οι αριθμοί μπορεί να είναι παραπλανητικοί, είτε ακούσια είτε και εσκεμμένα, ιδίως όταν τα συμπεράσματα έχουν οικονομικό ή εμπορικό αντίκρυσμα. Η ερμηνεία της στατιστικής λοιπόν δεν είναι απλή υπόθεση, ακόμη και για όσους από μας την έχουμε διδαχθεί και τη χρησιμοποιούμε ως εργαλείο της δουλειάς μας. Λέω συχνά σε ασθενείς ότι οι στατιστικές είναι για πληθυσμούς και όχι για μεμονωμένα άτομα: μας καθοδηγούν για το αν πρέπει να ακολουθήσουμε ή όχι μια συγκεκριμένη θεραπεία, δεν μπορούν όμως να προβλέψουν με ακρίβεια την πορεία του κάθε επιμέρους αρρώστου. Κι αν μια θεραπεία είναι στατιστικά πολύ ευεργετική αλλά έχει και 0,1% δυνητικά θανατηφόρες παρενέργειες, πώς να εξηγήσεις στον συγγενή ότι ο δικός του άνθρωπος ήταν ο ένας στους χίλιους που έτυχε να πάθει το χειρότερο;
     Πώς φτάσαμε να μιλούμε για αριθμούς; Την αφορμή μου έδωσε ένα χθεσινό δημοσίευμα που λέει ότι μέσα στο 2018 «253 εκατομμύρια Αμερικανοί ξόδεψαν 1380 δολάρια και 1460 ώρες (ο καθένας) στα κινητά τους τηλέφωνα και τις υπόλοιπες φορητές συσκευές τους. Αυτό σημαίνει ότι δαπάνησαν 91 ημέρες χωρίς ύπνο. Συνδυαστικά αυτό σημαίνει ότι έμειναν 370 δισ. ώρες ξύπνιοι και σπατάλησαν 349 δισ. δολάρια». Στη συνέχεια η είδηση μας λέει ότι αν όλοι αυτοί οι χρήστες ξόδευαν τις ίδιες ώρες και τα ίδια δολάρια για να φυτεύουν δένδρα ή να καθαρίζουν τους ωκεανούς από πλαστικές σακούλες, τα αποτελέσματα θα ήταν θαυματουργικά για το μέλλον του πλανήτη. Ενδιαφέροντα βέβαια τα στοιχεία, αλλά όχι και ολόκληρη η αλήθεια. Αφενός διότι σίγουρα είναι ένα θεωρητικό έμμεσο συμπέρασμα (από τις ώρες χρήσης των δικτύων και το χρήμα που δαπανήθηκε), και αφετέρου διότι τις ώρες (ή τις μέρες) αυτές οι άνθρωποι δεν τις ξόδεψαν από τον ύπνο τους. Επιπλέον, δεν θα μπορούσαν (ακόμη κι αν πραγματικά το ήθελαν όλοι αυτοί οι άνθρωποι) να φυτέψουν δισεκατομμύρια δένδρα ή να καθαρίσουν τους ωκεανούς. Άρα, όλο αυτό το στατιστικό μοντέλο με τα περιβαλλοντικά του ωφέλη αποτελεί ένα υποθετικό μοντέλο δευτέρου είδους (αντίθετο του πραγματικού), ενδεικτικό μεν για το πού και πώς δαπανούμε τον χρόνο και το χρήμα μας, μάλλον αναποτελεσματικό όμως στο να αλλάξει τρόπο συμπεριφοράς. Απαισιόδοξο συμπέρασμα; Ακόμη κι ο βαθμός απαισιοδοξίας θα μπορούσε να εκφρασθεί με πιθανότητες.

Παρασκευή 4 Ιανουαρίου 2019

Σωφρονιστικά

Δεν είναι ό,τι πιο ευχάριστο μετά από μια τρυφερή και θαυμαστή στιγμή σαν την προχθεσινή να πέφτεις στο ναδίρ της καθημερινότητας. Η ζωή όμως μας επιφυλάσσει τέτοιες εναλλαγές στο μενού της. Έτσι, βλέπουμε τον ισοβίτη εκτελεστή της διαβόητης ‘17 Νοέμβρη’ Δημήτρη Κουφοντίνα, στα πλαίσια της εξαήμερης άδειάς του, να κάνει περίπατο στο κέντρο της Αθήνας, παρέα με ηγετικό στέλεχος του ‘Ρουβίκωνα’ («όμοιος ομοίω αεί πελάζει» θα αποφαίνονταν οι αρχαίοι ημών, ή όπως θα το απέδιδαν λιγότερο κομψά οι πιο σύγχρονοι, «βρήκε ο όμοιος τον όμοιο κι η κοπριά τα λάχανα»).
     Κανείς δεν υποστηρίζει να μισούμε ανθρώπους, όσο κακοί κι αν είναι. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μπορούμε να παραβλέπουμε τη στοιχειώδη δικαιοσύνη. Ακόμη κι αν δεχθούμε τις άδειες που προβλέπει το σωφρονιστικό μας σύστημα για τους ισοβίτες, αυτές είναι για να πάνε μερικές μέρες στο σπίτι τους, και όχι για να κυκλοφορούν προκλητικά ανάμεσά μας.Ο συγκεκριμένος είναι κατά συρροήν δολο-φόνος: σκότωνε υπολογισμένα, με δόλο και με πρόθεση και όχι εν βρασμώ ψυχής ή «πάνω στην κακιά στιγμή». Ας τον αποκαλούμε με τον πραγματικό του τίτλο και όχι με τον ‘ευγενή’ χαρακτηρισμό του τρομοκράτη. Σ’ αυτόν θα εξαντλήσουμε την επιείκειά μας;
     Μια απορία. Αν κάποια στιγμή ο επίσης ισοβίτης αστυνομικός Κορκονέας (που σκότωσε τον Αλέξη Γρηγορόπουλο) έβγαινε για περίπατο με κανονική άδεια από τη φυλακή, μπορείτε να φαντασθείτε τι χαμός θα γινόταν από τα ‘καλά παιδιά’ της άλλης πλευράς; Ούτε να το διανοηθώ δεν θέλω. Σε τι διαφέρει ο ένας από τον άλλο;
     Κι ακόμη μία. Αν δεν κάνω λάθος, ο ‘Ρουβίκωνας’ έχει διαπράξει μια σειρά από αξιόποινες πράξεις τους τελευταίους μήνες. Πώς λοιπόν ηγετικά στελέχη του κυκλοφορούν ανενόχλητα από τις διωκτικές αρχές, και μάλιστα παρέα με ισοβίτες δολοφόνους; Αυτό το κράτος ασφάλειας και δικαίου καλούμαι ως πολίτης να εμπιστεύομαι και να στηρίζω;

Τετάρτη 2 Ιανουαρίου 2019

Γέννηση

Κοιτάζω τη φωτογραφία που βρήκα πρωί-πρωί στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, και δεν τη χορταίνω. Στρόγγυλο ροδαλό προσωπάκι, μαλλί μαύρο κοντό όσο για να πιάνεται στις άκρες των δακτύλων, ένα στόμα χωρίς δόντια ακόμη αλλά με μια γλωσσίτσα που θα ήθελε πολλά να μας πει αν μπορούσε, μάτια σαν χαραμάδες (ακόμη) αλλά μαύρα και ξύπνια, μύτη λίγο ζαρωμένη από την σύσπαση του επισκυνίου μυός (πού τον θυμήθηκα;), γενικά ένα ύφος που εκφράζει τον μοναδικό συνδυασμό απορίας για τον κόσμο μέσα στον οποίο βρέθηκε από τη μια στιγμή στην άλλη και ανακούφισης διότι το εννιάμηνο ταξίδι στο φιλόξενο σκοτάδι της μητρικής κοιλιάς έφτασε αισίως στο τέλος του. Δεν ακούω, αλλά μπορώ να φανταστώ το κλάμα που συνοδεύει την έκφραση του προσώπου. «Εδώ είμαι», μας λέει, «και από εδώ και μπρος όλοι θα ακούτε εμένα!»
     Κάπως έτσι, πάνω-κάτω, φτάσαμε όλοι μας στον κόσμο κάποια στιγμή. Ας θυμόμαστε το μεγάλο θαύμα της δημιουργίας και της γέννησης ενός ανθρώπου, κι ας λέμε «Δόξα τω Θεώ» κάθε φορά που συμβαίνει. Ανθή και Νίκο, να σας ζήσει το μοναδικό πρωτοχρονιάτικο δώρο σας, και να το χαιρόμαστε πάντοτε όλοι.