Θεσμοί, ηγεσία, κοινωνία

Δεν με ικανοποιεί πάντα ο λόγος του Χρ. Γιανναρά, ιδίως όταν επανέρχεται συχνά στα τακτικά προσφιλή του θέματα (αλλά μήπως κι εγώ δεν κάνω το ίδιο κάθε τόσο;). Ωστόσο βρήκα πολύ ουσιαστικές τις προχθεσινές παρατηρήσεις του (‘Σύνεση, ταλέντο, ανιδιοτέλεια’, Καθημερινή 26/2). Αντιγράφω ένα απόσπασμα:

     «Πώς να σώσει την Ελλάδα έστω και ο κορυφαίος των χαρισματικών; Έστω κι αν βρει να μαζέψει γύρω του τους πλέον ικανούς και αδιάφθορους επιτελείς, ποιος θα εφαρμόσει τους επιτελικούς σχεδιασμούς του; Πώς να λειτουργήσουν θεσμοί στην υπηρεσία του πολίτη, όταν σε κάθε κομβική άρθρωση των θεσμών φλεγμαίνει το σιχαμερό απόστημα των συνδικαλισμένων εγωκεντρισμών, ο αδιάντροπος χρηματισμός του εκτελεστή της κυβερνητικής πολιτικής, ο παγιωμένος εθισμός στη ραστώνη;

     Κι όμως, η ανορθόλογη προσωποποίηση των θεσμών, η ταύτισή τους με τον έναν ηγέτη, που θα τους μεταμορφώσει σαν με ραβδάκι μαγικό, συνεχίζει να είναι ο άξονας του συλλογικού αποπροσανατολισμού μας. Στις γκρίνιες μας φταίνε, αόριστα και γενικά, οι θεσμοί – φταίει η Παιδεία, φταίει η οικογένεια, φταίνε οι πολιτικοί, φταίει η πνευματική ηγεσία. Στις ελπίδες μας οι θεσμοί ταυτίζονται με τον έναν ηγέτη. Έτσι ο εαυτός μας, το κοινωνικό μας σώμα, μένει πάντοτε απέξω και ξορκίζει φαντάσματα».

     Είναι χαρακτηριστική αυτή η τάση που έχουμε να περιμένουμε τα πάντα ‘από πάνω’, αποποιούμενοι κάθε συμμετοχή στην ευθύνη και την προσπάθεια να γίνουν τα πράγματα καλύτερα, λησμονώντας (πολύ βολικά) ότι το κράτος είμαστε όλοι εμείς, και ότι αρκεί να φταίει ένα μικρό εξάρτημα, ένα τόσο δα γρανάζι, για να μη δουλεύει με ιδανικό τρόπο ολόκληρη η μηχανή. Πόσο μάλλον όταν ολόκληρα σύνολα ‘γραναζιών’ (π.χ. επαγγελματικές συντεχνίες ή κοινωνικές ομάδες) δεν λειτουργούν με τον κατάλληλο για την αποστολή τους τρόπο ή αντιστρατεύονται στην συλλογική προσπάθεια. Τα παραδείγματα είναι καθημερινά, αν θέλουμε να κοιτάξουμε την πραγματικότητα κατάματα.

Καλή Αγία Τεσσαρακοστή!

Για όσα πράξαμε και όσα παραλείψαμε, και αν κάποιον λυπήσαμε ή παροργίσαμε, αδελφοί συγχωρήσατε!

Ο Θεός να μας ελεήσει όλους στις δύσκολες και περίεργες αυτές ημέρες.

Ετήσιο μνημόσυνο

Έχουν και οι πόλεμοι τα δικά τους ‘γενέθλια’, όχι ως αφορμές πανηγυρισμών (του τύπου ‘Happy birthday to you') αλλά ως μνημόσυνα για όσους χάνουν τις ζωές τους, τα σπίτια τους, τις πόλεις τους, τις περιουσίες τους, ένθεν κακείθεν κάποιων συνόρων (ή συχνά και εντός συνόρων), προς δόξαν των εκάστοτε μεγαλομανών ηλιθίων που θέλουν να επεκτείνουν το ‘εγώ’ τους όσο γίνεται περισσότερο. Ποτέ δεν έλειψαν από την ιστορία, έστω κι αν πιστέψαμε ότι στην Ευρώπη τουλάχιστον είχαμε προοδεύσει στο ζήτημα αυτό. Αμ δε!

     ‘Θραύσματα και μύδροι’ ήταν ο τίτλος που έδωσα στη συλλογή των κειμένων του προηγουμένου χρόνου. Παράγωγα μιας βίαιας έκρηξης που σκορπίζονται στον χώρο παρασύροντας και καταστρέφοντας ό,τι βρεθεί στην τροχιά τους. Μια έκρηξη σε καιρό ειρήνης μπορεί να οφείλεται σε ατύχημα, τεχνική αστοχία ή ακούσιο ανθρώπινο σφάλμα. Όταν όμως συμβαίνει σε καιρό πολέμου, τα θραύσματα και οι μύδροι που παράγονται έχουν αποκλειστικά ανθρωπογενή προέλευση, άμεση ή έμμεση. Δεν υπάρχει πόλεμος χωρίς ενόχους, χωρίς φυσικούς και ηθικούς αυτουργούς, αλλά και χωρίς τους κάθε είδους ‘γύπες’ που πετούν πάνω από τα συντρίμμια και τα πεδία των μαχών έτοιμοι να αποκομίσουν ό,τι κέρδος μπορούν από την καταστροφή και την ανθρώπινη τραγωδία που συντελείται στο έδαφος.

     Έχοντας φθάσει στο ετήσιο ‘μνημόσυνο’ του πολέμου στην Ουκρανία, διαβάζουμε ποικίλα σενάρια που αναπτύσσονται από ειδικούς και μη για το πώς μπορεί να εξελιχθεί η κατάσταση. Ίσως το πιο αθώο να είναι εκείνο του ‘τυχαίου’ συμβάντος: να ανατραπεί η όλη εικόνα από ένα εντελώς απρόβλεπτο γεγονός (ας μη μπούμε σε λεπτομερείς πιθανολογίες). Το μόνο που δεν ακούμε είναι κάποια σοβαρή πρόταση ή προσπάθεια διαπραγμάτευσης για κατάπαυση του πυρός και των εχθροπραξιών. Καλές είναι οι υποσχέσεις για βοήθεια στον αμυνόμενο, αλλά δυστυχώς συντηρούν την διαμάχη και εξαγριώνουν τον αντίπαλο και κλιμακώνουν την ένταση μεταξύ δυο Ορθοδόξων λαών. Όπως και σε τόσα άλλα θέματα, τελικά οι ανθρώπινες ‘λύσεις’ μόνο λύσεις δεν είναι. Είθε ο Θεός να φωτίσει κάποιους να σκεφθούν λίγο διαφορετικά.