Τρίτη 31 Ιανουαρίου 2017

Η χρονιά με τις αυταπάτες

Ακόμη ένας χρόνος έκλεισε στο ιστολόγιο, και τα κείμενά του πήραν έντυπη μορφή. Παραθέτω στη συνέχεια τον πρόλογο του σχετικού βιβλίου. Αν κάποιος το θέλει σε μορφή pdf, μπορεί να μου γράψει το e-mail του σε ένα σχόλιο (δεν θα δημοσιοποιηθεί).
 
     Σημείωσα τη μέρα και την ώρα (25 Μαΐου, σχεδόν 2 το μεσημέρι) που ‘κλείδωσα’ τον τίτλο. Η λέξη ‘αυταπάτες’ κυκλοφορούσε ήδη στο μυαλό μου, μια και μόλις πριν λίγες μέρες είχαμε ακούσει τον πρωθυπουργό της χώρας να ομολογεί ότι δεν μας έλεγε ψέματα αλλά απλώς είχε αυταπάτες, που διαλύθηκαν μετά από δεκαπέντε μήνες στην εξουσία. Κρατώ ως θετικό στοιχείο την ομολογία (όχι βέβαια ότι διορθώνει τίποτε…), αλλά αναρωτιέμαι αν η αυταπάτη (συνώνυμη της ψευδαίσθησης) είναι επιθυμητό προσόν για πολιτικούς ηγέτες, και μάλιστα σε εποχές δύσκολες.
     Ωστόσο δεν είναι μόνο οι κεφαλές που αυταπατώνται. Έχω γράψει κι άλλες φορές ότι σχεδόν ολόκληρος ο ελληνικός πληθυσμός (φωτισμένες εξαιρέσεις πάντα υπάρχουν) ζούσε εδώ και πενήντα χρόνια με τη συλλογική ψευδαίσθηση ότι όλα στον κόσμο είναι δωρεάν και αποτελούν κατακτημένο δικαίωμα. Παρόλο που έβλεπε τις τιμές αγαθών και υπηρεσιών να αναπροσαρμόζονται κάθε τόσο αυτόματα και τιμαριθμικά (κλασικά πολιτικά συνθήματα άλλης εποχής) σε ύψη δυσθεώρητα, επέμενε να απαιτεί το τζάμπα και την αύξηση, και μάλιστα αναδρομική και εις βάρος άλλων, όπου τον βόλευε. Έτσι η ιδέα ότι τα λεφτά φυτρώνουν σε δέντρα που δεν χρειάζονται φύτεμα, σκάλισμα ή πότισμα ήταν το συλλογικό ‘αφήγημα’ μιας κοινωνίας για μισόν αιώνα. Βόλευε τους πολιτικούς, βόλευε και τους ψηφοφόρους, ιδού και η ‘αλληλεγγύη των γενεών’. Κάποτε όμως αυτή η ονειρική αειφορία τελείωσε.
     Κι έτσι κατάφερα να υπερθεματίσω και να στριμώξω μέσα σ’ έναν πρόλογο μερικές από τις πιο εμβληματικές εκφράσεις της σύγχρονης Ελληνικής δημόσιας ζωής καθώς και τις κυρίαρχες λέξεις του έτους που τελείωσε. Όπως θα έλεγε ένας μακαρίτης σεμνός και ταπεινός εκπρόσωπός της, «έγραψα ιστορία».

Δευτέρα 30 Ιανουαρίου 2017

Ομόνοια

Δεν πρέπει να περάσει αμνημόνευτη η σημερινή εορτή των γραμμάτων, που εν πολλοίς έχει μετατραπεί σε μια απλή και βολική σχολική αργία, κενή από περιεχόμενο. Κι αν ακόμη τίποτε άλλο δεν είχαν να μας διδάξουν οι «τρεις μέγιστοι φωστήρες της τρισηλίου θεότητος», θα έπρεπε να προσέξουμε το παράδειγμα της ομόνοιας όπως μας το προβάλλει με έξοχο ποιητικό τρόπο ο υμνητής τους επίσκοπος Ευχαΐτων Ιωάννης ο Μαυρόπους:

     «Οὐκ ἐστι δευτερεῖον ἐν τοῖς τρισί, τὰ πρεσβεῖα γὰρ ἕκαστος φέρεται πρῶτος δοκῶν καὶ τούς ὁμοτίμους ὑπερνικῶν, ἐξοικειοῦται μᾶλλον δὲ τὴν ἀλλήλων νίκην περιχαρῶς, οὐ χώρα γὰρ ἐνταῦθα τῷ φθόνῳ παρρησίας λυμαινομένῳ τὴν ὁμόνοιαν».

     Σε πρόχειρη απόδοση: Δεν υπάρχει δεύτερη θέση ανάμεσα στους τρεις. Ο καθένας φαίνεται ως προς τα πρεσβεία να είναι πρώτος και να νικά τους ομοτίμους, αλλά οικειοποιείται με χαρά τη νίκη των άλλων. Δεν υπάρχει χώρος εδώ για αυθάδη φθόνο που να καταστρέφει την ομόνοια.
     Σε μια εποχή που, ενώ βρισκόμαστε ως έθνος ανάμεσα σε μυλόπετρες που απειλούν να μας λιανίσουν, εμείς προσπαθούμε να κερδίσουμε ή να διατηρήσουμε ‘καρέκλες’ και ψάχνουμε αφορμές για διχοστασίες, τα παραπάνω λόγια αποκτούν μια ιδιαίτερη επικαιρότητα.

ΥΓ. Διαβάστε και ένα ωραίο και επίκαιρο σύντομο κείμενο του Παν. Ασημακόπουλου με τίτλο 'Οι Τρεις Ιεράρχες στα σκουπίδια'.

Σάββατο 28 Ιανουαρίου 2017

Αρεοπαγίτικα

Κάποτε λέγαμε ως ανέκδοτο για τους καθηγητές πανεπιστημίου (ιδίως τους γιατρούς) ότι όταν πλησίαζαν στο όριο συνταξιοδότησης των 67 ετών προσπαθούσαν να αλλάξουν το πιστοποιητικό γέννησής τους για να κερδίσουν 1-2 χρόνια παραμονής στην "καρέκλα". Τώρα τη σκυτάλη του αθλήματος πήρε η πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου της χώρας, που θα ώφειλε να γνωρίζει καλύτερα και να βουλεύεται ορθότερα. Αγνοώντας επιδεικτικά το Σύνταγμα, επιδιώκει να αναπροσαρμόσει το όριο ηλικίας για να εξασφαλίσει τη δική της καθέδρα, χωρίς να σκέφτεται ότι πιο κραυγαλέα περίπτωση συμφεροντολογίας δύσκολα θα έβρισκε κανείς έξω από αυταρχικά καθεστώτα. Κρίμα που τον καιρό της υπηρεσιακής κυβέρνησης την είχα θεωρήσει ως κατάλληλη και για πρωθυπουργό...
     Ευτυχώς ο Άρειος Πάγος δεν είναι μόνο η πρόεδρός του. Αυτές τις μέρες τα ποινικά τμήματά του απέρριψαν την έκδοση στην Τουρκία των οκτώ αξιωματικών που είχαν διαφύγει με ελικόπτερο τις μέρες του πραξικοπήματος στη γείτονα, η κυβέρνηση της οποίας ξίνισε τα μούτρα για την απόφαση. Δεν επιδιώκουμε βέβαια καμιά ανάμιξη στα εσωτερικά της, και φυσικά δεν έχουμε καμιά διάθεση να επεμβαίνει εκείνη στα δικά μας. Ωστόσο, βλέποντας πώς αντιμετωπίζει όσους θεωρεί εσωτερικούς αντιπάλους, δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε πώς θα μεταχειριζόταν τους οκτώ αν τους εκδίδαμε εκεί. Μάλιστα, με δεδομένο τον θόρυβο που έγινε για την όλη υπόθεση, η μεταχείριση θα ήταν μάλλον... ιδιαίτερη και επαυξημένη. Από μακριά λοιπόν, κι αγαπημένοι.

Παρασκευή 27 Ιανουαρίου 2017

Στα μισά

Πέρασε η 25η Ιανουαρίου, έκλεισαν δυο χρόνια από τότε που η κάλπη έβγαλε για πρώτη φορά τους περισσότερους απ' αυτούς που κάθονται σήμερα στα κυβερνητικά έδρανα. Αντί άλλης ανασκόπησης, παραθέτω δυο σκίτσα του Ηλ. Μακρή (Καθημερινή) των τελευταίων ημερών που μιλούν μόνα τους.
 [Καθημερινή 25/1/2017]
[Καθημερινή 26/1/2017]
     Επίσης, μπορείτε να διαβάσετε το άρθρο του Γ. Παπαδόπουλου-Τετράδη με τίτλο '8 πράγματα που κέρδισε ο λαός από τα 2 χρόνια Συριζανέλ', ως ψύχραιμη ανάλυση της τρέχουσας κατάστασης. Πού θα πάει; Κάποτε θα μάθουμε. Ίσως.

Πέμπτη 26 Ιανουαρίου 2017

Έμφυλες (ή μήπως έκφυλες;) ταυτότητες

Με κατάπληξη διάβασα την εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας προς τα γυμνάσια για «Υλοποίηση στο Γυμνάσιο Θεματικής Εβδομάδας Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης σε ζητήματα Διατροφής, Εθισμού - Εξαρτήσεων και Έμφυλων Ταυτοτήτων κατά το Σχολικό Έτος 2016 -2017», στα πλαίσια της οποίας μεταξύ άλλων θα πρέπει να «αποδομηθούν τα έμφυλα στερεότυπα». Τι ακριβώς σημαίνει και πού αποβλέπει αυτή η ‘αποδόμηση’; Μήπως σε μια αμφίβολη ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών, με θόλωση των γραμμών που διαχωρίζουν τον άνθρωπο σε ‘άρσεν και θήλυ’, όπως γνωρίζαμε εδώ και χιλιάδες χρόνια, ‘από κτίσεως κόσμου’; Προφανώς σε κάποιους βολεύει μια τέτοια θολούρα, ώστε να μπορούν να ‘ψαρεύουν’ και να δημιουργούν ομοίους τους (κατά το γνωστό σύνθημα «Άνδρας (ή γυναίκα) δεν γεννιέσαι, γίνεσαι»). Η κατάσταση θυμίζει ζωηρά τον μύθο του Αισώπου για την αλεπού με την κομμένη ουρά: θέλοντας να μειώσει τη δική της μειονεξία, προσπαθούσε να πείσει ότι «έτσι είναι η μόδα» και ότι πρέπει οι άλλες αλεπούδες να ακολουθήσουν το παράδειγμά της.
     Πέρα από αυτά, η γλώσσα της εγκυκλίου δίνει την εντύπωση ότι αντιγράφει (ή μήπως μεταφράζει;) ξένα παρόμοια κείμενα και δημιουργεί την υπόνοια ότι έχει υπαγορευθεί έξωθεν. Ως Έλληνες δεν έχουμε ούτε υποχρέωση ούτε διάθεση να δεχθούμε ξένες επιταγές ως προς το τι θα διδάξουμε στα σχολεία μας και πώς θα μεγαλώσουμε τα παιδιά μας. Μήπως αυτή η ‘αποδόμηση’ αποτελεί κάποιου είδους ‘μνημονιακή δέσμευση’; Αν ναι, γιατί το κράτος δεν λέει στον κόσμο την αλήθεια; Και ας δεχθεί τις σχετικές αντιδράσεις.
     Όσα γράφονται δεν επιδιώκουν να δημιουργήσουν κανενός είδους διάκριση, φοβία ή οτιδήποτε άλλο. Το ζητούμενο είναι, πολύ απλά, ο σεβασμός στην ανθρώπινη γενετήσια φυσιολογία, αλλά και στην ψυχολογία των εφήβων μαθητών. Επιτέλους, αρκετά έχουν στο κεφάλι τους από την γενική ατμόσφαιρα της κρίσης με τις οικονομικές και τις άλλες συνέπειές της, αλλά και από τις μαθησιακές απαιτήσεις του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Είναι ανάγκη να τους εμφυτεύσουμε και τα ψυχοσεξουαλικά συμπλέγματα μιας μικρής μειοψηφίας; 
[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή]

Διαβάστε σχετικά άρθρα ΕΔΩ και ΕΔΩ.

Τρίτη 24 Ιανουαρίου 2017

Μια εβδομάδα

Δευτέρα βράδυ με επισκέφθηκε στο ιατρείο μάλλον ανέμελος. Αόριστα τα ενοχλήματα, μια σχετική δύσπνοια, καπνιστής, με ιστορικό καρδιοπάθειας, ο παθολόγος του έκανε μια ακτινογραφία που δεν του άρεσε, και τον έστειλε σε μένα. Και μένα δεν μου άρεσε η εικόνα, ιδίως όταν έπιασα έναν σκληρό αδένα στον τράχηλο, και μάλιστα στην αντίθετη πλευρά από το ακτινολογικό εύρημα. Η αξονική ήταν επιβεβλημένη. Συζητήσαμε λίγο τις πιθανές διαγνώσεις, επιφανειακά, για να ετοιμάσουμε το έδαφος, του έδωσα κι ένα εισπνεόμενο για τη χρόνια βρογχίτιδά του.
     Μου έφερε την αξονική μετά δυο μέρες. Η υποψία έπαιρνε σάρκα και οστά, με αρκετή έκταση στον θώρακα και με μια μεγάλη εστία στο ήπαρ σαν ‘κερασάκι’. Είχε και κάποιο υγρό στο περικάρδιο. Η συζήτηση τώρα περιέλαβε ονομαστικά τον καρκίνο. «Χρειαζόμαστε βρογχοσκόπηση», του είπα, και κλείσαμε το ραντεβού, αφήνοντας μερικές μέρες για να αλλάξει την αντιπηκτική αγωγή του.
     Τα γεγονότα όμως μας πρόλαβαν. Μετά από άλλες δυο μέρες μου τηλεφώνησε ο καρδιολόγος του. Είχε βρει σημαντική ποσότητα περικαρδιακού υγρού στους υπερήχους, η δυσφορία του επικεντρωνόταν στην καρδιά, τον έστελνε για εισαγωγή. Μετά από αρχική συντηρητική θεραπεία, που δεν τον ανακούφισε, η παρακέντηση του περικαρδίου απέδωσε σχεδόν ένα λίτρο αιμορραγικό υγρό. Από τη μία Δευτέρα στην άλλη, η απόλυτη ανατροπή μιας ζωής.
     Μόνο μιας όμως; Υπάρχει και η οικογένεια. «Μέχρι προχθές ήταν καλά! Μέσα σε μια εβδομάδα έγιναν όλα αυτά, γιατρέ;» είναι το εύλογο ερώτημα των οικείων του. Έχουν και τις ενοχές τους: μήπως υπήρχε κάτι που δεν πρόσεξαν ή δεν έκαναν για να προλάβουν το κακό; Με την έμπνευση της στιγμής, τους λέω ότι ο καρκίνος του πνεύμονα συνήθως είναι σαν το υποβρύχιο που κινείται αθέατο κάτω από την επιφάνεια, και βγαίνει στη φόρα όταν είναι πλέον πολύ αργά. Δυστυχώς αυτή είναι η πικρή αλήθεια. Η μόνη αποτελεσματική πρόληψη θα έπρεπε να είχε ξεκινήσει πριν μερικές δεκαετίες, με το να μην πιάσει το τσιγάρο στα χέρια του. Η παράταση της επιβίωσης, μαζί με την ανακούφιση των συμπτωμάτων, είναι ο μόνος ρεαλιστικός στόχος -- για ίαση δεν μπορούμε να μιλήσουμε. Ας ευχηθούμε ο Θεός να του δώσει τον απαραίτητο χρόνο.

Σάββατο 21 Ιανουαρίου 2017

Πάνω απ' όλα

Δεν παρακολουθώ συστηματικά τις ορκωμοσίες των Αμερικανών Προέδρων. Θυμούμαι βέβαια τη δημοσιότητα που πήρε η πρώτη εκλογή του Ομπάμα, προφανώς λόγω της ‘πρωτιάς’ να αναδειχθεί ένας μη λευκός στο ύπατο αξίωμα της χώρας (και της πλανηταρχίας). Πέρασε κι αυτό, και το επόμενο στοίχημα για κάποιους σίγουρα θα είναι αν θα επαναληφθεί και πότε. Προς το παρόν ο κόσμος όλος ασχολείται με το ‘σκηνικό’ και το παρασκήνιο της χθεσινής εγκαθίδρυσης του Ντόναλντ Τραμπ, αναμφίβολα του πιο αμφιλεγόμενου προσώπου που έχει περάσει ποτέ την πόρτα του Λευκού Οίκου. Πολλά έχουν ακουστεί απ’ αυτόν και γι’ αυτόν, και οι βίαιες αντιδράσεις που είδαμε εντός ΗΠΑ δεν έχουν κι αυτές προηγούμενο, τουλάχιστον σε σχέση με ένα τέτοιο πολιτικό γεγονός. Ίσως είναι πρόωρο να κρίνει κανείς με βάση προεκλογικές εξαγγελίες, και θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε ποια μορφή θα πάρουν αυτές στην πράξη. Ωστόσο, άκουσα ένα σύνθημα του τύπου ‘Πάνω απ’ όλα η Αμερική’ και θυμήθηκα το ιστορικό γερμανικό του αντίστοιχο (‘Deutschland über alles’), και σκέφτηκα ότι οι ηγεμονίες γενικά δεν διαφέρουν και πολύ μεταξύ τους. Και βέβαια κακό δεν είναι να βάζει κάποιος τη χώρα του πάνω απ’ όλα: το πρόβλημα είναι πώς αντιμετωπίζει όλο τον υπόλοιπο κόσμο που βάζει ‘από κάτω’ εν ονόματι της δικής του υπεροχής.

Τρίτη 17 Ιανουαρίου 2017

"Ώδινεν όρος"

Βγήκε, μαθαίνουμε, πόρισμα του κυβερνώντος κόμματος από την εξεταστική επιτροπή που διερευνούσε κάμποσους μήνες τώρα το ‘τρίγωνο της διαπλοκής’ (μέσα ενημέρωσης, τράπεζες και κάτι άλλο που μου διαφεύγει). Η έκτασή του: 400 σελίδες (αστυνομικό μυθιστόρημα να ήταν, ομολογώ ότι δεν θα άντεχα να το διαβάσω λέξη-λέξη). Και το συμπέρασμα; «Δεν προκύπτουν ποινικές ευθύνες για πολιτικά πρόσωπα, αν και ενδέχεται να προκύπτουν για μη πολιτικά πρόσωπα». Εδώ ο όποιος παραλληλισμός με το αστυνομικό μυθιστόρημα παίρνει τέλος: ένα καλό υπόδειγμα τέτοιου είδους λογοτεχνίας θα αποκάλυπτε ως ένοχο κάποιον υψηλόβαθμο πολιτικό αξιωματούχο υπεράνω πάσης υποψίας, θα μας έρριχνε από τα σύννεφα, και θα είχαμε και την αίσθηση της κάθαρσης που δημιουργεί η τελική απόδοση δικαιοσύνης. Τίποτε από αυτά. Η παροιμία που έρχεται στο νου μου είναι ότι ‘κόρακας κοράκου μάτι δεν βγάζει’, κάτι που το ξέραμε από άλλες παρόμοιες υποθέσεις. Εν τοιαύτη περιπτώσει, γιατί τόση φασαρία και τόσα έξοδα; Θυμίζω ότι τα μέλη των επιτροπών αυτών αποζημιώνονται χωριστά και διόλου ευκαταφρόνητα για το έργο τους. Τι ακριβώς σημαίνει ο όρος ‘αργομισθία’; Όπως θα φωνάζαμε σε άλλες εποχές, όταν μας απογοήτευε το έργο που είχαμε δει στο σινεμά, «τα λεφτά μας θέλουμε!»

Κυριακή 15 Ιανουαρίου 2017

Νερό

Το ξέρουμε δα τόσο καλά: απαραίτητο όσο σχεδόν τίποτε άλλο για την ζωή. Το ‘κυνηγούν’ τα εργαλεία των αστρονόμων στην προσπάθεια ανίχνευσης συνθηκών καταλλήλων για ύπαρξη ζωής σε άλλους πλανήτες. Συνήθως το καταναλώνουμε -- τι λέω; το ξοδεύουμε αλόγιστα όταν το έχουμε. Το λέμε ‘νεράκι’ όταν μας λείψει, έστω και για λίγο. Και καμιά φορά μας κάνει λαχτάρες, όπως αυτές που ακολουθούν τις μέρες του παγετού που ζήσαμε πρόσφατα. Απροσδόκητες πλημμύρες, σπασμένοι σωλήνες, υδρόμετρα, και δώστου κουβάδες και σφουγγαρόπανα, και πάλι από την αρχή... Ξεβολευόμαστε βέβαια και δυσανασχετούμε, μέχρι να σκεφτούμε ότι αλλού στον κόσμο χάνονται σπίτια και ολόκληρα χωριά και περιουσίες και άνθρωποι με μπόρες που δεν έχουν τελειωμό... Ας μην πούμε περισσότερα, μόνο ας συλλογισθούμε πόσο ευεργετημένοι είμαστε που έχουμε στεγνό έδαφος να σταθούμε και να κοιμηθούμε. Κι ας πούμε ένα «ευχαριστώ» απ’ την καρδιά μας, σαν τον ευγνώμονα Σαμαρείτη λεπρό του σημερινού Ευαγγελίου.

Πέμπτη 12 Ιανουαρίου 2017

Κινητικότητα

Μαζί με τα χιόνια, και κυριολεκτικά «σαν τα χιόνια», γύρισε χθες κοντά μας από την Αθήνα μετά την επιτυχή καρδιοχειρουργική του αποκατάσταση ο μικρός Κωνσταντίνος. Ο καιρός δεν επιτρέπει ακόμη να τον δούμε από κοντά, αλλά θα το κάνουμε το συντομώτερο. Φέρνω στο νου μου τον τόσο ωραίο στίχο από τις Ωδές των Αναβαθμών του Ψαλτηρίου: «Πορευόμενοι ἐπορεύοντο καὶ ἔκλαιον βάλλοντες τὰ σπέρματα αὐτῶν· ἐρχόμενοι δὲ ἥξουσιν ἐν ἀγαλλιάσει αἴροντες τὰ δράγματα αὐτῶν». Όπως και με τόσα άλλα πράγματα στη ζωή αυτή, ξεκινά κανείς με φόβο, μαυρίλα στην καρδιά, αγωνία για την έκβαση και τους κινδύνους που παραμονεύουν (ή που φαντάζεται) στο δρόμο, και γυρίζει αναπαυμένος, χαμογελαστός, ευτυχισμένος και ευγνώμων για το καλό αποτέλεσμα. Δόξα τω Θεώ.
     Εκτός από τις αφίξεις όμως υπάρχουν και οι αναχωρήσεις. Ένα πρωινό τηλεφώνημα με ειδοποιεί ότι ο παιδικός μου φίλος Παναγιώτης εξεδήμησε σήμερα από ανακοπή μετά από σοβαρό τραυματισμό σε δυστύχημα. Έχοντας ζήσει πολλές παιδικές τρέλλες από μικροί (πώς δεν πέσαμε σε κάποιο φωταγωγό σκαρφαλώνοντας στην ταράτσα του σπιτιού του; Ο Θεός ξέρει), χαθήκαμε για χρόνια και ξαναβρεθήκαμε αργότερα. Πάντα τακτικός στις μικροσυναντήσεις με παλιούς συμμαθητές, όπου ανακαλούσαμε τα... κατορθώματά μας. Τον είδα για τελευταία φορά πριν δυο μήνες στο γραφείο της αντιπροσωπείας που διηύθυνε, μου έλεγε τα σχέδιά του για τη σύνταξη. Και τώρα πήρε την οριστική μετάθεση για τον άλλο κόσμο. Ελπίζω σε κάποια γωνιά του Παραδείσου. Ο Θεός να τον αναπαύσει.

Τρίτη 10 Ιανουαρίου 2017

Άσπρη μέρα ξέξασπρη

Την ζητούμε τόσα χρόνια. «Να δούμε μια άσπρη μέρα» είναι το όνειρο και η ευχή μας ως έθνους από την αρχή της κρίσης. Και νάτην, ήρθε. Όχι όμως με οικονομικούς, αλλά με φυσικούς και μετεωρολογικούς όρους. Η κακοκαιρία που τριγυρίζει όλη τη χώρα επισκέφθηκε σήμερα τη Θεσσαλονίκη με χιόνι τέτοιο που είχαμε καιρό να δούμε. «Ανομβρία φέτος», έλεγε πρόσφατα ένας Αγιορείτης γέροντας, «δεν θα έχουμε νερό». Μάλλον προσευχήθηκε για το θέμα, και εισακούσθηκε. Βέβαια, όπως γίνεται συνήθως, τέτοια ακραία φαινόμενα βγάζουν στο φως τις αδυναμίες μας και μας δημιουργούν ποικίλα προβλήματα, σε ύδρευση, θέρμανση, συγκοινωνίες, μεταφορές και τόσα άλλα. Ας αναλογισθούμε λίγο ότι άλλοι άνθρωποι και λαοί ζουν υπό τέτοιες συνθήκες μήνες ολόκληρους, ας σκεφθούμε πόσα συνήθως έχουμε που εκείνοι στερούνται, ας πούμε «ευχαριστώ», κι ας κάνουμε υπομονή. Και προσοχή στον πάγο.
     Οι εικόνες από τη σημερινή χιονόπτωση στην πόλη και τα περίχωρα.  


 
 
 
 
 
 

Δευτέρα 9 Ιανουαρίου 2017

Διύλισις κώνωπος

Προ ημερών η αστυνομία ανακάλυψε και συνέλαβε μια γυναίκα καταζητούμενη για ποικίλες εγκληματικές πράξεις (βομβιστικές επιθέσεις, ληστείες τραπεζών, απόπειρα απελευθέρωσης κρατουμένου από τον Κορυδαλλό με ελικόπτερο, οπλοκατοχή και οπλοχρησία κτλ.). Και ξαφνικά όλη η ευαισθησία των δημοσιογράφων, αριστερών και άλλων, εστιάσθηκε εξαντλητικά και με λεπτομέρειες στο αν φέρθηκαν καλά στο ανήλικο παιδί της (που έμεινε μια-δυο μέρες υπό φρούρηση σε νοσοκομείο, μέχρι να τακτοποιηθεί κοινωνικά και νομικά το θέμα της εποπτείας του). Με άλλα λόγια, πετάμε τη μπάλα στην κερκίδα, μην τύχει και γίνει πολύς λόγος για το (δήθεν) ‘αντάρτικο πόλης’ που διεξάγουν οι γονείς του παιδιού και το οπλοστάσιο που είχε κρυμμένο η μητέρα του (παιδικά παιγνίδια θα ήταν τα Καλάσνικοφ...). Γνωστή τακτική αυτή. Γιατί δεν λέμε τα πράγματα με το όνομά τους; Όσο είναι πολιτικές πράξεις τα εγκλήματα των μελών της ‘Χρυσής Αυγής’, άλλο τόσο είναι κι εκείνα του Επαναστατικού Αγώνα’, έστω κι αν ο παραλληλισμός δεν αρέσει σε κάποιους.   

Κυριακή 8 Ιανουαρίου 2017

Ιερά Μονή Χοζεβά

 
 
 
 
Σύμφωνα με το συναξάρι, η Εκκλησία σήμερα τιμά τον Όσιο Γεώργιο τον Χοζεβίτη (εκ παραδρομής έγραψα αρχικά τον Ιωάννη), έναν από τους ιδρυτές της Μονής Χοζεβά στην Παλαιστίνη. Εις τιμήν του Οσίου, μερικές πρόσφατες φωτογραφίες από την επίσκεψή μας εκεί.

Σάββατο 7 Ιανουαρίου 2017

Νέα έκδοση

Με την είσοδο του νέου ενιαυτού κυκλοφόρησαν οι ‘Ομιλίες στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο’ του μακαριστού πατρός μας σε μια προσεγμένη έκδοση από το ‘Περιβόλι της Παναγίας’ [σελ. 764, ISBN 978-960-7407-75-7]. Όπως φαίνεται και από τα προηγούμενα ερμηνευτικά του έργα (‘Ιερά Ιστορία της Παλαιάς Διαθήκης’, ‘Ομιλίες στην Αποκάλυψη’, ‘Ομιλίες στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο’, ‘Ομιλίες στις Πράξεις των Αποστόλων’, ‘Άνθη από τον Κήπο των Ψαλμών’) ο π. Κωνσταντίνος είχε το χάρισμα να παρουσιάζει και να αναλύει τα βιβλικά κείμενα με τρόπο απλό και κατανοητό και γλώσσα φιλική προς τον μέσο σύγχρονο αναγνώστη. Χωρίς να προσδοκούμε οικονομικά οφέλη από την έκδοση αυτή (όπως και από τις άλλες), ευχαριστούμε τους φίλους εκδότες για το ενδιαφέρον, τον κόπο και την βοήθειά τους, και ευχόμαστε οι ‘Ομιλίες στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο’ να χαρίσουν ψυχική ωφέλεια και καταρτισμό στους ‘εντευξομένους’, τους οποίους παρακαλούμε να εύχονται για την ψυχή του πονήσαντος.

Παρασκευή 6 Ιανουαρίου 2017

Ιορδάνης

Το θέλει η μέρα να τιμήσουμε τον ποταμό Ιορδάνη, έναν ποταμό που σήμερα δείχνει ασήμαντος σε μέγεθος και όγκο υδάτων, αλλά που έγινε ιστορικός χώρος τόσων θαυμαστών γεγονότων στη βιβλική ιστορία, με αποκορύφωμα βέβαια την Βάπτιση του Κυρίου. Οι φωτογραφίες είναι από την πρόσφατη επίσκεψή μας εκεί, ενώ ο επίσκοπος Θεοφάνης, ο εκεί ξεναγός μας που τελεί τον Αγιασμό, άγει κι αυτός σήμερα τα ονομαστήριά του.

 
 
Και δυο επίκαιρα υμνογραφικά παραθέματα. Το πρώτο του Αγ. Ιωάννου του Δαμασκηνού:
     "Κύριε, πληρῶσαι βουλόμενος ἃ ὥρισας ἀπ᾽ αἰῶνος, ἀπὸ πάσης τῆς κτίσεως λειτουργοὺς τοῦ μυστηρίου σου ἔλαβες, ἐκ τῶν Ἀγγέλων τὸν Γαβριήλ, ἐκ τῶν ἀνθρώπων τὴν Παρθένον, ἐκ τῶν οὐρανῶν τὸν Ἀστέρα, καὶ ἐκ τῶν ὑδάτων τὸν Ἰορδάνην, ἐν ᾧ τὸ ἀνόμημα τοῦ κόσμου ἐξήλειψας, Σωτὴρ ἡμῶν, δόξα σοι."
     Το δεύτερο του Πατριάρχου Γερμανού:
     "Τὸ ἀληθινὸν φῶς ἐπεφάνη, καὶ πᾶσι τὸν φωτισμὸν δωρεῖται. Βαπτίζεται Χριστὸς μεθ᾽ ἡμῶν, ὁ πάσης ἐπέκεινα καθαρότητος• ἐνίησι τὸν ἁγιασμὸν τῷ ὕδατι, καὶ ψυχῶν τοῦτο καθάρσιον γίνεται• ἐπίγειον τὸ φαινόμενον, καὶ ὑπὲρ τοὺς οὐρανοὺς τὸ νοούμενον• διὰ λουτροῦ σωτηρία, δι᾽ ὕδατος τὸ Πνεῦμα• διὰ καταδύσεως, ἡ πρὸς Θεὸν ἡμῶν ἄνοδος γίνεται• θαυμάσια τὰ ἔργα σου, Κύριε! δόξα σοι."

Πέμπτη 5 Ιανουαρίου 2017

Κυπριακό

Ο καινούργιος χρόνος ξεκίνησε, εκτός των άλλων φλεγόντων θεμάτων που ξέραμε από καιρό, και με Κυπριακό. Και μάλιστα με μια σπουδή που θα ήταν κανείς πολύ αφελής αν τη χαρακτήριζε αξιέπαινη (στην πολιτική ο ‘καλός λογισμός’ που συνιστούν οι Ορθόδοξοι ασκητές δυστυχώς δεν έχει σχεδόν καμία θέση). Δεν μας έχει απασχολήσει εδώ όσο δικαιούται, και ίσως πρέπει να αναπληρώσουμε αυτή την έλλειψη.
     Το Κυπριακό είναι μια λέξη και μια έννοια με την οποία μεγάλωσα, όπως και πολλοί από τους σύγχρονους Έλληνες. Μάλιστα, αν θεωρήσουμε ότι η σύγχρονη ιστορία του αρχίζει με την εξέγερση του 1955 κατά των Άγγλων, θα έλεγα ότι είμαστε περίπου συνομήλικοι. Στα εξήντα χρόνια που πέρασαν γνώρισε διάφορες φάσεις, συχνά τραγικές, με αποκορύφωμα την Τουρκική εισβολή του 1974 και τη συνεχιζόμενη κατοχή και τον εποικισμό του βόρειου μέρους του νησιού από τους ανατολίτες γείτονές μας. Γνώρισε και πολλούς διαπραγματευτές, μεσολαβητές, σχεδιαστές και δεν ξέρω τι άλλο, που, αν κρίνουμε από την συνεχιζόμενη εκκρεμότητα, δεν ξέρω τι ακριβώς προσέφεραν στην όλη υπόθεση. Το 2005 ο μακαρίτης πρόεδρος Τάσσος Παπαδόπουλος είχε το σθένος να απορρίψει, μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες και με δάκρυα στα μάτια, το ‘σχέδιο Ανάν’, κερδίζοντας το 75% των Κυπρίων στο δημοψήφισμα και μια θέση στη σύγχρονη ιστορία και στις καρδιές μας.
     Ωστόσο οι προσπάθειες ‘επίλυσης’ (με τον ύποπτο τρόπο που εννοούν οι διάφοροι διεθνείς παίκτες) δεν σταμάτησαν εκεί. Και τώρα το Κυπριακό βρίσκεται ξανά στο προσκήνιο, με ένα ακόμη κύκλο διαπραγματεύσεων να επίκειται, και με συζητήσεις για διζωνικές, δικοινοτικές ομοσπονδίες, με κατάργηση της Κυπριακής Δημοκρατίας και εκ περιτροπής προεδρία από τις δυο κοινότητες. Δηλαδή, με απλά λόγια, πλήρη δικαίωση και αναγνώριση του εισβολέα και κατακτητή, με ισότιμα δικαιώματα με τα θύματα, και με ουσιαστικό άνοιγμα της πόρτας της Ευρώπης στους Ασιάτες (διαβάστε ενδεικτικά ΕΔΩ, ΕΔΩ και ΕΔΩ για να εννοήσετε τι σιγοβράζει). Και δυστυχώς με πολιτικούς υπευθύνους που δεν φτάνουν το ανάστημα του μακαρίτη. Και πάλι αναλύσεις, και πάλι υποθέσεις και εικασίες και δημοσιογραφικά και πολιτικά σενάρια για το τι θα κάνει η κάθε πλευρά. Τελικά χωρίς μπάλα παιχνίδι δεν γίνεται, ούτε στον αθλητισμό ούτε στη διεθνή αρένα. Και παρόλο που το σχήμα της μεγαλονήσου κάθε άλλο παρά σφαιρικό είναι, φαίνεται ότι ιστορικά και γεωπολιτικά βολεύει σε πολλούς να την χρησιμοποιούν σαν κλωτσοσκούφι.
     Είθε να φυλάξει ο Θεός και να μας δώσει λίγο μυαλό, έστω και την εσχάτη ώρα.

Τρίτη 3 Ιανουαρίου 2017

Ρεμβασμός της Πρωτοχρονιάς

Πριν μερικά χρόνια διάβασα σε ξένο σημαντικό ιατρικό περιοδικό ένα άρθρο με τίτλο ‘Οι 140 αιτίες θανάτου και οι 27 διανοητικές διαταραχές του Μότσαρτ’ [1]. Ο συγγραφέας έλεγε ότι κατά καιρούς έχουν προταθεί στη βιβλιογραφία όλες αυτές οι πιθανές παθήσεις για τον μεγάλο συνθέτη. Έστειλα ένα χιουμοριστικό σχόλιο στο περιοδικό λέγοντας ότι, παρά την αγάπη μου για τη μουσική του, λίγο ενδιαφέρομαι για τις αρρώστιες και τα ακριβή αίτια του θανάτου του, μια και εδώ και αιώνες βρίσκεται έξω από τα όρια της επαγγελματικής μου δικαιοδοσίας. Ωστόσο, πρόσθετα, με βάση το πλήθος των σχετικών δημοσιεύσεων φαίνεται ότι το να γράψεις κάτι για τις αρρώστιες του Μότσαρτ είναι ένας σίγουρος τρόπος για να δημοσιευθεί το άρθρο σου, χωρίς να μπορεί κανείς να το αμφισβητήσει βάσιμα και να το απορρίψει.  
     Αφήνουμε τη μουσική και περνάμε στα γράμματα. Φαίνεται ότι οι άνθρωποι των γραμμάτων δεν λέγονται έτσι μόνο για όσα γράφουν οι ίδιοι, αλλά και για όσα γράφουν άλλοι γι’ αυτούς. Δεν έχουν βέβαια όλοι την ίδια αντιμετώπιση: για κάποιους γράφονται λιγότερα, για μερικούς περισσότερα. Σίγουρα έχει ενδιαφέρον το γενικό ερώτημα: γιατί τόσοι και τόσοι ασχολούνται με κάποιον συγγραφέα ή ποιητή, σε σημείο που όσα γράφονται γι’ αυτόν να είναι περισσότερα και από το έργο του; Για κάποιους μάλιστα ο όγκος της γραφής και πολλές φορές η μαχητικότητά της προ(σ)καλεί τον κάθε αναγνώστη να πάρει θέση σ’ ένα χαράκωμα, υπέρ ή κατά του κρινομένου.
     Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης οπωσδήποτε ανήκει στη δεύτερη κατηγορία: κριτικές, ερμηνείες, αναλύσεις, σχόλια, στοχασμοί, προσωπικές εκτιμήσεις και απόψεις παίρνουν και δίνουν για το έργο του, σε όλες τις εποχές μετά τον θάνατό του, ακόμη κι έναν αιώνα αργότερα. Παρότι ο αριθμός και ή έκταση των γραπτών κρίσεων δεν είναι αναγκαστικά και πάντα έγκυρος δείκτης της αξίας των κρινομένων και του έργου τους, ωστόσο για τον κυρ-Αλέξανδρο μπορούμε να συναγάγουμε μια γενικά θετική εντύπωση που μαρτυρείται από τους πολλούς και επώνυμους εγκωμιαστές του, χωρίς βέβαια να έχουν λείψει οι κατά καιρούς επικριτές ή και υβριστές του.
     Συχνά σε κείμενα για Παπαδιαμάντη συναντούμε τον προσδιορισμό της καταγωγής ‘ο Σκιαθίτης’ ως αυτονόητο συνώνυμό του, χωρίς άλλη πληροφορία. Δεν είμαι ιδιαίτερος γνώστης της λογοτεχνίας, αλλά αναρωτιέμαι γιατί δεν λέμε π.χ. ‘ο Μυτιληνιός’ για τον Στράτη Μυριβήλη ή τον Οδυσσέα Ελύτη ή ‘ο Θρακιώτης’ για τον Βιζυηνό ή ‘ο Ζακυνθινός’ για τον Σολωμό (για πολλούς άλλους δεν θυμόμαστε καν από πού κρατάει η σκούφια τους, ενώ η άλλη εξαίρεση είναι ‘ο Αλεξανδρινός’ Καβάφης). Γιατί άραγε αυτές οι επιλεκτικές διακρίσεις; Ειδικά για τον Παπαδιαμάντη, υποθέτω ότι όχι μόνο η καταγωγή αλλά και η θεματογραφία του και το σκηνικό μεγάλου μέρους του έργου του έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην συχνή αυτή αναφορά.
     Κάνω τις σκόρπιες αυτές σκέψεις έχοντας μόλις τελειώσει την ανάγνωση του βιβλίου ‘Ο στεναγμός των πενήτων’ του Στ. Ζουμπουλάκη, μια συλλογή από κείμενα του συγγραφέα για τον Παπαδιαμάντη. Το έλαβα ως δώρο τα Χριστούγεννα, και το απήλαυσα μέσα στην μεθέορτη περίοδο, αφήνοντας στην άκρη άλλα αναγνώσματα και ευχαριστώντας τον δωρητή για την επιλογή του. Αν Χριστούγεννα δεν γίνονται χωρίς Παπαδιαμάντη, τότε έστω και η περί τον Παπαδιαμάντη ανάγνωση αποτελεί κάποιου είδους προσέγγιση.  
     Μερικοί ακόμη λογισμοί ενός μέσου, μη ειδικού, αναγνώστη, με αφορμή της ανάγνωση αυτή. Έχουμε σήμερα εξοικειωθεί με την ιδέα του κατ’ επάγγελμα συγγραφέα που παράγει προγραμματισμένα το ένα μπεστ σέλερ μετά το άλλο, βάσει συμβολαίου με τον εκδότη του. Ο Παπαδιαμάντης ανήκει σε μιαν άλλη εποχή και σχολή γραφής, με περισσότερη απλότητα στα θέματά του και αυθορμητισμό στην πραγμάτευσή τους. Αυτό δημιουργεί μια ποικιλία που είναι από μόνη της γοητευτική. Κάποια από τα θέματα πιθανώς δεν μας αγγίζουν, δεν δονούν κάτι μέσα μας, μια και η χρονική απόσταση και το ‘χάσμα πολιτισμών’ που μας χωρίζει από τον κόσμο του μας κάνει να νιώθουμε ότι βαδίζουμε σε ξένη χώρα. Ωστόσο, δεν είναι υποχρεωτικό να μας αρέσουν το ίδιο όλα τα έργα ενός συγγραφέα. Θα τολμούσα να πω ότι είναι υπερβολικό και άχαρο να απαιτούμε μια στάνταρ ποιότητα, που θα καταντούσε τυποποίηση. Ας είμαστε ανοιχτοί στην ποικιλία, ας δοκιμάσουμε πολλά κι ας κρατήσουμε όσα ταιριάζουν στα γευστικά μας αισθητήρια. 
     Και κάτι ακόμη. Ένα έργο τέχνης per se, χωρίς να γνωρίζουμε τα κίνητρα και την οδηγό δύναμη που το δημιούργησε (ιδεολογική, θρησκευτική, αλληγορική, ηθικοπλαστική κτλ.) μπορεί με πρώτη ματιά να μας φανεί από τριαντάφυλλο μέχρι τσουκνίδα. Η γνώση της ιστορίας και των συνθηκών της δημιουργίας του μας φέρνει πιο κοντά στο έργο και μας βοηθάει να το εκτιμήσουμε αλλιώς. Αυτή η ωρίμανση συντελείται με τον χρόνο, την επανάληψη και την εντρύφηση στο έργο. Συμβαίνει και με τα έργα της τέχνης, και ειδικά αυτής του γραπτού λόγου, κάτι που ξέρουμε από τη γαστρονομία. Υπάρχουν φαγητά και ποτά που, πέρα από την οπτική και οσφρητική τους πρώτη εντύπωση, δημιουργούν μια πιο όψιμη επίγευση διαρκείας. Έτσι ακριβώς υπάρχουν και έργα του λόγου, που αφήνουν μια βαθύτερη και διαρκέστερη αίσθηση ικανοποίησης και πληρότητας, πέρα από την καθαρά γλωσσική απόλαυση. Ίσως εκεί θα πρέπει να στρέφεται το ενδιαφέρον και να βασίζεται η κρίση μας, χωρίς βέβαια να υποτιμούμε και το περικάλυμμα του αναγκαίου εκφραστικού μέσου, της γλώσσας, «ἵνα ἡ [αναγνωστική] χαρὰ ἡμῶν ᾖ πεπληρωμένη».

1.    Karhausen LR. Mozart’s 140 causes of death and 27 mental disorders. BMJ 2010; 341: c6789

Κυριακή 1 Ιανουαρίου 2017

Ευγνωμοσύνη

                   «Ὁ τοῦ φωτὸς χορηγὸς καὶ τῶν αἰώνων ποιητὴς Κύριος, 
                     ἐν τῷ φωτὶ τῶν σῶν προσταγμάτων ὁδήγησον ἡμᾶς• 
                     ἐκτὸς σου γὰρ ἄλλον Θεὸν οὐ γιγνώσκομεν». 
     Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά, και αρχή νέας ευγνωμοσύνης, μια που ο Θεός μας χάρισε ως ιδιαίτερη ευλογία υγιαίνοντα τον μικρό Κωνσταντίνο που από χθες βράδυ μπορεί να θάλπεται στις μητρικές αγκάλες μετά την περιπέτεια του χειρουργείου καρδιάς και τη νοσηλεία στην Εντατική για τόσες μέρες. Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά, ας αφήσουμε όμως τον Άγιο Ιωάννη Δαμασκηνό, τον ποιητή των μεγάλων εορτών, να διατρανώσει τα δικά μας αισθήματα με τον μοναδικό ιαμβικό τρόπο του:
                   «Ὢ τῶν ὑπὲρ νοῦν, τοῦ τόκου σου θαυμάτων!
                     Νύμφη πάναγνε, Μῆτερ εὐλογημένη•
                     Δι᾽ ἧς τυχόντες παντελοῦς σωτηρίας,
                    Ἐπάξιον κροτοῦμεν ὡς εὐεργέτῃ,
                    Δῶρον φέροντες ὕμνον εὐχαριστίας
»
.


     Κι ένα χαμόγελο. Ο εν Αμερική αδελφός σχολίασε το παρακάτω ιδιαίτερο ακρόαμα του Μπαχ με αυτοσχεδιασμό:
               Ο Μπάχ να νικήσει το μπάχαλο
               Η άρπα να καλύψει το άρπα κόλλα
               Η νέα χρονιά να φέρει τη χαρά
               Στα μήκη και τα πλάτη σε όλο τον ντουνιά!