Διαπλανητικά

Ο μήνας που κλείνει κατέγραψε ένα γεγονός διαστημικής σημασίας. Μετά από 13 χρόνια εξερεύνησης του πλανήτη Κρόνου και της γειτονιάς του (δορυφόροι, δακτύλιοι κτλ) το μη επανδρωμένο σκάφος Cassini-Huygens οδηγήθηκε από τους δημιουργούς του στην καταστροφή έχοντας εκπληρώσει την αποστολή για την οποία εκτοξεύθηκε το 1997. Είχε φθάσει σε τροχιά γύρω από τον Κρόνο το 2004, και από τότε μετέδιδε συνεχώς χιλιάδες εικόνες και άλλες πληροφορίες για τον πλανήτη αυτόν, δίνοντας ελπίδες στους μελετητές τους ότι κάπου (ίσως στον δορυφόρο με το... ελκυστικό όνομα Εγκέλαδος) να υπήρχαν συνθήκες που θα ευνοούσαν την ανάπτυξη ζωής.
     Πολλά ενδιαφέροντα μπορεί να βρει κανείς στο Διαδίκτυο για τον Κρόνο και την αποστολή Cassini (π.χ. ΕΔΩ και ΕΔΩ). Έμεινα σε ένα. Το Γραφείο Πλανητικής Προστασίας της NASA σχεδίασε, λέει, προσεκτικά την τροχιά καταστροφής του σκάφους ώστε αυτό να πέσει πάνω στον ίδιο τον Κρόνο και όχι σε κάποιον από τους δυνητικά βιώσιμους δορυφόρους του, για να διατηρηθεί έτσι το περιβάλλον τους όσο γίνεται παρθένο από τυχόν μολύνσεις γήινης προέλευσης. Καμία αντίρρηση, και μπράβο τους που όλα τα σκέφθηκαν. Κρίμα μόνο που το Γραφείο αυτό δεν έχει ανάλογες αρμοδιότητες και για την προστασία του δικού μας πλανήτη από τα απόβλητα που εμείς οι ίδιοι (και όχι κάποιοι... εξωγήινοι) συσσωρεύουμε καθημερινά πάνω του...

Γολγοθάς ανακριβείας

O ευμεγέθης τίτλος της προχθεσινής ‘Θεσσαλονίκης’ μας πληροφορεί για «γολγοθά των καρκινοπαθών που μεταναστεύουν για μια εξέταση PET/CT και αναζητούν λύση σε ιδιωτικά κέντρα σε Τουρκία και Βουλγαρία», σύμφωνα με καταγγελία της ΠΟΕΔΗΝ (Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων σε Δημόσια Νοσοκομεία). Παρακάτω η είδηση μας μιλάει για «χιλιάδες καρκινοπαθών που αποκλείονται από την εξέταση που ανιχνεύει τον καρκίνο και τις υποτροπές του σε πρώιμο στάδιο» και ότι η ΠΟΕΔΗΝ εκτιμά ότι 5000 ασθενείς κάθε χρόνο κάνουν τέτοιες ‘μεταναστεύσεις’. Δεν διετέλεσα ποτέ συνδικαλιστής και μάλιστα σε φορέα του Δημοσίου ούτε σκοπεύω να παίξω τον συνήγορο του τελευταίου, αλλά μπορώ να πω με αρκετή σιγουριά ότι η καταγγελία δεν έχει σχέση με την αλήθεια, για δυο λόγους.
     Πρώτον, το PET/CT (συνδυασμός αξονικής με τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων) δεν είναι εξέταση για πρώιμη διάγνωση του καρκίνου. Χρησιμοποιείται σε συγκεκριμένες ενδείξεις, με στοχευμένο τρόπο, εκεί που άλλες απλούστερες (και φθηνότερες) εξετάσεις αφήνουν αμφιβολίες για τη διάγνωση ή υπάρχει δίλημμα για το αν ένας όγκος μπορεί ή όχι να χειρουργηθεί. Όταν εισάγεται μια νέα τεχνική στην ιατρική, υπάρχει η τάση (συχνά καλλιεργούμενη από εμπορικά συμφέροντα αλλά και από κακή πληροφόρηση των ασθενών και υπερβάλλοντα ζήλο των γιατρών) να χρησιμοποιείται κατά κόρον εις βάρος της καλής κλινικής εκτίμησης και της συμβατικής αξιολόγησης του αρρώστου. Τι μας χρειάζεται, αλήθεια, η κλινική εκτίμηση όταν μπορούμε με ‘διαστημικές’ τεχνολογίες να έχουμε εκατοντάδες εικόνες, τριδιάστατες ανασυνθέσεις, χρώματα και αρώματα που μας ζωγραφίζουν κάθε ιατρικό πρόβλημα σαν πίνακα του Βαν Γκογκ; Βέβαια ο αρχικός ενθουσιασμός πάντα μετριάζεται με τη συνειδητοποίηση ότι κάθε εξέταση έχει ψευδώς θετικά και ψευδώς αρνητικά ευρήματα, που οδηγούν σε πρόσθετες εξετάσεις και άγχος των ασθενών ή αντίθετα σε εσφαλμένο εφησυχασμό ενώ η νόσος εξελίσσεται. Όλα αυτά θα έπρεπε να είναι γνωστά στους συνδικαλιστές του χώρου, που όμως έχουν το δικό τους παιχνίδι να παίξουν.
     Δεύτερο και πολύ πρακτικό σημείο είναι ότι όσες (λίγες) φορές χρειάσθηκε να ζητήσω PET/CT για ασθενή μου, η εξέταση έγινε μέσα σε μία εβδομάδα είτε σε δημόσιο νοσοκομείο είτε σε ιδιωτικό ιατρείο, όταν άλλα ραντεβού δίνονται μετά από μήνες. Συνεπώς η καταγγελία της ΠΟΕΔΗΝ δεν έχει κανένα έρεισμα, ενώ οι εφημερίδες που δημοσιεύουν τέτοιες ειδήσεις θα έπρεπε να τις διασταυρώνουν. Υποθέτω ότι οι στρατιές των αρρώστων που καταφεύγουν στη Βουλγαρία για PET/CT συναγωνίζονται σε αριθμό εκείνες των νεκρών που πηγαίνουν για αποτέφρωση στη γείτονα χώρα: υπάρχουν μόνο στη φαντασία κάποιων, ενώ οι υπόλοιποι περιμένουμε ακόμη να τις δούμε να διαβαίνουν τα σύνορα...

Ομηρία

Εδώ και καιρό γινόμαστε, μέσω των Μέσων, μάρτυρες της διελκυστίνδας που εκτυλίσσεται γύρω από το Ελληνικό, τον χώρο του πρώην αεροδρομίου Αθηνών που προορίζεται για πάρκο με ανάλογη επιχειρηματική-οικονομική επένδυση. Όπως ακούμε, το πρόβλημα είναι ότι στην περιοχή του πιθανώς υπάρχουν αρχαιότητες, και αναμένεται η συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου για να υπάρξει γνωμοδότηση για το τι δέον γενέσθαι εκεί. Η συνεδρίαση αυτή αναβάλλεται κάθε φορά, αλλά αυτό το ζήτημα και οι πιθανές αιτίες του δεν θα μας απασχολήσουν σήμερα. Χωρίς ειδικές γνώσεις ή έννομο συμφέρον πάνω στην υπόθεση, κάνω κάποιες ευρύτερες σκέψεις.
     Υπάρχουν πολλές περιοχές στην Ελλάδα που παρουσιάζουν αρχαιολογικό ενδιαφέρον, και η Αττική είναι σίγουρα μία από αυτές. Με δεδομένη την ιστορία της πόλης των Αθηνών και προεκτείνοντας την ερευνητική φαντασία και περιέργεια από τα ήδη υπάρχοντα ευρήματα, οι ειδικοί εικάζουν για το τι άλλο ενδεχομένως υπάρχει λίγο πιο πέρα. Το ερώτημα είναι πού βάζει κανείς ένα όριο στις εικασίες και τις έρευνες αυτές. Ας πούμε ότι έχουμε αποκαλύψει Χ μέτρα ενός αρχαίου τείχους. Αν προσθέσουμε ακόμη ένα ή περισσότερα μέτρα σ’ αυτά θα γίνουμε ουσιαστικά σοφότεροι; Αν βρούμε ένα ή περισσότερα πήλινα αγγεία, σκεύη, ειδώλια, κτερίσματα, πιάτα ποτήρια, θα προαγάγουμε σημαντικά τη γνώση μας; Θεωρητικά δεν υπάρχει ούτε τετραγωνική σπιθαμή εδάφους που να μην υποκρύπτει κάτι με ιστορική σημασία. Πού θα σταματήσουμε; Με το πνεύμα αυτό, η σύγχρονη Αθήνα δεν θα έπρεπε να έχει κτισθεί ποτέ, μια και κάθεται πάνω στην πιο λαμπρή πόλη-κράτος της κλασικής αρχαιότητος. Το ίδιο ισχύει και για άλλες πόλεις με ανάλογο παρελθόν. Κι αν στρέψουμε τη φαντασία μας στην άλλη κατεύθυνση, θα πρέπει να διατηρήσουμε οποιοδήποτε σύγχρονο κτίσμα ή κατασκεύασμα ακέραιο και χωρίς παρεμβάσεις για τους αρχαιολόγους του μακρινού μέλλοντος (αν αυτό θα υπάρξει) που θα θέλουν να πληροφορηθούν πώς ζούσαν οι άνθρωποι του 21ου αιώνα. Μόνο από τις ταινίες θα μαθαίνουν τι γίνεται στον κόσμο μας;
     Φαντασίες, θα πείτε. Φυσικά, και δεν είμαι υπέρ της ανεξέλεγκτης καταπάτησης και εξαφάνισης των ιχνών του ιστορικού παρελθόντος. Ωστόσο, δεν μπορώ να διώξω από το μυαλό μου τη ιδέα ότι ως Έλληνες ζούμε μια ιδιότυπη μορφή ομηρίας: το παρελθόν μας κρατεί δεσμίους, και εμφανίζεται ως δυνητικά ανασταλτικό στοιχείο σε κάθε προσπάθεια κίνησης προς το μέλλον. Δύσκολη ισορροπία, και δεν ισχυρίζομαι ότι έχω κάποια λύση να προτείνω. Απλώς βάζω μια ακόμη σκέψη στην εξίσωση, πέρα από τις σκοπιμότητες των ποικίλων φορέων και οργάνων.

Φυλετικά

Σήμερα συζητήθηκε στη βουλή το νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων «Νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου – Εθνικός Μηχανισμός Εκπόνησης, Παρακολούθησης και Αξιολόγησης των Σχεδίων Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού». Η απεργία των δημοσιογράφων δεν επέτρεψε να μάθουμε ακόμη τίποτε σχετικό με αψιμαχίες (ειλικρινείς ή υποκριτικές/πολιτικάντικες) πάνω στο εν λόγω θέμα. Αυτό που μάθαμε όμως είναι ότι οι ΑΝΕΛ δήλωσαν ότι θα το υπερψηφίσουν, προφανώς ως ανταλλακτική φιλοφρόνηση για τη χθεσινή στήριξη του ΣΥΡΙΖΑ στον πρόεδρό τους, ώστε αυτός να μη λογοδοτήσει σε εξεταστική επιτροπή για τα πεπραγμένα του. Όπως καταλαβαίνουμε, εν τη αφελεία μας, η όποια ιδεολογία και τα όποια ‘πιστεύω’ μας είναι αδιαπραγμάτευτα όσο δεν θίγεται το σαρκίο μας. Τόσο καλά.
     Επί της ουσίας όμως τι γίνεται; Υπάρχει π.χ. υπεύθυνη εκκλησιαστική αντίδραση στην προωθούμενη ισοπεδωτική πολιτική του ‘επισήμου’ κράτους, που πασχίζει με κάθε τρόπο να δυναμιτίσει τις επόμενες γενιές ηθικά, κοινωνικά, πολιτισμικά, ακόμη και βιολογικά; Προσωπικά θα περίμενα να εκδοθεί μια προειδοποιητική ανακοίνωση από την ιεραρχία της Εκκλησίας ότι κάθε θετική ψήφος στο συγκεκριμένο νομοθέτημα θα σημαίνει εκκλησιαστικό αφορισμό του υπαιτίου, χωρίς δεύτερη συζήτηση. Τελεία. Εδώ δεν πρόκειται για ανάμιξη της Εκκλησίας σε καθαρά πολιτικά ζητήματα: είναι θέμα στοιχειώδους προστασίας των Ελλήνων πολιτών, και μάλιστα των μικροτέρων ηλικιών, από απόπειρα κρατικού καταναγκασμού (πιθανώτατα με έξωθεν υπαγόρευση) σε ένα μη-πρόβλημα. Αυτός ο ασκός του Αιόλου δεν πρέπει να ανοίξει. Τα εκ των υστέρων ‘συμμαζέματα’ είναι άνευ αποτελέσματος. Μόνο προληπτικές ενέργειες, και μάλιστα μέγιστης δυνατής απήχησης, έχουν θέση απέναντι σε τέτοιες πρακτικές.
     Επειδή όμως τέτοια ‘θαύματα’ δεν γίνονται (και πιθανώς πολλών πολιτικών δεν ιδρώνει το αυτί από τέτοιες απειλές), μια πιο ρεαλιστική κίνηση θα ήταν να ανακοινωθεί ότι δεν θα στηρίξουν οι Χριστιανοί Ορθόδοξοι της χώρας αυτής οποιονδήποτε πολιτικό (πρόσωπο ή σχηματισμό) θα στηρίξει αυτό ή άλλα παρόμοια νομοθετήματα. Μόνο ό,τι έχει αντίκρισμα σε ψήφους αποτελεί απειλή για τους πολιτικούς. Και ας το θυμηθούμε αυτό όταν θα πλησιάζουν οι επόμενες εκλογές.
     Και κάτι ακόμη. Ο δήμαρχος της συμπρωτεύουσας Γιάννης Μπουτάρης ανακοίνωσε όλο καμάρι ότι η Θεσσαλονίκη ‘κέρδισε’ το Europe Pride (την ευρωπαϊκή παρέλαση ομοφυλοφίλων) για το 2020. Αυτό που λένε στη λαϊκή γλώσσα «Τά ’χαμε χύμα, θα μας έρθουν και τσουβαλάτα». Να τον χαιρόμαστε!

Δέκα χρόνια κομμάτια

Δανείζομαι τον τίτλο από τον γνωστό παλιό δίσκο του Διονύση Σαββόπουλου, μια και ταιριάζει ‘γάντι’ στην σήμερον ημέρα. Οι ακόλουθοι του παρόντος ιστολογίου ίσως να το πρόσεξαν: κλείνουν δέκα χρόνια από την πρώτη ανάρτηση, το πρώτο ‘παρεστιγμένο γοργό’. Πώς πέρασαν, αλήθεια; (ήμουνα νιός και γέρασα...). Πού μας έφεραν; Τι μας έδωσαν και τι μας πήραν; Ένας μικρός απολογισμός δεν βλάπτει.

     Όταν ξεκίνησε η διαδικασία αυτή, είχε κυρίως τον σκοπό μιας εκτόνωσης από καθημερινές πιέσεις, μιας βαλβίδας διαφυγής του ‘ατμού’ που μαζεύουμε μέσα μας από τόσες αφορμές, σε συνδυασμό με ένα αυτάρεσκο μεράκι για γράψιμο. Δεν φανταζόμουν βέβαια ότι θα συνέπιπτε με μια τόσο ιδιαίτερη (ελλείψει κομψότερης λέξης) περίοδο της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, ούτε ότι θα κάλυπτε μια μεγάλη ποικιλία θεμάτων. Ούτε ότι θα γινόταν ένα είδος εξάρτησης, που θα μου έκλεβε πολλές ώρες από άλλες ασχολίες. Ούτε ότι θα μου άνοιγε έναν τόσο ευρύ κύκλο αγνώστων γνωστών, φίλων κυρίως (ελπίζω να μη δημιούργησα εχθρούς...).

     Στατιστικά, ως τώρα το ιστολόγιο κατέγραψε 2366 αναρτήσεις, που με τη σειρά τους απάρτισαν 10 βιβλία (ένα κατ’ έτος). Το πρώτο, οι ‘Εφήμερες Ιστοδρομίες’, υπάρχει ακόμη στα ράφια του University Studio Press, ενώ ‘Η κρίση και τα κρίματά μας’ εξαντλήθηκε (τα περισσότερα αντίτυπα δόθηκαν ως δώρα). Τα υπόλοιπα ήταν αυτοεκδόσεις σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων, αλλά υπάρχουν σε μορφή pdf έτοιμα για εκτύπωση για όποιον τυχόν τα θέλει. Οι αναρτήσεις του δέχθηκαν πάνω από 514 χιλιάδες επισκέψεις (το ρεκόρ κατέχει ο ‘Ευγένιος’ -- κλείνει χρόνο προσεχώς -- με 4067 επισκέψεις) και κάπου 2600 σχόλια, από περιορισμένο αριθμό τακτικών θαμώνων, τους οποίους ευχαριστώ όπως και τους λοιπούς αναγνώστες, που υποθέτω ότι κρατούν τον όποιο προβληματισμό για τον εαυτό τους. Δεν έκανα κάποια προσπάθεια ταξινόμησης της θεματολογίας, αν και η σοβούσα κρίση με τις ποικίλες εκφάνσεις της μάλλον διεκδικεί τη μερίδα της λέαινας.

     Πριν κλείσω θα δανεισθώ την κατάληξη του Β΄ βιβλίου των Μακκαβαίων: «Εἰ μὲν καλῶς καὶ εὐθίκτως τῇ συντάξει, τοῦτο καὶ αὐτὸς ἤθελον· εἰ δὲ εὐτελῶς καὶ μετρίως, τοῦτο ἐφικτὸν ἦν μοι». Σε απλά ελληνικά: Αν όσα έγραψα ήταν σωστά και καλογραμμένα, αυτός ήταν ο σκοπός μου. Αν ήταν ευτελή και μέτρια, τόσο μπορούσα. Αν κάποιοι ωφελήθηκαν, δόξα τω Θεώ. Αν κάποιοι διασκέδασαν, χαίρομαι μαζί τους. Ελπίζω κανείς να μη ζημιώθηκε ή παρενοχλήθηκε από τα γραφόμενα, και ζητώ συγγνώμη αν έγινε κάτι τέτοιο.

     Και η συνέχεια; Οι αφορμές εξακολουθούν να υπάρχουν, ίσως και πληθαίνουν. Με τη σύμφωνη γνώμη και τις ευχές των ανθρώπων που μας οδηγούν πνευματικά, «ἐὰν ὁ Κύριος θελήσῃ, καὶ ζήσομεν καὶ ποιήσομεν τοῦτο ἢ ἐκεῖνο». Έρρωσθε.   

     Αντί για άλλο εόρτιο κέρασμα, ιδού ένα εξαιρετικό έργο για όμποε του Alessandro Marcello.

Επιλογή

Προ ημερών ο Απ. Λακασάς σχολίαζε στην Καθημερινή τον τρόπο εξέτασης των υποψηφίων για τη δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Εν συντομία, με τα δικά του λόγια, «οι διδάσκοντες της σχολής αξιολογούν [σημ. ζωντανά, εννοείται] το θεατρικό ταλέντο των υποψηφίων μέσα από μονολόγους, τραγούδι, ποίημα, αυτοσχεδιασμό, ενώ τα παιδιά που θα προκριθούν στη δεύτερη –τελική– φάση εξετάζονται γραπτά σε κείμενο ελεύθερης έκφρασης προσωπικής άποψης, με προαπαιτούμενες στοιχειώδεις γνώσεις θεάτρου και λογοτεχνίας». Και παρατηρεί: «Νομίζω πως μια λύση στο εξεταστικό σύστημα για τα ΑΕΙ, που τα τελευταία 40 χρόνια αλλάζει εν... ριπή υπουργού, θα μπορούσε να βρεθεί εάν παρατηρούσαμε τι γίνεται αυτές τις μέρες στην Πειραιώς 35».
     Φυσικά και δεν είναι όλες οι σχολές ίδιες. Φυσικά και η δραματική τέχνη έχει τα δικά της προαπαιτούμενα, που δεν μπορούν να εξετασθούν με πανελλαδικές. Ωστόσο η γενική ιδέα είναι ενδιαφέρουσα διότι ξεφεύγει από την παραδοσιακή λογική του «κάπου να περάσει το παιδί», είτε του αρέσει είτε όχι. Όποιος περνά τις εξετάσεις ξέρει ότι θα πάει για ηθοποιός, όχι για γλύπτης ή ζωγράφος ή ηλεκτρολόγος. Κατ’ αναλογίαν, όποιος δίνει εξετάσεις για το Πανεπιστήμιο δεν θα πρέπει να βρίσκεται όπου τον έστειλαν τα μόριά του, π.χ. από τη νομική μέχρι τη θεολογία. Κάποιου είδους εξειδικευμένη επιλογή θα πρέπει να υπάρχει, για να έχουμε τελικά επιστήμονες που να θέλουν και να αγαπούν το αντικείμενό τους και όχι πτυχιούχους της τύχης. Τόσο έξω πέφτουν άραγε τα ξένα πανεπιστήμια που διαλέγουν με προσωπική συνέντευξη τους φοιτητές τους;
     Αυτό το τελευταίο βέβαια γεννά το δύσκολο ερώτημα του ποιοι και πώς θα επιλέγουν. Νομίζω εδώ σταματάει κάθε περαιτέρω σκέψη και συζήτηση.

Primum vivere

Ο πρόεδρος του EuroWorking Group κ. Τόμας Βίζερ φρόντισε να μας προειδοποιήσει εγκαίρως να μη χαιρόμαστε και πολύ ότι σε ένα χρόνο βγαίνουμε από μνημόνια και επιτηρήσεις και πρόσθετα οικονομικά μέτρα: θα υπάρχει και συνέχεια. Τουλάχιστον είναι ειλικρινής, και προσπαθεί να εξισορροπήσει τις εγχώριες κυβερνητικές εξαγγελίες. Ωστόσο με έβαλε σε κάποιες σκέψεις.
     Συζητώντας τις προάλλες με συνάδελφο που ζει στη Γερμανία έμαθα το εξής σημαντικό και αξιοπρόσεκτο. Ένα ζευγάρι με δυο παιδιά και χωρίς δουλειά στη χώρα αυτή παίρνει 1600 ευρώ τον μήνα σε κρατικά βοηθήματα, επιδόματα κτλ. Προφανώς οι εκεί υπεύθυνοι υπολόγισαν (με τον ακριβή τρόπο που οι Γερμανοί υπολογίζουν το κάθε τι) ότι αυτό είναι το ποσό που χρειάζεται η οικογένεια αυτή για να ζήσει τη συγκεκριμένη χώρα. Καθόλου παράξενο που όλοι οι πρόσφυγες θέλουν ως τελικό προορισμό τη Γερμανία!
     Ας έρθουμε στα καθ’ ημάς. Με βάση τέτοια και άλλα παρόμοια στοιχεία, ας ζητήσουμε, όχι από Έλληνες (που έχουν την τάση να τα μπερδεύουν κάπως στην πρακτική αριθμητική) αλλά από Γερμανούς, να υπολογίσουν πόσα χρειάζεται μια οικογένεια για να επιβιώσει, με τρόπο ανάλογο με εκείνο της αντίστοιχης γερμανικής. Ας χαρακτηρίσουμε το ποσό αυτό ως αφορολόγητο εισόδημα. Και ας απαιτήσουμε επιτέλους, ως ενιαία χώρα και όχι ως κομματικό τιμάριο, να μας αναγνωρίσουν (δεν λέω να μας χαρίσουν) το εισόδημα αυτό ως ελάχιστο οικονομικό ζωτικό χώρο (Lebensraum, και συγγνώμη που δανείζομαι πρωτότυπη ναζιστική ορολογία). Πρώτα πρέπει να ζήσουμε, κι έπειτα, από το περίσσευμα, μπορούμε να αρχίσουμε να ξεπληρώνουμε και τα όποια χρέη μας. 

Νταηλίκι

Ένας μετά τον άλλον οι τυφώνες σαρώνουν τον κόλπο του Μεξικού και τις γειτονικές πολιτείες των ΗΠΑ με ασύλληπτες ταχύτητες ανέμων. Ένας μετά τον άλλον οι σεισμοί συγκλονίζουν την γύρω περιοχή με τεκτονικές δυνάμεις που δεν επιδέχονται ανθρώπινη αμφισβήτηση. Κι ενώ συμβαίνουν τα αποκαλυπτικά αυτά φαινόμενα, από τις δυο πλευρές του Ειρηνικού δυο ανθρωπάκια συναγωνίζονται σε εκδηλώσεις αχαλίνωτου προσωπικού εγωισμού. «Θα βουλιάξουμε την Ιαπωνία και θα μετατρέψουμε τις ΗΠΑ σε στάχτη και σκοτάδι», καυχιέται ο μικρός Κορεάτης, και αντί να χτυπήσει το χέρι στο τραπέζι, εξαπολύει κι έναν πύραυλο. «Δεν θα μας μένει παρά να καταστρέψουμε ολοκληρωτικά τη Βόρεια Κορέα», απαντά ο μικρός Αμερικανός από το επίσημο βήμα του ΟΗΕ, για να μη μείνει πίσω. Δικτάτορας βάσει του... οικογενειακού δικαίου ο ένας, εκλεγμένος Πρόεδρος ο άλλος, αλλά τι σημασία έχουν τα ονόματα των αξιωμάτων μπροστά στην απύθμενη ιδιωτεία των προσώπων; Μήπως με τις ψήφους βάζει κανείς περισσότερο μυαλό; Αντί να βλέπουν το ‘σμικρόν’ του μεγέθους τους μπροστά στο σύμπαν, επιδίδονται στο παραδοσιακό νταηλίκι. «Κρατάτε με ρε, να μην τον σφάξω!» θα ωρυόταν ο ‘κοντός μάγκας’ Νίκος Ρίζος, που θα μπορούσε άνετα να υποδυθεί κάποιον από τους δυο σε σύγχρονη μαύρη επιθεώρηση. Ο Θεός να μας φυλάγει από τέτοιους ‘ηγέτες’ που προσπαθούν να δικαιώσουν το λαϊκό άσμα, εκείνο που έλεγε «γεννήθηκες για την καταστροφή».

Αθωνικά

Ένα αγιορειτικό διάλειμμα είναι πάντα μια εμπειρία ανάπαυσης και ανάτασης. Ας μην πω πολλά λόγια, ας αφήσω μόνο μερικές οπτικές εντυπώσεις από την τελευταία επίσκεψη. 

 

 

 

 

 

Και μια ευγενική υπόμνηση στην είσοδο περιβολιού, που μπορεί όμως να εφαρμοσθεί και σε πολλές άλλες περιπτώσεις.

Ακαδημαϊκά αδικήματα

Η πρόσφατη ιστορία με τους 106 φοιτητές στην Πάτρα που κατέθεσαν την ίδια (αγορασμένη;) διπλωματική εργασία στη σχολή τους σίγουρα βάζει έναν νέο ‘πήχυ’ ακαδημαϊκών επιδόσεων. Είναι ακραία εκδήλωση μιας νοοτροπίας που ξεκινάει από αντιγραφή σε εξετάσεις και εξελίσσεται προοδευτικά σε ανώτερες εμπνεύσεις και ιδέες. Και βέβαια δεν σταματάει σε φοιτητικό επίπεδο. Η καταναγκαστική επιθυμία/απαίτηση των επιστημονικών δημοσιεύσεων για να εξελιχθεί κανείς ακαδημαϊκά οδηγεί σε άλλα φαινόμενα, εκτός της γνωστής και καταδικαστέας λογοκλοπής. Η χαριστική αναγραφή πρόσθετων συγγραφέων («Θα σε βάλω στη δική μου εργασία, να με βάλεις στη δική σου») είναι παλιά τακτική, στην οποία δεν διαπρέπουν μόνο οι Έλληνες. Ακόμη, υπάρχουν επιστημονικά περιοδικά που χρεώνουν σημαντικά ποσά ως έξοδα δημοσίευσης. Αυτό κάνει πολλούς να επιστρατεύουν συγγραφείς για να μοιράζονται το κόστος, και δεν είναι περίεργο να βλέπει κανείς 10-20 ονόματα να συνωστίζονται κάτω από την επικεφαλίδα της ανακοίνωσης ενός μεμονωμένου περιστατικού, που λογικά δεν πρέπει να απασχόλησε πάνω από 3-5 γιατρούς. Η τακτική του ‘σαλαμιού’ (η ίδια εργασία δημοσιεύεται σε 3-4 κομμάτια, κι έτσι αυξάνεται ο αριθμός των δημοσιεύσεων στο βιογραφικό) είναι επίσης γνωστή, όπως και η πιο σπάνια χρήση ψευδών/φανταστικών δεδομένων, που εφόσον γίνει αντιληπτή (και σήμερα συνήθως γίνεται) οδηγεί σε διαγραφή όλων των προηγουμένων εργασιών του ή των ενόχων συγγραφέων. Υπάρχουν και κάποιες περιπτώσεις όπου αντικαταστάθηκαν ονόματα σε εντελώς ξένες εργασίες, που σε ευνομούμενες χώρες θα οδηγούσαν σε δημόσια διαπόμπευση των ενόχων... ας σταματήσουμε εδώ.
     Πώς θα πρέπει να αντιμετωπίσει το πανεπιστήμιο τους 106 δράστες; Πρώτον, θα πρέπει να σιγήσει κάθε είδους κομματική κριτική: όλα ανεξαιρέτως τα κόμματα είναι ένοχα για την κατάσταση των πανεπιστημίων και δεν δικαιούνται να κινούν το δάχτυλο ή να φωνάζουν. Δεύτερον, να αναθεωρήσει το σύστημα των εργασιών. Εφόσον είναι αντικείμενο αγοραπωλησίας (αυτό το ξέρουν και τα μικρά παιδιά), προφανώς δεν μπορούν να αποτελούν στοιχείο σοβαρής αξιολόγησης των φοιτητών: κάτι άλλο πρέπει να βρεθεί στη θέση τους. Και τρίτον, να χάσουν οι φοιτητές την περίοδο, όχι υπό μορφήν εκδικήσεως, αλλά για να μάθουν (αυτοί και όλοι οι άλλοι) ότι οι πράξεις μας έχουν συνέπειες. Η εποχή της γενικής ατιμωρησίας πρέπει κάποτε να πάρει τέλος. Οι αρχαίοι Σπαρτιάτες δίδασκαν μεν τους νέους να κλέβουν, αλλά τους τιμωρούσαν εφόσον τους έπιαναν.

Σαβουάρ βιβρ

Ο γνωστός πρωθυπουργικός σύμβουλος της... χολέρας (θυμάστε την ρήση του για την καριέρα;) φρόντισε και πάλι να αναδείξει την γαλατική ευγένεια που χαρακτηρίζει το κυβερνών κόμμα, ευχόμενος με διαδικτυακή ανάρτησή του στην εταιρεία ‘Ελληνικός Χρυσός’ «να πάει στα τσακίδια και να μη στεριώσει πουθενά». Δεν έχω κανένα όφελος, ούτε με συνδέει οποιοδήποτε συμφέρον με την εν λόγω εταιρεία. Ωστόσο, επειδή στη χώρα των φαιδρών εσπεριδοειδών εκτός από γλυκά και ζουμερά πορτοκάλια ευδοκιμούν και στυφά και ξινά νεράντζια, και επειδή οι σύμβουλοι, όπως και οι ανασχηματισμοί, υπάγονται στην αποκλειστική αρμοδιότητα του πρωθυπουργού, τι ακριβώς περιμένει ο τελευταίος για να αποδείξει στην πράξη ότι δεν συμμερίζεται τα ευγενικά αισθήματα του συμβούλου του; 

Μυστήριο

Δεν χρειάζεται να ασχοληθώ εδώ λεπτομερώς με τις πρόσφατες εκθεσιακές δηλώσεις του πρωθυπουργού -- άλλοι ας κάνουν αυτή τη δουλειά. Ωστόσο, ακούγοντας ΝΕΤ στο αυτοκίνητο το βράδυ του Σαββάτου, και εν αναμονή της καθιερωμένης ομιλίας προς τους παραγωγικούς φορείς, ποιο τραγούδι ακούω στο μουσικό διάλειμμα; «Πες το κι έγινε, μωρό μου». Και απομένω να αναρωτιέμαι αν πρόκειται για εξελιγμένη αίσθηση χιούμορ εκ μέρους του παραγωγού, διάθεση για σάτιρα ή αυτό που ονομάζουν οι Άγγλοι ‘wishful thinking’, κάτι σαν ‘ευσεβής πόθος’ ή ευχή/υπόσχεση για όσα θα ακολουθήσουν; Μόνο ως τυχαία επιλογή δεν μπορώ να το φανταστώ.

«Ἐὰν μὴ Κύριος...»

Συνάδελφος και φίλος του χώρου της ψυχικής υγείας, που αρέσκεται να κάνει δύσκολες ερωτήσεις στους συνομιλητές του, προ καιρού μου έθεσε το εξής πρόβλημα: Ανακοινώνεται ότι ένας τεράστιος μετεωρίτης (ή κομήτης, δεν έχει σημασία) βρίσκεται σε τροχιά σύγκρουσης με τη γη και αναμένεται να μας χτυπήσει σε ένα μήνα. Δεν υπάρχει τρόπος να τον αποφύγουμε ή να τον καταστρέψουμε. Τι κάνεις έχοντας τη γνώση αυτή; Απέφυγα να του απαντήσω, αλλά εκείνος επέμενε, για να δημιουργήσει τον προβληματισμό που επεδίωκε.
     Δεν χρειάζεται να πάμε σε ουράνια σώματα. Ας προσπαθήσουμε να μπούμε στη θέση των κατοίκων της Φλόριντα, μιας πολιτείας που, χάρη στην τηλεόραση, συνήθως τη συσχετίζουμε στο μυαλό μας με Ντίσνεϊλαντ, εξωτικές παραλίες, πανάκριβα θέρετρα και γενικά χλιδή και πλούτο. Άσχετα από τις φανταστικές δικές μας εικόνες, οι ίδιοι αντιμετωπίζουν την επικείμενη καταστροφή με το όνομα Ίρμα, που έχει ήδη διαλύσει νησιά ολόκληρα στην Καραϊβική, και το επίσημο κράτος τους λέει να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Θα μπορούσε κάλλιστα να πει «Έφτασε το τέλος του κόσμου, όπως τον ξέρατε». Πόσο θα αντέξουν όλα αυτά τα ανθρώπινα κατασκευάσματα στο καταστροφικό πέρασμα της τροπικής καταιγίδας; Τι θα έχει μείνει όταν καταλαγιάσει το κακό; Ποιοι και πόσοι και πότε θα μπορέσουν να γυρίσουν στα σπίτια τους; Κανένας δεν γνωρίζει. Για να επιβεβαιωθεί για άλλη μια φορά ο ψαλμωδός που έλεγε πριν από τόσους αιώνες: «Ἐὰν μὴ Κύριος οἰκοδομήσῃ οἶκον, εἰς μάτην ἐκοπίασαν οἱ οἰκοδομοῦντες· ἐὰν μὴ Κύριος φυλάξῃ πόλιν, εἰς μάτην ἠγρύπνησεν ὁ φυλάσσων». Ας το σκεφτόμαστε τουλάχιστον με κάτι τέτοιες αφορμές, πριν φτάσουν και σε μας.

Αντίδοτο

Η καθημερινότητα στην Ελλάδα έχει κάθε τόσο την τάση να σου γεννά μια απογοήτευση που εγγίζει τα όρια της κατάθλιψης, με άμεση συνέπεια την απόρριψη. Ωστόσο υπάρχουν αντίδοτα. Ένα από αυτά είναι ο συνδυασμός μιας πρωινής προσκυνηματικής επίσκεψης στο μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου στο Ακριτοχώρι με βαρκάδα στη λίμνη Κερκίνη, γεύμα σε τοπικό οικοξενώνα και στη συνέχεια επιστροφή παραλιμνίως. Το θέαμα των χιλιάδων φλαμίνγκο που αποθαλασσώνονται ομαδικά αποτελεί εγγυημένη θεραπεία για τη ‘μαυρίλα’... Μια μικρή γεύση ακολουθεί στη συνέχεια -- κρίμα μόνο που η απόσταση δεν επιτρέπει να απολαύσετε τα χρώματα. 

 

 

 

 

 

 

 

Κεκλεισμένων

Πριν μερικά χρόνια είχαμε ακούσει την ομολογία Γιουνκέρ, ότι η Ευρώπη συνέχιζε να δανείζει την Ελλάδα παρόλο που ήξερε ότι δεν θα μπορεί να ξεπληρώσει τα χρέη της. Τώρα ήρθε προ ημερών ο Γάλλος επίτροπος Πιέρ Μοσκοβισί να προσθέσει τις δικές του εξομολογήσεις. Αντιγράφω από το σχετικό άρθρο του Π. Μπουκάλα στην Καθημερινή (6/9/2017):
     Τι είπε ο κ. Μοσκοβισί, που συμμετείχε στο Οικονομικό Φόρουμ του ιδρύματος Αμπροσέτι, κοντά στη λίμνη του Κόμο; Πολύ απλά, ότι ο τρόπος με τον οποίο επιβλήθηκαν τα μνημόνια στη χώρα μας είναι σκανδαλωδώς αντιδημοκρατικός. Μια επείσακτη βαναυσότητα που ευτέλισε αλαζονικά τους θεσμούς της Ελλάδας, περιφρόνησε τους πολιτικούς της και καθύβρισε τους πολίτες της. Οι δηλώσεις του επιτρόπου αναλυτικά: «Πρόκειται για σκάνδαλο σχετικά με τις δημοκρατικές διαδικασίες. Οχι επειδή οι αποφάσεις ήταν σκανδαλώδεις, αλλά διότι το να λαμβάνεις αποφάσεις με αυτό τον τρόπο για το μέλλον ενός λαού, το να επιβάλλονται λεπτομερείς αποφάσεις στον τομέα των συντάξεων, της αγοράς εργασίας... Αναφέρομαι στις κύριες λεπτομέρειες, από τις οποίες εξαρτάται η ζωή μιας χώρας. Οι λεπτομέρειες αυτές αποφασίστηκαν μέσα σε έναν Οργανισμό, κεκλεισμένων των θυρών, από τεχνοκράτες, χωρίς τον παραμικρό έλεγχο εκ μέρους ενός Κοινοβουλίου. Χωρίς τα μέσα μαζικής ενημέρωσης να γνωρίζουν τι πραγματικά λεγόταν, χωρίς αμετάβλητα κριτήρια ή μια ενιαία γραμμή».
     «Χωρίς τον παραμικρό έλεγχο εκ μέρους ενός Κοινοβουλίου». Του ελληνικού δηλαδή. Που απλώς επικυρώνει τα αποφασισμένα. Οχι βέβαια. Καμιά χαρά δεν προκαλεί η ειλικρίνεια του κ. Μοσκοβισί. Θλίψη στη θλίψη προσθέτει. Και θυμό στον θυμό. Ηταν άλλωστε κι αυτός μέσα από τις κλειστές θύρες.
     Και προσθέτω κι εγώ: Κάτι τέτοια (όπως και οι κατά καιρούς ‘λάθος εκτιμήσεις’ του ΔΝΤ και των συναφών οργανισμών) είναι που «δεν μας αφήνουν ν’ αγιάσουμε». Βλέπουμε πόσο καθαρά και έντιμα μας φέρονται οι άλλοι, και δεν αποφασίζουμε να σιάξουμε τα δικά μας στραβά. Αυτές οι κλειστές πόρτες φταίνε.

Κέντρο

Παρακολουθώ εδώ και καιρό -- πολύ χαλαρά και από απόσταση ασφαλείας, μη φαντασθείτε κανένα ζωηρό ενδιαφέρον -- τα τεκταινόμενα στον ευρύ και ασαφή (fuzzy τον λένε στα αγγλικά) χώρο του Κέντρου, περίπου σαν να συμβαίνουν σε κάποιον άλλο πλανήτη, σ’ ένα επεισόδιο του Star Trek. Γούστο έχει το πράγμα. Εν όψει μιας ‘επανίδρυσης του χώρου’ κάθε τόσο ανακοινώνεται μια νέα υποψηφιότητα ενός επίδοξου ηγέτη, που συνοδεύεται από δηλώσεις και σχόλια και εικασίες για το αν ο Α ή η Β πλησιάζει περισσότερο στην αριστερά ή το κέντρο, και κατά πόσον η νοοτροπία του θυμίζει περισσότερο τον ιστορικό ιδρυτή του κινήματος (ονόματα δεν λέμε) ή «κλείνει το μάτι» συνωμοτικά προς μια άλλη πτέρυγα, ελπίζοντας να αγρεύσει αναποφάσιστους (αλήθεια, σε τι ακτίνα από το κέντρο θεωρείσαι στ’ αλήθεια Κέντρο και όχι... απόκεντρο;). Βλέπω και τους ‘απέξω’ (ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ) να παίζουν κι αυτοί τα δικά τους επικοινωνιακά στοιχήματα, προσπαθώντας να μη χάσουν το Κέντρο (με το ένα πόδι μέσα και το άλλο έξω), αγωνιώντας να προσεταιρισθούν τον ευρύ αυτό χώρο της πολιτικής γεωγραφίας, που κανείς δεν ξέρει τι ακριβώς πρεσβεύει (η ιδεολογική φυσιογνωμία θα καθορισθεί μετά την εκλογή αρχηγού). Θα μπορούσε να είναι μια έξοχη κωμωδία τύπου Λώρελ και Χάρντι. Και αναρωτιέμαι, αφελώς, πόση σχέση έχει η μακροσκελής αυτή παράσταση με αυτό που ονομάζουμε καθημερινότητα του πολίτη.

Tsundoku

Τι μαθαίνει κανείς όσο ζει... 

     Βρήκα προ καιρού τελείως τυχαία στο Διαδίκτυο μια επιλογή από λέξεις άλλων γλωσσών που εκφράζουν κάτι πρακτικό και χρήσιμο, αλλά όμως δεν μπορούν να μεταφρασθούν σε άλλη γλώσσα παρά μόνο περιφραστικά, χάνοντας έτσι την πρωτοτυπία και την ποιητικότητά τους. Συνηθίζουμε να λέμε π.χ. ότι λέξεις όπως ‘λεβεντιά’ και ‘φιλότιμο’ δεν έχουν το αντίστοιχό τους σε καμιά άλλη γλώσσα (αν και υποπτεύομαι ότι αυτό είναι ένα είδος αστικού μύθου για να ανεβάζουμε τις εθνικές μας γλωσσικές μετοχές). Κατά ανάλογο τρόπο υπάρχουν, φαντάζομαι, πάμπολλες λέξεις σε όλες τις γλώσσες του κόσμου που δεν μπορούν να ‘ντυθούν’ με ξένα ρούχα (όποιος έχει ασχοληθεί με τη μετάφραση το ξέρει καλά). Έτσι, είχα διαβάσει κάποτε ότι οι Εσκιμώοι έχουν δεν ξέρω πόσες λέξεις για το χιόνι, με διαφοροποιήσεις που δεν μπορούμε να διανοηθούμε όσοι δεν ζούμε με την καθημερινή ασπράδα γύρω μας.

     Ξεχώρισα από τα παραδείγματα της ανάρτησης ένα που μου αρέσει και που με εκφράζει συγχρόνως. Οι Γιαπωνέζοι λοιπόν, εκτός από το SuDoku, το γνωστό παιχνίδι με τους αριθμούς (και ένα από τα αδιάβλητα πάθη μου), έχουν στο λεξιλόγιό τους και το tsundoku. Τι σημαίνει; Το να αφήνεις ένα βιβλίο αδιάβαστο αφού το αγοράσεις, συνήθως σε μια στοίβα από άλλα αδιάβαστα βιβλία. Μια ματιά γύρω μου επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές: οι στοίβες των αδιάβαστων βιβλίων φωνάζουν: «Tsundoku!», αλλά κανένας δεν ακούει. Μάταια περιμένουν τη σειρά τους, θυμίζοντάς μου μια αμίμητη απάντηση που έλαβα από έναν Άγγλο διευθυντή μου όταν τον ρώτησα αν είχε διαβάσει ένα κείμενο που του είχα δώσει. «It is slowly achieving priority» (= παίρνει σιγά-σιγά προτεραιότητα), μου είπε, δείχνοντάς μου μια στοίβα αναμονής πάνω στο γραφείο του. Κάτι σαν την επετηρίδα διορισμού στο Δημόσιο.

     Πάντως με παρηγορεί το γεγονός ότι ένας ολόκληρος λαός φαίνεται να πάσχει από το πρόβλημα αυτό, σε βαθμό που να το έχει βαφτίσει κιόλας. Δεν είμαι μόνος.

Ορθόδοξη οικολογία

Πριν ένα μήνα διάβασα στην Καθημερινή μια ενδιαφέρουσα επιστολή (Κινητά, φλυαρία, κεραίες, ρύπανση, 5/8/2017) ενός ειδικού επιστήμονα που επισημαίνει το εξής παράδοξο: «Ο πολίτης έχει παρασυρθεί στη δίνη μιας αλόγιστης χρήσης, έχει χάσει κάθε μέτρο και λογική, εμμέσως απαιτεί καλύτερο σήμα και ταχύτητες, ενώ παράλληλα καταθέτει αγωγές και ασφαλιστικά μέτρα για την απομάκρυνση κεραιών... Το κινητό μας, αντί για μέσον επικοινωνίας, γίνεται μέσον απασχόλησης και αντικοινωνικής συμπεριφοράς... Οι δικές μας συνήθειες και παράλογη χρήση της ασύρματης επικοινωνίας έχει ωθήσει τους παρόχους σε αύξηση της ισχύος του σήματος, αύξηση του αριθμού κεραιών και χρήση υψηλών συχνοτήτων για τη μεταφορά δεδομένων». Με άλλα λόγια, θέλουμε περισσότερη κινητή τηλεφωνία χωρίς κεραίες και ακτινοβολία. Τα καλά του Γιάννη χωρίς τον Γιάννη, κατά την παροιμία.
     Περίπου την ίδια εποχή η Guardian φιλοξενούσε ένα άρθρο που έκανε προβλέψεις για επικείμενη ‘έκτη μαζική βιολογική εξαφάνιση ζωικών ειδών στην ιστορία του κόσμου’. Οι ειδικοί αποδίδουν την κρίση αυτή στον υπερπληθυσμό και την υπερκατανάλωση φυσικών πόρων και προειδοποιούν ότι απειλεί την επιβίωση του ανθρώπινου πολιτισμού, ενώ απομένει πολύ λίγος χρόνος για δράση.
     Εξάλλου, αυτές τις μέρες, με αφορμή τον τυφώνα Χάρβεϊ, έγινε πάλι λόγος για την υπερθέρμανση του πλανήτη και τις συνέπειές της. Η βιομηχανοποίηση, η αυτοκίνηση, η κάθε είδους ευκολία στον σύγχρονο τρόπο ζωής σημαίνει κατανάλωση ενέργειας, δηλ. καύσεις. Οι καύσεις αυξάνουν τη θερμοκρασία της ατμόσφαιρας, μας δίνουν πιο ζεστά καλοκαίρια, και συνεπώς θέλουν και ψύξη. Η τεχνητή ψύξη όμως, παραδόξως, παράγεται με περισσότερη κατανάλωση ενέργειας, άρα οδηγεί σε μεγαλύτερη υπερθέρμανση. Ο κύκλος είναι εξ ορισμού «φαύλος», με την έννοια ότι εμπεριέχει την τάση για αυτοκαταστροφή (όπως και η εξάπλωση της κινητής τηλεφωνίας που αναφέρουμε παραπάνω). Μπορούμε ίσως να τον περιορίσουμε (άρα να επιβραδύνουμε κάπως την καταστροφική εξέλιξη), όχι όμως και να τον αναιρέσουμε: κάτι τέτοιο (ακόμη κι αν ήταν εφικτό σε παγκόσμια κλίμακα) θα σήμαινε επιστροφή στη λίθινη εποχή.  
     Τελικά, αν θέλουμε να το ομολογήσουμε, ως άνθρωποι αδυνατούμε να διαχειρισθούμε με σωφροσύνη, πολύ περισσότερο με τελειότητα, τον κόσμο όπου κατοικούμε, σε οποιαδήποτε μορφή της δραστηριότητάς μας. Οι σκέψεις αυτές, με αφορμή τη σημερινή είσοδο στο νέο εκκλησιαστικό έτος, ημέρα που έχει εδώ και χρόνια καθιερωθεί να εκδίδονται πατριαρχικά μηνύματα και να αναπέμπονται προσευχές για το περιβάλλον, μας κάνουν να ανατρέξουμε στον Ποιητή και Δεσπότη των αιώνων που έχει «καιροὺς καὶ χρόνους ἐν τῇ ἰδίᾳ ἐξουσίᾳ» και να θυμηθούμε έναν από τους ύμνους της εορτής:
     «Ὁ καιροὺς καρποφόρους καὶ ὑετούς, οὐρανόθεν παρέχων τοῖς ἐπὶ γῆς, καὶ νῦν προσδεχόμενος, τὰς αἰτήσεις τῶν δούλων σου, ἀπὸ πάσης λύτρωσαι, ἀνάγκης τὴν πόλιν σου, οἱ οἰκτιρμοὶ καὶ γάρ σου, εἰς πάντα τὰ ἔργα σου. Ὅθεν τὰς εἰσόδους, εὐλογῶν καὶ ἐξόδους, τὰ ἔργα κατεύθυνον ἐφ᾿ ἡμᾶς τῶν χειρῶν ἡμῶν, καὶ πταισμάτων τὴν ἄφεσιν, δώρησαι ἡμῖν ὁ Θεός· σὺ γὰρ ἐξ οὐκ ὄντων τὰ σύμπαντα, ὡς δυνατὸς εἰς τὸ εἶναι παρήγαγες».