Φιλανθρωπία

 Μια από τις πιο χαρακτηριστικές και διδακτικές παραβολές του Κυρίου (αλλά και ποια υστερεί;) είναι εκείνη του ανωνύμου πλουσίου και του πτωχού Λαζάρου, στην οποία αναφέρεται η υμνογραφία της σημερινής Ε΄ Κυριακής των Νηστειών, παράλληλα με την τιμωμένη οσία Μαρία την Αιγυπτία. Είναι από εκείνες τις διδασκαλίες όπου ο Κύριος με λιτό αλλά ξεκάθαρο τρόπο μίλησε για την βεβαιότητα της μέλλουσας αιώνιας ζωής και την εκεί κατάσταση δυο κατηγοριών ανθρώπων που μας είναι λίγο-πολύ γνωστές. Δεν εστιάζει σε διαφορές δογματικές, κανονικές, ηθικές και άλλες, αλλά στη διαγωγή του καθενός από τα δύο πρόσωπα και στον τρόπο της ζωής του: χλιδή και εγκόσμια ευφροσύνη και αδιαφορία για τους άλλους ο ένας, φτώχεια, στέρηση και κακοπάθεια ο άλλος. Ποια είναι όμως η κατοπινή εξέλιξη του καθενός; Η παραβολή δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας, και βέβαια τονίζει ξεκάθαρα ότι η πρόληψη της κατάστασης είναι δυνατή στην παρούσα ζωή, εφόσον θέλουμε να συμμορφωθούμε με τον νόμο του Θεού.

     Ας κλείσουμε τη σύντομη αυτή αναφορά με το ιδιόμελο απόστιχο του τελευταίου κατανυκτικού Εσπερινού:

     Θαυμαστὴ τοῦ Σωτῆρος ἡ δι' ἡμᾶς φιλάνθρωπος γνώμη· τῶν μελλόντων γὰρ τὴν γνῶσιν ὡς παρόντων κεκτημένος, τοῦ Λαζάρου καὶ τοῦ πλουσίου τὸν βίον ἐστηλίτευσε· τῶν ἑκατέρων οὖν τὸ τέλος ἐνοπτριζόμενοι, τοῦ μὲν φύγωμεν τὸ ἀπηνὲς καὶ μισάνθρωπον, τοῦ δὲ ζηλώσωμεν τὸ καρτερὲς καὶ μακρόθυμον, πρὸς τὸ σὺν αὐτῷ τοῦ Ἀβραὰμ κόλποις ἐνθαλπόμενοι βοᾶν· Δικαιοκρῖτα Κύριε, δόξα σοι.

     Και σε νεοελληνική απόδοση:

    Θαυμαστή είναι η φιλάνθρωπη γνώμη του Σωτήρος για μας. Διότι, έχοντας την γνώση των μελλόντων σαν να είναι παρόντα, ζωγράφισε τον βίο του πλουσίου και του Λαζάρου. Βλέποντας λοιπόν το τέλος του καθενός, ας αποφύγουμε του ενός τη σκληρότητα και μισανθρωπία, και ας ζηλέψουμε του άλλου την καρτερία και μακροθυμία, ώστε μαζί μ’ αυτόν να αναφωνούμε μέσα από τη θαλπωρή των κόλπων του Αβραάμ: Δικαιοκρίτα Κύριε, δόξα σοι.

    

Κοινωνική νοσηρότητα

Διαβάζω στη Guardian ότι το Βασιλικό Κολλέγιο Παθολόγων στο Ηνωμένο Βασίλειο προτρέπει την κυβέρνηση να κάνει περισσότερα για να καταπολεμήσει τη φτώχεια. Την αφορμή έδωσε μια έρευνα σε 882 γιατρούς που δείχνει ότι το 89% ανησυχεί για την επίπτωση που έχουν οι κοινωνικές ανισότητες στους ασθενείς, ενώ το 72% αναφέρει ότι τελευταία βλέπει περισσότερα άτομα με νοσήματα που σχετίζονται με κακή ποιότητα κατοικίας, ατμοσφαιρική μόλυνση και δυσχέρεια πρόσβασης σε δημόσιες συγκοινωνίες. Μεταξύ των προβλημάτων που αναφέρουν οι γιατροί είναι κακή διατροφή λόγω φτώχειας, υποθερμία και χρόνια αναπνευστικά νοσήματα από αδυναμία αντιμετώπισης του κόστους θέρμανσης, ακόμη και ‘βικτωριανές’ δερματοπάθειες όπως ψώρα και ερυσίπελας. Σύμφωνα με στατιστικές προβλέψεις, ως το 2040 πάνω από 2,5 εκατομμύρια άνθρωποι στην Αγγλία θα ζουν με κάποιο μείζον νόσημα, κάτι που βέβαια θα έχει συνέπειες για το σύστημα υγείας (που ήδη πάσχει σοβαρά).

     Βέβαια τέτοια φαινόμενα δεν αποτελούν αποκλειστικό ‘προνόμιο’ της Βρετανίας· όλες οι χώρες, ακόμη και του οικονομικά ανεπτυγμένου κόσμου, βιώνουν ανάλογα φαινόμενα σε ποικίλο βαθμό, που επιδεινώνονται από τις μεταβαλλόμενες κλιματικές συνθήκες και τις διάφορες ένοπλες συγκρούσεις. Παρόλα αυτά, οι προτεραιότητες των κυβερνήσεων δεν είναι να αντιμετωπίσουν τα αίτια του προβλήματος, αλλά να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες τους, δηλαδή να καλλιεργήσουν αυξημένη επιθετικότητα, που αργά ή γρήγορα θα οδηγήσει σε μια ακόμη πιο καταστροφική κρίση. Μπροστά στη ‘λογική’ αυτή ο κοινός νους σιωπά: ούτως ή άλλως η ισχνή φωνή του καταπνίγεται από τις ιαχές των ισχυρών.

Εξίσωση

Εδώ και ενάμιση χρόνο ο κόσμος παρακολουθεί τα γεγονότα της Μέσης Ανατολής που ξεκίνησαν με την πρωτοφανή σφαγή 1200 Εβραίων πολιτών από τρομοκράτες της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 και την ομηρία μερικών εκατοντάδων άλλων, πολλοί από τους οποίους έχασαν από τότε τη ζωή τους. Εγκληματικό το γεγονός, και κανείς σώφρων άνθρωπος δεν μπορεί να το δικαιολογήσει με κανένα επιχείρημα. Τελεία.

     Τι μπορεί να πει όμως κάποιος για τα όσα ακολούθησαν; Η επιχείρηση για την τιμωρία των ενόχων τρομοκρατών πολύ σύντομα εξελίχθηκε σε ισοπέδωση ολόκληρης της περιοχής της Γάζας, τον θάνατο περίπου πενήντα χιλιάδων ανθρώπων (από τους οποίους οι περισσότεροι άμαχοι), τον τραυματισμό αγνώστου αριθμού άλλων, και τη βίαια εκτόπιση ολοκλήρου του Παλαιστινιακού πληθυσμού, που πλέον δεν έχει όχι ‘ποῦ τὴν κεφαλὴν κλίνῃ’, αλλά ούτε καν πού να σταθεί. Όπως διαβάζουμε στον ξένο τύπο, εκατοντάδες είναι τα παιδιά που ακρωτηριάσθηκαν από τους βομβαρδισμούς, και μόνο ένας μικρός αριθμός έτυχε κάποιας ουσιαστικής ιατρικής βοήθειας με προσθετικά μέλη σε τρίτες χώρες, ενώ τις τελευταίες ημέρες μαθαίνουμε και για ομαδικές εκτελέσεις παραϊατρικού προσωπικού και διασωστών από τον Ισραηλινό στρατό. Η προσωρινή εκεχειρία που είχε αποφασισθεί πριν μερικές εβδομάδες αποδείχθηκε κάτι λιγότερο από προσωρινή. Και οι στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Γάζα συνεχίζονται, χωρίς φως στον ορίζοντα.

     Αν επιτρέπεται μια πρόχειρη παρομοίωση, ας υποθέσουμε ότι μπαίνουν στο σπίτι μας ένα σμήνος μέλισσες και μας τσιμπούν. Για να τις σκοτώσουμε, αρπάζουμε έναν σιδερολοστό και αρχίζουμε να χτυπάμε γύρω μας όπου και όποιον βρίσκουμε. Πετυχαίνουμε μερικές μέλισσες, αλλά ταυτόχρονα διαλύουμε το σπίτι και σκοτώνουμε και όσους βρέθηκαν μέσα στην εμβέλεια των χτυπημάτων μας. Αποτελεί αυτό λογική και σύμμετρη αντίδραση στην αρχική επίθεση; Μπορεί κανείς να δικαιολογήσει μια τέτοια τακτική, άσχετα με το πόσο επώδυνα ή επικίνδυνα ήταν τα αρχικά ‘τσιμπήματα’; Και μέχρι πού μπορεί να συνεχισθεί η καταστροφική αυτή αντεπίθεση;

     Αν κανείς παρατηρήσει ότι με τα παραπάνω εξισώνονται τα θύματα με τους θύτες, ας σκεφθούμε ότι την εξίσωση αυτή την έχουν κάνει τα ίδια τα ‘θύματα’ – εν προκειμένω το επίσημο κράτος του Ισραήλ – με την τακτική τους εδώ και δεκαοκτώ μήνες. Δυο άδικα ποτέ δεν κάνουν ένα δίκαιο.

ΕΟΚΑ

 Δεν ήταν πρωταπριλιάτικο ψέμα: δεν θα μπορούσε να ήταν, για ένα τόσο ευαίσθητο θέμα όπως το Κυπριακό, και μάλιστα η τραγική του πλευρά. Μετά από πολλές δεκαετίες επίσημης σιγής, το υπουργείο Παιδείας έστειλε (την τελευταία στιγμή) εγκύκλιο στα Γυμνάσια και τα Λύκεια της χώρας να τιμήσουν την 1^η Απριλίου ως επέτειο έναρξης του απελευθερωτικού αγώνα των Κυπρίων της ΕΟΚΑ το 1955, σαν σήμερα πριν εβδομήντα χρόνια, κατά της Αγγλικής αποικιοκρατίας. Ευκαιρία να γνωρίσουν οι νεότεροι και να ξαναθυμηθούμε οι παλαιότεροι την πυρπόληση του Γρηγόρη Αυξεντίου στο κρησφύγετό του στον Μαχαιρά, τις μάχες και τον θάνατο του Στυλιανού Λένα στην Ποταμίτισσα, του Κυριάκου Μάτση στο Δίκωμο και του Μάρκου Δράκου στην Ευρύχου, καθώς και των τεσσάρων ηρώων στον Αχυρώνα του Λιοπετρίου (Ανδρέα Κάρυου, Ηλία Παπακυριακού, Φώτη Πίττα και Χρήστου Σαμαρά). Και βέβαια τις εκτελέσεις με απαγχονισμό εννέα νέων ανθρώπων. Το προσκλητήριο: Μιχαήλ Καραολής, Ανδρέας Δημητρίου, Ανδρέας Ζάκος, Ιάκωβος Πατάτσος, Χαρίλαος Μιχαήλ, Μιχαήλ Κουτσόφτας, Στέλιος Μαυρομάτης, Ανδρέας Παναγίδης και Ευαγόρας Παλληκαρίδης. Όλοι τους είναι θαμμένοι στα ‘Φυλακισμένα Μνήματα’ της Λευκωσίας. Πρόσωπα και γεγονότα πολύ γνωστά παιδιόθεν, μια και τα είχε εκθέσει λεπτομερώς στο περιοδικό ‘Προς τη Νίκη’ και στη συνέχεια στο βιβλίο ‘Εθνομάρτυρες του Κυπριακού έπους 1955-1959’ ο αείμνηστος Ν. Π. Βασιλειάδης. Όλοι νέοι άνθρωποι, οι περισσότεροι προερχόμενοι από τις τάξεις της Ορθόδοξης Χριστιανικής Ενώσεως Νέων (ΟΧΕΝ), που στην κρίσιμη στιγμή της ιστορίας έβαλαν την φιλοπατρία πάνω από τη φιλοζωία και πρόσθεσαν τα ονόματά τους στον μακρύ κατάλογο των ηρώων της Ελληνικής φυλής. Αιωνία θα είναι η μνήμη τους.

     Σχετικό άρθρο-αφιέρωμα του Χαρίδημου Τσούκα ΕΔΩ.

     

Στρεβλώσεις

Τις μέρες αυτές ήρθε στο φως μια μεγάλη υπόθεση διαφθοράς στην πολεοδομία της Ρόδου. Καλώς βέβαια αποκαλύφθηκε, και μακάρι να γίνονται τέτοιες αποκαλύψεις, αφενός για να τιμωρούνται οι υπαίτιοι και αφετέρου για να αποτρέπονται κάποιοι από παρόμοιες πρακτικές. Υπήρξαν και παράπλευρες συνέπειες. Οι κατηγορούμενοι μετά την απολογία τους αφέθηκαν ελεύθεροι με περιοριστικούς όρους, αλλά το ανώτατο δικαστήριο της χώρας κινήθηκε πειθαρχικά κατά των δικαστών που έκαναν αυτές τις ‘απελευθερώσεις’. Αναφέρω τα γεγονότα με συντομία, χωρίς να είμαι ειδικός για δικονομικές λεπτομέρειες.

     Με αφορμή την τελευταία αυτή εξέλιξη, άκουσα συζητήσεις με δικηγόρους στο ραδιόφωνο για το αν μπορεί ο Άρειος Πάγος να ασκήσει τέτοια μέσα κατά δικαστικών, και γιατί το κάνει σ’ αυτήν την υπόθεση και όχι σε τόσες άλλες στο παρελθόν (κάποιος τις απαριθμούσε και ονομαστικά). Επαναλαμβάνω ότι δεν είμαι ειδικός. Έχω όμως την αίσθηση ότι η περιρρέουσα ατμόσφαιρα και ο δημοσιογραφικός θόρυβος γύρω από μια κάποια υπόθεση μπορεί να κινεί ακόμη και θεσμούς όπως η δικαιοσύνη να ενεργούν ‘αμυντικά’, να δείχνουν ότι κάνουν κάτι για να περισώζουν το κύρος τους. Αν ισχύει κάτι τέτοιο, φοβούμαι ότι κάνει πολύ κακό στους θεσμούς, που δεν λειτουργούν αυστηρά με βάση τους κανόνες του δικαίου αλλά επηρεάζονται από την τεχνηέντως χειραγωγούμενη κοινή γνώμη.

     Ζητώ συγγνώμη αν αδικώ τη δικαιοσύνη και τους λειτουργούς της, αλλά ζούμε σε μια εποχή που ενθαρρύνει την αμφιβολία και μας κάνει να αναζητούμε κρυφά κίνητρα πίσω από τα κάθε είδους φαινόμενα. Οι ‘καλοί λογισμοί’ που μας συνιστούν οι Πατέρες γίνονται είδος πολυτελείας, προς ζημίαν μας. 

     ΣΗΜ. Διόρθωσα κάποια στοιχεία που είχα αναγράψει εσφαλμένα στην πρώτη παράγραφο.

Σεβασμός

Δεν έχει ακόμη κοπάσει ο σάλος για την καθαίρεση κάποιων εκθεμάτων αμφίβολης αισθητικής στην Εθνική Πινακοθήκη. Το γεγονός αναλύθηκε και συνεχίζει να αναλύεται δημοσιογραφικά από διάφορες οπτικές γωνίες, με κοινό παρονομαστή την ελευθερία της έκφρασης, ειδικά στην καλλιτεχνική δημιουργία. Έχω γράψει στο παρελθόν με άλλες αφορμές ότι αν οι διάφοροι δημιουργοί (με ή χωρίς εισαγωγικά) είχαν τη στοιχειώδη ευαισθησία και διάκριση ως προς το τι παρουσιάζουν και πώς το κάνουν, πολλά τραγικά συμβάντα ανά τον κόσμο θα είχαν αποφευχθεί, καμία ελευθερία δεν θα είχε θιγεί, ούτε θα υπήρχε ανάγκη για έξωθεν επιβολή περιορισμών. Επειδή όμως αυτό δυστυχώς δεν συμβαίνει, ας σκεφθούμε λίγο πιο πρακτικά.

   Ας αφήσουμε λοιπόν κατά μέρος τις συγκρίσεις θρησκειών. Αν, υποθετικά, κάποιος διακωμωδούσε γραπτά ή εικαστικά την τραγωδία των Τεμπών, την κ. Καρυστιανού ή άλλους ανθρώπους που πενθούν για αγαπημένα τους πρόσωπα, θα υπήρχε περίπτωση να εκτεθεί δημόσια το έργο του; Φανταζόμαστε την κατακραυγή που θα επέσυρε αν γινόταν αντιληπτό κάτι τέτοιο; Θα δικαιολογούσε κανείς τον ‘καλλιτέχνη’ εν ονόματι της ελευθερίας της τέχνης; Αλλά βέβαια κανείς δεν διανοείται να κάνει μια τέτοια παρωδία. Δεν το απαγορεύει κανένας νόμος· ένας στοιχειώδης σεβασμός απέναντι στη σοβαρότητα του θέματος και το πένθος των προσώπων είναι ο ανασταλτικός παράγων, που σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί λογοκρισία ή ανελευθερία. Αυτόν ακριβώς τον στοιχειώδη σεβασμό προς τα ιερά πρόσωπα και σύμβολά του περιμένει ο Χριστιανικός κόσμος από πολιτικούς, καλλιτέχνες και δημοσιογράφους.