Αιτιώδης συνάφεια;

Διαβάζω στο ιστολόγιο ‘Ακτίνες’ ότι σύμφωνα με απόφαση της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Χανίων που  εγκρίθηκε από τον Εισαγγελέα Εφετών Κρήτης, η... διακόσμηση τοίχων δημοσίων κτιρίων (π.χ. σχολείων) με graffiti σατανιστικά ή πανθεϊστικά ή κάθε κοπής παγανιστικά δεν αποτελεί παράνομο, αθέμιτο και καταχρηστικό θρησκευτικό προσηλυτισμό ούτε δημόσια κακόβουλη βλασφημία και καθύβριση της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού αλλά απλώς νόμιμη εκδήλωση καλλιτεχνικής έμπνευσης, άξια προστασίας και συντήρησης. Μάλιστα. Κι ακούω παράλληλα στις ειδήσεις για τις φοβερές θεομηνίες που πλήττουν τον νομό Χανίων και δεν αφήνουν όρθια ούτε ιστορικά γεφύρια ούτε βουνά ούτε δρόμους. Κι έχουν και ανθρώπινα θύματα.

     Έχουν σχέση τα δυο γεγονότα μεταξύ τους; Φυσικά εμείς οι άνθρωποι δεν μπορούμε να υπαγορεύουμε στον Θεό πώς να ενεργεί, ούτε να ερμηνεύουμε αυθαίρετα και κατά τη δική μας βούληση τις δικές Του κρίσεις και αποφάσεις και ενέργειες. Μπορούμε ωστόσο να συλλογιζόμαστε και να αναρωτιόμαστε: Μήπως οι πλημμύρες και τα λοιπά δεινά στον νομό Χανίων σχετίζονται και με τέτοιου είδους αποφάσεις και ενέργειες ημών των ανθρώπων; Ας θυμηθούμε τον ψαλμικό στίχο που έχουμε ξαναγράψει: «Εἰ ἐπελαθόμεθα τοῦ ὀνόματος τοῦ Θεοῦ ἡμῶν καὶ εἰ διεπετάσαμεν χεῖρας ἡμῶν πρὸς Θεὸν ἀλλότριον, οὐχὶ ὁ Θεὸς ἐκζητήσει ταῦτα;» [Ψ. 43: 21-22]. Δεν θα μας ζητήσει λογαριασμό ο Θεός αν Τον ξεχνάμε και απλώνουμε τα χέρια μας σε ξένες θεότητες; Δεν μπορεί να παίζει κανείς με τον «ζώντα Θεόν».

Διελκυστίνδα

Ακούμε συχνά σε πολιτικές συζητήσεις για διπολισμό ή δικομματισμό, συνήθως ως κάτι ανεπιθύμητο έως απορριπτέο. Μπορεί τα ονόματα να ποικίλλουν από εποχή σε εποχή, αλλά τελικά σχεδόν πάντα κατασταλάζουν σε στερεότυπους δυϊσμούς: δεξιά-αριστερά, πρόοδος-συντήρηση, σοσιαλισμός-καπιταλισμός, ανατολή-δύση, διαλέγετε και παίρνετε. Άκουσα σήμερα στο ραδιόφωνο γνωστό συριζαίο, υποτίθεται από τους σκεπτομένους ανθρώπους, να υποστηρίζει ότι «κέντρο δεν υπάρχει». Με άλλα λόγια, το αρχαίο παιχνίδι της διελκυστίνδας εξακολουθεί να κυριαρχεί στην πολιτική σκέψη και πρακτική: εμείς και όλοι οι άλλοι. Ο καθένας τραβάει το δικό του σχοινί όσο μπορεί, προκαλώντας την αντίστοιχη αντίδραση (γνωστός νόμος της φυσικής, που ισχύει και στην κοινωνική μηχανική), με αποτέλεσμα… να μη μένει τίποτε στο κέντρο. Ας μην ερμηνευθεί ο όρος κομματικά: ως ‘κέντρο’ θα μπορούσε κανείς να σκεφθεί τον κοινό τόπο, ένα σημείο συνάντησης των κοινών στοιχείων, αυτών που είναι τόσο βασικά ώστε να μη νοείται κοινωνική και πολιτική ζωή χωρίς αυτά. Για να θυμηθούμε την καμήλα του αισωπικού μύθου, δεν είναι ανάγκη να προτιμούμε υποχρεωτικά τον ανήφορο ή τον κατήφορο· υπάρχει και ο ίσιος δρόμος.
     Υπάρχει; Εδώ σταματάει η κοινή λογική και παίρνει το πάνω χέρι η κάθε είδους προσωπική εγωιστική φιλοδοξία. Αν όλοι συμφωνήσουμε σε κάτι, πώς θα ξεχωρίσω εγώ; Σε τι θα διαφέρω από τον Α, τον Β, τον Γ και όλους τους λοιπούς; Γιατί να προτιμήσουν εμένα στις προσεχείς εκλογές και όχι κάποιον από εκείνους; Κι έτσι τραβώ το δικό μου σχοινί, διαφοροποιούμενος φραστικά από όλους («οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων» ακούσαμε τον Φαρισαίο να λέει στο ευαγγέλιο της περασμένης Κυριακής) και κάνοντας αντιπολίτευση σε όλους: με κανέναν άλλο δεν χωράει συνεννόηση, εκτός αν τραβάει τον δικό μας δρόμο. Χωρίς να σκεφτόμαστε ότι αν δεν υπάρχει κοινός τόπος, εμείς δεν κάναμε και τίποτε για να τον καλλιεργήσουμε. Κι όταν αρχίζουμε τις κραυγές για «άνοδο ακραίων στοιχείων» στην Ελλάδα, την Ευρώπη ή όπου αλλού, φυσικά ούτε περνάει από το μυαλό μας ότι κι από την άλλη πλευρά υπάρχουν άνθρωποι ανάλογης νοοτροπίας που τραβούν κι εκείνοι το σχοινί τους όσο πάει: αυτό νομοτελειακά οδηγεί στα άκρα, αυτά που τόσο εύκολα καταδικάζουμε (στους άλλους πάντα). Στη διελκυστίνδα δεν μπορείς να πεις ότι θα προσπαθήσεις να μη φτάσεις στα άκρα: έχεις χάσει και τρως τα μούτρα σου.  Το μέτρο, αυτή η θαυμάσια επινόηση των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, φαίνεται ότι ανήκει στον αστερισμό της ουτοπίας. 

Ανωτερότητα

Προχθές η Καθημερινή δημοσίευσε τα αποτελέσματα έρευνας του Pew Research Center για τις απόψεις των Ευρωπαίων για τη θρησκεία, τον πολιτισμό και τη διαφορετικότητα. Εκτός από άλλες παραμέτρους, ενδιαφέρον έχει πόσοι από τους ερωτηθέντες συμφωνούν με τη δήλωση: «Ο λαός μας δεν είναι τέλειος, αλλά ο πολιτισμός (κουλτούρα) μας είναι ανώτερος από τους άλλους». Σύμφωνα με την έρευνα [δείτε τον χάρτη], ποσοστό 89% των Ελλήνων συμφωνεί μ’ αυτήν, όταν οι αντίστοιχες τιμές είναι 46% για τους Άγγλους, 36% για τους Γάλλους, 47% για τους Ιταλούς, 45% για τους Γερμανούς, μόλις 20% για τους Ισπανούς και  69% για τους Ρώσους. Εκείνοι που μας πλησιάζουν είναι οι Γεωργιανοί (85%).
     Έχουμε λοιπόν τα πολιτισμικά πρωτεία, κατά τη γνώμη μας τουλάχιστον. Βέβαια αυτό που δεν ξεκαθαρίζει η έρευνα είναι αν με τον όρο «πολιτισμός» εννοούμε αυτό που παρουσιάζουμε σήμερα ή αυτό που κουβαλούμε στα γονίδιά μας ως αχθοφόροι ενδόξου παρελθόντος. Προφανώς τα δυο πράγματα έχουν διαφορά. Κι εδώ αναφύονται και άλλα ερωτήματα. Αρκεί άραγε ο ‘Μεσαίωνας’ της Οθωμανικής δουλείας για να εξηγήσει τις πολιτισμικές μεταλλάξεις μας; Στις πόσες γενιές ξεφτίζει το πολιτισμικό γονιδίωμα; Πόσες κυβερνήσεις χρειάζονται για να επιφέρουν τον εκφυλισμό του; Και υπάρχουν άραγε κάποια ανθεκτικά γονίδια που να επιζούν «ως σπινθήρες υπό την τέφραν» και περιμένουν κάποιο ζωογόνο φύσημα για να αναζωπυρωθούν; Αν κρίνουμε από τις διεθνείς επιδόσεις πολυαρίθμων συμπατριωτών μας σε ποικίλους τομείς, η απάντηση είναι θετική. Υπάρχουν κι αυτά, έστω κι αν ακόμη δεν έχουν φουντώσει για να κάψουν τα σάπια στάχυα που πνίγουν την επικράτεια. Δικαιούμαστε να ελπίζουμε, έστω και «παρ’ ελπίδα πάσαν». Και να ζούμε με την μεθυστική ψευδαίσθηση της διαχρονικής πολιτισμικής ανωτερότητος.

Ανάχωμα

Ο Χρ. Γιανναράς στην τελευταία του επιφυλλίδα  ζητάει από τα κόμματα εξουσίας (και ειδικά από τη Νέα Δημοκρατία) να δημιουργήσουν «αναχώματα: αντιπρόταση πολιτική, προγραμματική, στην αποκοινωνικοποίηση της κοινωνίας». Δεν σκοπεύω να κάνω τον συνήγορο κανενός κόμματος, ούτε είχα ποτέ σχέση με τους φορείς αυτούς. Ας σημειώσω όμως κάποιες σκέψεις, με την ιδιότητα του σκεπτόμενου παρατηρητή (αν μου επιτρέπεται ο αυτοχαρακτηρισμός).

     Ας υποθέσουμε ότι ένα κόμμα (π.χ. η ΝΔ) διαφοροποιείται από το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ (τα οποία ο αρθρογράφος χρεώνει με τις μεγάλες διαλυτικές παρεμβάσεις στη σύγχρονη Ελληνική δημόσια ζωή – και δεν θα διαφωνήσω μαζί του) προσπαθεί ή επαγγέλλεται «να παλαίψει για να πάψει το σχολείο να είναι «χρηστικό», να γίνει η γνώση χαρά κοινωνίας; Να ελευθερώσει τα πανεπιστήμια από το καρκίνωμα των «κομματικών νεολαιών»; Να θεσμοθετήσει τη συνεχή αξιολόγηση (κρίση και διαβάθμιση) των δημόσιων λειτουργών, την άμιλλα και την αριστεία στην εκπαίδευση; Να τηρήσει τους συνταγματικούς περιορισμούς του δικαιώματος απεργίας των δημόσιων λειτουργών;» (όλα αιτήματα του αρθρογράφου). Ποια θα είναι η τύχη του στο άμεσο εκλογικό μέλλον; Όταν θα έχει απέναντί του αφενός τις κομματοκρατούμενες συντεχνίες και αφετέρου τον κάθε πικραμένο από τους προηγούμενους, που θα ελπίζει στους επόμενους για κείνη την τακτοποίηση στο δημόσιο, για να δει επιτέλους μια άσπρη μέρα, με οποιοδήποτε τίμημα;

     Κι ακόμη, πώς να μιλήσεις με γλώσσα λογικής (καλή για εκ του ασφαλούς σχέδια και ήρεμες αφηγήσεις) όταν θα πρέπει να απαντήσεις στον κάθε φωνακλά, χυδαιολόγο, «υβριστήν και βίαιον και λίαν ασελγώς διακείμενον» (για να θυμηθούμε τον Λυσία) που έτυχε να αποκτήσει και πολιτικό βήμα;

     Δεν προσπαθώ να δικαιώσω ή να δικαιολογήσω κανέναν. Όλα τα κόμματα, και κυρίως αυτά που διαχειρίσθηκαν εξουσία στην περίοδο της Μεταπολίτευσης, είναι υπεύθυνα για την ποιότητα του δημόσιου βίου και λόγου που ζούμε καθημερινά. Κυβερνήσεις και αντιπολιτεύσεις έκαναν ό,τι μπορούσαν για να κατεβάσουν το επίπεδο της πολιτικής όχι στο αθλητικό γήπεδο, αλλά σ’ εκείνα τα κρυφά ρινγκ όπου γίνονται παράνομοι αγώνες πυγμαχίας χωρίς γάντια και παίζονται ακριβά στοιχήματα. Ότι θα πρέπει να δούμε κάτι διαφορετικό, μια άλλη πραγματικότητα, είναι σαφές και επιθυμητό. Ωστόσο, ο τρόπος που θα σχεδιασθεί και θα προσφερθεί στην κοινωνία έχει μεγάλη σημασία. Για να κάνουμε έναν πρόχειρο παραλληλισμό, αν κανείς έχει εθισθεί να τρώει κάθε μέρα έναν βρώμικο χυλό, τότε ένα σωστό δείπνο, όσο «γκουρμέ» και υγιεινό κι αν είναι, θα του πέσει βαρύ και δύσπεπτο. Χρειάζεται προοδευτική καλλιέργεια του πεπτικού του συστήματος (= της εκλογικής του νοοτροπίας και συμπεριφοράς). 

     Ας ελπίσουμε ότι κάποια στιγμή θα ξεκινήσει η διαδικασία αυτή.

Ονομάτων επίσκεψις

Στην προχθεσινή Καθημερινή [14/2/2019] διάβασα μια ενδιαφέρουσα επιστολή του κ. Νίκου Δυοβουνιώτη. Λέει πράγματα που έχουμε ξαναγράψει, αλλά η επανάληψη, με διαφορετικά παραδείγματα και εικόνες, δεν βλάπτει, έστω κι αν δεν γίνεται ‘μήτηρ μαθήσεως’ για τους αστοιχείωτους άρχοντες μας.
 

     "Ενας Γερμανός φίλος μου μού είπε ότι δεν καταλαβαίνει γιατί γίνεται όλος αυτός ο σαματάς για τη FYROM. Αναγκάστηκα τότε να του αναπτύξω ένα υποθετικό σενάριο: Έστω, του είπα, ότι ένα μικρό τμήμα της δυτικής Πολωνίας (που συνορεύει με τη Γερμανία) αποσπάται από την Πολωνία και αυτοονομάζεται «Πρωσία». Έστω, ακόμα, ότι αυτό το μικρό κρατίδιο, με πληθυσμό περίπου δύο εκατομμυρίων, φροντίζει να αναγνωριστεί με αυτό το όνομα από πολλά κράτη και τον ΟΗΕ. Και επίσης ότι η γλώσσα που μιλιέται εκεί, και που είναι ένα μείγμα από γερμανικές και πολωνικές λέξεις, αναγνωρίζεται ως πρωσική γλώσσα. Ας υποθέσουμε ακόμα ότι αυτό το κρατίδιο αποβλέπει στο μέλλον να ελευθερώσει «τους σκλάβους αδελφούς» που κατοικούν στη γειτονική Γερμανία, και έτσι αυτοί, (μαζί με τα σχετικά εδάφη, και τη Δρέσδη) να προστεθούν σε αυτό. Η Γερμανία, φυσικά, αντιτίθεται στην αναγνώριση αυτού του κρατιδίου, ενώ οι Αμερικανοί και η Ευρωπαϊκή Ένωση επιθυμούν σφόδρα την αναγνώρισή του, καθώς και την ένταξή του στο ΝΑΤΟ, ώστε να μην περιέλθει αυτό στη ζώνη επιρροής της Ρωσίας.
     «Εσύ», τον ρώτησα, «προσωπικά, θα δεχόσουν το όνομα Πρωσία αυτού του κρατιδίου, όπως και το ότι οι πολίτες του να ονομάζονται Πρώσοι και η γλώσσα τους πρωσική;». Αφού ο φίλος μου, ο Γερμανός, σκέφτηκε λίγο, μετά μου δήλωσε ότι κατάλαβε το πρόβλημα με τη FYROM, Βόρεια Μακεδονία, πια. Κάλλιο αργά παρά ποτέ!" 

Παιδευτικά

Στα πλαίσια της συζήτησης για την μελλοντική αναθεώρηση του Συντάγματος κάθε τόσο αναφύεται και το θέμα της ίδρυσης ή μη ιδιωτικών πανεπιστημίων (άρθρο 16). Με την αφορμή αυτή ο ομότιμος καθηγητής ιατρικής καρδιολόγος Δ. Σιδερής παραθέτει στο ιστολόγιό του μια σειρά από λογικές και ενδιαφέρουσες σκέψεις. Προσθέτω κι εγώ με τη σειρά μου τα ακόλουθα, κοντά σε άλλα που κατά καιρούς έχω γράψει για το θέμα:
     - Ούτε το κράτος ούτε κάποιος ιδιωτικός φορέας εγγυώνται εξ ορισμού την ανεξαρτησία των ΑΕΙ. Ο ‘πρότερος έντιμος βίος’, το παρελθόν και οι καλές συστάσεις του κάθε φορέα είναι τα μόνα εχέγγυα που μπορούμε να έχουμε. Όλα τα άλλα είναι ιδεοληπτικές παρωπίδες της μίας ή της άλλης πλευράς.
     - Το κράτος γενικά δεν κατοχυρώνει την αξιοκρατία και το αδιάβλητο στις κρίσεις προσωπικού (η πείρα έχει καταδείξει το ακριβώς αντίθετο).
     - Δυστυχώς, παρ’ ημίν η αξιοκρατία υπονομεύεται πρωτίστως από την ίδια την πανεπιστημιακή οικογένεια, που φροντίζει κυρίως να αναπαράγει οικογενειακούς ‘κλώνους’ και να διαιωνίζει προνόμια και status quo και όχι να εξελίσσεται θετικά προς το μέλλον με γόνιμες επικονιάσεις. Αυτό οδηγεί σε φυγή αξιολόγων επιστημόνων (brain drain) προς τα εκεί που βλέπουν να εκτιμάται το έργο τους και όχι το γενεαλογικό τους δέντρο.
     - Η παιδεία, ιδίως η τριτοβάθμια, πρέπει να είναι προσβάσιμη σε όλους, αλλά δεν είναι οι πάντες ικανοί για όλες τις βαθμίδες της παιδείας, όπως δεν μπορούν όλοι να ανεβούν στον Όλυμπο, για ποικίλους λόγους. Δεν είναι κακό αυτό, ούτε τους χαρακτηρίζει ως ανίκανους (αντίθετα, ανίκανοι τελικά αποδεικνύονται όσοι αναρριχώνται ψηλά έρποντας και γλείφοντας χωρίς να έχουν ανάλογα προσόντα). Αν δημιουργούμε σε όλους τους πολίτες αυτή την ψευδαίσθηση, τότε έχουμε αποτύχει ως πολιτεία και εκπαιδευτικό σύστημα. Αξιολόγηση και σωστό ‘κοσκίνισμα’ είναι απαραίτητα εργαλεία σε κάθε φάση της παιδείας.
     - Ο πληθωρισμός σε οποιοδήποτε χώρο, ενεργεί σε βάρος της ποιότητας. Αν τα πανεπιστήμια δίνουν διδακτορικά σωρηδόν, έχουν άραγε όλα αυτά την ίδια πρωτότυπη επιστημονική αξία ή δίνονται χαριστικά σε ‘ημετέρους’;
     - Η παιδεία - και η συνυφασμένη μ’ αυτήν έρευνα -  πρέπει να είναι διαφανής, να έχει έναν κορμό που να μορφώνει πολίτες και ‘ανθρώπους χαρίεντας’, κατά το κλασικό πρότυπο, και να καλλιεργεί κατά πρώτον την αίσθηση της ευθύνης απέναντι στην κοινωνία που τη στηρίζει και την χρηματοδοτεί. Και βέβαια, σε κάθε βαθμίδα, πρέπει να είναι ανεπηρέαστη από τα πολιτικά κόμματα. 
     Είναι ουτοπικό να περιμένει κανείς αναθεώρηση του άρθρου 16 προς μια τέτοια κατεύθυνση. Ωστόσο, ο προβληματισμός και η κατάθεση απόψεων δεν βλάπτει. Αν μη τι άλλο, αφαιρεί από τους πολιτικούς το επιχείρημα ότι «δεν ήξεραν». Δεν ρώταγαν;

Αιδώς και αισχύνη

«Προτείνουμε την καθιέρωση λαϊκού δημοψηφίσματος αλλά και λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία. Ταυτόχρονα θεσπίζουμε την υποχρέωση να κυρώνεται με δημοψήφισμα κάθε διεθνής συνθήκη η οποία παραχωρεί κυριαρχικές αρμοδιότητες της χώρας σε διεθνείς οργανισμούς». Τάδε έφη εισηγούμενος προτάσεις για την αναθεώρηση του Συντάγματος ο πρωθυπουργός που υπέγραψε τη συμφωνία των Πρεσπών έχοντας αρνηθεί ακόμη και πρόταση για δημοψήφισμα, και έχοντας παζαρέψει απ' εδώ κι απ' εκεί μια ισχνή κοινοβουλευτική πλειοψηφία για την επικύρωσή της. Και το ‘δούλεμα’ πρέπει να έχει τα όριά του. Αλλά όταν λείπει η πολιτική αιδώς, κυριαρχεί η πολιτική (κατ)αισχύνη. Κι έτσι αυτοβαπτίζονται δημοκράτες και αυτοχειροτονούνται υπέρμαχοι της δημοκρατίας οι καταπατητές και πολέμιοί της. Σα δε ντρεπόμαστε...

Κατορθώματα

Κάθε τόσο διαβάζουμε για ακραία αθλητικά κατορθώματα σε διάφορους τομείς. Το τελευταίο που πήρε το μάτι μου είναι αυτό της Susannah Gill, μιας Αγγλίδας που έκανε χρόνο ρεκόρ στην Παγκόσμια Μαραθώνια Πρόκληση (World Marathon Challenge). Δεν ξέρετε τι είναι; Οι συμμετέχοντες (φέτος έτρεξαν 41 άτομα) τρέχουν έναν μαραθώνιο κάθε μέρα επί επτά ημέρες, σε επτά διαφορετικές ηπείρους (η φετεινή σειρά: Ανταρκτική, Κέιπ Τάουν, Περθ Αυστραλίας, Ντουμπάι, Μαδρίτη, Σαντιάγο Χιλής και Μαϊάμι), σε θερμοκρασίες περιβάλλοντος που κυμαίνονται από -35 μέχρι +35 βαθμούς, ταξιδεύοντας από τόπο σε τόπο με πτήση τσάρτερ, και βέβαια με πολύ λίγο ύπνο στο διάστημα αυτό. Το κόστος συμμετοχής, που καλύπτει τις πτήσεις (συνολικά πάνω από 55 χιλιάδες μίλια), τη διαμονή, διατροφή (κάθε μέρα θέλει κάπου 5000 θερμίδες) και όλα τα λοιπά έξοδα της διοργάνωσης, είναι 36.000 ευρώ κατά κεφαλήν. Κάντε το λογαριασμό: κάπου ενάμισυ εκατομμύριο ευρώ για τους 41, χωρίς να υπολογίσουμε το βοηθητικό προσωπικό, δημοσιογράφους κτλ. Πόσους πεινασμένους θα μπορούσαν να θρέψουν τα χρήματα αυτά; Πόσους αρρώστους να περιθάλψουν; Δεκτές και άλλες προτάσεις.
     Δεν καταλαβαίνω τη σκοπιμότητα των επιδιώξεων αυτών, πέρα από την εφήμερη δόξα μιας καταχώρισης στο βιβλίο ρεκόρ Guinness, αλλά χωρίς να είμαι αντιαθλητικός, θυμάμαι πάντα τον Ισοκράτη που συμβούλευε τον Δημόνικο να «ασκεί των περί το σώμα γυμνασίων μη τα προς την ρώμην αλλά τα προς την υγείαν». Πώς θα το πετύχαινε αυτό; Η συμβουλή του απηχεί την αίσθηση του μέτρου που χαρακτήριζε τους προγόνους μας: «τούτου δ’αν τύχοις εί λήγεις των πόνων έτι πονείν δυνάμενος». Με άλλα λόγια, σκοπός της άθλησης δεν είναι να φτάσεις στην εξάντληση: να σταματάς να καταπονείσαι ενώ ακόμη αντέχεις κι άλλο. Μάλλον δεν ήταν οπαδός των ρεκόρ ο φιλόσοφος.

Ένα συμπέρασμα

Υποσχέθηκα στον εαυτό μου και στους αναγνώστες του ιστολογίου να επιδαψιλεύσω μόνο περιφρόνηση στους αυτουργούς της ‘συμφωνίας’ που δεν αναφέρει ούτε καν ονομαστικά την Ελληνική Μακεδονία στο κείμενό της. Ωστόσο δεν μπορώ να μη βγάλω ένα κάποιο συμπέρασμα από την κοινοβουλευτική παράσταση που παρακολουθήσαμε όλες αυτές τις μέρες μεταξύ των μέχρι πρό τινος κυβερνητικών εταίρων: ότι ο ένας χρησιμοποίησε τον άλλο ως εκεί που τον βόλευε και τέρμα. Η παρομοίωση της λεμονόκουπας έρχεται αυτόματα στη σκέψη μου. Αν ο έτερος συμβαλλόμενος περίμενε καλύτερη μεταχείριση, δικό του λάθος: η πολιτική ηθική των κυβερνώντων αυτή είναι. Κι αν ο ίδιος έβλεπε το ‘Μακεδονικό ζήτημα’ σαν κόκκινη γραμμή, όπως ισχυριζόταν, τι δουλειά είχε από την άλλη μεριά της γραμμής; Αχρωματοψία είχε; Όπως θα έγραφαν τα παλιά μελοδράματα, τώρα είναι πολύ αργά για δάκρυα. Ούτε κι εμάς μας περισσεύουν για κανέναν από τους πρώην συνεταίρους. Και οι στίχοι από τον ‘Ματρόζο’ δεν θα περισώσουν την υστεροφημία του τέως υπουργού αμύνης.

Καλαθιές

Βλέπω στο τηλεοπτικό trailer το χθεσινό σκορ του αγώνα μπάσκετ των Bucks έναντι των Wizards και πάει να μου φύγει το σαγόνι: 148-129! Τι νούμερα είναι αυτά; Πότε προλαβαίνουν να σημειώσουν τόσους πόντους αυτοί οι άνθρωποι; Μπας κι έχουν διαφορετικό σύστημα βαθμολογίας των καλαθιών; Κι ο ‘δικός μας’ Γιάννης Αντετονκούμπο να μετράει 43 προσωπικούς πόντους σε έναν αγώνα; Κι αυτό δεν είναι το μεγαλύτερο αποτέλεσμα που έχει σημειωθεί. Όπως μαθαίνω από τη Wikipedia, στις 13 Δεκεμβρίου 1983 οι Detroit Pistons νίκησαν τους Denver Nuggets με 186-184, μετά από τρεις παρατάσεις, μια και το παιχνίδι παιζόταν κυριολεκτικά στον πόντο. Άντε, και στους διακόσιους με το καλό!

     Κι ύστερα διαβάζω σε άλλο άρθρο ότι οι διακόσιοι πόντοι έχουν ήδη ξεπεραστεί κατά πολύ. Στις 12 Ιανουαρίου 1992, στο Εθνικό Πρωτάθλημα Κολλεγίων στις ΗΠΑ, το Troy State University της Αλαμπάμα διέλυσε το DeVry University της Ατλάντα με το αδιανόητο σκορ 258–141. Το κατόρθωμα αυτό δεν επαναλήφθηκε, και η επιστήμη του αθλητισμού έχει σηκώσει τα χέρια.

     Όποιος θέλει να δει το παιχνίδι αυτό, υπάρχει ολόκληρο στο YouTube.

Κρύο!

Έχει κάτι το ιδιαίτερο η φωτογραφία από το πρόσφατο κύμα πολικού ψύχους στις μεσοδυτικές Ηνωμένες Πολιτείες. Τα κοκκαλωμένα τζην δίνουν την εντύπωση ότι χορεύουν μόνα τους, ενώ οι ιδιοκτήτες τους εξαϋλώθηκαν από τις αφύσικες συνθήκες του περιβάλλοντος.

Ρητορείες

Διάβασα σήμερα στο Διαδίκτυο το ακόλουθο περιστατικό. Ο Ιρλανδός διπλωμάτης και ακαδημαϊκός Daniel Binchy επισκέφθηκε ως φοιτητής το Μόναχο το 1921 και ο Γερμανός  οικοδεσπότης του τον πήγε σε μια μπυραρία για να ακούσει τον -- τότε άγνωστο ακόμη -- Αδόλφο Χίτλερ να μιλάει. Στη συνέχεια τον ρώτησε ποια ήταν η εντύπωσή του. «Ένας ακίνδυνος παλαβός με ρητορικό χάρισμα», είπε ο Binchy, οπότε ο Γερμανός κούνησε λυπημένα το κεφάλι και αποκρίθηκε: «Ένας παλαβός με ρητορικό χάρισμα δεν είναι ποτέ ακίνδυνος…».

     Θεώρησα χρήσιμο να αναφέρω το επεισόδιο, μια και το μήνυμά του είναι σαφές. Καλό είναι να το σκεφτόμαστε κάθε φορά που ακούμε δημόσιες ρητορείες από ανθρώπους με άγνωστο ή αμφίβολο ψυχιατρικό ιστορικό.

'Ευκαιρίες'

Στον απόηχο της κοινοβουλευτικής έγκρισης της ‘συμφωνίας των Πρεσπών’ (αν και με την εικόνα που δίνει το κοινοβούλιο αυτό ιδίως τις μέρες μας θα έπρεπε να σταλεί επειγόντως ή στη φυλακή ή σε κάποιο ψυχιατρικό κατάστημα) διαβάζω χθεσινό άρθρο του καθηγητή Γ. Παγουλάτου στην Καθημερινή (‘Μετά τις Πρέσπες ας δούμε τις ευκαιρίες’). Προβάλλει μεταξύ άλλων τα ‘θετικά της συμφωνίας’:
     ‘Ο κόσμος θα σταματήσει να αναφέρεται επισήμως στη χώρα αυτή ως «Μακεδονία»... Η «Βόρεια Μακεδονία» θα είναι μια μικρή χώρα εξαρτημένη από την Ελλάδα και στραμμένη προς τη Θεσσαλονίκη.’
     Λοιπόν, από την εποχή του θαλασσοπόρου Amerigo Vespucci (πέθανε το 1512) Αμερική λέγεται ολόκληρη η ήπειρος που καταλαμβάνει το Δυτικό Ημισφαίριο. Ωστόσο, υπάρχει κανείς που να λέει ‘Αμερική’ και να εννοεί άλλη χώρα εκτός από τις Ηνωμένες Πολιτείες; Όταν λέμε ‘Αμερικανοί’ δεν εννοούμε τους Μεξικανούς, τους Καναδούς ή τους Βραζιλιάνους ή άλλους λαούς της ηπείρου αυτής, αλλά μόνο τους πολίτες των ΗΠΑ, τους οποίους ουδείς πώποτε αποκάλεσε ‘Ηνωμενοπολιτειοαμερικανούς’. Τα σύνθετα ονόματα είναι μόνο για να υπάρχουν σε κάποια συμφωνία και κάνουν τον υπόλοιπο κόσμο να γελάει. Αν ακούσει ποτέ ο καθηγητής να αναφέρεται το γειτονικό κράτος διεθνώς ως ‘Βόρεια Μακεδονία’, να το πει και σε μας. Όσο για την εξάρτηση της γείτονος από την Ελλάδα, είναι πολύ αυτάρεσκο να πιστεύουμε κάτι τέτοιο: από τις ΗΠΑ και τη Γερμανία θα είναι η εξάρτηση, και η Θεσσαλονίκη μάλλον θα είναι ‘σκοτεινό αντικείμενο του πόθου’ των γειτόνων μας. Από έναν καθηγητή Ευρωπαϊκής Πολιτικής θα περιμέναμε άλλο επίπεδο κατανόησης.

Ασκήσεις επί χάρτου

Με τον τίτλο αυτό βάφτισα το σύνολο των αναρτήσεων του 2018 που πρόσφατα πήρε μορφή βιβλίου κατά το ειωθός. Παραθέτω τον πρόλογο. Όποιος τυχόν τις θέλει σε μορφή pdf ας μου αφήσει ένα σχόλιο με το e-mail του (δεν θα κοινοποιηθεί ευρύτερα), και καλή ανάγνωση.

      Πότε πέρασε και το 2018; Δεν προλάβαμε να το καλωσορίσουμε, ελπίζοντας για κάτι καλύτερο, και να που το αποχαιρετούμε καταγράφοντας στον ισολογισμό του το γνωστό μίγμα από πολιτικές ίντριγκες σε εγχώριο και παγκόσμιο επίπεδο, καταστροφές και τραγωδίες φυσικές και ανθρωπογενείς, αλλά και θριάμβους και επιτεύγματα και ηρωισμούς, φαιδρότητες και παραδοξολογίες από πρόσωπα γνωστά και όχι και τόσο, μικρά δράματα ή χαρές στο καθημερινό μας περιβάλλον, σκέψεις και λογισμούς και προκλήσεις απέναντι στην κοινή λογική που προσπαθεί να επιβιώσει σ’ έναν κόσμο που ως επί το πλείστον παραλογίζεται.
     Ακούσαμε βέβαια κατά κόρον ότι τον χρόνο αυτό «βγήκαμε από τα μνημόνια». Κάναμε δηλαδή κάτι που θεωρητικά θα είχε γίνει τέσσερα χρόνια νωρίτερα αν δεν είχαν μεσολαβήσει οι εργώδεις προσπάθειες της τρέχουσας κυβέρνησης, η οποία φρόντισε να βάλει ακόμη και το όνομα της Μακεδονίας στο παζάρι που έκανε για να φανεί ‘καλό παιδί‘ απέναντι στους μεγαλεμπόρους των εθνών. Διότι αν μας άφησε μια κάποια γνώση ο χρόνος που έληξε, αυτή είναι η κυνική συνειδητοποίηση ότι όσα ακούμε για ανεξάρτητη εθνική πολιτική είναι δυστυχώς στάχτη στα μάτια ημών των πολιτών. Πάντα έτσι ήταν, ίσως κάποτε εμείς ήμασταν ‘απλούστεροι τον νουν’. Τώρα βλέπουμε πιο ξεκάθαρα ότι όλα και όλοι έχουν το τίμημά τους στο παγκόσμιο παζάρι. Ότι στη διπλωματική γλώσσα ακόμη και το καταφανώς μαύρο μπορεί να χαρακτηρίζεται ως ακραία απόχρωση του λευκού. Ότι οι μεγαλόστομες λέξεις και δηλώσεις σημαίνουν ό,τι θέλει αυτός που τις εκστομίζει, που μπορεί να τις νοηματοδοτεί διαφορετικά ανάλογα με τις αντιδράσεις που συναντά και να τις στρεβλώνει ατιμωρητί. Αλλά και ότι, όπως λέγεται, όταν  οι άνθρωποι κάνουν σχέδια, ο Θεός χαμογελάει: τίποτε δεν μπορεί να αλλάξει τη δική του βούληση, ενώ Εκείνος όλα μπορεί να τα κάνει να «συνεργήσουν εἰς ἀγαθόν» γι‘ αυτούς που τον αγαπούν.
      Που σημαίνει, σε απλά ελληνικά, ότι ακόμη και τα πιο πολύπλοκα ή καταχθόνια σχέδια και προγράμματα των κρατούντων ανά τον κόσμο, όσο μεγάλοι και ισχυροί κι αν είναι αυτοί, στο κοσμικό ταμπλώ του Σύμπαντος αποτελούν απλώς... ασκήσεις επί χάρτου.