Παιδευτικά

Στα πλαίσια της συζήτησης για την μελλοντική αναθεώρηση του Συντάγματος κάθε τόσο αναφύεται και το θέμα της ίδρυσης ή μη ιδιωτικών πανεπιστημίων (άρθρο 16). Με την αφορμή αυτή ο ομότιμος καθηγητής ιατρικής καρδιολόγος Δ. Σιδερής παραθέτει στο ιστολόγιό του μια σειρά από λογικές και ενδιαφέρουσες σκέψεις. Προσθέτω κι εγώ με τη σειρά μου τα ακόλουθα, κοντά σε άλλα που κατά καιρούς έχω γράψει για το θέμα:
     - Ούτε το κράτος ούτε κάποιος ιδιωτικός φορέας εγγυώνται εξ ορισμού την ανεξαρτησία των ΑΕΙ. Ο ‘πρότερος έντιμος βίος’, το παρελθόν και οι καλές συστάσεις του κάθε φορέα είναι τα μόνα εχέγγυα που μπορούμε να έχουμε. Όλα τα άλλα είναι ιδεοληπτικές παρωπίδες της μίας ή της άλλης πλευράς.
     - Το κράτος γενικά δεν κατοχυρώνει την αξιοκρατία και το αδιάβλητο στις κρίσεις προσωπικού (η πείρα έχει καταδείξει το ακριβώς αντίθετο).
     - Δυστυχώς, παρ’ ημίν η αξιοκρατία υπονομεύεται πρωτίστως από την ίδια την πανεπιστημιακή οικογένεια, που φροντίζει κυρίως να αναπαράγει οικογενειακούς ‘κλώνους’ και να διαιωνίζει προνόμια και status quo και όχι να εξελίσσεται θετικά προς το μέλλον με γόνιμες επικονιάσεις. Αυτό οδηγεί σε φυγή αξιολόγων επιστημόνων (brain drain) προς τα εκεί που βλέπουν να εκτιμάται το έργο τους και όχι το γενεαλογικό τους δέντρο.
     - Η παιδεία, ιδίως η τριτοβάθμια, πρέπει να είναι προσβάσιμη σε όλους, αλλά δεν είναι οι πάντες ικανοί για όλες τις βαθμίδες της παιδείας, όπως δεν μπορούν όλοι να ανεβούν στον Όλυμπο, για ποικίλους λόγους. Δεν είναι κακό αυτό, ούτε τους χαρακτηρίζει ως ανίκανους (αντίθετα, ανίκανοι τελικά αποδεικνύονται όσοι αναρριχώνται ψηλά έρποντας και γλείφοντας χωρίς να έχουν ανάλογα προσόντα). Αν δημιουργούμε σε όλους τους πολίτες αυτή την ψευδαίσθηση, τότε έχουμε αποτύχει ως πολιτεία και εκπαιδευτικό σύστημα. Αξιολόγηση και σωστό ‘κοσκίνισμα’ είναι απαραίτητα εργαλεία σε κάθε φάση της παιδείας.
     - Ο πληθωρισμός σε οποιοδήποτε χώρο, ενεργεί σε βάρος της ποιότητας. Αν τα πανεπιστήμια δίνουν διδακτορικά σωρηδόν, έχουν άραγε όλα αυτά την ίδια πρωτότυπη επιστημονική αξία ή δίνονται χαριστικά σε ‘ημετέρους’;
     - Η παιδεία - και η συνυφασμένη μ’ αυτήν έρευνα -  πρέπει να είναι διαφανής, να έχει έναν κορμό που να μορφώνει πολίτες και ‘ανθρώπους χαρίεντας’, κατά το κλασικό πρότυπο, και να καλλιεργεί κατά πρώτον την αίσθηση της ευθύνης απέναντι στην κοινωνία που τη στηρίζει και την χρηματοδοτεί. Και βέβαια, σε κάθε βαθμίδα, πρέπει να είναι ανεπηρέαστη από τα πολιτικά κόμματα. 
     Είναι ουτοπικό να περιμένει κανείς αναθεώρηση του άρθρου 16 προς μια τέτοια κατεύθυνση. Ωστόσο, ο προβληματισμός και η κατάθεση απόψεων δεν βλάπτει. Αν μη τι άλλο, αφαιρεί από τους πολιτικούς το επιχείρημα ότι «δεν ήξεραν». Δεν ρώταγαν;