Διελκυστίνδα

Ακούμε συχνά σε πολιτικές συζητήσεις για διπολισμό ή δικομματισμό, συνήθως ως κάτι ανεπιθύμητο έως απορριπτέο. Μπορεί τα ονόματα να ποικίλλουν από εποχή σε εποχή, αλλά τελικά σχεδόν πάντα κατασταλάζουν σε στερεότυπους δυϊσμούς: δεξιά-αριστερά, πρόοδος-συντήρηση, σοσιαλισμός-καπιταλισμός, ανατολή-δύση, διαλέγετε και παίρνετε. Άκουσα σήμερα στο ραδιόφωνο γνωστό συριζαίο, υποτίθεται από τους σκεπτομένους ανθρώπους, να υποστηρίζει ότι «κέντρο δεν υπάρχει». Με άλλα λόγια, το αρχαίο παιχνίδι της διελκυστίνδας εξακολουθεί να κυριαρχεί στην πολιτική σκέψη και πρακτική: εμείς και όλοι οι άλλοι. Ο καθένας τραβάει το δικό του σχοινί όσο μπορεί, προκαλώντας την αντίστοιχη αντίδραση (γνωστός νόμος της φυσικής, που ισχύει και στην κοινωνική μηχανική), με αποτέλεσμα… να μη μένει τίποτε στο κέντρο. Ας μην ερμηνευθεί ο όρος κομματικά: ως ‘κέντρο’ θα μπορούσε κανείς να σκεφθεί τον κοινό τόπο, ένα σημείο συνάντησης των κοινών στοιχείων, αυτών που είναι τόσο βασικά ώστε να μη νοείται κοινωνική και πολιτική ζωή χωρίς αυτά. Για να θυμηθούμε την καμήλα του αισωπικού μύθου, δεν είναι ανάγκη να προτιμούμε υποχρεωτικά τον ανήφορο ή τον κατήφορο· υπάρχει και ο ίσιος δρόμος.
     Υπάρχει; Εδώ σταματάει η κοινή λογική και παίρνει το πάνω χέρι η κάθε είδους προσωπική εγωιστική φιλοδοξία. Αν όλοι συμφωνήσουμε σε κάτι, πώς θα ξεχωρίσω εγώ; Σε τι θα διαφέρω από τον Α, τον Β, τον Γ και όλους τους λοιπούς; Γιατί να προτιμήσουν εμένα στις προσεχείς εκλογές και όχι κάποιον από εκείνους; Κι έτσι τραβώ το δικό μου σχοινί, διαφοροποιούμενος φραστικά από όλους («οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων» ακούσαμε τον Φαρισαίο να λέει στο ευαγγέλιο της περασμένης Κυριακής) και κάνοντας αντιπολίτευση σε όλους: με κανέναν άλλο δεν χωράει συνεννόηση, εκτός αν τραβάει τον δικό μας δρόμο. Χωρίς να σκεφτόμαστε ότι αν δεν υπάρχει κοινός τόπος, εμείς δεν κάναμε και τίποτε για να τον καλλιεργήσουμε. Κι όταν αρχίζουμε τις κραυγές για «άνοδο ακραίων στοιχείων» στην Ελλάδα, την Ευρώπη ή όπου αλλού, φυσικά ούτε περνάει από το μυαλό μας ότι κι από την άλλη πλευρά υπάρχουν άνθρωποι ανάλογης νοοτροπίας που τραβούν κι εκείνοι το σχοινί τους όσο πάει: αυτό νομοτελειακά οδηγεί στα άκρα, αυτά που τόσο εύκολα καταδικάζουμε (στους άλλους πάντα). Στη διελκυστίνδα δεν μπορείς να πεις ότι θα προσπαθήσεις να μη φτάσεις στα άκρα: έχεις χάσει και τρως τα μούτρα σου.  Το μέτρο, αυτή η θαυμάσια επινόηση των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, φαίνεται ότι ανήκει στον αστερισμό της ουτοπίας.