Φωστήρες υπέρλαμπροι

Οι περί την παιδείαν προοδευτικοί της χώρας απεφάνθησαν ότι η σημερινή εορτή των Τριών Ιεραρχών είναι απλώς σχολική αργία, χωρίς άλλο προσδιορισμό και περιεχόμενο. Προφανώς είναι προτιμότερο, κατ’ αυτούς, να ακούγονται και να προβάλλονται καθημερινά τα έργα της ‘Τρόικας’ και των οργάνων της από το να μαθαίνουν και να διδάσκονται, μια φορά το χρόνο τουλάχιστον, μαθητές και δάσκαλοι για το πολυσύνθετο έργο τριών ανθρώπων που δεν θεώρησαν τίποτε δικό τους στον κόσμο, δεν έβλαψαν κανέναν αλλά ευεργέτησαν πολλούς, δεν περιφρόνησαν τη μόρφωση αλλά αντίθετα την αγκάλιασαν και την καλλιέργησαν, δεν σφετερίσθηκαν (κι ας τους ανέβασαν οι άνθρωποι σε υψηλά εκκλησιαστικά αξιώματα), δεν καταδίωξαν αλλά αντίθετα διώχθηκαν, ανακρίθηκαν, καθαιρέθηκαν, εξορίσθηκαν από τις διάφορες εξουσίες που αντιμετώπισαν με καχυποψία και φθόνο την παρουσία και το παράδειγμά τους. Κακό παράδειγμα μας άφησαν: πολύ ψηλά έβαλαν τον πήχυ! 
     Έχουν ήδη περάσει χίλια χρόνια από την καθιέρωση του κοινού εορτασμού τους από τον Ιωάννη, επίσκοπο Ευχαΐτων της Γαλατίας, ο οποίος είδε σε όραμα τους Τρεις να τον καλούν να ειρηνεύσει τον κόσμο της εποχής του, που προσπαθούσε να αναδείξει κάποιον ανώτερο από τους άλλους, με αποτέλεσμα να έχουν διαιρεθεί οι λόγιοι και λοιποί σε Βασιλείτες, Γρηγορίτες και Ιωαννίτες. Με την προτροπή των Αγίων ο Ιωάννης καθιέρωσε τον κοινό εορτασμό τους και συνέθεσε την περίτεχνη ποιητική ακολουθία τους, ασφαλώς κατά την έμπνευση των Διδασκάλων, όπως λέγει ο Συναξαριστής. Με τα λόγια του ύμνου: ‘Ουκ έστι δευτερείον εν τοις τρισίν... ου χώρος ενταύθα τω φθόνω παρρησίας λυμαινομένω την ομόνοιαν’. Αυτή την ομόνοια, που τόσο την χρειαζόμαστε και τώρα και πάντοτε, δεν μας την δίδαξαν ως τώρα ούτε πολιτικοί ούτε οικονομολόγοι ούτε φιλόσοφοι ούτε νομπελίστες. Μήπως σε λάθος χώρο την ψάχνουμε;   

Τρίχες;

Ο Αλή Μοχαμαντιάν, ένας 45χρονος δάσκαλος σε μια κουρδική πόλη στο δυτικό Ιράν, πρόσεξε ότι ένας οκτάχρονος μαθητής του είχε γίνει στόχος κακομεταχείρισης από τους συμμαθητές του διότι είχε χάσει όλα του τα μαλλιά από μια σπάνια πάθηση. Σε ένδειξη συμπαράστασης, ξύρισε ο ίδιος το κεφάλι του και φωτογραφήθηκε μαζί με τον μαθητή. Δεν πέρασαν πολλές μέρες, και όλοι οι μαθητές της τάξης είχαν ξυρίσει τα κεφάλια τους παρά το κρύο του χειμώνα, ενώ η κακοποίηση του συμμαθητή τους σταμάτησε. Ο δάσκαλος έγινε εθνικός ήρωας, η κυβέρνηση του Ιράν πρόσφερε οικονομική βοήθεια για την πάθηση του μαθητή, και η ιστορία έκανε τον γύρο του κόσμου.
     Διάβασα την είδηση στη χθεσινή Guardian, όπου οι αναγνώστες σχολιάζουν θετικά το διδακτικό παράδειγμα του δασκάλου, τονίζοντας ότι τελικά μπορεί ένας μόνο άνθρωπος να αλλάξει μια άσχημη κατάσταση γύρω του, σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου και υπό οποιεσδήποτε συνθήκες. Τι θα λέγατε; Τρίχες; Δεν νομίζω.

Αποδεικτική μεταρρύθμιση

Ακούσαμε πρόσφατα κατ’ επανάληψιν στις διάφορες ενημερωτικές εκπομπές ότι πρέπει, κατά τον ΟΟΣΑ, να υλοποιήσουμε 329 (αν έγραψα σωστά τον αριθμό) μεταρρυθμίσεις (άλλη ονομασία για τα ‘προαπαιτούμενα’;) όσο το δυνατόν ταχύτερα. Για να αρχίσουμε από κάτι εύκολο, μήπως μπορούμε να καταργήσουμε οριστικά το ‘σήριαλ των αποδείξεων’; Μία μόνο απόφαση χρειάζεται: Θα ισχύουν ή όχι οι αποδείξεις για φορολογική χρήση; Ένα ‘Ναι’ ή ένα ‘Όχι’ θέλουμε, γενικής χρήσης και εφαρμογής. Όλες οι υπόλοιπες διατυπώσεις και υποθέσεις (κάποιες 100%, άλλες 50%, άλλες καθόλου, άλλες μόνο για συνταξιούχους και άλλες για κανέναν κ.ο.κ.) είναι εκ του πονηρού, και αποτελούν εκείνο που περιγράφει η αγγλική έκφραση ‘adding insult to injury’ (= στο τραύμα προσθέτουμε και την προσβολή, πάντα του θύματος). Τόσο δύσκολο είναι;

[Απεστάλη στην Καθημερινή]

Διάσωση

Το Αυστριακό τμήμα του διεθνούς οργανισμού ATTAC συνοψίζει τη ‘διάσωση’ της Ελλάδος στο ακόλουθο σχήμα. Το κείμενό του ακολουθεί παρακάτω σε ελληνική απόδοση. Για όποιον θέλει να διαβάσει αναλυτικά το πρωτότυπο (στα αγγλικά), υπάρχει ΕΔΩ. 

Η Τρόικα σώζει τράπεζες, όχι ανθρώπους.
Το 77% των χρημάτων διάσωσης πήγε στον οικονομικό τομέα.
101,3 δις Ευρώ (49%) μέσω εξώφλησης χρεών σε τράπεζες που έχουν ελληνικά ομόλογα, 58,2 δις (28%) μέσω ανακεφαλαιοποίησης ελληνικών τραπεζών.
Συνολικά, 206,9 δις Ευρώ δημόσιο χρήμα σε 23 δόσεις πήγε στην ελληνική κυβέρνηση μέχρι τον Ιούνιο 2013.
Ο ελληνικός πληθυσμός δεν ωφελήθηκε καθόλου από το χρήμα αυτό, αλλά πληρώνει την αποκαλούμενη διάσωση με τα μέτρα λιτότητας:

• περικοπή μισθών και συντάξεων
• διάλυση του κράτους πρόνοιας
• 35% βρίσκεται κάτω από το όριο της φτώχιας.

Αυτά τα ολίγα, από τους Αυστριακούς.

Αναγνώσματα

Συνήθως περιστοιχίζομαι από βιβλία, όπου κι αν βρίσκομαι. Κάποια είναι χρηστικά, βιβλία πιθανής αναφοράς, ιατρικά και μη. Άλλα τοποθετήθηκαν κάπου που να τα βλέπει το μάτι και να τα φτάνει το χέρι με την ελπίδα κάποτε να διαβαστούν, η οποία όμως όσο πάει και ξεθωριάζει--δεν ήρθε ακόμη ο εύθετος χρόνος. Μερικά πήραν σειρά προτεραιότητος, και άλλα πέρασαν ήδη στο στάδιο της ανάγνωσης, μεσημβρινής ή μεταμεσονύκτιας, βοηθήματα για τον ύπνο όταν χρειάζεται, αλλά και συνήθεια που δεν αποβάλλεται εύκολα (δεν υπάρχει άλλωστε λόγος). Να η τρέχουσα συλλογή, χωρίς αξιολογική σειρά:

• ‘Νασρεντίν Χότζας: ιστορίες και χωρατά από τη Μικρά Ασία και τον ελλαδικό χώρο’: το απέκτησα πριν λίγο καιρό ως προσφορά με ‘Τα Νέα’. Αν και υστερεί σε λογοτεχνική απόδοση από την παλαιότερη συλλογή που είχα διαβάσει (και αποστηθίσει) μικρός κάποτε, περιέχει πολλές γνωστές και άγνωστες ιστορίες λαϊκής ανατολίτικης θυμοσοφίας.
• ‘Το πρόβλημά μας είναι πολιτικό, όχι οικονομικό’: η τελευταία επιτομή κειμένων του Χρ. Γιανναρά, τα περισσότερα από τα οποία δημοσιεύθηκαν ως επιφυλλίδες στην Καθημερινή του 2012. Γνωστό το πνεύμα και οι θέσεις του (που συχνά επαναλαμβάνονται), δεν παύουν να αποτελούν προκλήσεις για σκέψη, κάποιες φορές ίσως ουτοπικές.
• ‘Η ελπίδα της Λινέτ’: Η ιστορία της τελικής νόσου (από τη διάγνωση ως τον θάνατο) μιας Αμερικανίδας που εργάσθηκε ως ιεραπόστολος στην Αλβανία, μέσα από κείμενα δικά της και των δικών της ανθρώπων. Ένα βιβλίο που άπτεται και της δικής μου εμπειρίας με καρκινοπαθείς ασθενείς και αναδεικνύει τίς ψυχικές δυνάμεις που κάποιοι άνθρωποι κρύβουν μέσα τους και τις φανερώνουν όταν δοκιμάζονται ‘ως χρυσός εν χωνευτηρίω’.
• ‘Πέρα απ’ το δίκαιο’: μυθιστόρημα για τη νεότητα και τα παιδαγωγικά-αναπτυξιακά προβλήματά της που πρωτοκυκλοφόρησε από τη ‘Δαμασκό’ γύρω στο 1960 (αν δεν κάνω λάθος), και εκδόθηκε ξανά από τη ‘Λυδία’ το 2012. Στη Βασιλίσσης Όλγας τα σπίτια είχαν ακόμη κήπους και στον πίσω φράχτη τους έσπαζαν τα κύματα (η νέα παραλία δεν είχε ακόμη κατασκευασθεί). Το διάβασα κάποτε στο Γυμνάσιο, το ξαναβρήκα μπροστά μου τελευταία και θέλησα να ξαναθυμηθώ τον Πέτρο, τη Λουκία, τον Αντώνη. Ακόμη στην αρχή βρίσκομαι.
• ‘Αν υπάρχει ζωή, θέλω να ζήσω’: το πιο πρόσφατο πόνημα του Μητροπολίτη Μεσογαίας κ. Νικολάου. Ένας διάλογος με νέους ανθρώπους που αναζητούν μέσα από τις αμφισβητήσεις τους την όντως ζωή, την αλήθεια, την πίστη που νόμιζαν ότι δεν τους χρειάζεται. Απαντήσεις που ξεφεύγουν από την πεπατημένη, που θέλουν νοητική επεξεργασία και βιωματική προσέγγιση έξω από προκαταλήψεις και στερεότυπα. Για περισσότερες από μία αναγνώσεις.

Γιατί, κυρ-Χρήστο;

Πριν μια εβδομάδα, στο μέσο της νύχτας, σηκώθηκες από το κρεβάτι, άνοιξες ‘λάθρα’ το παράθυρο και έκανες το μοιραίο άλμα στο κενό. Όσοι αντιλήφθηκαν την ‘πτήση’ σου και έτρεξαν, απλώς διαπίστωσαν ότι ήταν πολύ αργά πλέον.
     Γιατί, κυρ-Χρήστο; Τι ήταν αυτό που θέλησες να αποφύγεις; Ο θάνατος; Σίγουρα όχι, αφού έσπευσες να τον αγκαλιάσεις. Ο πόνος; Ίσως, αλλά μάλλον εγωιστική σκέψη. Εκτός από τον όποιο δικό σου πόνο, δεν έβαλες στο νου σου τον ψυχικό πόνο των άλλων που σε ήξεραν, συγγενών, ασθενών, νοσηλευτών, γιατρών; Ο φόβος μπροστά στο άγνωστο μέλλον; Αλλά μήπως γνώριζες περισσότερο τον προορισμό που διάλεξες; Η απόγνωση; Μα ξέχασες ότι πάντα η ελπίδα πεθαίνει τελευταία; Δεν ξέρω αν πίστευες και πόσο. Ίσως δεν έχει τόση σημασία: όταν θολώνει το μυαλό δεν σκεφτόμαστε λογικά ή με βάση την προηγούμενη πίστη μας. Γιατί όμως να θολώνουμε;
     Κάποιοι μπορεί να χαρακτηρίσουν την απόφασή σου ηρωική. Δύσκολο να καταλάβω τέτοιον ηρωισμό. Μόνο η αυτοθυσία για κάποιον ανώτερο σκοπό θα άξιζε αυτό το όνομα, όπως αυτού του μικρού στη Νέα Υόρκη που πρόσφατα γλίτωσε έξι άτομα από τη φωτιά αλλά κάηκε ο ίδιος. Ποιος ήταν ο δικός σου σκοπός; Λίγο σε γνώρισα, σε μια σύντομη προεγχειρητική εκτίμηση, και δεν μπορώ να το ξέρω, δεν μπορώ να σε κρίνω. Μου βγαίνει μόνο το πικρό, αναπάντητο ερώτημα. Γιατί, κυρ-Χρήστο;  

Ξηρασία

Αυτές τις μέρες το κλίμα στην επικαιρότητα είναι... Ξηρό. Τό ’σκασε ο ομώνυμος ισοβίτης, κροκοδείλιο κλάμα στις αρχές, αλληλοκατηγορίες και υποψίες ότι δεν ήταν ακριβώς ‘αθώα’ η απόδραση, ΕΔΕ και ανακρίσεις, να κι ένα βιντεοδιάγγελμα με θανατικές απειλές και αυτοαναγόρευση του δραπέτη σε επαναστάτη... Δεν βρέθηκε βέβαια ακόμη ο σεναριογράφος που θα στήσει ένα σήριαλ γύρω από την υπόθεση αυτή. Ωστόσο, απρόσμενα συλλογίζομαι τον μακαρίτη Γέροντα Σωφρόνιο που γράφει κάπου στον βίο του Αγίου Σιλουανού ότι το Καλό, ως αυθύπαρκτο, δεν έχει ανάγκη να μεταμφιέζεται σε Κακό για να αναδειχθεί. Αντίθετα, το Κακό, ως άρνηση του Καλού, συχνά μετασχηματίζεται ‘εις άγγελον φωτός’ για να πλανήσει τον κόσμο. Έτσι, η ‘επαναστατική’ μασκαράτα δεν θα πρέπει να μας ξεγελά, ούτε να μας κάνει να παίζουμε με τις λέξεις. Για έναν κοινό δολοφόνο πρόκειται.   
     Διάβασα χθες την παρακάτω ρήση του Γκαίτε και την βρήκα σχετική με τα προηγούμενα: «Αν ο κροκόδειλος έφαγε τον εχθρό σου, αυτό δεν σημαίνει πως έγινε και φίλος σου».

Απολογία

Δεν είναι πάντα εύκολο να βρεις τον χρόνο που θέλεις για να ανατρέξεις στην επικαιρότητα, να ανακαλύψεις αφορμές για σκέψη και σχολιασμό, να βρεις και τις κατάλληλες λέξεις για να ντύσεις τους λογισμούς σου. Οι καθημερινές απαιτήσεις της δουλειάς και οι διάφορες άλλες ασχολίες («Τραβάτε με κι ας κλαίω...») θέλουν το δικό τους μερίδιο, συνήθως του λέοντος. Έτσι, μέσα σε μια μέρα που την υπολογίζεις σχετικά ελεύθερη σου προκύπτουν 2-3 καινούργιοι ασθενείς με τα όχι εύκολα προβλήματά τους, μια επίσκεψη σε κάποιον ανίατο στο σπίτι, άλλη μια επίσκεψη σε υπερήλικα γονιό ενός φίλου, μια στάση στο τυπογραφείο για να προχωρήσουμε το προσεχές τεύχος του περιοδικού του Ιατρικού Συλλόγου [μπορείτε να δείτε τα προηγούμενα τεύχη ΕΔΩ]. Όλα αυτά βέβαια, μαζί με τις απαραίτητες αστικές μετακινήσεις, θέλουν ουκ ολίγες ώρες. Είναι τώρα και οι μέρες που ετοιμάζω το βιβλίο με τα κείμενα του προηγουμένου έτους (λίγη υπομονή...). Πού καιρός για το καημένο το ιστολόγιο;

BLR

Το τρίγραμμα του τίτλου πιθανώς δεν λέει τίποτε στους περισσότερους που το βλέπουν. Αν τα προφέρουμε ως μία λέξη (μπι-ελ-αρ) ίσως κάποιοι παλιότεροι να μυριστούν κάτι. Ας το πάρει το ποτάμι λοιπόν. Αποτελούν αρχικά των αγγλικών λέξεων ‘beyond limited repair’ που μπορούν να αποδοθούν ελληνιστί ως ‘πέραν περιορισμένης επισκευής’. Έτσι χαρακτήριζαν οι άγγλοι διάφορα μηχανήματα, οχήματα κτλ. που δεν επιδέχονταν λογική επιδιόρθωση, και επομένως ήταν για οριστική αχρήστευση. Μεταπολεμικά, λόγω και της επαφής των ελλήνων με αγγλοαμερικανούς στην περίοδο εκείνη, η έκφραση πέρασε στην καθομιλουμένη ως «Βγήκε μπι-ελ-αρ», εννοώντας ότι κάτι ή κάποιος κατέστη πλέον άχρηστος.
     Πώς το θυμήθηκα τώρα; Διαβάζοντας αυτές τις μέρες το τελευταίο βιβλίο του Χρ. Γιανναρά (‘Το πρόβλημά μας είναι πολιτικό, όχι οικονομικό’) εισπράττω την γνωστή από μακρού απαισιοδοξία του συγγραφέα, που κάθε μέρα δείχνει να επαληθεύεται στην πράξη. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι η χώρα μας κοντεύει να φτάσει--αν δεν έφτασε ήδη--στην κατάσταση που περιγράφουν τα αρχικά του τίτλου. Δεν ξέρω πόσοι θα συμμερίζονταν την άποψη αυτή. Το ερώτημα είναι: μπορούμε να αποδείξουμε ανεδαφική την απαισιοδοξία αυτή, να ανατρέψουμε τη γενική εντύπωση, να βγάλουμε το αρχικό B και να επιτύχουμε μια ουσιαστική επισκευή της ελληνικής ‘μηχανής’; Ιδού η Ρόδος.

Συμπλέγματα

Πολύς δημόσιος λόγος γίνεται πρόσφατα για τις ‘προμήθειες’ (επί το απλούστερον μίζες) στην αγορά οπλικών συστημάτων που ανακαλύφθηκαν (όλως τυχαίως...) επ’ εσχάτων των ημερών. Κι εδώ κομίζουμε ‘κάρβουνο στο Κάρδιφ’ ή χιόνι στις Άλπεις. Διότι εδώ και πολλά χρόνια έχει περιγραφεί στη διεθνή βιβλιογραφία από πολλά χρόνια το λεγόμενο ‘military-industrial complex’, δηλαδή ‘σύμπλεγμα στρατού-βιομηχανίας’, που περιγράφει τη διαπλοκή των δυο αυτών μερών (με την σύμπραξη, υποθέτω, και των πολιτικών που δρουν ως καταλύτες στην αντίδραση) ώστε να μεγιστοποιούνται τα οφέλη εκατέρωθεν. Έτσι, οι στρατιωτικοί ορίζουν τις ‘προδιαγραφές’ και τις ‘ανάγκες’ της άμυνας (συνήθως προς τα επάνω) και υπαγορεύουν τις παραγγελίες, τις οποίες στη συνέχεια εκτελούν οι βιομήχανοι, ‘αποζημιώνοντας’ και τους πρώτους για την συμβολή τους στη δική τους κερδοφορία.
     Για να μην εξαιρούμε και τον δικό μας χώρο, σημειώνω ότι κατά απομίμηση του προηγουμένου έχει χρησιμοποιηθεί και ο όρος ‘medical-industrial complex’ (πρώτα στο πασίγνωστο περιοδικό The New England Journal of Medicine) για να περιγράψει τη σχέση ιατρικού κόσμου και βιομηχανίας. Στη χώρα μας δεν αγνοούμε ούτε τη μία ούτε την άλλη περίπτωση, αλλά βέβαια δεν είμαστε οι πρώτοι διδάξαντες: απλώς αντιγράφουμε ευσυνείδητα, βελτιωμένα και επαυξημένα τους άλλους...

Ο τελευταίος πολεμιστής

Πληροφορήθηκα χθες ότι πέθανε στο Τόκιο σε ηλικία 91 ετών ο τελευταίος Ιάπωνας μαχητής του 2^ου Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Hiroo Onoda έγινε διάσημος όταν το 1974, σχεδόν τριάντα χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, πείσθηκε να παραδοθεί στη ζούγκλα των Φιλιππίνων όπου κρυβόταν πιστεύοντας ότι ο πόλεμος συνεχίζεται. Στο διάστημα αυτό ο Onoda συγκρούσθηκε συχνά με στρατιωτικές δυνάμεις που πίστευε ότι αντιπροσώπευαν τον εχθρό και σκότωσε μέχρι και 30 ανθρώπους. Οι σύντροφοί του είχαν παραδοθεί το 1950, ενώ απέμεινε άλλος ένας που σκοτώθηκε σε συμπλοκή το 1972. Ο ίδιος συνέχισε να κρύβεται και να «πολεμά», και μόνο όταν ο πρώην διοικητής του πήγε στις Φιλιππίνες και μίλησε μαζί του πίστεψε ότι ο πόλεμος είχε πράγματι τελειώσει και ότι δεν του έλεγαν ψέματα στα πλαίσια μιας παγίδας για να τον συλλάβουν.

     Διαβάζοντας  μια τέτοια είδηση από τη μια θαυμάζει κανείς το ακατάβλητο ηθικό του ανθρώπου αυτού που θεωρούσε ότι υπηρετεί την πατρίδα και τον αυτοκράτορά του, ενώ από την άλλη εντυπωσιάζεται για το ότι μπορεί κανείς να επιμένει σε μια πλάνη και ψευδαίσθηση σε βαθμό έσχατης αυταπάρνησης. Δεν ξέρω τι από τα δυο να κάνω, αλλά θυμάμαι την ευαγγελική ρήση ότι «οι υιοί του αιώνος τούτου είναι φρονιμότεροι από τους υιούς του φωτός στη γενεά τους». Σε κάθε περίπτωση, ένα δίδαγμα.

Κέρασμα

Εόρτιος ημέρα η σημερινή, ευχαριστώ προκαταβολικά για τις ευχές σας, και αντί για λικέρ και σοκολατάκι παραθέτω ένα νόστιμο σχόλιο αναγνώστη από την ηλεκτρονική Καθημερινή σε χθεσινό άρθρο για τις τριτοβάθμιες σχολές ανά την Ελλάδα και τη λογική της εγκατάστασής τους:

‘Με την ευκαιρία να τονίσω ότι το χωριό μου, το Μικρομέρι του νομού Μαραβυτινίας, δικαιούται να υποδεχθεί πανεπιστημιακή και πολυτεχνική σχολή. Εχει 652 κατοίκους, 18 ενοικιαζόμενα δωμάτια (που μπορεί να γίνουν 80-90), 3 ταβέρνες και 2 σουβλατζίδικα, και 1200 γιδοπρόβατα. Εχει όμως και ιστορική παράδοση, που πρέπει επιτέλους ν’ αναγνωρισθεί. Στο χωριό αυτό, επί κλεφτουριάς, συνήθιζαν οι κλέφτες να ψήνουν αρνί με τον γνωστό κλέφτικο τρόπο (παραχωμένο στο χώμα με κληματόφυλλα). Δεν πρέπει λοιπόν να ιδρυθεί σχολή τεχνολογίας τροφίμων; Επίσης, οι κάτοικοι τιμούν την αρχιτεκτονική παράδοσι του Μικρομερίου, γι’ αυτό και έχουν κτίσει μόλις 32 αυθαίρετα. Δεν πρέπει να γίνει αρχιτεκτονική σχολή; Μετά, στο καφενείο όλοι ομιλούν για πολιτική και σχεδιάζουν το μέλλον της Ελλάδος. Δεν πρέπει να γίνει σχολή πολιτικών επιστημών; Το βενζινάδικο στην άκρη του χωριού νοθεύει την βενζίνη, αι δε ταβέρνες το κρασί. Δεν θα πρέπει να γίνει λοιπόν σχολή χημείας, αφού οι λεβέντες Μικρομερίτες έχουν τέτοια έφεσι στην χημεία; Μετά, ένας Μικρομερίτης, την 10ετία του 1920, είχε γίνει καπετάνιος σε καράβι στην γραμμή Πειραιάς-Αλεξάνδρεια. Δεν θα πρέπει, τιμής ένεκεν, να γίνει σχολή εμποροπλοιάρχων στο χωριό; Θέλω να ειπώ, το χωριό μας είναι ηρωικό, τηρεί παραδόσεις, τιμά το ελληνικό όνομα, σε αντίθεσι με πολλά άλλα υποδεέστερα μέρη. Κι όμως αυτά έχουν πανεπιστήμιο ή ΤΕΙ, εμείς όχι. Δεν είναι αδικία αυτό;’    [Σχολίασε ο Ν. Πειρουνάκης]

Ανανέωση

Οι υπολογιστές είναι μέρος της ζωής μας και εργαλείο καθημερινής χρήσης, αλλά έχουν κι αυτοί τα όρια ηλικίας τους. Έτσι, έχοντας οικτίρει εμμέτρως στο παρελθόν τον... τρίτης ηλικίας υπολογιστή μου που έσερνε τα πόδια του, αποφάσισα να τον αντικαταστήσω. Για όσους δεν γνωρίζουν τα σχετικά, μπορεί κανείς είτε να πάρει έναν έτοιμο, με τις προδιαγραφές και τα εξαρτήματα που έχει επιλέξει η κατασκευάστρια εταιρεία, είτε να τον κόψει και ράψει στα μέτρα του. Επέλεξα τη δεύτερη λύση, με την βοήθεια ενός πανέμπειρου φίλου και συμβούλου. Ομολογώ ότι η όλη διαδικασία με εντυπωσίασε. Διάλεξε ένα ένα τα κομμάτια από την σχετική ιστοσελίδα («Αυτό δεν θα το επέλεγα, εκείνο έχει τις καλύτερες κριτικές» κ.ο.κ.), και η παραγγελία έγινε τηλεφωνικά, με τους αντίστοιχους κωδικούς αριθμούς. Σε 24 ώρες ο υπολογιστής βρισκόταν έτοιμος στο σπίτι. Το επίθετο ‘έτοιμος’ είναι βέβαια σχετικό: χρειάσθηκαν τέσσερεις ώρες εργασίας για να μεταφερθεί το υλικό (προγράμματα και αρχεία) του παλιού στον καινούργιο και να αρχίσουν τα πάντα να δουλεύουν σε ρυθμό... 2014. Η περίοδος εκμάθησης προχωρεί σχετικά ομαλά, και μάλλον ανώδυνα.
     Το εντυπωσιακό είναι με πόση ευκολία κομμάτια και προγράμματα από διαφορετικούς κατασκευαστές ‘δένουν’ μεταξύ τους και απαρτίζουν ένα λειτουργικό σύνολο που εκτελεί τόσες και τόσες διαφορετικές εργασίες. Δεν θα μπορούσε άραγε αυτό που ονομάζουμε ‘κρατική μηχανή’ να λειτουργεί το ίδιο αρμονικά και να παράγει εξίσου καλά αποτελέσματα; ΄Ισως κι εκεί να είναι θέμα επιλογής και συναρμολόγησης των ‘κομματιών’. Και ανανέωσης, όταν χρειάζεται.
     Το άλλο εντυπωσιακό είναι ότι ο νέος υπολογιστής στοίχισε τα μισά χρήματα από εκείνον που αντικατέστησε, με προδιαγραφές και επιδόσεις που ούτε να φαντασθεί κανείς θα μπορούσε πριν ένδεκα χρόνια. Να λοιπόν που υπάρχουν και τιμές που πάνε προς τα κάτω. Αντίθετα με τα τρόφιμα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης. Μάθημα;

Υποψία

«Γιατρέ, πές μας από την πείρα σου τι νομίζεις ότι είναι αυτό;» 

     ‘Αυτό’ είναι ό,τι δεν θα ήθελα να έχει κανένας. Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη πείρα για να αποφανθεί κανείς. Στην ακτινογραφία μια μεγάλη μάζα καταλαμβάνει τον μισό πνεύμονα, και σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα στοιχεία του ιστορικού και τα ευρήματα της εξέτασης λένε ότι εδώ πρόκειται για Κ κεφαλαίο--μόνο η ιστολογική επιβεβαίωση απομένει. Τι μπορώ όμως να πω στον άνθρωπο αυτό για τη μοίρα της γυναίκας του (κάτω από πενήντα) που παρακολουθεί τη συζήτηση με στωικό πρόσωπο και κρύβοντας μέσα της τις όποιες ανησυχίες έχει; Καταφεύγω σ’ ένα συνηθισμένο ‘τέχνασμα’, όχι ψέμα, που αποτελεί συγχρόνως και μια πλάγια προειδοποίηση για όσα θα αναγκασθώ να τους πω τις επόμενες ημέρες. «Στην ιατρική η υποψία είναι διαγνωστικό εργαλείο», τους λέω. «Αν δεν υποψιασθείς κάτι, δεν θα το ψάξεις και δεν θα το βρεις ποτέ [κάτι που κάθε γιατρός μαθαίνει συνήθως από πικρή πείρα]. Έτσι, είναι προτιμότερο να σκέφτεσαι από την αρχή το πιο δύσκολο. Αν αποδειχθεί ότι τα πράγματα δεν είναι άσχημα, πρώτος εγώ θα πω δόξα τω Θεώ». Δέχονται με κάποια ικανοποίηση την απάντηση και φεύγουν για να κάνουν τις εξετάσεις που τους προτείνω. Η ψυχή τους ξέρει με πόση αγωνία, αλλά και με πόσο κουράγιο.

     Όσο για τη δική μου ψυχή, αυτός δεν ήταν ο μόνος καρκίνος της ημέρας σε νέο ασθενή...

"Μωραίνει Κύριος..."

Το θέμα έχει πολυσχολιασθεί, και ήδη βαδίζει για τη χώρα της λήθης, αλλά ίσως δεν πρέπει να το αφήσουμε να περάσει έτσι. Σε επαρχιακό πρωτοχρονιάτικο καρναβάλι ένας βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ αποφάσισε να ντυθεί παπάς και να διακωμωδήσει τη Θεία Λειτουργία ‘κοινωνώντας’ τους περαστικούς από το ύψος του σχετικού άρματος, στα πλαίσια της ‘κηδείας του μνημονίου’ (!). Σ’ αυτούς έσπευσαν να λάβουν την προσφερόμενη ‘ευλογία’ κόλλησε και μια τοπική βουλεύτρια της ΝΔ, προφανώς υπεράνω ιδεολογικών και κομματικών διαφορών. Ακολούθησε ο ανάλογος θόρυβος, με καταδικαστικές ανακοινώσεις μητροπολιτών και αντιρρητικά άρθρα δημοσιογράφων και λοιπών, και με σχόλια του τύπου ‘ουαί υμίν... υποκριταί’ από αναγνώστες εφημερίδων και ιστολογίων που τα μόνα βιβλικά κείμενα που γνωρίζουν είναι εκείνα που τους βολεύουν: επικαλούνται με ζήλο την Γραφή όταν θέλουν να επικρίνουν τους άλλους, ενώ ζητούν το έλεος και την επιείκεια των επισκόπων για τις... χαριτωμένες ανοησίες των πολιτικών και άλλων δημοσίων ανδρών. Επιτέλους,  ή δέχονται το Ευαγγέλιο (άρα σέβονται και οι ίδιοι τη διδασκαλία του) ή δεν το δέχονται, οπότε η επίκλησή του είναι αντίθετη στα πιστεύω τους. Σε κάθε περίπτωση, είναι δυστύχημα που η αφροσύνη έχει καταντήσει αποδεκτή συμπεριφορά για δημόσια πρόσωπα, που γελοιοποιούν με τον τρόπο αυτό τους θεσμούς που υποτίθεται ότι εκπροσωπούν και υπηρετούν. Όσο για το γνωμικό του τίτλου, ισχύει τόσο για ανθρώπους όσο και για λαούς. 

Προεδρία

Από την πρωτοχρονιά η χώρα μας έχει την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το τρέχον εξάμηνο. Χθες μάλιστα έγινε και η σχετική επίσημη τελετή εν Αθήναις. Με τις υγείες μας λοιπόν! Ούτε θριαμβολογία όμως χρειάζεται ούτε ιδιαίτερο καμάρι. Πρόκειται για ρόλο που αναλαμβάνει κάθε χώρα με τη σειρά της, και δεν αποτελεί επιβράβευση για κάποιο κόπο, άρα συγχαρητήρια δεν μας χρειάζονται: ήρθε η σειρά μας και την πήραμε, δεν πετύχαμε στις εξετάσεις του ΑΣΕΠ. Ακόμη, είναι ρόλος εμβληματικός, τυπικός, χωρίς ουσιαστικές αρμοδιότητες. Δεν μπορεί να υπαγορεύσει ή να αλλάξει πολιτικές και γραμμές πλεύσης που σχεδιάζουν άλλα όργανα της Ένωσης, συχνά χωρίς να ρωτούν ούτε την προεδρεύουσα ούτε καμία άλλη χώρα. Αν στο τέλος του εξαμήνου μας έχουμε καταφέρει κάτι διαφορετικό από αυτά που ισχύουν μέχρι τώρα, όπως π.χ. να εισηγηθούμε διαφορετικό τρόπο του είναι (που θα έλεγε και ο Χρ. Γιανναράς), ποιοτικά ανώτερο του έχειν και του φαίνεσθαι, ίσως θα μπορούμε να διεκδικήσουμε κάποιο εύσημο. Μέχρι τότε, μικρό καλάθι ας κρατούμε και χαμηλά ας κοιτάζουμε.  

Προ... παιδεία

Μου δόθηκε αφορμή αυτές τις μέρες και έκανα κάποιες σκέψεις. Λοιπόν, τόσα χρόνια πηγαίνουν τα παιδιά σχολείο στην Ελλάδα, υποτίθεται για να ‘παιδεύονται’, και το μόνο που μαθαίνουν (με τη βοήθεια των φροντιστηρίων) είναι πώς να περάσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ώστε να καθυστερήσουν την είσοδό τους στην καταγεγραμμένη ανεργία. Αυτό που δεν φαίνεται να μαθαίνουν ποτέ και πουθενά είναι το ‘πολιτεύεσθαι’ (αυτό που παλαιότερα ονομάζαμε αγωγή του πολίτη), το πώς λειτουργούν οι θεσμοί του κράτους, ποιες είναι οι συνέπειες των πράξεών τους και οι ευθύνες που απορρέουν από αυτές. Αντίθετα, μαθαίνουν από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα το ‘έτσι γουστάρω’, την αντιλογία, την συνεχή διαμαρτυρία (ασχέτως θέματος), την ανευθυνότητα, τον τσαμπουκά, την άμυαλη βία προς έμψυχα και άψυχα, με αρωγούς και συνηγόρους τα κόμματα, τα ποδοσφαιρικά σωματεία, τους δασκάλους (ενίοτε δε και τους γονείς), και αποδέκτη της απαιδευσίας τους όλη την κοινωνία. Επισκέφθηκαν άραγε ποτέ μια αίθουσα δικαστηρίου για διδακτικούς λόγους, πριν να φθάσουν να την γνωρίσουν μια μέρα ως κατηγορούμενοι; Ίσως μια τέτοια επίσκεψη θα ήταν πιο χρήσιμη από εκείνες τις 'στημένες' στο Κοινοβούλιο. Το παράδειγμα δεν είναι το μόνο, αλλά αναφέρεται ενδεικτικά για να καταδείξει τις πρακτικές ελλείψεις του παιδευτικού μας συστήματος.

Το αντίδοτο της καρέκλας

 

 

Βαρέθηκα να κάθομαι, πρέπει οπωσδήποτε να βαδίσω.

     Καιρός ιδανικός: ήλιος χωρίς ζέστη, δεν βρέχει, δεν έχει ομίχλη, αέρα, τέλος πάντων μετεωρολογικά φαινόμενα. Μια τυπική Αλκυονίδα.

     Εξάλλου, η αναπλασμένη παραλία έχει παραδοθεί στην απόλαυση των πεζών, και θα πρέπει να τη δούμε.

     Φύγαμε λοιπόν!

     Κόσμος πολύς, κάθε ηλικίας. Μονοί, διπλοί και πολλαπλοί, σε ποικίλους συνδυασμούς αριθμών και φύλων. Γονείς και παιδιά, παππούδες και εγγόνια, ομάδες, φίλοι, ζευγάρια. Λαοί, φυλές και γλώσσες διάφορες. Πεζοί και ποδηλάτες, ιστάμενοι και καθήμενοι, τρέχοντες και βαδίζοντες, αθλούμενοι και περιπατητές.

     Κάθε είδους ενδυματολογική προτίμηση, σε σχήματα, μεγέθη, χρώματα. Παλτά κουμπωμένα μέχρι το σαγόνι, ανοιχτά σακάκια, μπουφάν και ζακέτες, αθλητικές φόρμες και κολλάν κάθε χρώματος και κοπής, κασκόλ και καπέλα, τραγιάσκες, μπερέδες, σκουφιά πλεχτά με φούντες και χωρίς. Κι ένας μοναχικός παππούς που βαδίζει γυμνός από τη μέση και πάνω, αψηφώντας τη θερμοκρασία και τα βλέμματα των περαστικών.

     Ποδήλατα όλων των μεγεθών και κλάσεων, από τα βρεφικά μέχρι τα αθλητικά (κάπου είδα και μερικά του Δήμου), και πατίνια διαφόρων τύπων.

     Σκυλιά σε ράτσες που κυμαίνονται από τα τσιχουάουα μέχρι τα γερμανικά λυκόσκυλα. Γενικά ήσυχα, δεν βλέπω κανένα να καυγαδίζει.

     Φλυαρίες και γέλια και πιο σοβαρές κουβέντες.

     Ατμόσφαιρα που δελεάζει τον φωτογραφικό φακό: μηχανές και κινητά δίνουν και παίρνουν. Στημένες πόζες και απροσδόκητα ενσταντανέ.

     Κήποι με διάφορα ονόματα: των ήχων, του ίσκιου, των ρόδων, του απογευματινού ήλιου, της μνήμης, των γλυπτών (δεν τα είδα—αναμένονται προσεχώς;). Κάποιους τους ξέραμε, προστέθηκαν και μερικοί ακόμη. Τι περίεργο όμως, όλοι ίδιοι μοιάζουν!

     Το ηλιοβασίλεμα στο Θερμαϊκό μαγευτικό, όπως πάντα.

     Οι ομπρέλες και ο Μεγαλέξανδρος στη θέση τους, ορόσημα της πόλης. Όπως κι ο Λευκός Πύργος.

     Η σκούνα σαλπάρει με τη δύση του ήλιου, φορτωμένη ρομαντικούς εκδρομείς.

     Κάνω τη διαδρομή Μέγαρο (σχεδόν) – Λευκός Πύργος με επιστροφή. Τρία τέταρτα προς τη μια κατεύθυνση, με στάσεις για φωτογραφίες, μισή ώρα με γοργό βήμα προς την άλλη. Για την άσκηση.

     Ο ιδρώτας και οι ανεβασμένες σφύξεις μου λένε ότι πέτυχα το ζητούμενο: να βγάλω από πάνω μου λίγη από τη σκουριά της καρέκλας.

     Και χωρίς να διαμαρτυρηθεί το πόδι μου.     

     Τελικά η παραλία της Θεσσαλονίκης είναι ένα μεγάλο θεραπευτήριο, ψυχών τε και σωμάτων. Καλά θα κάνουμε να την εκμεταλλευόμαστε, και να είμαστε ευγνώμονες για την ύπαρξή της.

 

 

Ανταποδόματα

Εδώ και μέρες, και σήμερα από το πρωί, θέμα δημόσιας συζήτησης στα Μέσα είναι οι ‘μίζες’ για τα εξοπλιστικά προγράμματα της χώρας. Ειδικοί και μη, στρατηγοί, δικηγόροι, δημοσιογράφοι και λοιποί, ξαφνικά (μα εντελώς!) ανακάλυψαν (!) ότι κάθε αγορά για την ενίσχυση της εθνικής άμυνας συνδέεται με ‘ανταποδοτικά ωφέλη’ προς εκείνους που την εγκρίνουν (ή ακόμη και προς εκείνους που απλώς δεν την απορρίπτουν). Και ο αφελής πολίτης παρακολουθεί με ανοιχτό στόμα και γουρλωμένα μάτια τον διάλογο, ακούει για ποσά που δεν τα έχει δει στον ύπνο του και που εγκαταλείπονται ‘αφελώς’ στο γραφείο ενός γραμματέα ή άλλου στελέχους επιτροπής, πονηρεύεται, και διαλογίζεται: Αν τόσα έπαιρνε ο γραμματέας, πόσα αναλογούσαν στον υπουργό; Οι υπόλοιποι της επιτροπής δεν είχαν γνώση της συναλλαγής; Μόνο τότε γίνονταν αυτά; Μόνο στην άμυνα γίνονται αυτά; Η υγεία, τα δημόσια έργα, η ανάπτυξη, το εμπόριο, η ναυτιλία είναι χώροι άμοιροι τέτοιων φαινομένων;
     Ας αφήσουμε κατά μέρος την υποκρισία με την οποία συζητούνται τα θέματα αυτά από όλους που μέχρι χθες 'δεν γνώριζαν'. Επειδή η υποψία είναι δέντρο που αν σπαρεί μια φορά δεν ξερριζώνεται εύκολα, κάθε δημόσιο αξίωμα που με την υπογραφή του επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό και αυξάνει το κοινό χρέος όλων μας αυτόματα θα πρέπει να γίνεται αντικείμενο εξονυχιστικής έρευνας. Κανείς βέβαια δεν θέλει να μπουν αθώοι και ένοχοι στο ίδιο τσουβάλι. Ωστόσο, αν υποθέσουμε ότι κάποιος δεν παίρνει μεν ο ίδιος χρήματα, ανέχεται όμως να τα παίρνουν οι άλλοι γύρω του (και να κλείνουν πονηρά το μάτι ο ένας στον άλλο για τη δική του αφέλεια), δεν φέρει την ευθύνη για την συγκάλυψη παράνομης δραστηριότητας; Μήπως τελικά το ‘τεκμήριο της αθωότητος’ λειτουργεί ως άσπρη μπογιά;  

Ιατρικά

Πρώτη κανονική εργάσιμη του νέου χρόνου σήμερα, και το μενού είχε λίγο απ’ όλα:
     - Μια γηραιά δασκάλα μου έφερε ένα σετ τομογραφίες. Όχι αξονικές ή μαγνητικές, αλλά από τις άλλες, τις πρωτότυπες, που χρησιμοποιούσε μέχρι πριν τριάντα χρόνια η ιατρική σε μια προσπάθεια να δει λίγο βαθύτερα στο ανθρώπινο σώμα. Ξεπερασμένες πλέον χωρίς επιστροφή, αποτελούν μουσειακό είδος στην ιστορία της μακροχρόνιας μάχης της διάγνωσης.
     - Ένας παππούς σχεδόν εκατό χρονών που δεν είχε πάει ποτέ στο γιατρό ήρθε με δύσπνοια. Σε τέτοια ηλικία τα δυο λίτρα υγρό που περιβάλλουν τον πνεύμονά του δεν είναι ιδιαίτερα ευοίωνα. Το εργαστήριο θα μας το δείξει.
     - Ηθοποιός σημαίνει... βήχας, κάτι βέβαια που δεν το θέλεις όταν μιλάς και τραγουδάς επί σκηνής. Ζητείται θεραπεία το συντομότερο. Φωνητική ανάπαυση ίσως; Θεραπεία ζήτησε, όχι καταδίκη!
     - Ένας όζος στον πνεύμονα δεν είναι καλό σημάδι σε μια καπνίστρια, ιδίως όταν δεν υπήρχε πριν τρία χρόνια. Η αφαίρεση είναι ο καλύτερος τρόπος να φύγει και το άγχος και η ρίζα του. Μαζί με το τσιγάρο.
     -  Μια παλιά μου ασθενής έχει τα ίδια συμπτώματα της ίωσης που πέρασα κι εγώ πρόσφατα. Η προσωπική εμπειρία μου επιτρέπει να της δώσω συμβουλές και πρόγνωση εκ του ασφαλούς (ελπίζω). Πόσο καλό μας κάνει να αρρωσταίνουμε, πότε-πότε...
     Και μερικά ακόμη απλούστερα προβλήματα, μαζί με μια παραπομπή για βρογχοσκόπηση, και βλέπουμε. Τέλος των αργιών, εργασία τώρα.

Αλλαγές

Πρωτοχρονιά μπορεί να σημαίνει καινούργια ήθη και νόμους, ανάλογα με το πού ζει κανείς. Έτσι διαβάζω στη Guardian ότι από χθες ισχύουν διάφορα ‘νέα’, κάποια έξυπνα και άλλα όχι και τόσο (δεν έχουμε αποκλειστικότητα στην ανοησία...). Έτσι π.χ. στην πολιτεία Όρεγκον δεν επιτρέπεται πλέον να ανάβει κανείς τσιγάρο μέσα σε αυτοκίνητο που μεταφέρει παιδιά. Στην Ελβετία πρέπει υποχρεωτικά τα αυτοκίνητα να κυκλοφορούν με αναμμένα τα μεσαία φώτα, ανεξάρτητα από την ώρα της ημέρας. Στον Καναδά απαγορεύονται πλέον οι ηλεκτρικοί λαμπτήρες πυρακτώσεως (η εφεύρεση του Έντισον πάει στα σκουπίδια, και το μυαλό κάποιων στα κάγκελα...). Στη Βρετανία η προσκοπική υπόσχεση δεν περιλαμβάνει πλέον την πίστη στο Θεό (να μη χάσουμε και τους αθέους), ενώ στις ΗΠΑ μπορεί κανείς πλέον να είναι πρόσκοπος και ομοφυλόφιλος (να μη χάσουμε εν γένει...). Στη Μποτσουάνα απαγορεύεται το κυνήγι των ελεφάντων ενώ στην Καλιφόρνια απαγορεύεται η φωτογράφιση διασημοτήτων με τηλεφακό και στο Κολοράντο επιτρέπεται η πώληση και χρήση μαριχουάνας. Επίσης αρχίζει να ισχύει ο νόμος Ομπάμα για την περίθαλψη των μέχρι τώρα ανασφάλιστων Αμερικανών, ενώ η Ελλάδα ανέλαβε την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το επόμενο εξάμηνο και η Τουρκία άρχισε τις συγκεκαλυμμένες απειλές για τυχόν ανακήρυξη αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (= εξαγωγή των πολιτικών της προβλημάτων).   
     Τέλος, αν συλληφθείς από την γαλλική αστυνομία, έχεις πλέον το δικαίωμα να σου μιλούν με το «σεις» (vous) και όχι με το «συ» (tu). Κάτι είναι κι αυτό.

Στόχος: Η ανοησία

Με την αυγή του νέου χρόνου, μπορούμε να βάλουμε ως συλλογικό στόχο, ως υπεύθυνοι πολίτες, να μην αποδεχόμαστε κανενός είδους αυθαίρετη ανοησία από την πλευρά του κράτους; Χωρίς να είμαστε αυτοκαταστροφικοί, χωρίς να θέλουμε να διαλύσουμε όσα πετύχαμε, χωρίς να αγνοούμε τα θετικά βήματα που κάναμε με τόσες προσπάθειες, ας προσπαθήσουμε να βγάλουμε από την καθημερινότητά μας την στενομυαλιά και τον παραλογισμό που κάθε τόσο μας εξοργίζει.
     Μια καλή πρώτη κίνηση θα είναι η κατάργηση του περιοριστικού μέτρου της συλλογής αποδείξεων για φορολογική ελάφρυνση: ή να φύγει τελείως, ή να ισχύει για όλα, χωρίς "ναι μεν αλλά..." και άλλες τσιριμόνιες. Επιτέλους, ας καταλάβουν οι διάφοροι σοφοί ότι όσο απλούστερο είναι ένα μέτρο, τόσο πιο εύκολα γίνεται αποδεκτό και εφαρμόσιμο, και τόσο περισσότερα αποδίδει. Στην προσπάθεια αυτή θα πρέπει να παίξουν το ρόλο τους τόσο τα Μέσα ενημέρωσης όσο και οι επαγγελματικά ασχολούμενοι με τα φοροτεχνικά. "Ή όλα ή τίποτε", θα πρέπει να είναι ο μόνος αποδεκτός κανόνας στο θέμα αυτό.
     Καλή χρονιά σε όλους!